Sen srebrny Salomei Juliusz Słowacki, Notatki z Filologia polska

Pobierz Sen srebrny Salomei Juliusz Słowacki i więcej Notatki w PDF z Filologia polska tylko na Docsity! Sen srebrny Salomei – Juliusz Słowacki WSTĘP BN  Sztukę, rozgrywającą się w potwornej, przepełnionej dzikimi makabryzmami scenerii hajdamackiego buntu na Ukrainie, ofiarował matce. Jej imię dał tytułowej bohaterce i zamknął utwór imieninowym dla niej toastem,  W tym dramacie przeraża natłok i ekspresywność obrazów krwawych i okrutnych — ale taki sposób pisania wynikał z kształtującej się w okresie powstania Snu srebrnego Salomei myśli historiozoficznej Słowackiego,  Utwór nawiązuje do wydarzeń buntu chłopskiego na Ukrainie w 1768 r.,  Sen srebrny Salomei, powstały, jak się zdaje, bezpośrednio po Genezis, na pozór jest zupełnie o czym innym – w warstwie fabuły rzeczywiście nie ma tu analogii. Ale jest analogia w sferze idei – w obu utworach ofiarowanie się na śmierć i cierpienia poeta ukazuje jako warunek postępu, w naturze i historii,  W dziele występuje pochwała siły niszczycielskiej, wyzwalającej ducha – przez śmierć – z więżących go kształtów,  Połączenie idei postępu przez krew i cierpienie z niezłomnym i triumfalnym indywidualizmem musiało prowadzić w tekstach Słowackiego do nowego pojęcia tragizmu dziejów, do przesunięcia istoty tragizmu z problematyki społecznej w sferę etyki,  Ceną, płaconą za historyczny postęp świata, jest bowiem wedle Słowackiego ogromny ciężar moralny spadający na indywidualności przywódcze, psychiczny koszt podejmowania strasznych decyzji,  CAŁA TWÓRCZOŚĆ SŁOWACKIEGO Z OSTATNICH LAT, WSZYSTKO CO WTEDY PISAŁ […] BYŁA ZWIĄZANA WSPÓLNĄ IDEĄ HISTORIOZOFICZNĄ, WSPÓLNĄ MYŚLĄ O SENSIE EGZYSTENCJI CZŁOWIEKA,  Dramaty mistyczne ukazują bowiem tylko przemijające fragmenty dziejów, a koszmar najstraszliwszych scen jakby łatwiej nam zaakceptować, jeśli rozumiemy, że te sceny są tylko świadectwem wielkiego mocowania się ducha, cierpień, z których on wychodzi udoskonalony. Wyjątkowo jaskrawie makabryzmy historii wyłaniają się ze Sny srebrnego Salomei,  Akcja toczy się w czerwcu 1768 r. Kontynuuje temat historyczny, podjęty wcześniej w Księdzu Marku: konfederacja barska i koliszczyzna,  Obrazy inspirujące konkretne sceny Snu srebrnego Salomei: ciałka dzieci dla zabawy wbijane na spisy kozackie, wyrywanie płodu z brzuchów ciężarnych kobiet, wbijanie chłopów na pal,  Osnowę dzieł Słowackiego stanowią najbardziej dramatyczne momenty krwawego roku 1768 – we Śnie srebrnym stary szlachcic Gruszczyński z całą rodziną poniesie z rąk chłopstwa karę bożą za to, że nie pospieszył Barowi z pomocą, zaniedbał świętego obowiązku bronienia wiary,  Słowacki ukazał tu dzieje jako proces jakby patologiczny. Tak jak patologiczny jest ukazany w dramacie świat – bo nie jest on „normalny” i tylko wytrącony z równowagi przed wydarzenia chłopskiego buntu; konwulsje historii są w nim ukazane, ale „normalności”, wbrew pozorom stwarzanym przez romansową akcję, po prostu w nim brak […] Są obrazy obumierania narodu, makabrycznej jego agonii dokonującej się w rytm „zabobonu”,  Ponieważ brak w utworze wizji zbawienia, jakby brak Boga, a nadzieje na zmartwychwstanie ojczyzny po klęsce są wyrażone bardzo niejasno, więc straszne obrazy koliszczyzny wydają się niczemu nie służyć, poza perwersyjnym spiętrzeniem atmosfery bezrozumnego okrucieństwa; w centrum znalazł się temat ofiary,  Im bardziej krwawo dokonuje się historia, im straszliwsze męki, tym doskonalej ofiara się wypełnia; jeśli ofiara męczeństwa i śmierci ma przybliżać Królestwo Boże, to obraz owej krwawej ofiary, ukazany w utworze, nie powinien wzbudzać lęku ani odrazy,  Proroctwa są też w Śnie srebrnym Salomei. Co więcej cała fabuła utworu jest jakby spełnieniem tajemniczych zapowiedzi, objawianych wcześniej przez wróżby, sny i widzenia bohaterów – Ale nie są to żadne uduchowione wizje, tylko straszne przepowiednie nadchodzących wydarzeń. Tych właśnie, które oglądamy w toku dramatu: Wernyhora wróżył Gruszczyńskiemu krwawą zagładę jego rodziny, Salusia widziała we śnie śmierć matki i rodzeństwa, Księżniczce majaczy się płonący Semenko z zaręczynowym pierścieniem na palcu… Zwidy są straszne i tajemnicze, ale gdyby ich nie lekceważono, gdyby je właściwie wyrozumiano, może by można zapobiec nieszczęściu…,  Wernyhora – Legendowy ludowy lirnik i prorok, przepowiadający losy Ukrainy, postać może historyczna, może tylko baśniowa. Tekst jego przepowiedni mówił o nadchodzącym upadku kraju i wieszczył odrodzenie Polski,  Widzenie Wernyhory wyrasta nie z bożego natchnienia, inspiracją dla niego zdaje się tajemnicza mądrość ludu, jakieś ludowe opowieści. Osnowę wieszczby stanowi zatem to, co pieśni głoszą, co powtarza lud. Ogromna to nobilitacja ludowego podania – podobnie jak boskie objawienie, stanowi ono źródło tajemniczej wiedzy o przyszłości,  Po raz pierwszy i bodaj najdobitniej, najkrwawiej, Słowacki wyłożył tu ideę roli ludu w bożym planie dziejów,  Chłopstwo nie postępuje pokornie za szlachtą, lecz samo, przeciw niej zerwane, swą gwałtownością i buntem przyspiesza historię. Nie ma indywidualnego, natchnionego przywódcy, gromadą idzie się ku śmierci i Bogu,  Uderza dopasowanie stylizacji zachowań osób dramatu do tego wizerunku dziejowej roli ludu,  Kwestia ofiary znajduje wyjaśnienie w idei męczeńskiego oddawania ciał „za ducha nieśmiertelności”,  Historiozoficzna idea ofiary męczeńskiej unosi się w dramacie jakby ponad makabryzm. Męczeństwo wznosi ku anielstwu Obraz wydarzeń  Dwór Regimentarza. On sam, jego syn, dwie panny pod opieką, kozak i służąca,  Itryga miłosna – a w tle bunt hajdamacki,  W przedstawieniu postaci uderza niezwykły realizm psychologiczny. Słowacki obnaża przed czytelnikiem tajemne zakamarki dusz,  Tytułowa Salomea dała się uwieść Leonowi, zataiła treść proroczego snu dotyczącego strasznych losów jej rodziny, i gdy dostrzega oznaki stygnięcia uczuć Leona, ucieka się do szantażu, by doprowadzić do małżeństwa,  Każda z postaci Snu srebrnego jest na swój sposób przebiegła, każdą z nich Słowacki obdarzył inną dozą sprytu i inteligencji, każda jest wewnętrznie skomplikowana,  Krwawy, bezlitosny Regimentarz to Polak dzielny i mądry, który odrzuca możliwość sojuszu z Moskalami przeciw chłopom – i zarazem szarmancki adorator Księżniczki, w imieniu syna ubiegający się o jej względy,  Semenko- Tymenko, Kozak hardy i przewrotny, jest wzruszająco delikatny w swych uczuciu do Salomei,  Dumna Księżniczka ma w sobie rysy anielskie, ale i szatańskie,  Nic w tych postaciach nie ma ze schematu, nic z konwencjonalności,  Dwoistość bohaterów wiąże się jakoś z duchowym klimatem Ukrainy: Słowacki wskazuje na współzależność dwoistego statusu społecznego czy narodowego i dwoistości duchowej,  Rodowód dwoistości ujawnia się w osobie Księżniczki; W odróżnieniu od innych postaci Księżniczka nie tylko podejmuje różne role, ale igra w ustawicze słowne szermierki – Zmienność tożsamości przeniknęła jej naturę,  Pokomplikowane wewnętrznie, wcielające się w różne role osoby dramatu, mimo że duchy do nich przemawiają w snach i widzeniach, przeprowadzają swe plany logicznie i konsekwentnie,  Akcja na scenie toczy się wartko, choć jest wikłana przez sprzeczne zamiary i działania bohaterów,