Skały i minerały, Egzaminy z Geografia

Pobierz Skały i minerały i więcej Egzaminy w PDF z Geografia tylko na Docsity! Skały i minerały Skała i minerał  Skały to naturalne zespoły minerałów powstałe w wyniku określonych procesów geologicznych. Stanowią podstawowy składnik litosfery  Minerał to pierwiastek lub związek chemiczny o określonym składzie chemicznym i właściwościach fizycznych powstały wskutek działania procesów geologicznych. Minerały tworzące skałę to minerały skałotwórcze. Dzieli się je na:  minerały główne - jest ich najwięcej w skale;  minerały poboczne - jest ich mniej;  minerały akcesoryczne - występują w skale w niewielkich ilościach.  Część minerałów jest pierwiastkami np.: diament i grafit, złoto, srebro. Minerały mają różną odporność na czynniki fizyczne i chemiczne Skaleń: Mika: Węglany: Podział skał:  Naturalny zespół jednorodnych lub różnych minerałów to skała. Skały można dzielić ze względu na: SKŁAD CHEMICZNY:  kwaśne (duża zawartość krzemionki>66%),  zasadowe (53-66%),  obojętne (<53% do 43%), STAN ZESPOLENIA OKRUCHÓW:  lite,  zwięzłe,  luźne, ROZMIAR I KSZTAŁT MINERAŁÓW (struktura skały):  jawnokrystaliczne,  skrytokrystaliczne,  porfirowe, WARUNKI POWSTAWANIA: ◦ magmowe, ◦ osadowe, ◦ przeobrażone. Skały magmowe:  SKAŁY MAGMOWE powstają w wyniku krzepnięcia magmy, czyli gorącego stopu krzemianów górnego płaszcza Ziemi. W zależności od miejsca krzepnięcia (różnych warunków krystalizacji minerałów) wyróżniamy skały magmowe: głębinowe, wylewne, Żyłowe. Magmowe-głębinowe:  Powstają pod powierzchnią ziemi, gdzie magma stygnie wolno, a znajdujące się w niej minerały krystalizują się w widoczne gołym okiem kryształy – budowa jawnokrystaliczna. Jeśli magma zawiera ponad 60% krzemionki, powstaje skała kwaśna (np. granit), przy mniejszej zawartości krzemionki – skała obojętna (np. sjenit, dioryt,), gdy zawartość krzemionki jest niewielka tworzą się skały zasadowe (np. gabro,perydotyt); Gabro: Magmowe wylewne i żyłowe  wylewne – zastygające na powierzchni ziemi. Proces krystalizacji minerałów w związku z szybkim krzepnięciem zachodzi gwałtownie – budowa skrytokrystaliczna. W zależności od składu chemicznego mogą być kwaśne (np. riolit), obojętne (np. bazalt, melafir, andezyt) lub zasadowe (np. bazalt oliwinowy).  Skały wylewne mogą mieć również budowę porfirową – tworzą się, gdy proces krystalizacji rozpoczął się pod powierzchnią ziemi – wyraźne kryształy, a zakończył na jej powierzchni – masa drobnokrystaliczna, tzw. ciasto skalne, np. andezyt, porfir;  żyłowe – powstające w szczelinach skał już istniejących Bazalt: Skały osadowe:  Skały osadowe dzielimy na trzy grupy: – okruchowe – powstające z okruchów skał starszych (już istniejących) niszczonych przez procesy zewnętrzne. Początkowo wszystkie skały okruchowe są luźne, później mogą zostać spojone lepiszczem i stać się skałami zwięzłymi. (diageneza). Wielkość okruchów budujących skały może być różna. ◦ głazy (pow.2,5cm) ◦ żwiry (pow. 2mm) ◦ piaski (0,1-2mm) ◦ muły (0,01mm-0,1mm) ◦ iły( poniżej 0,01mm)  Piasek, piaskowiec, żwir, zlepieniec, less Skały okruchowe piaskowiec zlepieniec Less less less Węgiel brunatny i kamienny: Skały osadowe-chemiczne  chemiczne – tworzące się w wyniku procesu wytrącania związków chemicznych z wody, w warunkach dużego parowania.  Z wody morskiej wytrącają się kolejno: gips, anhydryt, sól kamienna, sól potasowa.  Z wody nasyconej węglanem wapnia wytrącają się w jaskiniach nacieki wapienne – trawertyny.  Skałą pochodzenia chemicznego jest również siarka, osadzana w szczelinach z wyziewów wulkanicznych lub powstająca z przemiany gipsu w siarkowodór, a następnie w siarkę. Anhydryt i gips Skały przeobrażone  Skały metamorficzne powstały w wyniku przekształcania skał magmowych lub osadowych.  Gdy przeobrażenie następuje pod wpływem wysokiej temperatury (sąsiedztwo ogniska magmy), mamy do czynienia z metamorfizmem kontaktowym.  Gdy przyczyną przeobrażenia jest wysokie ciśnienie (podczas fałdowania), mówimy o metamorfizmie dynamicznym.  Gdy już ukształtowane skały pogrążają się w głębi skorupy ziemskiej – gdzie wpływa na nie zarówno wysoka temperatura, jak i wysokie ciśnienie – zachodzi metamorfizm regionalny. Skały metamorficzne:  W wyniku metamorfizmu dochodzi do przeobrażenia: – wapienia w marmur, – piaskowca w kwarcyt, – granitu w gnejs, – skał ilastych w łupki ilaste, – mułowców w fyllity, – węgla w grafit. Węgiel -grafit Granit-gnejs Źródła  https://www.edukator.pl/resources/page/skaly-i-mineraly/11092  https://www.dlaucznia.pl/lekcja/geografia,geografia-fizyczna-ogolna,procesy-wewnetrzne-ksztaltujace-ziemie,skaly- i-mineraly  https://epodreczniki.pl/b/mineraly-i-skaly/P1EJxaGqH  http://geoportal.pgi.gov.pl/zrozumiec_ziemie/lekcje/lekcja_4  http://mz.pan.pl/pl/mineraly-i-skaly/