SKRYPT DO BIOLOGII KLASA 8, Prezentacje z Biologia

Pobierz SKRYPT DO BIOLOGII KLASA 8 i więcej Prezentacje w PDF z Biologia tylko na Docsity!

SKRYPT

DO BIOLOGII

KLASA

IMIĘ I NAZWISKO ………………………..

KLASA 8 ….

Autor skryptu: Dorota Kalinowska – Sosnowska

Data opracowania 2014 r. edycja 2018 r.

GENETYKA

2. Za przekazywanie określonych cech potomstwu odpowiedzialne są geny czyli fragmenty DNA określające budowę konkretnego białka. DNA + białko to chromatyna tworząca chromosom 3. Rys.1 budowa chromosomu

Chromatydy

centromer

4. Genetyka – nauka zajmująca się badaniem w jaki sposób są dziedziczone cechy. Znajduje zastosowanie w medycynie, archeologii, rolnictwie. 5. Jedna para rodzicielska może mieć potomstwo różniące się miedzy sobą i od swoich rodziców wyglądem. Jest to zmienność genetyczna. Źródłem tej zmienności jest rozmnażanie płciowe i środowisko. 6. Cechy charakteryzujące człowieka: a) Cechy dziedziczne: kolor oczu, zwijanie języka, grupy krwi  Cechy gatunkowe: dwunożność, mowa, brak ogona  Cechy indywidualne: kolor włosów, kształt nosa b) Cechy niedziedziczne: blizna, opalenizna, tatuaż

Lekcja

Temat: Nośnik informacji genetycznej – DNA

Informacja genetyczna to zapis wszystkich cech dziedzicznych organizmu, jej nośnikiem jest DNA

1. Rodzaje kwasów nukleinowych: a) DNA – kw. Deoksyrybonukleinowy, jest zbudowany z podwójnej helisy ( nici) b) RNA – kw. rybonukleinowy 2. Kwasy nukleinowe są zbudowane z podjednostek zw. nukleotydami 3. Mamy 4 rodzaje nukleotydów różniących się rodzajem zasady azotowej. Zasady są do siebie komplementarne:

A denina – T ymina ( Uracyl ) C ytozyna – G uanina

4. Budowa nukleotydu DNA: a) zasada azotowa b) fosforan c) cukier deoksyryboza 5. Kod genetyczny to szyfr określający strukturę budowanego przez komórkę białka. 7. DNA opisał Watson i Crick 8. Cechy DNA

CECHA DNA nić Podwójna helisa

lokalizacja w jądrze

cukier deoksyryboza

zasada azotowa Tymina, adenine, cytozyna, guanina

9. Replikacja DNA : to proces tworzenia kopii DNA: a) Rozplecenie podwójnej helisy b) Dołączenie do każdej nici wolnych nukleotydów zgodnie z zasadą komplementarności c) Powstanie 2 identycznych cząsteczek DNA (każda zawiera nić starą i nową) d) Powstałe nowe DNA zostanie rozdzielone do nowych komórek potomnych

Lekcja

Temat: Podziały komórkowe

1. Garnitur chromosomowy człowieka składa się z 46 chromosomów (23 par chromosomów homologicznych gdzie jeden pochodzi od matki drugi od ojca). Podwójny zestaw chromosomów nazywamy diploidalny – 2n. W komórkach rozrodczych mamy pojedynczy haploidalny – 1n zestaw chromosomów ( 23 chromosomy czyli po 1- ym z homologicznej pary).

2. Każda komórka potomna powstaje w wyniku podziału innej zwanej macierzystą.

3. Podział komórki:

a) replikacja DNA zanik błony jądrowej

b) rozdzielenie chromatyd siostrzanych

c) rozejście się chromatyd do przeciwległych biegunów komórki

7. W zależności od alleli organizm diploidalny jest:

a) homozygotą dominującą: AA (ma 2 allele dominujące danej cechy)

b) homozygotę recesywną: aa (ma 2 allele recesywne)

c) heterozygotą : Aa ma jeden allel dominujący i jeden recesywny

I PRAWO MENDLA: PRAWO CZYSTOŚCI GAMET

W gametach znajduje się zawsze jeden gen danej pary. Prawo to dotyczy dziedziczenia tylko 1-ej cechy.

Zad. 1

Skrzyżowano ze sobą groch o kwiatach białych i czerwonych. Jaki będzie fenotyp potomstwa w pokoleniu 1 i 2?

Lekcja

Temat: Dziedziczenie cech u człowieka

1. Cechami dominującymi u człowieka są np.: odstające uszy, zwijanie języka, piegi, dołki w policzkach, czarna: skóra, włosy, oczy

2.Cechami recesywnymi u człowieka są: przylegające uszy, brak dołków w policzkach, brak piegów, jasne: włosy, skóra, niebieskie oczy.

Zad. 1

Wiedząc, że gen warunkujący czarną barwę włosów (D) dominuje nad jasnymi (d) zapisz genotypy i fenotypy :

fenotyp Genotyp

a) homozygoty dominującej …………….. ……………..

b) heterozygoty ……………… ……………..

c) homozygoty recesywnej ……………… ……………..

Zad. 2

Czarnowłosy mężczyzna, którego matka była blondynką a ojciec brunetem, ożenił się z blondynką. Jakie kolory włosów będzie miało potomstwo tej pary?

Zad. 3

U kóz bezrożność dominuje nad rogatością. Jakie będzie prawdopodobieństwo uzyskania kóz rogatych jeśli oboje rodzice byli bezrożni i heterozygotyczni?

Lekcja

Temat: Dziedziczenie płci u człowieka

1. Płeć jest warunkowana dziedziczeniem się dwóch chromosomów: a) osobniki żeńskie mają dwa takie same chromosomy płci: 44 XX, gamety: 22 X ; 22 X autosomy chromosomy płci

Lekcja

Temat: Dziedziczenie grup krwi.

1. Rodzaje grup krwi u człowieka: A, B, AB, 0, Rh+, Rh-. Za powstanie tych

antygenów odpowiada 1 gen. Gen ten występuje aż w trzech odmianach:

IA– allel dominujący warunkuje grupę krwi A

IB^ - allel dominujący warunkuje grupę krwi B

i – allel recesywny, nie koduje żadnego antygenu

2.Zapisy grup krwi:

* A : I

A

I

A

, I

A

i

* B: I

B

I

B

, I

B

i

* AB : I

A

I

B

* 0 : ii

Zad. 1

Jakie jest prawdopodobieństwo wystąpienia gr krwi A jeśli matka miała gr AB, a

ojciec 0.

Czynnik Rh dotyczy obecności na powierzchni erytrocytów antygenu D. Jeśli ten antygen występuje, to człowiek ma grupę krwi Rh+, jeśli nie ma tego antygenu to ma grupę Rh-^. Allel dominujący R warunkuje występowanie antygenu, a recesywny allel r za jego brak. Zapis grupy krwi :

Rh+^ : RR lub Rr

Rh-^ : rr

Zad. 2

Czy może wystąpić konflikt serologiczny jeśli matka ma grupę krwi Rh-^ , a ojciec Rh+^?

Lekcja

Temat: Mutacje genetyczne

1. Mutacja – to nagła trwała zmiana w materiale genetycznym komórki 2. Rodzaje mutacji: a) genowe: dotyczą zmian w sekwencji nukleotydów (wymiana, wypadnięcie lub dodanie nukleotydu) b) chromosomowe: wpływają na zmiany w liczbie lub strukturze chromosomów – wadliwa segregacja podczas podziału komórki 3. Mutacja może być spontaniczna (bez wpływu czynników) lub wywołana czynnikami mutagennymi: a) chemiczne: niektóre barwniki syntetyczne, dym papierosowy, spaliny samochodowe, przypalone potrawy, dioksyny, azbest b) fizyczne: promieniowanie UV, rentgenowskie (X) c) biologiczne: wirus HPV, grzyby pleśniowe, zaawansowany wiek matki 4. Choroby genetyczne są dziedziczne. Dzielimy je na: a) genowe: * anemia sierpowata : chory ma wadliwe erytrocyty o sierpowatym kształcie * albinizm: brak zabarwienia skóry (melaniny) * mukowiscydoza : gromadzenie śluzu w drogach oddechowych przyczyniające się do nawracających infekcji *fenyloketonuria: uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego powodujące upośledzenie umysłowe, a nawet śmierć

* pląsawica Huntingtona (gen dominujący!): ujawnia się po 30 roku życia

niekontrolowanymi ruchami, drżeniem rąk i nóg, otępieniem i utratą pamięci

b) chromosomowe: zespół Downa (trzy chromosomy w 21 parze homologicznej)

c) sprzężone z płcią : daltonizm i hemofilia

5. Osobniki zmienione przez człowieka określa się jako zmodyfikowane genetycznie – GMO. Organizmy takie wykorzystuje się do produkcji szczepionek, leków, witamin. 6. Klonowanie to tworzenie identycznych pod względem genetycznym osobników zwanych klonami. Proces ten wykorzystuje się do produkcji komórek i tkanek do przeszczepów (do transplantacji). 7. Organizmy którym wprowadzono geny innych gatunków nazywa się transgenicznymi.

zad. 1

Jakie jest prawdopodobieństwo urodzenia dziecka

a) z mukowiscydozą,

b) z fenyloketonurią

E K O L O G I A

LEKCJA

Temat: Organizm , a srodowisko.

1. Ekologia: oikos (dom) + logos (nauka) to nauka o zależnościach między organizmami, a środowiskiem w którym żyją. 2. Nisza ekologiczna to wszystkie wymagania organizmów niezbędna do przeżycia i wydania potomstwa. Niszą ekologiczną pszczoły jest druga pszczoła, nektar woda, temperatura > 10 stopni, powietrze z tlenem. 3. Siedlisko to przestrzeń, w której występuje dany organizm. Może zawierać wiele nisz ekologicznych. 4. Sozologia to nauka o ochronie środowiska. Jej celem jest: a) zmniejszenie szkodliwości wpływu rozwoju cywilizacji na środowisko b) zapewnienie trwania naturalnych środowisk 5. Czynniki wpływające na organizmy: a) Czynniki środowiska: *ożywione czyli biocenoza (biotyczne): inne organizmy *nieożywione czyli biotop (abiotyczne): temperatura, wilgotność, nasłonecznienie, ukształtowanie terenu, zawartość soli mineralnych b) Zakres tolerancji ekologicznej to zakres zmienności danego czynnika (np. wilgotności, temperatura, stężenie dwutlenku siarki w powietrzu), w którym organizm może żyć. Wyznacza go maxymalna i minimalna wartość czynnika, którą organizm toleruje. Wartość optymalna to wartość najkorzystniejsza dla organizmu. 6. Zasięg geograficzny to obszar na Ziemi zamieszkiwany przez określony gatunek. Gatunki dzielimy na: a) organizmy endemiczne ; unikatowe, spotykane w określonym miejscu na Ziemi np: kangury, urdzik karpacki, mniszek pieniński b) organizmy kosmopolityczne czyli wszędobylskie np. bakterie c) eurybionty – organizmy o szerokim zakresie tolerancji np. węgorz na zasolenie wody d) stenobionty – organizmy o wąskim zakresie tolerancji na dany czynnik np. koralowce na zasolenie wody 7. Rozwój organizmu ogranicza ten czynnik, którego w środowisku jest najmniej – jest to czynnik ograniczający.

Lekcja

Temat: Antagonistyczne zależności między organizmami.

1. Rodzaje zależności międzygatunkowych:

a) ujemne( antagonistyczne)

• konkurencja (- - )
• drapieżnictwo + -
• pasożytnictwo + -
• roślinożerność + -

b) dodatnie (nieantagonistyczne)

• komenzalizm + 0
• protooperacja + +
• mutualizm + +

2. Charakterystyka antagonistycznych zależności międzygatunkowych

a) konkurencja (konkurent 1i konkurent 2 występuje pomiędzy gatunkami o podobnych niszach ekologicznych np. konkurencja o :

• wodę i światło u roślin

• o pożywienie między lwem a hienami

• o miejsce schronienia np. lis i borsuk

b) drapieżnictwo ( drapieżnik i ofiara), np. biedronka – mszyca, wilk - zając

• przystosowania drapieżnika do drapieżnictwa: szybkość, silne umięśnienie, znakomite zmysły, maskujące umaszczenie, silne zęby I pazury *przystosowanie ofiary do unikania drapieżnika, szybkość, dobrze rozwinięte zmysły, maskujące ubarwienie
• obrona chemiczna np. jady u ropuchy
• obrona mechaniczna np. kolce u jeża *obrona kamuflaż np. motyl upodobniony do osy

c) pasożytnictwo (pasożyt i żywiciel)

• pasożyty zewnętrzne : pijawka, pchła, huba, kleszcz

• pasożyty wewnętrzne: tasiemiec, włosień kręty, glista, owsik

• przystosowania do pasożytnictwa :haczyki, przyssawki, olbrzymia rozrodczość, pokrycie ciała chroniące przed strawieniem, obojnactwo

d) roślinożerność

• przystosowanie roślinożercy do zjadania roślin: długie jelita, wielokomorowy żołądek z bakteriami i pierwotniakami rozkładającymi celulozę, szerokie zęby i ruchliwe wargi, dobrze rozwinięte zmysły

*ochrona roślin przed roślinożercą :

mechaniczna (kolce, ciernie)np. ………………………………………… chemiczne (trucizny , substancje parzące, zapachy )np. ………………

kamuflaż ( upodobnianie się do otoczenia lub innych organizmów), np.………………………………………………………………………

Lekcja

Temat: Nieantagonistyczne zależności między gatunkami.

1. Zależności dodatnie zwane również nieantagonistycznymi przynoszą korzyści przynajmniej

jednej ze stron, przez co zwiększają szansę przeżycia organizmów.

2. Rodzaje zależności nieantagonistycznych:

a) SYMBIOZA :

*– mutualizm fakultatywny czli protokooperacja np.:

Mszyce – mrówki, …….…………………………………………………..

……………………………………………………………………………..

• mutualizm obligatoryjny - symbioza konieczna np.: mikoryza: brzoza + koźlarz , babka i

krewetka, glon i grzyb w poroście (glon daje cukry, a grzyb wodę z solami mineralnymi i

lokum), rośliny motylkowe (groch, fasola, łubin dają cukry) z bakteriami brodawkowymi

(zamieniają azot atmosferyczny w przyswajalny dla roślin)

b) KOMENSALIZM- WSPÓŁBIESIADNICWO: jeden z organizmów czerpie korzyści z

drugiego nie wyrządzając szkody ani nie przynosząc korzyści np.:

podnawka- rekin, żuk gnojarek – sarna, ryś – kruk

Lekcja

Temat: Czym jest ekosystem?

1. EKOSYSTEM = BIOCENOZA + BIOTOP

Organizmy środowisko czynniki nieożywione np. woda, biotyczne klimat, podłoże,słońce

czynniki abiotyczne

Im wyższy poziom troficzny tym liczebność populacji i energii jest mniejsza.

Rys. Piramida ekologiczna

Zad.

Utwórz sieć pokarmową z podanych organizmów. Wykonaj polecenia:

a)wypisz wszystkie pary organizmów, które w tej sieci pokarmowej konkurują ze sobą o

pokarm

b)wymień wszystkie organizmy zajmujące w tej sieci więcej niż jeden poziom troficzny

c)podaj z ilu ogniw składa się najdłuższy łańcuch pokarmowy

pająk lis

biedronka bażant myszołów

mszyca stonka mysz

ziemniak

ad.a)

Lekcja

Temat: Krążenie materii i przepływ energii w ekosystemie.

1.Krążenie materii to proces ciągłego przemieszczania się (substancji) między środowiskiem , a organizmami

2. Obieg węgla przyrodzie :

Węgiel występuje w środowisku głównie w postaci CO.

Producenci (rośliny) pobierają go do tworzenia zw. organicznych w procesie fotosyntezy.

Konsumenci pobierają te związki z pożywieniem i obudowują w swe ciało. Destruenci

rozkładając ciała konsumentów rozkładają zw. organiczne do prostych zw. nieorganicznych

(np.: CO2 i H2O). Wracają więc one do środowiska i mogą byś pobrane przez producentów.

3. Spośród substancji potrzebnych organizmowi do życia najważniejsze są pierwiastki

biogenne : C,N,H2, O2 ,S, P budujące zw. organiczne (cukry, białka , tłuszcze, witaminy,

kwasy (nukleinowe).

5. Energia jedynie przepływa przez ekosystem rozpraszając się na poszczególnych poziomach

troficznych.