Pobierz Skrypt do zajęć z mikroekonimii i więcej Skrypty w PDF z Ekonomia tylko na Docsity!
Gospodarka
Gospodarka – procesy związane z produkcją dóbr i usług. Ogól relacji zachodzących
między uczestnikami procesów gospodarczych.
Podmioty gospodarcze:
przedsiębiorstwa (firmy)
konsumenci
państwo
związki zawodowe
pracownicy
Ekonomia
Ekonomia – jest to nauka próbująca wyjaśnić jak społeczeństwa gospodarujące podejmują
decyzje co? jak? dla kogo? ile? i gdzie wytwarzać?
Pełni ona funkcję:
pozytywną – wyjaśnia jak funkcjonuje gospodarka, przedstawia wiedzę ekonomiczną,
formułuje hipotezy
normatywną - pozwala na doradzanie jak zmienić obecną sytuację gospodarczą, jak
być powinno
Ekonomię możemy podzielić na
Ekonomię możemy podzielić na:
mikroekonomię
mikroekonomię - zajmuje się gospodarka z punktu widzenia pojedynczych podmiotów
gospodarstw domowych i przedsiębiorstw
makroekonomięmakroekonomię – zajmuje się gospodarką jako całością, wyjaśnianiem działania
całego systemu gospodarczego (gospodarki narodowej) oraz zjawisk w niej
zachodzących np. stopą inflacji, PKB, bezrobociem
PKB (produkt krajowy brutto) = suma wytwarzanych dóbr i usług
tempo wzrostu PKB
np. w 2001r w USA 9 razy obniżano stopy procentowe aby zwiększyć aktywność aktywów
gospodarczych
cykl koniunkturalny - trwa ok. 11 lat
jeśli PKB roku obecnego = PKB roku poprzedniego oznacza to, że gospodarka się rozwija
jeśli PKB < od PKB roku poprzedniego oznacza to, że gospodarka przechodzi kryzys
np. w USA nastąpił Wielki Kryzys w latach 1929-1932 gdzie produkcja spadła o 50%, a w
Europie o 40% oznacza to, że zamykały się firmy co powodowało duże bezrobocie ok. 20
mln osób w USA. Wtedy tez powstała ekonomia Keyssowska.
cykl współczesny (trwa ok. 4-6 lat)
Różnica między szczytem a dnem recesji jest niewielka dzięki makroekonomicznym
narzędziom.
Jeśli gospodarka zbyt szybko się rozwija można:
- podnieść stopy procentowe
- zmniejszyć wydatki budżetowe
Jeśli jest w fazie recesji należy:
Narzędzia ułatwiające poruszanie się w świecie gospodarki:
liczby np. w rocznikach statystycznych (np. wskaźnikiem spadku koniunktury są
spadki sprzedaży samochodów czy mieszkań)
wskaźniki, indeksy np. cen
szeregi czasowe
wartości nominalne np. pensje
wartości realne np. na ile dóbr starczy pensja
PKB nominalny = 800
2002
PKB realny =
deflator PKB = stopa inflacji x 100
Ekonomiści w gospodarce posługują się modelami np popyt i podaż.
Homo oeconomicus - czyli człowiek działający racjonalnie
Ekonomia opiera się na podstawowym założeniu - racjonalnego działania i działa zgodnie
z zasadą racjonalnego gospodarowania.
Zasada ta może być realizowana wg :
społeczne koszty produkcji np. zanieczyszczenie powietrza
MIESZANA
MIESZANA
Cechy:
zwiera elementy planowania ekonomicznego i interwencjonizmu w pewnych
dziedzinach gospodarki, podczas gdy w pozostałych swobodnie działa mechanizm
cenowy.
MONOPOL – powstaje gdy na rynku danego towaru lub usługi dominuje jedna firma.
Monopolista może podnosić ceny i ograniczać podaż w celu maksymalizacji zysku.
POPYT – ilość dobra jaką nabywcy są skłonni kupić w danym czasie po określonej cenie.
potencjalny – chęć nabycia lub posiadania dobra lub usługi, konsument nie musi mieć
w danej chwili środków finansowych na to
efektywny – zapotrzebowanie na dobra i usługi, które konsumenci chcą nabyć w tej
chwili
komplementarny (wiązany) – dotyczy dóbr na które popyt występuje jednocześnie np.
chleb i masło
substytucyjny – dobra mogące się wzajemnie zastępować np. masło i margaryna
łączny – dotyczy dóbr mających różne zastosowania np. popyt na wełnę może być
zgłaszany przez przemysł tekstylny, producentów dywanów, koców itd.
pochodny – popyt na jedno dobro wywołuje popyt na inne dobro np. wzrost popytu na
samochód powoduje wzrost popytu na stal do produkcji
krzywa popytu – wykazuje ile dobra konsumenci są skłonni nabyć w danym okresie
przy różnych cenach
Determinanty popytu:Determinanty popytu:
zmiana cen innych dóbr lub usług – np. spadek ceny dobra komplementarnego
wzrost ceny dobra substytucyjnego – wzrost ceny jednego z nich powoduje spadek
popytu na nie i wzrost popytu na jego substytut
wzrost dochodu -powoduje wzrost popytu na wiele innych dóbr
zmiany w gustach konsumenta - przyczyną mogą być zmiany mody, skuteczna
reklama itd.
Efekt owczego pęduEfekt owczego pędu - pewna grupa konsumentów podejmuje decyzje o kupnie jakiegoś
dobra tylko dlatego że zakupu dokonują inni nabywcy (np. koledzy, znajomi) tzw efekt
naśladownictwa
Efekt snobizmuEfekt snobizmu - konsumenci o zakupie danego dobra decydują się dlatego że z zakupu
zrezygnowali inni konsumenci albo rezygnują z zakupu dlatego że inni zdecydowali się na
zakup.
Efekt Veblena
Efekt Veblena - dotyczy dóbr luksusowych i występuje w grupie konsumentów o
najwyższych dochodach. Jeśli spada cena tych drogich dóbr wzrasta na nie popyt i na
zakup mogą pozwolić sobie konsumenci o niższych dochodach – dlatego wtedy ci
najbogatsi rezygnują z zakupu. Jełsi natomiast cena wzrasta – konsumenci o wysokich
dochodach kupują luksusowe dobra dlatego że posiadanie ich świadczy o wysokiej pozycji
i przynależności do elity.
2002-11-
POPYTPOPYT
Rynek konkurencji doskonałej:Rynek konkurencji doskonałej:
duża liczba kupujących i sprzedających
cena jest ustalana żywiołowo w wyniku ścierania się popytu i podaży
produkt wytworzony jest doskonały i jednorodny
gdy nie jesteśmy w stanie rozróżnić marki np. jabłek, marchewek
Wzrost popytu może być
spowodowany:
komplementarnego
- wzrostem ceny substytutu
- wzrostem dochodu
- wzrostem liczby konsumentów
Spadek popytu może być
spowodowany:
komplementarnego
- spadkiem ceny substytutu
- spadkiem dochodu
- spadkiem liczby konsumentów
Skurczenie lub rozszerzenie popytu jest zawsze spowodowane
zmianą ceny
NadwyżkaNadwyżka konsumentakonsumenta - - jeśli na rynku ukształtuje się równowaga i ustali się cena
równowagi, to część konsumentów którzy byliby w stanie zakupić towar po cenie wyższej
niż cena równowagi osiąga korzyści netto, kupując dobro po cenie rynkowej.
Nadwyżka producenta
Nadwyżka producenta - nadwyżka między kosztami a cena rynkową
Cena maksymalna -Cena maksymalna - cena narzucona producentom przez rząd powyżej, której nie mogą
sprzedawać swojego wyrobu np. leki ,
, gaz, energia, papierosy. Ustalona jest zawsze
poniżej krzywej równowagi, chroni konsumenta
Jeśli cena maksymalna zostanie ustalona poniżej punktu równowagi, nastąpi zmniejszenie
podaży (do Q 1
), wzrośnie popyt (do Q 2
) i powstanie niedobór danego dobra na rynku w
ilości Q 1
i Q 2.
A niedobór dobra na rynku spowoduje np. duże kolejki co można złagodzić przez
reglamentacje czyli przyznawanie nabywcom prawa do zakupu określonej ilości dobra za
pomocą systemu kartek. Drugim sposobem są zakupy rządowe – tzn państwo kupuje od
producentów towar po wyższej cenie a następnie sprzedaje go konsumentom po cenie
maksymalnej.
D
D
S
S
a
cena maksymalna
cena
Q
2
Q
Q
1
P
P
max
P
1
nadwyżka
producenta
(zysk
nadzwyczajny)
ilość
Cena minimalna
Cena minimalna – cena po jakiej Państwo zobowiązuje się kupić od producentów towar,
jeśli cena rynkowa spadłaby poniżej tej ceny. Cena ta chroni producentów. Jest ustalona
zawsze powyżej ceny równowagi.
Po wprowadzeniu ceny minimalnej na rynku powstaje nadmiar dobra.
ELASTYCZNOŚĆ POPYTUELASTYCZNOŚĆ POPYTU
W 1870r nastąpiła II rewolucja przemysłowa.
Alfred Marshal wymyślił
elastyczność cenową popytu elastyczność mieszana popytu
(PED) (CED)
Ernest Engel dochodowa elastyczność popytu (IED)
Elastyczność popytuElastyczność popytu – jest miarą procentowej zmiany popytu na dane dobro do względnej
zmiany czynnika oddziaływującego na popyt.
CENOWA ELASTYCZNOŚĆ POPYTU (PED) – określa siłę reakcji popytu na dane dobro
na zmianę ceny tego dobra
r d
r p
S
D S
D
b
c
a cena minimalna
Q
4
Q
r
Q
3
P
r
P
1
P
min
ilość
% zmiana popytu
% zmiana ceny
ELASTYCZNOŚĆ MIESZANA POPYTUELASTYCZNOŚĆ MIESZANA POPYTU (CED) - jest miarą procentowej zmiany wielkości
popytu na dobro A do procentowej zmiany ceny dobra B
gdzie : procentowa zmiana popytu na dobro A
procentowa zmiana ceny dobra B
CED < 0 – są to dobra komplementarne
CED > 0 - są to dobra substytucyjne
DOCHODOWA ELASTYCZNOŚĆ POPYTU (IED) – mierzy siłę reakcji popytu na zmiany
dochodu nabywców
gdzie r d
- procentowa zmiana wielkości popytu na dane dobro obliczana jako:
r 1
- procentowa zmiana wielkości dochodu, którą obliczmy:
I
1
- dochód po zmianie; I 0 - dochód wyjściowy
Trzy rodzaje dóbr wg Engla
normalne podrzędne
IED > 0 IED < 0
popyt mało elastyczny (nie opłaca się obniżać cen)
popyt elastyczny (można obniżać ceny)
CC
B
|PED| > 0
|PED| < 1
|PED| = 1
|PED| = 0
A
Podstawowe wyższego rzędu
0 < IED < 1 IED > 1
Zależności między wzrostem dochodu a zmianą popytu na różne dobra obrazują tzw.
krzywe Engla.
PODAŻ – ilość dobra jaką producenci są gotowi zaoferować na sprzedaż przy danym
poziomie cen
wiązana - jest wynikiem nieuchronnej współzależności pomiędzy podażą dwóch dóbr
np. benzyny i ropy
konkurencyjna - pojawia się możliwość produkcji dóbr alternatywnych przy użyciu tego
samego zasobu np. ziemia może być użyta pod budowę autostrady lub służyć jako
grunt orny
Determinanty podaży:Determinanty podaży:
Q Q 1
Q 2
dochód
Q
0 < IED < 1
krzywa popytu na
dobra podstawowe
I 2
I 1
Q 2
Q 1
I 2
I 1
I 2
IED > 1
krzywa popytu na
dobra wyższego
rzędu
dochód
Q
IED < 0
krzywa popytu na
dobra podrzędne
I 2
I 1
Q 2
Q 1
Użyteczność krańcowa
Użyteczność krańcowa – przyrost użyteczności całkowitej spowodowany wzrostem
konsumpcji dobra o jedną jednostkę.
Krzywe użyteczności całkowitej (TU) i krańcowej (MU)
Równowaga konsumenta (optimum)
Równowaga konsumenta (optimum) oznacza stabilizacje struktury jego wydatków dopóki
nie zachodzą zmiany dochodów cen i preferencji.
Krańcowa użyteczność dobra A krańcowa użyteczność dobra B
Cena dobra A cena dobra B
Krzywe obojętności konsumenta posiadają kilka właściwości:
dla każdego konsumenta można wyznaczyć nieskończenie wiele krzywych
obojętności (rys. poniżej)
są one nachylone ujemnie, co znaczy że jeśli konsument zwiększa spożycie jednego
dobra to jednocześnie zmniejsza spożycie drugiego
przesuwanie się wzdłuż krzywej I z punktu a do b i c oznacza zastępowanie
(substytucję) jednego dobra drugim.
krzywe obojętności nie przecinają się dlatego że układ preferencji konsumenta jest
spójny. Każda następna krzywa wskazuje na wyższy poziom zadowolenia
konsumenta
krzywe obojętności konsumenta.
Im dalej znajdujemy się na krzywych
tym mamy większe zadowolenie. Może
być ich nieskończenie wiele.
Każdy konsument dysponuje ograniczonym dochodem (budżetem), który przeznacza na
zakup dóbr czy usług.
Możliwości wyboru zależą więc od wysokości budżetu konsumenta i od poziomu cen.
Możliwości te można przedstawić graficznie jako krzywe ograniczenia budżetowego – czyli
zbiór wszystkich kombinacji dwóch dóbr, które konsument może kupić przy określonym
dochodzie i danych cenach.
Krzywe ograniczenia budżetowego charakteryzują się następującymi cechami:
przedstawiają możliwości konsumenta o pewnym dochodzie przy ustalonych cenach –
czuli pokazuje co konsument może kupić
ulegają przesunięciu gdy zmieniają się dochody. Wzrost dochodu powoduje
przesunięcie się w prawo do a 1
i b 1
a zmniejszenie dochodu – w lewo do a 2
i b 2
ma nachylenie ujemne bo jeśli konsument chce nabyć dobro A musi zrezygnować z
pewnej ilości dobra B
jeśli wzrośnie cena dobra B linia przesunie się z ab do ab 1
a jeśli nastąpi spadek ceny
linia przesunie się do ab 2
krzywa ograniczenia cenowego
i jej przesunięcia na skutek
zmian dochodu konsumenta
Wpływ wzrostu dochodu na wielkość spożycia dobra podrzędnego i normalnego
Wpływ wzrostu ceny dobra B (dobro Giffena) na równowagę konsumenta (dobra –
normalne)
Spadek ceny dobra B wywołuje wzrost spożycia tego dobra i spadek zakupów dobra A.
Zjawisko to wystąpi gdy A i B są substytutami.
wpływ spadku ceny dobra B na równowagę konsumenta
Obniżanie ceny dobra B spowoduje przesunięcie krzywej ograniczenia dochodowego z ab
do ab 1
i następnie do ab 2
. Pozwoli to konsumentowi przesuwać się na coraz wyższe
krzywe obojętności i zwiększyć konsumpcję obu dóbr. Tego typu zjawisko wystąpi gdy
dobra A i B są dobrami komplementarnymi. Spadek ceny B wywoła wzrost popytu na
dobro A.
wpływ spadku ceny dobra B na równowagę konsumenta (dobra komplementarne)
Spadek ceny skłania do zakupu większej ilości dobra, którego cena spadła a ograniczenia
zakupu innych dóbr. Postępując racjonalnie zastępuje inne dobra dobrem tańszym. Jest to
efekt substytucyjny.
Jednocześnie spadek ceny dobra powoduje, że posiadając określony dochód może on
kupić więcej dobra czyli jego dochód wzrasta. Może przy danym dochodzie przejść na
wyższą krzywą. Jest to dochodowy efekt zmiany ceny. Działanie tych efektów przedstawia
poniższy rysunek:
Głównym celem przedsiębiorstwa jest maksymalizacja zysku lub minimalizacja kosztów.
ZYSK = UTARG – KOSZTY
(przychody ze sprzedaży w firmie) (nakłady jakie firma ponosi, związane z
produkcją dóbr i usług)
ekonomista Carnot określił sposób matematyczny:
Ż (Q) = U (Q) – K (Q) ; Ż = max gdy Ż (Q) = 0, Z’ (Q) = U’ (Q) – K’ (Q)
Funkcja osiąga max gdy 1 pochodna = 0
stąd K’ (Q) = U’ (Q)
REGUŁA COURNOT MC = MR
REGUŁA COURNOT MC = MR
KOSZTY
Kosztami - nazywamy nakłady w wyrażeniu pieniężnym jakie firma ponosi w związku z
produkcją dóbr i usług
Koszty prywatne - ponoszone przez organizację, wliczone w rachunek firmy
Koszty społeczne - ponoszone przez społeczeństwo wskutek działalności innych
jednostek i ponoszą je osoby nie związane z tą działalnością (obciążają inne osoby niż te
prowadzące działalność). Są one elementem efektów zewnętrznych:
dodatnich – korzystne, korzyść społeczna np. uprzemysłowienie ale powoduje to
ujemnych – np. zanieczyszczenie środowiska
Rząd musi reagować poprzez przepisy, sankcje aby minimalizować koszty społeczne.
Koszty księgowe – koszty ponoszone przez firmę,
rzeczowe
osobowe
zarejestrowane w firmie nakłady pieniężne
stałe (FC)
zmienne (VC)
całkowite (TC)
koszty przeciętne – wilekość przeliczana na jednostkę produkcyjną
- zmienne (AVC)
- stałe (AFC)
koszt ekonomiczny = koszt księgowy + koszt alternetywny
przykład :
10.000 odsetki
5.000 premia przedsiębiortwa
5.000 ryzyko (wynagrodzenie za ryzyko)
20.000 koszt alternatywny dla ekonomisty
koszt ekonomiczny 120.
w okresie krótkim
w okresie długim
koszt alternatywny = zysk normalny (w ujęciu księgowym)
możliwe wyniki przedsiębiorstwa:
Kc > Uc = strata
Kc = Uc = zysk normalny (dla księgowosci)
KC = Uc = 0 (dla ekonomistów)
Kc < Uc = zysk
Kc - koszt całowity
Uc - utarg całowity
zysk dodatni
zysk nadzwyczajny
MC = MR – wyznacza równowagę firmy
Okres krótki
Koszt krańcowy = utarg całkowity
Kwadrat o bokach 0,Qc,C,P 1
zysk ekonomiczny
