Skrypt Psychologia Społeczna Wojciszke ROZDZIAŁ 3 Poznanie społeczne, Skrypty z Psychologia

Pobierz Skrypt Psychologia Społeczna Wojciszke ROZDZIAŁ 3 Poznanie społeczne i więcej Skrypty w PDF z Psychologia tylko na Docsity! POZNANIE SPOŁECZNE STRUKTURY WIEDZY O ŚWIECIE SPOŁECZNYM (SCHEMATY, SKRYPTY I TEORIE) Schemat poznawczy - podstawowy element wiedzy o świecie społecznym, organizacja naszych uprzednich doświadcz: jakimś rodzajem zdarzeń, osób czy obiektów. *wiedza uogólniona, *wyabstrahowana z konkretnych doświadczeń, *im lepiej wykształcony schemat, tym bardziej jego zawartość pozostaje wyabstrahowana z wiedzy o konkretnych egzemplarzach, im słabiej, tym bardziej z wiadomości o pojedynczych egzemplarzach, * uniwersalna zasada budowania schematów - prototypowość, zgodnie z którą rdzeniem znaczeniowym schematu jest prototyp (egzemplarz najbardziej typowy, najlepiej spełniający schemat, w tym sensie idealny) —> zasada cechująca wszystkie schematy, Skrypt (scenariusz) - umysłowa reprezentacja zdarzeń, działań lub ich ciągów. *reprezentuje nie jakiś konkretny ciąg zdarzeń, lecz typowe elementy i okoliczności charakterystyczne dla tego zdarzenia i powtarzające się w większości jego wykonań *jest schematem reprezentującym jakieś zdarzenia, a egzemplarzami tego schematu są zaś kolejne wykonania tego skryptu *inna właściwość odróżniająca skrypty od innych schematów - czasowa organizacja scenek, *struktura poznawcza (umysłowe narzędzie przetwarzania informacji "interpretacja, zapamiętywanie zdarzeń) wykonawcza (gotowy program działania). Schematy cech - nie odzwierciedlają całych ludzi, ani całych zdarzeń, lecz jedynie pewne rodzaje ich zmienności. *zachowania - główna podstawa wnioskowania o cechach człowieka. 1) Wykształcenie schematu jako trwałego elementu wiedzy. *ludzie tej samej kultury podzielają zwykle podobne schematy, np. skrypt powitania, czy wyjaśnianie sytuacji: kultury indywidualistyczne w kat. cech osób działających, kolektywistyczne wymogami syt. 2). Aktywizacja, czyli uczynnienie - przesłanie kopii schematu z pamięci długotrwałej do pamięci operacyjnej, roboczej; zmiana stanu funkcjonalnego schematu, który z wiedzy potencjalnej i nieczynnej przeradza się w wiedzę pamięciowo dostępną, aktualnie przez nas używaną. *aktywizacja struktury przebiega dwiema drogami: = charakter percepcyjny. odbodźcowy: rezultat zaobserwowania jakiegoś obiektu związanego z tą strukturą (najczęstszy przypadek: wskutek pojawienia się jego egzemplarzy, odpowiedni strój, mundur = aktywizacja schematu policjanta) lub innych, silnie skojarzonych bodźców, -charakter przedpercepcyjny: podwyższona dostępność pamięciowa jakiejś struktury wiedzy już w momencie wejścia człowieka w daną sytuację, a więc przed rozpoczęciem przetwarzania danych dochodzących z zewnątrz (np. Higgins i cechy Donalda, aktywizacja różnych cech) — przedoperacyjna aktywizacja jakiegoś schematu jest tym bardziej prawdopodobna: a) im silniejsze jest subiektywne oczekiwanie pojawienia się w otoczeniu egzemplarzy tego schematu (oczekując złośliwości egzaminatora, skłonni jesteśmy interpretować jako jej przejaw nawet jego całkiem niewinny uśmiech); b) im silniej egzemplarze tego schematu powiązane są z realizacją celów i motywów podmiotu (głodny człowiek zobaczy pomidora tam, gdzie najedzony widzi tylko niewyraźną czerwoną plamę); c) im krótszy czas upłynął od poprzedniego zaktywizowania schematu (po wyjściu z wieczornego seansu w kinie dostrzegamy więcej potencjalnych rabusiów, jeżeli wyświetlano kryminał); d) im częściej dany schemat był aktywizowany w przeszłości („skrzywienia zawodowe”). 3) Stosowalność do przetwarzanej informacji -> schemat musi być w pewnym stopniu podobny do postrzeganej osoby czy zdarzenia (cechy osoby muszą się choć trochę pokrywać z cechami prototypu. Wpływ zaktywizowanych schematów na przetwarzanie informacji ponadto: a) rośnie wraz z wieloznacznością danych (im większa niejasność, tym większa szansa, że zaktywizowana wiedza posłuży do rozstrzygnięcia); b) nasila się wraz ze spadkiem jakości warunków, w których przetwarzamy informacje (np. wczesna pora). a) pojawia się bez intencji podmiotu; b) pojawia się w odpowiedzi na pewne bodźce mimo lub wbrew woli podmiotu; c) jest bezwysiłkowe, szybkie i nie pochłania operacyjnych zasobów umysłu; d) pojawia się i przebiega poza świadomością podmiotu. Kontrolowane przetwarzanie informacji jest intencjonalne, dowolne, wysiłkowe, powolne, uświadomione przez podmiot. Obecnie uważa się, że automatyzm-kontrolowalność tworzą raczej pewien wymiar (procesy umysłowe), aniżeli są dwoma rozłącznymi procesami. Przełączanie się na automatyzm zależy od: a) motywacji podmiotu do przetwarzania informacji; b) optymalności warunków, w jakich przetwarzanie informacji przebiega. Procesy automatyczne i kontrolowane często prowadzą do takich samych wyników. Automatyczne, np. podprogowa ekspozycja pojęcia wrogość Spełniające tylko niektóre kryteria automatyczności, np. efekty nastroju, W pełni kontrolowane, np. uczenie się roli teatralnej, formułowanie sądów o innym człowieku Prymowanie - 1) aktywizacja jakiejś struktury wiedzy; 2) wykonywanie przez badanych właściwego zadania, o którym badacze przypuszczają, że może pozostawać pod wpływem prymowanych treści. Pryma nie musi być nieświadoma, ale nie może być w świadomy sposób wiązana przez osobę badaną z procesami poddawanymi badaniu we właściwym eksperymencie. Prymowanie wpływa na przetwarzanie informacji i zachowanie szczególnie/wyłącznie wtedy, gdy sytuacja zachowuje pewien stopień wieloznaczności. Np. Kay, prymowanie biznesu. 2. SPOSTRZEGANIE ŚWIATA SPOŁECZNEGO . Selektywność - to, co jest zaktywizowane w umyśle uwrażliwia na jedne rodzaje treści, a utrudnia spostrzeganie innych, np. Simons, Chabris i goryl. . Znaczenie jest też interpretowane, na co wpływają zaktywizowane schematy, z reguły w postaci asymilacji - wieloznaczne dane zostają podciągnięte pod schemat, a w konsekwencji ta sama informacja może zostać różnie zrozumienia w zależności od schematu, przez którego pryzmat jest interpretowana. Aktywizacja może a) b) Szczególnym kontekstem są stany ciała osób przetwarzających informacje. Ucieleśniony charakter poznania. Np. ciepły/zimny -> wspólnotowość, ściskanie twardej kulki > przypisywanie niejednoznacznej twarzy męskości. Szczególnie silne efekty ucieleśnienia stwierdza się w doświadczaniu emocji, bo są one silnie powiązane z funkcjonowaniem motorycznym. Ekspresja dowolnej emocji ułatwia też przetwarzanie związanej z nimi informacji. * Trudniej zapamiętać twarz, jeżeli jest niemożliwa mimikra (druga osoba żuje gumę) Ucieleśnienie ma zwykle charakter automatyczny i bezwiedny, jest obecny zarówno w teraźniejszych działaniach, jak i podczas myślenia. Reber, Schwarz, Winkielman > najładniejsze są prototypy, bo informacje o nich są przetwarzane w sposób najbardziej płynny. Szybciej rozpoznawane i bardziej atrakcyjne są też obiekty prymowane. Działa też efekt samej ekspozycji (lubimy to, co często widzimy). O lubieniu decydują też takie cechy jak: symetria, dobre wyodrębnienie figury z tła (też zasada płynności). HEURYSTYKI FORMUŁOWANIA SĄDÓW * _Heurystyki to uproszczone reguły myślenia pozwalające na formułowanie sądów bez analizy większości informacji, na których sąd powinien się opierać (Tversky, Kahneman). Rodzaje heurystyk: - ocena częstości lub prawdopodobieństwa zdarzeń na podstawie łatwości, z jaką przychodzą nam na myśl ich przykłady (egzemplarze). Zwykle prowadzi do trafnych ocen, bo zdarzenia częste są bez trudu dostępne pamięciowo. Prowadzi też do wzrostu wpływu na nasze sądy zdarzeń łatwo przypominanych, a więc dramatycznych, konkretnych i wyrazistych, niedawno, często omawianych i lokalnie dominujących. Np. katastrofy lotnicze. polega na tym, że oceniając jakąś wartość liczbową (liczba przypadków, częstość, prawdopodobieństwo), obieramy za punkt wyjścia łatwo dostępną, na przykład podawaną przez innych, liczbę, a następnie modyfikujemy ją stosownie do kontekstu i swojej wiedzy. Wiedza z dziedziny której dotyczą sądy, chroni przed uleganiem heurystyce tylko częściowo, bo zakotwiczenie jest automatyczne, a jego zmiana - kontrolowana; Przetwarzanie informacji i zachowanie są zdominowane przez wiedzę zaktywizowaną. Błąd fatszywej powszechności (przecenianie stopnia rozpowszechnienia naszych poglądów i zachowań) > heurystyka dostępności + zakotwiczenia. 9) heurystyka reprezentatywności to ocena przynależności obiektu do kategorii (klasy, rodzaju) na podstawie jego podobieństwa do typowych jej egzemplarzy. Nie uwzględnia to jednak wyjściowych prawdopodobieństw przynależności do kategorii (np. trzech bibliotekarzy na osiedlu, a stu rolników). Heurystyka ta ułatwia szybkie odpowiadanie na pytania, ale prowadzi też do ignorowania ważnych informacji, jeśli nie mają one związku z reprezentatywnością. Opiera się na podobieństwie, więc prowadzi do poszukiwania przyczyn zdarzeń w zdarzeniach do nich podobnych. Prowadzi do złudzenia mądrości wstecznej, czyli poczucia „z góry to wiedziałem” (Fischhoff). . Kahneman, Frederick -> heurystyki to uproszczenia wykorzystujące tę samą zasadę > posługiwanie się jakąś prostszą i łatwiejszą do pozyskania informacją jako zastępnikiem (substytutem) informacji właściwej, szczególnie gdy ta jest trudna lub niemożliwa do uzyskania. - nastrój może być takim zastępnikiem, - płynność (w przypadku względów estetycznych, częstości pojawiania się; one są trudniej dostępne) - ludzie bardziej zmotywowani posługują się głębszymi, bardziej przemyślanymi wersjami heurystyk (treść informacji zawartych w bieżącej pamięci), a ludzie mniej zmotywowani wykorzystują łatwiejsze i bardziej powierzchowne ich odmiany (samo odczucie łatwości-trudności wydobycia informacji). - sądy przemyślane są zawsze trafniejsze od heurystycznych, więcej informacji, jest to zasada znana pod nazwą przetargu miedzy wysiłkiem a dokładnością —- większy wysiłek wkładany w sformułowanie sądów lub decyzji skutkuje ich większą dokładnością i odwrotnie - Jednak... Korzystanie z heurystyk jest adaptacyjne. Wybory intuicyjne czasami okazują się lepsze od przemyślanych (np. Wilson, Schooler, dżemy). Gigerenzer > heurystyki są szybkimi i oszczędnymi (posługującymi się niewielką liczbą informacji) sposobami podejmowania decyzji. Jeśli heurystyczna zasada podejmowania decyzji jest trafna ekologicznie, czyli pasuje do otoczenia, to dana heurystyka ma charakter adaptacyjny (polepsza przystosowanie) i może być skuteczniejsza od przemyślanego przetwarzania informacji. Np. naśladowanie większości/ludzi odnoszących sukcesy. Przykładowe heurystyki rozumiane jako adaptacje Tabela 3.6. Przykładowe heurystyki rozumiane jako adaptacje Heurystyka i jej definicja Kiedy jest trafna Naśladowanie większości: obserwuj, co robi większość tobie podobnych. i rób to samo (Boyd i Richerson. 2005) Naśladowanie skutecznych: obserwuj, co robl osoba odno- sząca największe sukcesy, i rób to samo (Boyd i Richerscn, 2005) Wet za wet: w wypadku konfliktu „współpraca czy rywaliza- cja”, w pierwszym ruchu wybierz współpracę, a następnie rób to samo, co twój partner (Axelrod, 1984) Opcja podpowiedziana: jeżeli jest jakaś opcja podpowiedzia- na, zrealizuj ją (Johnson i Goldstein, 2003) Heurystyka rozpoznania: jeżeli jedna z dwóch możiwości zostaje rozpoznana, zakładaj, że jest ona lepsza czy większa pod rozważanym względem (Goldstein i Gigerenzer. 2002) Wybierz to, co zadowalające (a nie to, co najlepsze): prze- szukuj możliwości i zaakceptuj pierwszą, która przekracza twój poziom aspiracji (Simon, 1955) Otoczenie zmienia się powoli lub wcale. poszukiwanie infor- macji jest kosztowne i czasochłonne. Indywidualne uczenie się Jest powolne, a poszukiwanie Infor- macji — kosztowne i czasochłonne. Jeżeli partnerzy stosują tę samą zasadę, kiedy jedyne dwie możliwości to współpraca bądź rywalizacja (ale nie można opuścić sytuacji) Osoby ustalające oocję podpowiedzianą mają podobne war- tości jak osoby, które ją realizują; konsekwencje wyboru są trudne do przewidzenia. Trafność rozpoznania przekracza 50%. Gdy pula możliwości stale się zmniejsza (np. liczba ofert pracy spada wskutek nadciągającego kryzysu). Strack, Deutsch -> system impulsywny (elementy skojarzone na mocy podobieństwa i współwystępowania, których aktywizacja ma charakter rozchodzącej się w pamięci fali pobudzenia; działa szybko, bez intencji i pochłaniania zasobów poznawczych, sztywność; działa zawsze; schematy behawioralne -> zachowanie + warunki + konsekwencje) i refleksyjny (elementy połączone relacjami semantycznymi, które wyrażane są zdaniami składającymi się na deklaratywny, ujęty w słowa system wiedzy, rządzący się zasadą wewnętrznej zgodności; może być wyłączony; działa powoli, pochłania zasoby poznawcze, jest plastyczny, pozwala generować nową wiedzę, umożliwia negację, rozważanie prawda/fałsz, reprezentowanie przyszłości). Zachowanie może być skutkiem każdego z tych systemów. Spostrzeganie i działanie jest zwykle efektem równoległego funkcjonowania obu tych systemów.