Docsity
Docsity

Przygotuj się do egzaminów
Przygotuj się do egzaminów

Studiuj dzięki licznym zasobom udostępnionym na Docsity


Otrzymaj punkty, aby pobrać
Otrzymaj punkty, aby pobrać

Zdobywaj punkty, pomagając innym studentom lub wykup je w ramach planu Premium


Informacje i wskazówki
Informacje i wskazówki

Skrypt z wykładu - Notatki - Ekonomia rozwoju - Część 1, Notatki z Ekonomia

W notatkach wyeksponowane zostają zagadnienia z ekonomii rozwoju: skrypt z wykładu; cechy wspólne / charakterystyczne KSR. Część 1.

Typologia: Notatki

2012/2013

Załadowany 24.03.2013

Henryka
Henryka 🇵🇱

4.5

(154)

405 dokumenty

Podgląd częściowego tekstu

Pobierz Skrypt z wykładu - Notatki - Ekonomia rozwoju - Część 1 i więcej Notatki w PDF z Ekonomia tylko na Docsity! 1 1. CECHY WSPÓLNE/ CHARAKTERYSTYCZNE KSR  niskie dochody o do 755 $ na osobę o Dochody poniżej średniej (755-2995) o powyżej średniej (2995 - 9265) o najbogatsze (>9266)  przeszłość kolonialna o niewiele czasu są niepodległe o kolonizatorzy: Francja, Anglia, Portugalia, Hiszpania, Niemcy... o w latach 50’ uważano, że potrzeba 20-30 lat by odzyskały niepodległość, ale w latach 60’ już większość była niepodległa o w 1947 już prawie cała Azja pd-wsch, potem reszta Azji o Afryka trochę później – od połowy lat 50’ o w 1965 Wielka Brytania dała wszystkim swoim koloniom niepodl oprócz Zimbabwe (1979) o Ameryka Łacińska – na początku XIX wieku, Haiti 1803, Brazylia 1822 – miały więc czas wzbogacić się, ale tak się nie stało  rozwarstwienie dochodów: - nierówność podziału dochodów w społeczeństwie - protesty najbiedniejszych Efekt:  destabilizacja gospodarki  pozbawienie dużych grup społecznych możliwości podejmowania jakiejkolwiek działalności gospodarczej (zbyt biedni)  wycofywanie kapitału zagranicznego i blokada napływu nowego  konflikty etniczne (dominacja klanów skupiających władzę i kapitał)  ubóstwo i niedożywienie 30-40 % ludności jest niedożywione (2,5 mld ludzi żyje za 1 $ dziennie)  rolniczy charakter gospodarki - b. wysoki udział rolnictwa w tworzeniu PKB - b. dużo ludzi zatrudnionych w rolnictwie - b. mała efektywność  za mało żywności  dualizm gospodarczy i technologiczny - współistnienie przestarzałego i nowoczesnego przemysłu - enklawy wysokiej technologii  ściśle powiązane z rynkami międzynarodowymi - nie ma transferu zaawansowanej technologii do tradycyjnej gospodarki o dualizm przestrzenny rozwinięte regiony i zupełnie zacofane (polaryzacja przestrzeni) - i kulturowy (etniczny) – niektóre społeczności są zaangażowane w nowoczesne technologie, a inne nie  szybki wzrost populacji - zagrożenie dla środowiska - brak wody - zagrożenie dla bogatych krajów  imigranci  szybkie tempo urbanizacji - mega-miasta  rozrost slumsów (ludność w slumsach podwaja się co 10-15 lat) - złudzenie lepszego życia w mieście - około 60% ludzi w miastach żyje w slumsach docsity.com 2  niepełne wykorzystanie siły roboczej - niepełne zatrudnienie – mniej niż osoba chce pracować (sezonowo, dwa dni w tygodniu itp.) - nieracjonalne zatrudnienie: * nadmierne zatrudnienie w jednym sektorze * ukryte bezrobocie * niska efektywność pracy  niedorozwój instytucji - słabe państwo: * niestabilna sytuacja wewnętrzna * brak integracji narodowej (silne więzi plemienne) * wieloletnie konflikty wewnętrzne * niestabilność rynków (produktów) - silne instytucje tradycyjnego społeczeństwa (korupcja, brak przestrzegania praw człowieka)  degradacja środowiska naturalnego - presja na środowisko (wzrost populacji) - nieistniejące przepisy w zakresie ochrony środowiska - degradacja środowiska (przemysł) - przenoszenie brudnych gałęzi przemysłu do KSR 2. WZROST A ROZWÓJ GOSPODARCZY Wzrost gospodarczy  Zwiększenie globalnej produkcji i usług w danym czasie (rok) w danym miejscu  zwiększenie się rocznej produkcji dóbr i usług w kraju. Miarą wielkości wykorzystaną do pomiaru wzrostu gospodarczego są: PNB, PKB, DN. Odnosi się tylko do zmian ilościowych, przy założeniu, że podstawowe wielkości makroekonomiczne charakteryzują się długofalowym trendem.  Korzyścią ze wzrostu gospodarczego i rozwoju gospodarczego jest podwyższenie standardu życia, zwiększenie produkcji, lepsza sytuacja socjalna, większe bezpieczeństwo publiczne.  Od niedawna część badaczy kwestionuje PKB jako uniwersalną miarę wzrostu gospodarczego. Nowe sugerowane miary w większym stopniu mają koncentrować się na wzroście wartości posiadanych przez osoby fizyczne i firmy dóbr i oparte są o powiązane ze sobą miary PKB oraz indeksy cen: PPI i CPI.  Mierzenie wzrostu gospodarczego: - sumowanie produktów - sumowanie dochodów - sumowanie wydatków WZROST GOSPODARCZY, ekon. proces rozszerzania zdolności produkcyjnych gospodarki nar.; pot. — przyrost realnego Produktu Nar. Brutto (PNB). W teorii ekonomii pojęcie wzrostu gospodarczego służy do opisania zmian ilościowych, a nie jakościowych; zmiany jakościowe opisuje rozwój gospodarczy. Ze względu na to, że zdolności produkcyjne gospodarki są trudne do zmierzenia (i praktycznie nie są mierzone), miarą wzrostu gospodarczego jest przyrost realnego PNB. Nie jest to jednak miara precyzyjna, gdyż w cyklu koniunkturalnym PNB zmienia się nie tylko ze względu na zmiany rozmiarów zdolności produkcyjnych, ale również zmiany stopnia ich wykorzystania. Dlatego realny PNB jest lepszą miarą wzrostu gospodarczego w długim okresie, kiedy są eliminowane krótkookresowe wahania cykliczne. Tempo wzrostu gospodarczego zależy od zasobów czynników produkcji (ziemi, pracy, kapitału) oraz postępu technicznego. Rozróżnia się ekstensywny wzrost gospodarczy, osiągany przez zwiększanie zasobów, np. wzięcie pod uprawę nowych areałów ziemi oraz — intensywny wzrost gospodarczy, osiągany przez zwiększenie efektywności wykorzystania zasobów, np. przez zwiększenie wydajności z hektara gruntów ornych. docsity.com 5 Kredyty zostały zaciągnięte na rynku międzynarodowym na początku lat 70., gdy ze względu na szok naftowy były tanie i łatwo dostępne; z końcem dekady, po znacznym pogorszeniu warunków na rynku finansowym, coraz trudniej było zastąpić je nowymi, a spłacenie ich stało się niemożliwe, zwłaszcza że kraje będące importerami ropy naftowej, czyli wszystkie kraje regionu poza Meksykiem i Wenezuelą, poniosły znaczne straty w związku ze zmianami cen nośników energii; obsługę zadłużenia czasowo zawieszano; zadłużenie osiągnęło 333,5 mld dol., co stanowiło 40% zadłużenia wszystkich krajów rozwijających się; najbardziej zadłużone były: Brazylia (92,2 mld dol.), Meksyk (86,6 mld dol.), Argentyna (32,1 mld dol.), Wenezuela (32,1 mld dol.), Chile (17,3 mld dol.); ciężar obsługi zadłużenia zagr. 1982 w relacji do eksportu wynosił odpowiednio: 81%, 57%, 50%, 29% i 71% (średnio dla regionu 47%) i wymienione kraje nie mogły mu sprostać Po wybuchu kryzysu, ze względu na niemożność uzyskania nowych kredytów, kraje dłużnicze były zmuszone do uzyskiwania wysokiej nadwyżki w handlu zagranicznym, co osiągano dzięki kolejnym dewaluacjom waluty; czynniki te powodowały nasilenie inflacji, recesję, obniżenie stopy życiowej ludności, a w konsekwencji wymusiły zmianę strategii i polityki gospodarczej, polegającą na radykalnym ograniczaniu deficytu budżetowego, głównie przez eliminację inwestycji państwowych, znoszenie dotacji i subsydiów oraz dochody z prywatyzacji, liberalizację kontaktów gospodarczych z zagranicą, deregulację sektora wewnętrznego; złagodzenie kryzysu zadłużeniowego stało się możliwe dopiero w końcu dekady, gdy wierzyciele zmienili stanowisko wobec dłużników, a swoje propozycje przedstawili 1985 w ramach tzw. planu Brady’ego i 1989 — planu Bakera; ze względu na straty poniesione w wyniku kryzysu lata 80. są nazywane w odniesieniu do Ameryki Łac. „straconą dekadą”. 5. Wewnętrzne i zewnętrzne finansowanie  Wzrost wymaga zwiększenia dostępnego zasobu czynników produkcji lub/i wzrostu efektywności ich wykorzystania  Ma to swoje odzwierciedlenie w nakładach finansowych  Źródła pokrycia nakładów: o wewnątrz gospodarki – oszczędności wewnętrzne o spoza gospodarki krajowej  Podmioty gromadzące środki na inwestycje: o Oszczędności wewnętrzne – gospodarstwa domowe, firmy, państwo o Oszczędności zagraniczne – podmioty prywatne, organizacje międzynarodowe, państwa Oszczędności wewnętrzne  W makroekonomii oszczędności to nieskonsumowana część produktu krajowego  Wielkość oszczędności jest wypadkową wielkości produktu i skłonności do konsumpcji  Oszczędności przeznaczane są na inwestycje, pokrycie salda obrotów z zagranicą lub przyrost zapasów  Finansowanie wzrostu gospodarczego odbywa się głównie poprzez część przeznaczoną na inwestycje, jednakże w okresach wzrostu, przyrost zapasów jest zazwyczaj niezbędny  Saldo obrotów z zagranicą odzwierciedla bądź to zewnętrzne finansowanie danej gospodarki, bądź też transfer środków za granicę w przypadku eksporterów kapitału  Od klasyków ekonomii głównego źródła finansowania inwestycji upatrywano w oszczędnościach wewnętrznych.  A. Smith: oszczędności generowane przez nową wówczas grupę przedsiębiorców  D. Ricardo: akumulacja jest finansowana z zysku, a ten ulega ograniczeniu w wyniku wzrostu kosztów utrzymania robotników (gł. kosztów żywności). Liberalizując handel zapewnia się zaopatrzenie w tańszą, importowaną żywność i zwiększa zyski, a w ślad za nimi oszczędności. docsity.com 6  K. Marks: dodał rozważania z zakresu podziału dochodów. Ten jest zawsze niekorzystny dla robotników, co urąga zasadom sprawiedliwości społecznej, pozwala jednak na zwiększenie stopy zysku i ułatwia finansowanie inwestycji  J.M. Keynes: poziom oszczędności uzależniony od poziomu dochodów per capita, co w warunkach niskiego ich poziomu daje pozwala propagować wymuszanie oszczędności przez państwo  W modelach neoklasycznych zwrócono także uwagę na rolę czynnika ludzkiego w generowaniu wzrostu gospodarczego, co w przyszłości miało zaowocować podkreśleniem roli kapitału ludzkiego i wagi inwestowania weń Oszczędności w KRS  W przypadku krajów gospodarczo mniej zaawansowanych w większości przypadków historyczny poziom oszczędności wewnętrznych nie zapewniał przyśpieszonego tempa wzrostu gospodarczego, a więc „doganiania” światowej czołówki  Przez dziesięciolecia głównego źródła finansowania wzrostu gospodarczego upatrywano w dochodach z surowcowego eksportu.  Dochody te były największe w okresie od 1870 do 1929 r. Nie zawsze jednak stawały się źródłem oszczędności wewnętrznych.  By tak się stało należności za eksport musiały trafić do kraju eksportera i nie zostać wykorzystane dla finansowania konsumpcji.  Tylko w nielicznych przypadkach, takich jak Argentyna na przełomie XIX i XX wieku, dochody eksportowe stały się podstawą awansu gospodarczego kraju.  Wielki kryzys i załamanie światowego popytu na surowce na dziesięciolecia zmarginalizowały to źródło finansowania inwestycji.  Opóźnienie w rozwoju gospodarczym – wywołane brakiem oszczędności wewnętrznych i inwestycji. Przykład:  Teoria Nurksego tzw. teoria „błędnego koła ubóstwa” o Niski poziom oszczędności w KRS jest wynikiem niskiego poziomu płac, ten zaś z kolei niskiej wydajności pracy, spowodowanej ubogim wyposażeniem kapitałowym stanowisk pracy o Brak środków wewnętrznych na inwestycje nie pozwala na odwrócenie owego niekorzystnego sprzężenia zwrotnego  Logiczną konsekwencją jej przyjęcia jest bowiem stwierdzenie, iż wystarczy przerwać owo błędne koło, by gospodarka weszła na drogę wzrostu gospodarczego  Uważano, iż może to nastąpić w wyniku uzupełnienia oszczędności wewnętrznych środkami zewnętrznymi  Z czasem okazało się iż przyczyny niedorozwoju są znacznie bardziej skomplikowane niż brak środków finansowych, co nie zwalniało jednak od troski o ich mobilizację  KRS charakteryzują się zazwyczaj wysokim tempem przyrostu naturalnego przez co zwiększanie udziału oszczędności w produkcie napotyka na wyjątkowo silnie zaakcentowaną barierę konsumpcji  Tempo wzrostu konsumpcji musi być co najmniej równe tempu przyrostu naturalnego, a po to by stopa życiowa ludności rosła musi być od niego wyższe  W typowej dla KRS sytuacji, gdy przyrost naturalny kształtuje się średnio na poziomie 2,5%, dopiero oszczędności netto ponad 10% PKB mogą zapewnić przyrost produktu stanowiący potencjalne źródło dodatkowych oszczędności  Wzrost oszczędności nastąpi tylko wówczas, gdy część lub całość przyrostu produktu przeznaczona zostanie na oszczędności  Forsowanie oszczędności wewnętrznych w krajach o wysokim przyroście naturalnym nie zawsze jest więc wskazane ani uzasadnione  W latach 90. przyrost konsumpcji gospodarstw domowych per capita wynosił średnio dla krajów rozwijających się 2,1% rocznie, a przyrost PKB per capita 1,8% rocznie, co oznaczało zmniejszenie wewnętrznych oszczędności docsity.com 7  Jednym z najbardziej niepokojących zjawisk ostatnich lat jest jednak, iż owe i tak dość niskie oszczędności wewnętrzne w coraz większym stopniu są transferowane za granicę z tytułu obsługi zadłużenia zagranicznego oraz transferu zysków od bezpośrednich inwestycji zagranicznych Zewnętrzne finansowanie  Po II Wojnie Światowej, wielu ekonomistów i polityków uważało, iż zapewnienie dopływu zewnętrznych środków na inwestycje przerwie „błędne koło ubóstwa” i szybko zapewni biedniejszym krajom wejście na drogę wzrostu i rozwoju gospodarczego  Tak się stało w przypadku krajów zniszczonych w wyniku działań wojennych, które uczestniczyły w Planie Marshalla  W przypadku KRS przełożenie nie jest tak proste  Nie zmienia to faktu, iż przy niedostatku środków na finansowanie wzrostu gospodarczego ich pozyskiwanie z zewnątrz jest nadal istotne Źródła:  Inwestycje bezpośrednie  Pożyczki  Inwestycje portfelowe  Specyficzną formą finansowania zewnętrznego jest pomoc zagraniczna:  Transfery rzeczowe i finansowych  Kontrakty zawierane na warunkach korzystniejszych niż rynkowe  Pożyczki i inwestycje portfelowe - powstanie zobowiązań dewizowych, długu zagranicznego  Inwestycje zagraniczne - nie stwarzają takiego zagrożenia, ale powodują zwrotne strumienie dewizowe – transfer zysków  W przypadku inwestycji bezpośrednich ryzyko prowadzenia działalności gospodarczej pozostaje za granicą, podczas gdy w przypadku finansowania inwestycji pożyczkami zagranicznymi lub poprzez rynek papierów wartościowych ryzyko „pozostaje w kraju”  Jednakże w przypadku inwestycji bezpośrednich powstaje strumień zwrotny w postaci zysku, którego stopa z założenia powinna być wyższa niż stopa procentowa, według której obsługiwane będą pożyczki zagraniczne  Inne korzyści inwestycji bezpośrednich:  Transfer technologii, wiedzy, sposobów organizacji działalności gospodarczej,  Wiedza o rynkach zagranicznych i kontakty ułatwiające eksport  Ułatwienia w pozyskaniu tańszych kredytów zagranicznych dla inwestorów  Inwestorzy zagraniczni mają skłonność do wyboru technik produkcji bardziej kapitałochłonnych niż firmy krajowe, co stymuluje wprawdzie modernizacje gospodarek, przyczynia się jednak do wolniejszego rozwiązywania problemów na rynku pracy  Regionem najrzadziej korzystającym z finansowania zewnętrznego jest Ameryka Łacińska, aczkolwiek okresowo odnotowywano przypływ kapitału do niektórych krajów należące do światowych rekordów  Średni napływ kapitałów do Chile w latach 197-81 wynosił 12,7% PKB, do Meksyku w latach 1992- 1994 8,5% PKB  Finansowanie zewnętrzne stanowi natomiast bardzo istotne źródło akumulacji w Afryce  Brak zgody co do wpływu finansowania zewnętrznego na wzrost gospodarczy  Np. przedstawiciele szkoły zależności – eksponują rozmiary strumieni zwrotnych oraz zmniejszenie stabilności finansowania  Inni podkreślają znaczenie finansowania zewnętrznego dla ożywienia gospodarek i lepszego wykorzystania istniejących zasobów czynników produkcji  W ostatnim półwieczu można wskazać zarówno na przypadki szybkiego wzrostu gospodarczego bez korzystanie z zewnętrznych źródeł finansowania, jak kraje Ameryki Łacińskiej w latach docsity.com 10 8. Rozwarstwienie dochodów – konsekwencje dla gospodarki Konsekwencje rozwarstwienie dochodów: o rozwarstwienie a oszczędności – ujęcie klasyczne: wysokie dochody- wysokie oszczędności – wysoki poziom inwestycji brak oszczędności hamuje popyt o rozwarstwienie a wzrost – inwestycje prywatne; inwestycje państwowe o rozwarstwienie a popyt wewnętrzny – KSR duża skłonność do konsumpcji; biedne społeczeństwa – dobra pierwszego rzędu (egzystencjalne) o substytucja importu – rozwój w oparciu o potrzebę rynku wewnętrznego, chłonność i struktura rynku – produkcja nie opłaca się więc jest importowane o strategia antyimportowa – ochrona rynku przed konkurencją zewnętrzną upośledzenie rolnictwa w stosunku do przemysłu, wypaczenie cen czynników produkcji o strategia proeksportowe – tendencja do utrzymywania płac na bardzo niskim poziomie Konsekwencje ubóstwa:  niedożywienie  wzrost umieralności niemowląt/dzieci  mniejsza wydajność pracy  choroby/epidemie  konflikty w Afryce  uchodźcy  duże kontrasty w warunkach życia 9. Pozaekonomiczne czynniki rozwoju gospodarczego Warunki geograficzno-klimatyczne i naturalne  Żaden kraj leżący w zbyt trudnym dla człowieka klimacie, zimnym lub zbyt gorącym, tropikalnym, suchym lub pełnym huraganów, powodzi i gwałtownych zmian, nie osiągnął wysokiego rozwoju społeczno-gospodarczego (patrz: Grenlandia, obszary podbiegunowe, tundry i tajgi rosyjskiej, Mongolia, okołozwrotnikowe państwa Afryki, państwa pustynne i stepowe)  Z punktu widzenia gospodarki krajowej posiadanie bądź brak zasobów naturalnych nie jest warunkiem wzrostu gospodarczego. Znane są bowiem przypadki krajów nie posiadających korzystnych warunków naturalnych, które osiągały wysoki poziom rozwoju gospodarczego – Japonia (konieczny import zasobów – ten jednak ograniczony zdolnościami eksportowymi gospodarki krajowej). Istnieje również wiele krajów, których duże zasoby naturalne nie zagwarantowały wysokiego rozwoju gospodarczego – naftowe kraje arabskie, Rosja (nie zawsze opłacalna eksploatacja zasobów; konieczne nakłady kapitałowe do ich użytkowania)  Współcześnie postęp technologiczny stwarza możliwości coraz oszczędniejszego wykorzystywania zasobów przyrody i ich substytucji – dlatego wielkość bogactw naturalnych nie ma juz takiego znaczenia (dotyczy to również ziemi – postępy genetyki i uprzemysłowienie produkcji rolnej!) Warunki demograficzne  Tempo przyrostu naturalnego w relacji do stopy wzrostu gospodarczego – warunkiem rozwoju gospodarczego jest szybsze tempo wzrostu PKB niż przyrostu naturalnego  Przeciętna długość życia  Gęstość zaludnienia – bez odpowiedniej gęstości zaludnienia nie można rozwinąć nowoczesnego przemysłu (rozległe obszary USA czy Kanady); duża gęstość zalud. może być stymulatorem wzrostu (np. Hongkong, Singapur)  Struktura wiekowa ludności – starzenie się społeczeństw państw wysoko rozwiniętych wynikające ze zbyt niskiego przyrostu naturalnego (dodatkowe koszty społeczne; próby rozwiązywania poprzez politykę migracyjną)  Struktura narodowościowa docsity.com 11 Infrastruktura i warunki socjokulturowe  Uboga infrastruktura utrudnia rozwój wymiany i budowę nowych firm przemysłowych, a także napływ kapitału zagranicznego, gdyż wysoki stopień naturalizacji gospodarki oznacza słaby rynek zbytu, a brak infrastruktury przemysłowej – trudności w jej rozprowadzeniu, a co jeszcze ważniejsze – uniemożliwia łatwy dostęp do zasobów wytwórczych, rzeczowych i ludzkich.  Brak rozwiniętego systemu oświaty na różnych poziomach i wysokie wskaźniki analfabetyzmu w KRS uniemożliwiają dostęp do kwalifikowanej siły roboczej (często oferowane formy pomocy zagranicznej obracają się przeciwko krajom ubogim, gdyż sprzyjają transferom bardziej kwalifikowanej siły roboczej do krajów udzielających tej pomocy!)  Różne modele życia – źródłem motywacji są systemy polityczne, ekonomiczne i środowisko socjokulturowe; w skrajnym ujęciu rozmaite modele życia mogą się skupiać wokół koncepcji „więcej mieć” lub „więcej być”. Pierwsza koncepcja jest produktem rynku i jego stopnia rozwoju, zmusza do konkurowania o dostęp do rzadkich zasobów (ekspansja potrzeb nieelementarnych); postawa taka sprzyja wzrostowi gospodarczemu. Przeciwne temu modelowi postawy „więcej być”, kładą nacisk na niematerialne składniki bytu jednostki (prawda, dobro, piękno, miłość, Bóg); implikuje to wolniejszy wzrost gospodarczy  Zasady sprawiedliwości społecznej – sposób pojmowania sprawiedliwości ma fundamentalne znaczenie dla rozwoju. Sprawiedliwość pojmowana jako równy dostęp do dóbr sprzyja postawom roszczeniowym, domaga się paternalizmu państwa i nakładania na wydajniej pracujące podmioty rozmaitych obciążeń. Prowadzi to do upadku etosu pracy i wyzysku efektywniejszych podmiotów gosp. Sprzyjająca rozwojowi gospodarczemu i wzrostowi jest natomiast sprawiedliwość podporządkowana zasadzie równości szans. Zasada ta zakłada samoodpowiedzialność jednostki za wykorzystanie własnych umiejętności i zasobów do pomnażania własnego dobrobytu. Równość szans wymaga demokratycznych struktur władzy, szerokiego dostępu do oświaty, kultury i ochrony zdrowia.  Religia – Max Weber dowodził że etyka protestancka, wg której nagradzane są trud, sumienność, zapobiegliwość i pracowitość, przyczyniła się do szybszego rozwoju gospodarczego wielu krajów (np Anglia, Szwajcaria, USA). Bezsprzeczny jest wpływ religii chrześcijańskiej na uformowanie się rynku i cywilizacji europejskiej, co w perspektywie historycznej sprzyja rozwojowi gospodarczemu. Można również podać przykłady cywilizacji, w których prowadzenie biznesu jest uważane za zajęcie o niższej randze. Styl życia odpowiadający rozwiniętej gospodarce rynkowej może pozostawać w sprzeczności z tradycją religijną i tradycjami plemiennymi. 10. Cechy rolnictwa w krajach słabo rozwiniętych główne cechy rolnictwa w KSR: - duża liczba zatrudnionych w sektorze rolnictwa - niska wydajność pracy - często niekorzystne warunki przyrodnicze - za mało żywności na własne potrzeby - utrudniony eksport do KWR Na świecie znajduje się więcej pożywienia niż jest potrzebne do wyżywienia wszystkich ludzi. Dla ponad miliarda ludzi jedynym dochodem jest przychód z uprawy produktów rolnych. W wielu rejonach wiejskich, które zamieszkuje 70% najbiedniejszych 1,2 miliarda ludzi, wydajność rolnictwa gwałtownie spada. Główną tego przyczyną jest zubożenie około 2/3 powierzchni terytoriów rolnych świata. ONZ postuluje, iż poprawa wydajności rolnictwa jest koniecznym warunkiem osiągnięcia celu zrównoważonego rozwoju: ograniczenia ubóstwa i poprawę stanu środowiska. W krajach słabo rozwijających się wydajność jest bardzo niska. Najczęściej wykorzystywane są bardzo prymitywne technologie, mechanizacja jest niewielka. Często tereny rolnicze KRS dotykane są klęskami nieurodzaju – głównie susze i powodzie. Bardzo poważnym problemem w Afryce jest zjawisko docsity.com 12 pustynnienia, które powoduje coroczne zmniejszanie obszarów przydatnych do uprawy. Według ONZ około 250 mln ludzi zostało bezpośrednio dotkniętych degradację gleb w wyniku pustynnienia, a kolejny 1 mld jest zagrożony. Nawet na Szczycie Ziemi w 1992 roku powstała Konwencja Narodów Zjednoczonych do Walki z Pustynnieniem Gleby stanowi, jednak odpowiednie środki finansowe do wdrożenia tej konwencji nigdy nie zostały zapewnione. Na ogół w wyniku zbyt intensywnego i nieumiejętnego użytkowania ziemi (np. brak okresów odłogowania pól, źle zaprojektowana gospodarka wodna) środowisko staje się coraz bardziej zdegradowane, gleba jest zerodowana i plony są coraz niższe. W wyniku coraz większej liczby ludności i dużej presji na nową przestrzeń, karczowane są lasy (głównie tropikalne) pod uprawę, co ma jednak poważne konsekwencje ekologiczne. W krajach rozwijających się odsetek rolników jest bardzo wysoki – na ogół około 70%, jednakże procentowy udział PKB jest niski. W Afryce Subsaharyjskiej około 68% ludności zatrudniona jest w rolnictwie, ale ich udział w PKB wynosi 27%. Pomimo tak dużej liczby zatrudnionych, w wielu KRS nie wystarcza produktów rolnych na potrzeby danego państwa. Większość gospodarstw produkuje żywność tylko na potrzeby danej rodziny, a przyrost tej produkcji jest wolniejszy niż przyrost naturalny. Na wsiach występuje na ogół zjawisko ukrytego bezrobocia. Wielkie rodziny mają niewielki skrawek ziemi i nie potrzebnych jest aż tyle osób do pracy. Barierą dla jakiejkolwiek reformy są jednak uwarunkowania kulturowe i słaba, niestabilna polityka. Ponieważ rodzina jest jedynym zabezpieczeniem na przyszłość (brak opieki socjalnej), jak pełni większą rolę niż w krajach zachodnich to pomimo biedy na wsi, stosunkowo niewiele ludzi decyduje się na migracje do miasta. Problemem rolnictwa KRS jest również utrudniony eksport do KWR. Jeżeli państwa KRS mają jakieś nadwyżki to eksport jest mało opłacalny ze względu na stosowanie barier (cła, podatki) przez kraje wysoko rozwinięte, które chroniąc własny rynek rolny, bronią się przed importowaną żywnością. Ponadto coraz więcej roślin, która tradycyjnie uprawiana była w krajach rozwijających się, uprawia się również w KWR. W ostatnich latach na rynkach KWR zauważalny jest też spadek zainteresowania produktami tropikalnymi. Problem niskiego poziomu rolnictwa jest bardzo poważnym światowym problemem. Niedorozwój w tej dziedzinie jest jedną z przyczyn głodu na świecie. W 2000 roku „cele milenijne” opracowane przez ONZ w dużej części wiązały się ściśle właśnie z tym problemem. Od lat KWR starają się pomóc przełamać biedę KRS między innymi poprzez rozwój rolnictwa. Największym do tej pory projektem rozwoju była „Zielona Rewolucja” przeprowadzona w latach 60. XX w. przez agendę ONZ - Organizacja do Spraw Wyżywienia i Rolnictwa (FAO).Głównym celem było zwiększenie produktywności rolnictwa dzięki zastosowaniu wydajniejszych odmian roślin uprawnych i rozwojowi agrotechniki. Ważnym czynnikiem było wyhodowanie nowych odmian pszenicy, ryżu i kukurydzy, charakteryzujących się dużą plenności i odpornością na choroby. Mimo znacznej poprawy sytuacji żywnościowej w wielu krajach m.in. Indiach, Pakistanie, państwach Ameryki Południowej i w znacznie mniejszym stopniu Afryki, zielona rewolucja miała również swoje negatywne następstwa: ekologiczne - niekorzystne przekształcenia środowiska przyrodniczego w wyniku wprowadzania monokultur rolnych, przeprowadzania nieprzemyślanych melioracji czy nadmiernego zużycia wody w celu nawadniania, nadużywania nawozów sztucznych i pestycydów; społeczne: np. nagły wzrost zróżnicowania dochodów itp. Obecnie jednak pomoc na rzecz rozwoju rolnictwa w KRS spada. Kraje wysoko rozwinięte są zniechęcone brakiem efektów. W ciągu ostatnich kilkunastu lat oficjalne środki pomocowe spadły o połowę. Warto wspomnieć tu o „dwusektorowym modelu gospodarki”. Według Louisa, twórcy tej teorii, gospodarka może się rozwijać w sektorze przemysłu i dalej usług, gdy rolnictwo będzie na dostatecznie wysokim poziomie. Dopiero, gdy zapewnione są potrzeby żywnościowe w państwie, a sektor rolnictwa jest wydajny, wtedy nadmiar pracowników może tworzyć pozostałe sektory. Jednakże dzisiaj postuluje się kompleksowy rozwój KRS (nie tylko rolnictwo). Wydaje się, iż pomoc w stopniowym wszechstronnym rozwoju opartym głównie na szerzeniu oświaty oraz stopniowym rozwijaniu sektora usług może przynieść pozytywne skutki. Według szacunków FAO, korzyści płynące z ograniczenia liczby ludności cierpiącej głód oraz wprowadzenia metod umożliwiających zwiększenie produktywności rolnictwa w KRS, wyniosłyby 120 mld $ rocznie (ludność ta mogłaby wówczas pracować). Wystarczyłyby 24 mld dolarów rocznie dodatkowych inwestycji w rolnictwo i rozwój wsi, by o połowę zmniejszyć liczbę ludności cierpiącej głód. docsity.com