Skrypt z wykładu - Notatki - Ekonomia rozwoju - Część 3, Notatki z Ekonomia

Pobierz Skrypt z wykładu - Notatki - Ekonomia rozwoju - Część 3 i więcej Notatki w PDF z Ekonomia tylko na Docsity!

Skutki ubóstwa (dla gospodarki):

• zmniejszenie popytu
• zmniejszone wpływy do budżetu państwa (m.in. z podatku dochodowego)
• obciążenie budżetu państwa wydatkami socjalnymi
• Wzrost obciążeń podatkowych (wynikający z wydatków socjalnych)
• Zmniejszenie oszczędności, a w konsekwencji inwestycji
• Ograniczenie rozwoju gospodarczego - obniżenie tempa wzrostu PKB
• deprecjacja kapitału ludzkiego
• bezrobocie 26. Edukacja KRS – szanse czy zagrożenia dla stabilizacji społeczno-gospodarczej Edukacja – czyli zdobycie wiedzy, jak działać, często idzie w parze z motywacją. Człowiek, który się kształci, nabiera chęci, determinacji do podjęcia jakiejś aktywności, stawia przed sobą cele. W krajach słabo rozwiniętych ludzie bywają tak wycieńczeni, że robią minimum wysiłku, tylko po to, aby podtrzymać swoją egzystencję. Wydaje się, iż szerzenie oświaty jest jedynym sposobem na to, aby KRS zaczęły radzić sobie same, bez pomocy KWR, aby mogły samodzielnie utworzyć państwa stabilne gospodarczo i politycznie. Brak edukacji przyczynia się do ubóstwa, ubóstwo zaś uniemożliwia edukację. Próba wyrwania się z tej pętli przez kraje rozwijające się stoi pod znakiem zapytania. programy ONZ Od wielu lat tworzone są programy na rzecz podniesienia poziomu edukacji w biednych krajach. Kwestia powszechnej edukacji, w szczególności w KRS, poruszona została przez ONZ w tzw. „Celach Milenijnych” pod nazwą „Cel 2: zapewnić powszechne nauczanie na poziomie podstawowym” oraz „Zobowiązanie 3: zapewnić do 2015 roku wszystkim dziewczętom i chłopcom możliwość ukończenia pełnego cyklu nauki na poziomie podstawowym”. Zgodnie z Deklaracją Milenijną powszechna edukacja jest podstawowym prawem człowieka i jest kluczowym czynnikiem ograniczającym skrajne ubóstwo. Jednak w najsłabiej rozwiniętych państwach, tylko 60 - 80 % dzieci w wieku szkolnym uczęszcza do szkół podstawowych. Większość państw, oprócz krajów Afryki Subsaharyjskiej, jest na dobrej drodze do realizacji tego celu. Raport UNESCO donosi, że co najmniej jedna czwarta ludności świata, co najmniej do 2015 roku będzie żyła w krajach, w których nie jest zapewniony powszechny bezpłatny dostęp do edukacji, a w procesie edukacyjnym występuje dyskryminacja ze względu na płeć. Instytut Statystyczny UNESCO przedstawił jeszcze w drugiej połowie listopada ub. r. raport na temat stanu realizacji celów edukacyjnych "Edukacja dla wszystkich", założonych podczas Światowego Forum Edukacyjnego. Postanowienia Forum ograniczały się do osiągnięcia do 2015 roku sześciu celów: dzieci w wieku szkolnym mają mieć powszechny bezpłatny dostęp do edukacji na odpowiednim poziomie; wyeliminowane zostaną przejawy dyskryminacji ze względu na płeć w procesie edukacyjnym; odsetek analfabetów w dorosłej populacji zmniejszy się o połowę; opieka i edukacja w wieku przedszkolnym będą rozwijane; podobnie jak możliwości dalszej edukacji dla osób dorosłych; ogólny poziom edukacji powinien się poprawić. Według przedstawionego raportu, 28 krajów, które zamieszkuje ok. 26% ludności całego świata nie sprosta żadnemu z trzech mierzalnych celów ustanowionych w Dakarze (powszechnej bezpłatnej edukacji podstawowej, zniesienia dyskryminacji ze względu na płeć i obniżenia o połowę poziomu analfabetyzmu wśród dorosłych mieszkańców). Dwie trzecie z grona tych krajów to państwa Afryki Sub-saharyjskiej; w gronie tym znalazły się jednak także Indie i Pakistan. Według obecnych szacunków UNESCO, powszechny bezpłatny dostęp do edukacji szkolnej nie jest zapewniony w 57 krajach (również europejskich: Cypr, Chorwacja i Jugosławia). Celu związanego z obniżeniem o połowę analfabetyzmu nie spełni aż 78 krajów; w tym najludniejsze - Bangladesz, Indie, Pakistan i Chiny. W państwach tych mieszka 61% wszystkich analfabetów.

problemy Bardzo często kraje biedne opanowane konfliktami zbrojnymi, kryzysami wewnętrznymi, nie są w stanie zajmować się edukacją. Również kwestia głodu, chorób, czy też braku dostępu do wody, w obliczu niskiego poziomu edukacji, na ogół staje na pierwszym miejscu. Na edukację często nie wystarcza funduszy lub są one nieumiejętnie wykorzystane. Ponadto szerzenie oświaty wymaga jakiegoś spójnego systemu szkolnictwa. Jest to często niemożliwe ze względu na biurokrację i niesprawność instytucji. Problemem są również duże różnice kulturowe, do których trzeba dostosowywać szkolnictwo. Kolejnym problemem są w niektórych krajach znaczne odległości (często nie opłaca się tworzyć szkoły dla jednej wioski). Problemem edukacji w KRS jest również tzw. „drenaż mózgów”. Ludność wykształcona emigruje do krajów rozwiniętych, gdyż w swoim państwie nie widzi perspektyw, często nie ma możliwości wykorzystania swojej wiedzy. Ponadto systemy szkolne krajów rozwijających się są często organizowane w sposób odpowiadający potrzebom krajów rozwiniętych i przygotowują zbyt wielu absolwentów o wysokich kwalifikacjach. Przykładowo Somalia kształci 5-krotnie więcej absolwentów uniwersytetów niż jest w stanie zatrudnić, a w Wybrzeżu Kości Słoniowej 50 proc. absolwentów studiów wyższych pozostaje bez pracy. Również mieszkańcy KRS, którzy wyjeżdżają do krajów rozwiniętych, aby tam kształcić się, bardzo często już tam zostają. szanse Obecnie wiele inwestycji badawczo-rozwojowych lokalizowana jest w KRS. Wiele korporacji inwestuje szczególnie chętnie w tych krajach, w których mogą skorzystać z atrakcyjnego połączenia niskich płac z dużą podażą pracowników o wysokich umiejętnościach. Słabnie tradycyjna, niemal monopolistyczna pozycja krajów rozwiniętych pod względem zasobów kadry naukowej i inżynierskiej. Jest to duża szansa dla KRS. Być może w ten sposób zahamowany zostanie proces „drenażu mózgów”. Jednakże inwestycje te dotyczą głównie Azji Południowo-Wschodniej (głównie Indii, gdzie powszechny jest język angielski), natomiast Afryka (jak zwykle) pozostaje w tyle. Istnieje nadzieja, że stopniowy wzrost poziomu edukacji przyczyni się do przerwania kręgu ubóstwa. Przyczyni się do większej wydajności pracy, restrukturyzacji gospodarki, rozwoju gospodarczego oraz stabilizacji państwa. Wydaje się, iż wyedukowane społeczeństwo, bardziej świadome swoich praw, może przyczynić się do sprawnie funkcjonującego państwa. Według mnie, rozwój edukacji nie stanowi zagrożenia dla stabilizacji państwa.

27. Rola państwa w gospodarce Państwa, ja to rozumiem na zasadzie jakie funkcję spełnia państwo. Dodatkowo niżej opisane są cele jakie stoją przed państwem. Funkcja alokacyjna :: Funkcja redystrybucyjna :: Funkcja stabilizacyjna Funkcja alokacyjna państwa - polega na podejmowaniu działań sprzyjających optymalnej alokacji zasobów gospodarczych. Ogólnie biorąc w gospodarce rynkowej chodzi przede wszystkim o ochronę własności prywatnej oraz o wspomaganie i uzupełnianie, a w pewnych sytuacjach także o korygowanie lub zastępowanie mechanizmu rynkowego. Alokacja - jest to podział i przeniesienie ograniczonych zasobów między różne dziedziny zastosowania. Alokacja odbywa się przy pomocy mechanizmu rynkowego. Do istotnych zadań państwa należy m.in.  określanie niezbędnego zakresu własności publicznej, a w ramach tej formy własności poszukiwanie takich rozwiązań instytucjonalno-prawnych, które pozwalają na precyzyjne rozgraniczenie praw

Istnieją dwa zasadnicze rodzaje polityki makroekonomicznej państwa: polityka fiskalna (manipulowanie poziomem podatków i wydatków państwa) i polityka monetarna (manipulowanie przez bank centralny stopą wzrostu podaży pieniądza) Polityka podatkowa powinna zwalniać od podatku, uwzględniać ulgi. Podatki nadmiernie zmniejszają możliwość wydatków domowych, wpływają na inwestycje, potencjalną produkcję i zatrudnienie. Fiskalizm

• wysoki poziom podatku. Polityka regulacji cen i płac - aby ceny nie wpływały na obniżenie popytu na towary. Wydatki Państwowe stwarzają określony popyt na produkt społeczny, na jego wytworzenie, wpływają na wielkość konsumpcji zbiorowej. Z kolei zmiany w podaży pieniądza wpływają na zmiany stóp procentowych, a pośrednia na inwestycje, budownictwo mieszkaniowe oraz eksport i import. CELE POLITYKI EKONOMICZNEJ PAŃSTWA Przed polityką ekonomiczną zazwyczaj stawiane są 4 podstawowe cele:  wzrost PKB i polepszenie poziomu życia ludności, co umożliwia wzrost gospodarczy,  równowaga w obrocie z zagranicą ,  stabilność cen , aby zapewnić silną i stabilną walutę,  pełne zatrudnienie , aby zapewnić równowagę społeczną. Niektóre cele nie zawsze dają się realizować jednocześnie.  Jednoczesne dążenie do wzrostu gospodarczego i do stabilności cen. Wzrost gospodarczy może być stymulowany (osiągany) przez takie posunięcia jak obniżka podatków, stóp procentowych, czy też rozszerzenie usług społecznych. W efekcie uzyskuje się wzrost konsumpcji, któremu towarzyszy wzrost popytu i co za tym idzie cen. W drastycznych wypadkach proces ten może doprowadzić do postępującej inflacji.  Jednoczesna walka z bezrobociem i inflacją. Zwalczanie inflacji wymaga prowadzenia rygorystycznej, obniżającej popyt, polityki płacowej oraz utrzymywania wysokich stóp procentowych. Posunięcia te ograniczają inwestycje i zatrudnienie w przedsiębiorstwach, utrudniając walkę z bezrobociem. W niesprzyjających warunkach mogą wręcz powodować bezrobocie (mechanizm ten opisuje krzywa Phillpisa). KONIUNKTURALNE NARZĘDZIA POLITYKI EKONOMICZNEJ  Polityka pieniężna - jest ukierunkowana przede wszystkim na walkę z inflacją. Najważniejszym jej elementem jest stopa procentowa. W Polsce politykę pieniężną realizuje Rada Polityki Pieniężnej - organ niezależny od rządu. Najważniejszym zadaniem jest zapewnienie odpowiedniej regulacji dopływu pieniądza do obiegu i odpływu z obiegu, aby nie występował on ani w nadmiarze, ani w niedostatku. Nadmiar pieniądza w stosunku do podaży dóbr i usług powoduje inflację, zaś niedostatek deflację (kurczenie się podaży pieniądza i drenowanie rynku pieniężnego).  Polityka budżetowa - budżet państwa jest zestawieniem dochodów i wydatków państwa na różne cele publiczne. Obrazuje on, jakie dobra i usługi rząd chce kupić w danym roku i jakich płatności transferowych zamierza dokonać. Jeżeli wydatki rządu w danym roku budżetowym są wyższe niż jego dochody powstaje deficyt budżetowy, który wymaga pokrycia (obecnie najczęściej poprzez emisję papierów wartościowych). Jeżeli wydatki państwa są niższe od dochodów, to w danym roku budżetowym pojawia się nadwyżka budżetowa. Sytuacja taka jest niezmiernie rzadka w państwach

gospodarki rynkowej, chociaż podejmowane są starania rządów o utrzymanie równowagi budżetowej, czyli sytuacji, gdy wydatki budżetu są równe dochodom budżetu.  Polityka dochodowa - czyli polityka dyscypliny dotycząca wzrostu płac, tak aby wzrost płac nie przekraczał wzrostu cen. Wzrost płac realnych powinien być możliwy tylko dzięki wzrostowi wydajności pracy. Polityka dochodowa może też polegać na wprowadzeniu progresywnego opodatkowania przedsiębiorstw, jeśli pozwoli ono na szybszy wzrost płac nominalnych ponad ustalony pułap. STRUKTURALNE NARZĘDZIA POLITYKI EKONOMICZNEJ  Polityka przemysłowa - ma zazwyczaj bardzo duży wpływ na to, co się dzieje na giełdzie.  Polityka finansowa - głównymi instrumentami są tu przede wszystkim cła i akcyza. Ich rolą jest:

• pozyskiwanie środków finansowych do budżetu państwa,
• sterowanie koniunkturą w danych sektorach gospodarki lub ochrona przed niepożądaną konkurencją wybranych obszarów działalności. NARZĘDZIA OŻYWIENIA GOSPODARCZEGO Chcąc ożywić gospodarkę państwo może:  Zwiększać deficyt budżetowy, aby w ten sposób zdobyć środki na inwestycje (na przykład na budowę autostrad). Należy jasno powiedzieć, że, aby ożywić gospodarkę, wpływy budżetowe wynikające ze zwiększania deficytu powinny być kierowane na nowe inwestycje, a nie na pokrycie kosztów np. administracji.  Obniżać stopy procentowe.  Zwiększać dochody podmiotów gospodarczych poprzez zmniejszenie ich obciążeń finansowych. W przedsiębiorstwach można obniżyć podatki bądź inne opłaty i obciążenia finansowe. W sferze budżetowej można podnieść płace, w tym poziom płacy minimalnej, oraz zwiększyć wydatki budżetowe na świadczenia rodzinne. NARZĘDZIA CHŁODZENIA GOSPODARKI Państwo, chcąc ograniczyć inflację w przypadku przegrzania gospodarki, usiłuje ją schłodzić poprzez:  zmniejszenie deficytu budżetowego, czyli ograniczenie wydatków,  podniesienie stóp procentowych, co prowadzi do zmniejszenia zainteresowania przedsiębiorców kredytami, a tym samym zmniejsza poziom inwestycji,  zamrożenie płac (głównie w sferze budżetowej),  utrzymanie siły nabywczej pieniądza poprzez ograniczenia w podaży pieniądza gotówkowego i kredytowego.

28. Rola państwa w pobudzaniu rozwoju gospodarczego KRS

(na podstawie Ryszarda Piaseckiego – Rozwój gospodarczy a globalizacja) Silna rola państwa w gospodarce KRS po odzyskaniu przez państwo niepodległości, była rozumiana i akceptowana. Wszelkie próby uprzemysłowienia były możliwe właśnie przy silnym udziale sektora państwowego. Innym problemem było przejmowanie dziedzictwa kolonializmu (m.in. obcej własności) co nie byłoby wykonalne bez pośrednictwa państwa. Wobec takich warunków panował pogląd, że możliwą drogą uprzemysłowienia jest rozwój sektora publicznego wspieranego przez aktywną działalność państwa.

zapewnia się zaopatrzenie w tańszą, importowaną żywność i zwiększa zyski, a w ślad za nimi oszczędności.  K. Marks: dodał rozważania z zakresu podziału dochodów. Ten jest zawsze niekorzystny dla robotników, co urąga zasadom sprawiedliwości społecznej, pozwala jednak na zwiększenie stopy zysku i ułatwia finansowanie inwestycji  J.M. Keynes: poziom oszczędności uzależniony od poziomu dochodów per capita, co w warunkach niskiego ich poziomu daje pozwala propagować wymuszanie oszczędności przez państwo  W modelach neoklasycznych zwrócono także uwagę na rolę czynnika ludzkiego w generowaniu wzrostu gospodarczego, co w przyszłości miało zaowocować podkreśleniem roli kapitału ludzkiego i wagi inwestowania weń  W przypadku krajów gospodarczo mniej zaawansowanych w większości przypadków historyczny poziom oszczędności wewnętrznych nie zapewniał przyśpieszonego tempa wzrostu gospodarczego, a więc „doganiania” światowej czołówki  Przez dziesięciolecia głównego źródła finansowania wzrostu gospodarczego upatrywano w dochodach z surowcowego eksportu.  Dochody te były największe w okresie od 1870 do 1929 r. Nie zawsze jednak stawały się źródłem oszczędności wewnętrznych.  By tak się stało należności za eksport musiały trafić do kraju eksportera i nie zostać wykorzystane dla finansowania konsumpcji.  Tylko w nielicznych przypadkach, takich jak Argentyna na przełomie XIX i XX wieku, dochody eksportowe stały się podstawą awansu gospodarczego kraju.  Wielki kryzys i załamanie światowego popytu na surowce na dziesięciolecia zmarginalizowały to źródło finansowania inwestycji.  Opóźnienie w rozwoju gospodarczym – wywołane brakiem oszczędności wewnętrznych i inwestycji  Przykład: Teoria Nurksego tzw. teoria „błędnego koła ubóstwa”  Niski poziom oszczędności w KRS jest wynikiem niskiego poziomu płac, ten zaś z kolei niskiej wydajności pracy, spowodowanej ubogim wyposażeniem kapitałowym stanowisk pracy  Brak środków wewnętrznych na inwestycje nie pozwala na odwrócenie owego niekorzystnego sprzężenia zwrotnego  Logiczną konsekwencją jej przyjęcia jest bowiem stwierdzenie, iż wystarczy przerwać owo błędne koło, by gospodarka weszła na drogę wzrostu gospodarczego  Uważano, iż może to nastąpić w wyniku uzupełnienia oszczędności wewnętrznych środkami zewnętrznymi  Z czasem okazało się iż przyczyny niedorozwoju są znacznie bardziej skomplikowane niż brak środków finansowych, co nie zwalniało jednak od troski o ich mobilizację  KRS charakteryzują się zazwyczaj wysokim tempem przyrostu naturalnego przez co zwiększanie udziału oszczędności w produkcie napotyka na wyjątkowo silnie zaakcentowaną barierę konsumpcji  Tempo wzrostu konsumpcji musi być co najmniej równe tempu przyrostu naturalnego, a po to by stopa życiowa ludności rosła musi być od niego wyższe  W typowej dla KRS sytuacji, gdy przyrost naturalny kształtuje się średnio na poziomie 2,5%, dopiero oszczędności netto ponad 10% PKB mogą zapewnić przyrost produktu stanowiący potencjalne źródło dodatkowych oszczędności  Wzrost oszczędności nastąpi tylko wówczas, gdy część lub całość przyrostu produktu przeznaczona zostanie na oszczędności  Forsowanie oszczędności wewnętrznych w krajach o wysokim przyroście naturalnym nie zawsze jest więc wskazane ani uzasadnione  W latach 90. przyrost konsumpcji gospodarstw domowych per capita wynosił średnio dla krajów rozwijających się 2,1% rocznie, a przyrost PKB per capita 1,8% rocznie, co oznaczało zmniejszenie wewnętrznych oszczędności

Jednym z najbardziej niepokojących zjawisk ostatnich lat jest jednak, iż owe i tak dość niskie oszczędności wewnętrzne w coraz większym stopniu są transferowane za granicę z tytułu obsługi zadłużenia zagranicznego oraz transferu zysków od bezpośrednich inwestycji zagranicznych

32. Zagraniczna pomoc rozwojowa: wady i zalety. Najskuteczniejszym sposobem przezwyciężania zacofania gospodarczego w krajach rozwijających się jest napływ obcego kapitału, który może dokonywać się:  w postaci inwestycji bezpośrednich,  w formie udziału w kapitale akcyjnym lub spółek typu joint ventures,  w formie kredytów na inwestycje eksportowe Dominującą rolę w tej dziedzinie odgrywają wielkie korporacje transnarodowe. Ich inwestycje decydują o skali i tempie przebiegu przeobrażeń struktury produkcji oraz struktury handlu zagranicznego. Napływ obcego kapitału do Korei Południowej, Tajwanu, Malezji, Singapuru i Hongkongu spowodował, że począwszy od lat sześćdziesiątych kraje te dokonały wielkiego skoku cywilizacyjnego. Znalazło to swój wyraz w głębokich zmianach w ich strukturze gospodarczej i wyższym tempie wzrostu gospodarczego niż w jakichkolwiek innych krajach rozwijających się, wykorzystujących własne środki. Stały dopływ nowych technologii doprowadził do unowocześnienia gospodarki i podniesienia jakości produkcji. Kraje te uzyskały dostęp także do rynków krajów wysoko rozwiniętych. Spowodowało to znaczny wzrost eksportu i zmiany w ich strukturze gospodarczej na korzyść produktów przetworzonych. Poprawił się także bilans handlowy i płatniczy tych krajów. Rządy tych krajów, partycypując w zyskach, znacznie zwiększyły środki budżetowe na finansowanie rozwoju infrastruktury, oświaty, zdrowia, budownictwa komunalnego, mieszkaniowego itp. Równocześnie następował rozwój i unowocześnienie krajowych systemów bankowych oraz ubezpieczeń rzeczowych i społecznych. Przeobrażenia struktury społecznej i zawodowej ludności znalazły wyraz we wzroście liczebności klasy robotniczej i znacznej aktywności zawodowej kobiet. Podniósł się przeciętny poziom oświaty, nastąpiła poprawa zdrowotności społeczeństwa, zmniejszyła się stopa śmiertelności niemowląt i w rezultacie tych wszystkich przemian nastąpił ogólny wzrost poziomu życia ludności. Poprawa warunków życia i wzrost świadomości społecznej przyczyniły się także do stopniowego tworzenia różnych instytucji demokratycznych, do umocnienia systemu parlamentarnego i ograniczenia, a w dalszej perspektywie eliminowania autokratycznych i dyktatorskich form sprawowania władzy. Ale czy napływ obcego kapitału wywiera jedynie korzystny wpływ na rozwój gospodarczy? Korporacje transnarodowe lokują swoje kapitały tam, gdzie mają największą szansę osiągnięcia wysokich zysków. Brak wysokich wymagań a więc bardzo liberalne przepisy i normy dotyczące ochrony środowiska naturalnego powodują, że korporacje te przenoszą, do krajów rozwijających się, przede wszystkim „brudne” gałęzie przemysłu. Pozwala im to uniknąć wysokich kosztów inwestycyjnych i eksploatacyjnych, które ponieśliby w krajach rozwiniętych. Można się spodziewać, że wiele „brudnych” gałęzi zanieczyszczających środowisko, takich jak petrochemia, chemia, hutnictwo, przemysł włókienniczy, skórzany itp. będzie w przyszłości przesuwanych z krajów wysoko rozwiniętych do krajów rozwijających się. Ponadto, napływ obcego kapitału do kluczowych gałęzi gospodarki narodowej stwarza realne zagrożenie poddania się pewnej zależności nie tylko gospodarczej ale i politycznej. Stąd nieuchronność ingerencji w politykę krajową i zagraniczną, tworzenia w parlamencie silnego lobby popierającego interesy obcego kapitału, finansowania kampanii wyborczej określonych partii politycznych i zwalczania innych partii popierających interes narodowy. W świetle zarysowanych korzyści i zagrożeń w każdym rozwijającym się kraju znajdą się siły społeczne i polityczne, które będą sprzyjały napływowi obcego kapitału, a także takie orientacje polityczne, które – wyolbrzymiając zagrożenia – będą się temu sprzeciwiały. Zestawiając korzyści i koszty daje się zauważyć, że kraje rozwijające się nie mają wyboru. Poddanie się pewnej zależności jest trudną do uniknięcia ceną, jaką muszą zapłacić za możliwość przyspieszonego rozwoju, gdyż rezygnacja z dopuszczenia obcego kapitału może być równoznaczna z pozostaniem w kręgu