Sławiński- „Wokół teorii języka literackiego”, Notatki z Filologia

Pobierz Sławiński- „Wokół teorii języka literackiego” i więcej Notatki w PDF z Filologia tylko na Docsity! Sławiński Pytanie o istotę, ducha czy magię twórczości poetyckiej zdają się obecnie odgrywać rolę archaiczną we współczesnej teorii literatury. Poezja odrywa się także od filozofii, która jej patronowała aż od czasów Arystotelesa: to oznacza właśnie zaniechanie pytań o istotę poezji. Miejsce dawnej filozofii poezji zajmuje miejsce teraz teoria języka poetyckiego. 1. Rozwinięta przez rosyjskich formalistów koncepcja literatury jako sztuki słowa odznacza się orientacją antymetafizyczną (nie skupującą się na podstawowych kwestiach dotyczących istoty czegoś). Ich działalność pozwoliła badać poezję w sposób niefilozoficzny. 2. Ich program negatywny obowiązuje do dziś: poezji nie należy rozpatrywać w kategoriach, które odnoszą się do jej materiału (język) albo sposobów ujęcia tego materiału (chwyt) albo systemów ujęć (styl); twierdzenia na temat genezy utworu poetyckiego nie wyjaśniają jego mechanizmu 3. Teoria poezji weszła na tory lingwistyczne w latach 30. dzięki praskiej szkole językoznawstwa strukturalnego Odrębność poezji – przeciwstawienie poezji jako języka emocjonalnego wobec języka intelektualistycznego. Pierwszy to ekspresja indywidualna, a drugi ma charakter społeczny. Pierwszy ceni styl, drugi gramatykę. Poezja była traktowana jako język opozycyjny wobec systemu znaków językowych służących poznaniu i porozumieniu (język zbuntowany przeciw regułom gramatycznym i składniowym). Cecha „poetyckości” została odcięta od innych funkcji języka, nie tylko im przeciwstawiona (wręcz została odizolowana) – poezja to język jednofunkcyjny. Wypowiedź poetycka jest w istocie wielofunkcyjna jak inne akty językowe i mamy nawet do czynienia z tym samym zespołem podstawowych funkcji językowych, ale o charakterze wypowiedzi decyduje funkcja, która dominuje i tłumi pozostałe. Funkcja poetycka nigdy nie jest „solistą”, ale może dominować nad innymi. Działa także w innego rodzaju wypowiedziach. „Poetyckość” jest cechą utworów językowych, a poezja gatunkiem mowy, w którym ta cecha jest maksymalnie zintensyfikowana i ma przewagę nad innymi. Każda z funkcji językowych (przedstawionych przez Jakobsona) kieruje wypowiedź na zewnątrz, ustawia ją wobec czegoś (jakiegoś układu odniesienia). Słowa zahacza o coś, co istnieje poza przestrzenią słowa (np. o rzecz, przeżycie, sytuację społeczną). Odkrycie w przekazie werbalnym nadwyżki uporządkowania poskutkowało wprowadzeniem w pole obserwacji niedostrzeganej do tej pory funkcji poetyckiej, która zdawała się negować wszystkie pozostałe – jest ona skierowana do wewnątrz przekazu słownego, a nie na zewnątrz jak inne. Tamte odnoszą wypowiedź do świata, poetycka odwrotnie.