Studiuj dzięki licznym zasobom udostępnionym na Docsity
Zdobywaj punkty, pomagając innym studentom lub wykup je w ramach planu Premium
Przygotuj się do egzaminów
Studiuj dzięki licznym zasobom udostępnionym na Docsity
Otrzymaj punkty, aby pobrać
Zdobywaj punkty, pomagając innym studentom lub wykup je w ramach planu Premium
Społeczność
Odkryj najlepsze uniwersytety w twoim kraju, według użytkowników Docsity
Bezpłatne poradniki
Pobierz bezpłatnie nasze przewodniki na temat technik studiowania, metod panowania nad stresem, wskazówki do przygotowania do prac magisterskich opracowane przez wykładowców Docsity
Absolutyzm oświecony to koncepcja, w której władza skuteczna to ... szacowany był wedle tego, jaki prowadził stół, i według przepychu, jaki.
Typologia: Streszczenia
1 / 23
Ta strona nie jest widoczna w podglądzie
Nie przegap ważnych części!
Wprowadzenie Zastanów się Prezentacja mul medialna Audiobook Dla nauczyciela
Bibliografia:
Źródło: Thomas Hobbes, Lewiatan, Warszawa 1954. Źródło: Jean Bodin, Sześć ksiąg o Rzeczypospolitej, Warszawa 1958. Źródło: Louis de Saint-Simon, Pamiętniki, tłum. A. M. Bocheńscy, Warszawa 1984.
Czy istnieją współczesne monarchie absolutne? Za przykład należy uznać Arabię Saudyjską. Państwo Miasto Watykan również realizuje ten model.
Koncepcja nieograniczonej, niepodzielnej władzy stała za dominującymi formami ustroju w historii politycznej Europy od XVI do XVIII wieku. Absolutyzm stworzył scentralizowane państwa z rozbudowanym aparatem administracyjnym, systemem prawnym i nowoczesną armią. Filozoficzną wykładnię doktryny absolutyzmu stworzyli Jean Bodin w dziele Sześć Ksiąg o Rzeczypospolitej (1576) i Thomas Hobbes w dziele Lewiatan, czyli materia, forma i władza państwa kościelnego i świeckiego. W rozumieniu potocznym nazywamy „absolutnymi” wszystkie systemy rządów pozostających poza kontrolą społeczeństwa. Absolutyzm na ogół łączy się z despotyzmem.
Twoje cele
Zdefiniujesz termin absolutyzm, podając jego różne znaczenia. Poznasz doktrynę klasycznego absolutyzmu monarszego Jeana Bodina oraz koncepcję absolutystycznego liberalizmu Hobbesa. Ocenisz wpływ absolutyzmu na kształtowanie się struktur nowoczesnych państw.
Pierre Patel, Pałac wersalski Źródło: domena publiczna.
Polecenie 3
Zapoznaj się ze wszystkimi znaczeniami terminu „absolutyzm”. Zapisz w tabeli cechy absolutyzmu klasycznego i oświeconego.
Definicja: Absolutyzm
Absolutyzm od łac. absolutus („nieskrępowany więzami” [prawa], „zupełny”, „całkowity”). Koncepcja władzy politycznej całkowicie skupionej przez jeden podmiot (jednoosobowy lub kolegialny) który posiada wyłączność rządzenia w zakresie władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej. Władza absolutna jest nieograniczona i niepodzielna. Nie podlega wewnętrznej kontroli (osób rządzonych) ani zewnętrznej (innych podmiotów władzy w uniwersum politycznym).
Absolutyzmem nazywamy też okres w historii politycznej Europy, w którym ta forma ustrojowa była dominująca (XVI–XVIII). Przykładami słynnych monarchii są: monarchia absolutna króla Francji Ludwika XIV (1643–1715), monarchia oświecona w XVIII wieku (Fryderyka II w Prusach, Józefa II w Austrii, carycy Katarzyny II w Rosji) i monarchia hiszpańska XVI wieku.
W węższym znaczeniu absolutyzm to koncepcja rządów monarchicznych tzw. absolutyzm monarszy. Czyli zespół różnych uzasadnień modelu ustrojowego władzy absolutnej (XVI– XVIII). Można tu wyróżnić absolutyzm klasyczny i absolutyzm oświecony (sięgający swoimi korzeniami Renesansu).
Absolutyzm klasyczny to model władzy, w której król osobiście decyduje o całokształcie spraw państwowych, posiada wyłączność „rozkazywania”, czyli tworzenia norm obowiązujących poddanych, których sam nie musi przestrzegać. Łączy się z koncepcją suwerenności monarchy, która oznacza koncentrację władzy; władza królewska ma legitymację religijną. Absolutyzm oświecony to koncepcja, w której władza skuteczna to nieograniczona władza jednostki. Monarcha „oświecony” światłem rozumu, autonomicznie rozpoznaje kierunek reform koniecznych dla postępu i szczęścia poddanych. Rządzi za pomocą silnej i scentralizowanej administracji.
Absolutyzm to też pojęcie opisujące praktykę sprawowania władzy, najczęściej przez despotyczną jednostkę (dyktator, tyran) lub rzadziej grupę (par a, junta wojskowa). W tym potocznym sensie wszystkie systemy rządów pozostających poza kontrolą społeczną mogą zostać nazywane „absolutnymi”).
Absolutyzm klasyczny Absolutyzm oświecony
Polecenie 5
Z czym kojarzy ci się termin absolutyzm? Zanotuj przykłady i swoje przemyślenia na mapie myśli.
Źródło: Louis de Saint-Simon, Pamiętniki, tłum. A. M. Bocheńscy, Warszawa 1984.
Prezentacja mul medialna
Polecenie 1
Zapoznaj się z filmem i przedstaw własnymi słowami ewolucję ustroju monarchicznego w Europie (XII-XVIII wiek).
Film dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DMnu4H Źródło: Englishsquare.pl sp. z o. o, licencja: CC BY-SA 3.0.
Film nawiązujący do treści materiału pod tytułem Absolutyzm.
Doktryna klasycznego absolutyzmu monarszego uformowała została w XVI wieku. Twórcą tej doktryny jest Jean Bodin (1530–1596) który uzasadnił suwerenność monarchy (władzy). Władza króla jest nieograniczona na wzór władzy boskiej (imago dei); nie jest delegowana, lecz dana jest raz na zawsze. Król jest nieskrępowany ( absolutus) czynnikami zewnętrznymi (papiestwo, cesarstwo) wewnętrznymi (ciała przedstawicielskie) oraz historią (poprzednikami). Król był suwerenem posiadał wszystkie tradycyjne atrybuty suwerenności. Król musi przestrzegać normy prawa bożego i praw fundamentalnych oraz respektować prawa własności poddanych
koncepcji władzy absolutnej w literaturze popularnej, jest kardynał Richelieu.
domena publiczna Henri-Paul Mo e, Richelieu przygląda się oblężeniu La Rochelle
Armand Jean Richelieu (1585–1642) stał na stanowisku, że władza, którą uosabia niemal w sposób fizyczny osoba króla, jest najważniejszym elementem państwa. Dlatego musi być absolutna; wolna od zobowiązań prawnych, poddana jedynie wymaganiom racji stanu, czyli interesowi państwa. Treść racji stanu może odczytać tylko król, któremu doradzać ma wąskie grono współpracowników (system ministeriatu) z premierem na czele. Sam Richelieu został pierwszym ministrem Francji w latach 1624–1642. Zdawał sobie sprawę z niedoskonałości absolutyzmu (brak kompetencji umysłowych monarchy, osobowościowa skłonność do nadużyć mogą uniemożliwić skuteczne rządy) jednakże uważał, że słaba władza (czyli nieabsolutna) zagraża
zawsze spójności państwa i bezpieczeństwu całego społeczeństwa, a zły król trafia się czasami i jego błędne decyzje dotykają przede wszystkim jednostki z jego otoczenia.
Apogeum francuskiego absolutyzmu nastąpiło po śmierci kard. Richelieu, podczas rządów Ludwika XIV Wielkiego (1643–1715), Króla Słońce. Król ogłosił się niemal pomazańcem Boga, którego decyzji politycznych nie można mierzyć śmiertelną miarą. Odrzucił system ministeriatu, utrzymując że tylko król potrafi zrozumieć treść racji stanu własnego państwa, która jest w nadrzędna wobec prawa moralnego i pisanego.
domena publiczna Charles le Brun, Portret Ludwika XIV
domena publiczna John Michael Wright, Thomas Hobbes
„Dobro” i „zło” jest tym, co suweren ogłosi prawem. Państwo i prawo nie jest czymś oderwanym od ego. Przeciwnie, bez ego nie mają one umocowania. Jednostka nie może przekazać woli suwerenowi, wola jest niezbywalna, poddany po prostu uznaje za swoje wszelkie działania suwerena. Istoty ludzkie zawierając umowę zachowują wolę, której przedmiotem jest ich absolutna wolność. Koncepcja T. Hobbesa nazwana jest „absolutystycznym liberalizmem” lub „absolutyzmem indywidualistycznym”. Zewnętrzny wobec jednostki absolutyzm okazuje się warunkiem jej istnienia. Prawo staje się zewnętrznym wobec niej narzędziem zażegnywania konfliktów mających swoje źródło w naturze człowieka.
Polecenie 2
Odpowiedz na pytanie: z jakich przesłanek wywodzi się koncepcja władzy nieograniczonej?
Polecenie 3
Wyjaśnij, jak „przełom kartezjański” wpłynął na uzasadnienie władzy absolutnej.
Egzekucja Ludwika XVI, miedzioryt grawerowany 1793 Źródło: Georg Heinrich Sieveking, Egzekucja Ludwika XVI, Wikimedia Commons, domena publiczna.
Krytycy absolutyzmu podnoszą problem braku wewnętrznego mechanizmu
W przeciwieństwie do wcześniejszych koncepcji absolutyzmu władzy, u Hobbesa suweren ustala reguły własności, ludzie zdobywają własność przez umowę. Skoro zapewnienie bezpieczeństwa jednostkom to cel powstania suwerena - zobowiązanie poddanych trwa tak długo, jak długo trwa jego moc ochrony każdej jednostki z osobna, czyli jak długo trwa sam suweren.
wczesna forma cesarstwa rzymskiego, charakteryzująca się absolutną władzą cesarza
tetrarchia
etap w formowaniu się dominatu, polegające na podziale całej władzy cesarskiej między czterech władców
mokracja
ustrój, w którym najwyższą wartością są zaszczyty
tyrania
niesprawiedliwe jedynowładztwo
Audiobook
Polecenie 1
Zapoznaj się z pierwszym audiobookiem, a następnie przedstaw najważniejsze elementy składające się na wizję państwa Hobbesa.
Audiobook można wysłuchać pod adresem: file:///tmp/puppeteerAtZkLa.html
Thomas Hobbes Lewiatan
Ostateczną przyczyną, celem czy zamiarem ludzi (którzy z natury rzeczy miłują wolność i władzę nad innymi), gdy nakładają na siebie ograniczenia (którym, jak widzimy, podlegają w państwie, są widoki na zachowanie własnej osoby i na bardziej szczęśliwe dzięki temu życie. To znaczy: widoki na to, że wydobędą się z nędznego stanu wojny, który jest nieuniknioną konsekwencją (...) przyrodzonych uczuć i namiętności ludzi tam, gdzie nie ma widzialnej mocy, która by ich trzymała w strachu i obawą kary zmuszała do dopełnienia zawartych ugód oraz przestrzegania (...) praw natury. Albowiem prawa natury (takie, jak sprawiedliwość, słuszność, skromność, miłosierdzie, krótko, czynienie innym tego, co byśmy chcieli, żeby nam czyniono) i przestrzeganie ich przez ludzi z własnej woli, bez przymusu wywieranego przez jakąś moc – to rzeczy przeciwne naszym przyrodzonym uczuciom, które skłaniają nas do stronniczości, pychy, zemsty i rzeczy temu podobnych. I ugody, bez miecza, są tylko słowami i nie mają mocy, by dać człowiekowi bezpieczeństwo. Dlatego też mimo praw natury (które każdy respektuje, gdy chce je respektować i gdy może to czynić bez ryzyka), jeżeli nie zostanie ustanowiona żadna moc albo zostanie ustanowiona nie dość wielka, by nam zapewnić bezpieczeństwo, to każdy człowiek będzie liczył na własną swą siłę i sztukę, gdy chodzi o zabezpieczenie się przed innymi ludźmi, i będzie to czynił prawnie. Wszędzie też, gdzie ludzie żyli małymi rodzinami, rabunek i grabież wzajemna były rzemiosłem; i tak dalece nie uważano tego za przeciwną prawu natury, że im więcej nagrabili, tym większy im to przyniosło zaszczyt.
[...]
Polecenie 2
Zapoznaj się z drugim audiobookiem i scharakteryzuj koncepcję suwerenności władzy Jeana Bodina.
Audiobook można wysłuchać pod adresem: file:///tmp/puppeteerAtZkLa.html
Jean Bodin, Sześć ksiąg o Rzeczypospolitej
Główne znamię rzeczypospolitej, jakim jest prawo suwerenności, może istnieć właściwie tylko w monarchii, albowiem tylko jeden może być suwerenem w rzeczypospolitej. Jeśli są dwaj lub trzej, to żaden nie jest suwerenem, tym więcej, że żaden nie może dawać ani otrzymywać prawa od swego towarzysza. I chociaż imaginuje się ciało zbiorowe, złożone z kilku optymatów albo z ludu, jako dzierżące suwerenność, to przecież nie ma ona wcale prawdziwego podmiotu ani oparcia, jeśli nie ma jednego naczelnika z władzą suwerenną, który by łączył jednych z drugimi, bo nie może tego zrobić prosty urzędnik bez suwerennej władzy. I jeśli się zdarzy, że optymaci lub rody ludu są zwaśnione, jak to się często dzieje, to trzeba uciec się do rąk, do siły i chwycić za broń, jedni przeciw drugim. A chociażby większość była zgodna, to przecież może się wśród ludu zdarzyć, że mniejsza część będzie mieć kilka legionów i ustanowiwszy naczelnika, stawi czoło większej liczbie i odniesie zwycięstwo. Widzi się także trudności, jakie są i zawsze były w rzeczpospolitych ludowych i arystokracjach, gdy jedni trzymają jedną, a drudzy drugą stronę i są za równymi urzędnikami: jedni chcą pokoju, drudzy wojny, jedni chcą tego prawa, drudzy tamtego, jedni chcą tego tu naczelnika, drudzy tego tam. (...) Co więcej, w państwie ludowym i arystokratycznym największa część zawsze każe się słuchać, a jako że mądrzy i cnotliwi są wszędzie w mniejszej liczbie, w ten sposób najzdrowsza i najlepsza część jest zmuszona ugiąć się przed większą na życzenie jakiegoś bezwstydnego trybuna lub bezczelnego mówcy. Natomiast monarcha suwerenny może się przyłączyć do części najzdrowszej a najmniejszej i dokonać wyboru ludzi mądrych, sposobnych do spraw państwa.
Ćwiczenie 1
Ćwiczenie 2
Jakie są – według ciebie – największe zagrożenia płynące z monarchi absolutnej?
Polecenie 3
Podsumuj zdobytą wiedzę. Jeszcze raz uzupełnij mapę myśli. Jakie elementy absolutyzmu udało ci się zidentyfikować na początku lekcji? Zapisz swoje wnioski w formie notatki.
Z którą z wymienionych tez absolutyzmu oświeconego z pewnością nie zgodziłby się Ludwik XIV?
państwo powinno kontrolować gospodarkę
król jest pierwszym sługą państwa
król otrzymuje władzę od Boga
król ma nieograniczoną władzę
