Socjologia i społeczeństwo - Notatki - Psychologia społeczna - Część 3, Notatki z Psychologia społeczna

Pobierz Socjologia i społeczeństwo - Notatki - Psychologia społeczna - Część 3 i więcej Notatki w PDF z Psychologia społeczna tylko na Docsity!

wspólnotowości.

Anthony Giddens ►Żyjemy dziś w „uciekającym świecie”, świecie naznaczonym nowymi rodzajami ryzyka i niepewnością; ale obok ryzyka musimy umieścić pojęcie zaufania ; zaufanie to wiara w innych ludzi albo w instytucje. ►Wśród gwałtownych zmian wyczerpują się tradycyjne formy zaufania; zaufanie oznacza wiarę w „systemy abstrakcyjne” – na przykład pewność co do funkcjonowania dostaw żywności, oczyszczalni wody czy działania systemów bankowych. ►Życie w epoce informacji wymaga refleksyjności; refleksyjność społeczna oznacza, że wciąż analizujemy okoliczności naszego życia ►Niekoniecznie bezpowrotnie przestaliśmy panować nad własna przyszłością; działając wspólnie, państwa mogą odzyskać panowanie nad uciekającym światem ►Demokracja wciąż jest sprawą decydująca , gdyż grupy należące do sfery „subpolityki” maja różne postulaty i interesy; rząd demokratyczny musi brać pod uwagę i odpowiadać na różne, rozbieżne i przeciwstawne postulaty i kwestie. ►Demokracja uczuć- odnosi się do nowego życia rodzinnego, w którym kobiety i mężczyźni uczestniczą na równych prawach; równość płci nie może się ograniczać do równych praw wyborczych, musi ona objąć również sferę osobista i intymną; z demokracją życia osobistego mamy do czynienia o tyle, o ile wzajemne relacje mężczyzn i kobiet są oparte na wzajemnym szacunku, porozumieniu i tolerancji.

Młodzież POKOLENIE- suma wszystkich należących do danego kręgu kulturowego osób w mniej więcej równym wieku, które na podstawie wspólnej sytuacji historyczno-społecznej wykazują podobieństwo postaw, motywacji, nastawień i systemów wartości. Pokolenia powstają dzięki przeobrażeniom warunków socjalizacji, które z kolei wywołane są przez zmianę. Pokolenia decydują o kształcie społeczeństwa, stają się siłami społecznie formującymi. Skutkiem istnienia pokoleń są znaczące zjawiska socjologiczne: ciągłe występowanie nowych i ciągłe odchodzenie starych sił tworzących i podtrzymujących kulturę; ograniczone w czasie uczestnictwo w procesie historycznym przedstawicieli danej wspólnoty pokoleniowej; stała konieczność przekazywania dóbr kultury; ustawiczność zmian w kulturze. GENERACJA- (z łacińskiego), ogół ludzi żyjących i działających w tym samym czasie. Będących niemal w tym samym wieku. Pokolenie. Generacja to zbiorowość ludzi, których postawy i światopogląd zostały ukształtowane przez wspólne doświadczenia życiowe, związane z ważkimi wydarzeniami historycznymi danej epoki. generacja kolumbów – nazwa pokolenia młodzieży polskiej, urodzonej około roku 1920, dla której okres wchodzenia w dorosłość przypadł na lata II wojny światowej. Pokolenie to wzięło aktywny udział w ruchu oporu przeciwko okupantowi niemieckiemu oraz w powstaniu warszawskim. Nazwa pochodzi od tytułu książki Romana Bratnego Kolumbowie. Rocznik 20. Przedstawiciele owego pokolenia przesiąknięci byli katastrofizmem. Rzeczywistość wojenna nie pozwalała im cieszyć się młodością, szczęściem, miłością, czy też innymi istotnymi wartościami lub zjawiskami, zmuszeni byli uczestniczyć w straszliwej wojnie z okupantem. Wielu poświęciło dary młodości dla walki z ciemiężycielami, wielu również przypłaciło życiem (Baczyński, Gajcy, Trzebiński, Stroiński, Bojarski, Krahelska, Szczepański). Beat Generation (Beatnicy, Bitnicy) - nieformalny ruch literacko-kulturowy propagujący idee anarchicznego indywidualizmu i nonkonformizmu, który powstał w latach 50. XX w. w USA. Jednym z najbardziej znanych beatników był Allen Ginsberg, autor tomiku Skowyt. Inną czołową postacią ruchu był Jack Kerouac (1922-1969), autor manifestu Beat Generation - powieści W Drodze (On the road, 1957), Podziemni 1958, Włóczędzy Dharmy 1958. Beatnicy odrzucali styl życia amerykańskiego społeczeństwa konsumpcyjnego lat 50. Wyróżniali się niechlujnym ubiorem - przeciwstawienie "burżuazyjnej elegancji". Sensu życia poszukiwali w podróżach (W drodze), zażywaniu narkotyków (Ćpun Williama S. Burroughsa), rozmowach o filozofii

(zwłaszcza Wschodu) oraz w jazzie (szczególnie stylu be-bop). Sami siebie określali uciekinierami wewnątrz amerykańskiej kultury. Występowali przeciw przyjętemu wzorowi życia i normom obyczajowym, czym wywoływali szok. Ich artystyczne i literackie dzieła-manifesty można uważać za zapowiedź ruchu hippisowskiego w latach 60. Generacja X - pokolenie ludzi urodzonych między 1961 a 1981. X oznaczać ma niewiadomą, ludzi, którzy nie wiedzą dokąd mają zmierzać, społeczeństwo zagubione w chaosie współczesności, wykreowanych przez modę wzorców, szukające odpowiedzi na trudne pytania i sensu własnej egzystencji. Pokolenie Jana Pawła II (Pokolenie JPII, Pokolenie 78) – nazwa określająca pokolenie osób (zwłaszcza młodzieży) z całego świata, skupione wokół nauk papieża Jana Pawła II. O pokoleniu JP2 zaczęto mówić w mediach w kwietniu 2005 , aby opisać żywą reakcję młodych ludzi na śmierć papieża. Inna nazwa Pokolenie 78 pochodzi od roku wyboru na papieża Karola Wojtyły. Wiąże się z 27 latami pontyfikatu, podczas którego papież przywiązywał szczególna wagę do spotkań z młodzieżą. Określenie to pojawiło się w ruchu oazowym. Krytycy twierdzą, że "Pokolenie JP2" jest tworem medialnym (wirtualnym), który nie ma związku z rzeczywistością społeczną. Wersję tę potwierdzają socjolodzy i teolodzy.

WIĘŹ POKOLENIOWA - polega na pokrewnym położeniu w przestrzeni społecznej jednostek dających się zaliczyć do jakiegoś pokolenia. Fakt przynależności niektórych ludzi do podobnych roczników powoduje, że w granicach historycznej sytuacji społeczeństwa ludzie ci znajdują się w podobnym położeniu. Takie samo usytuowanie w przestrzeni społecznej (położenie pokoleniowe) powoduje, że jednostki wykazują specyficzny, wspólny rodzaj przeżywania, myślenia i postrzegania, redukuje zatem możliwości życiowe i, tak samo jak zakotwiczenie w jakiejś specyficznej kulturze, ogranicza mnogość możliwości myślenia i działania PRZEŻYCIE POKOLENIOWE - możliwość uczestnictwa w tych samych wydarzeniach, treściach życia wynikająca z faktu narodzenia się w tym samym chronologicznie momencie, przeżywania w tym samym czasie młodości, dorosłości i starości. Uczestnictwo w tych przeżyciach odbywa się dzięki świadomości, której struktura ma cechy pokoleniowo podobne. KONFLIKT POKOLEŃ - konflikt opierający się na odmiennych postawach, systemach wartości wzorach zachowań, które z kolei uzależnione są od rozmaitych faz wiekowych, odmiennych procesów socjalizacyjnych i innej społecznej sytuacji każdego pokolenia. Konflikt pokoleń powstaje wówczas, kiedy do sytuacji odmiennych możliwości w zakresie sankcji, które rozdzielone są nieproporcjonalnie, dołącza się rywalizacja między grupami. Można przyjąć, że utrata związanego z atrybutem wieku autorytetu i uprawnień władczych (w wyniku tendencji emancypacyjnych i oświeceniowych) prowadziła stopniowo do buntu młodego pokolenia, coraz głośniej kwestionującego style życiowe i wzorce świata dorosłych. Rezultatem takich konfliktów może być wymiana pokoleń, która oznacza przekazanie nowemu pokoleniu dominujących pozycji w społeczeństwie, co idzie w parze z przeobrażeniami strukturalnymi. Wraz ze wzrostem dynamiki społeczeństwa nasila się zwrotne działanie młodszych jego członków na starszych, zmuszając ich do większej otwartości. MŁODZIEŻ - fenomen społeczno-kulturowy, który w swoich przejawach podporządkowany jest czynnikom historycznym i społecznym. Jest to zjawisko społeczne ściśle związane ze zmiennymi warunkami produkcji i egzystencji gatunku ludzkiego. Samo zjawisko ”młodzieży” często mylnie utożsamiane jest z wazą wiekową czy produktem natury. W aspekcie socjologicznym bowiem, młodzież nie jest wielkością uniwersalną, jej analiza zależy od charakterystyki społeczeństwa. Jest więc produktem społecznym i istnieje jako rezultat przemiany struktury ludzkiego współżycia. DORASTANIE - adolescencja, czyli tak zwany wiek dorastania. Jest to przede wszystkim okres przejściowy, który wydaje się nieść ze sobą przeobrażenia szybsze i głębsze niż poprzedni etap życia. Okres dorastania cechują takie aspekty jak: wejście w region nieznany, zmiana przynależności grupowej, niepewność zachowania, poszerzanie przestrzeni życiowej. Utrata pewności siebie i narastanie konfliktów w wieku dorastania jest następstwem braku jasności poznawczej świata dorosłych. DOJRZEWANIE - tok rozwoju osobniczego. Na dojrzewanie składają się przede wszystkim przeobrażenia fizyczne i psychiczne mające na celu osiągnięcie dojrzałości. Dojrzewanie to przejście z

dorośli mają i będą mieć problemy z komunikacją w relacjach międzygeneracyjnych Typologia środowisk młodzieżowych wg B. Fatygi. Podstawą rozróżniania była analiza układów wartości charakterystycznych dla pewnych grup młodzieży. Każdy z tych układów wartości miał widoczne: Dominanty ideowe-główne cele życiowe Dominanty regulatywne- wartości instrumentalne kierujące całym układem. Młodzież miejska: Normalsi - grupa najliczniejsza. Młodzież nienależąca do żadnej socjologicznej czy politycznej ekstremy. Pochodziła z rodzin robotniczych i z rodzin „średniej inteligencji technicznej i biurowej”: dzieci proletariatu i/lub sfery budżetowej. Ukończyli: szkoły średnie techniczne, licea: kierunki studiów: ekonomia, prawo, organizacja i zarządzanie, szkoły pomaturalne, niepubliczne wyższe uczelnie. Najważniejsze dla nich były wartości rodzinne. Wartość pracy wysoko, gdyż praca zapewnia godziwe życie rodzinne. U chłopców kariera na 2 lub nawet 1 miejscu w ich układzie wartości, dla dziewcząt na dalszych pozycjach. Wzorce: amerykańskie filmy i seriale „klasy B”. Cenili kompetencję. Składały się na nią: dyplom wyższej uczelni, znajomość języka obcego i umiejętność pracy z komputerem. Chłopcy nie deklarowali skłonności prospołecznych, dziewczęta chętnie angażowałyby się w działalność charytatywną. „normalność”- spokój, stabilizacja, poczucie bezpieczeństwa. Cenili również „radzenie sobie w życiu”, które nie powinno przekraczać granic „przyzwoitości”. Nie „młode wilki”, ale pracownicy najemni w dobrych (dobrze płacących) firmach. Mniej ostentacyjny katolicyzm- niektóre nauki kościoła- „nieżyciowe”. Deklarowali przed wstąpieniem w związek małżeński (traktowany bardzo poważnie)-wspólne zamieszkanie przed ślubem. Przyznawali się do kontaktów seksualnych oraz eksperymentów z narkotykami. Podsumowując: dominanta ideologiczna- prorodzinność, dominanta regulatywna- konformizm.

Młodzież inteligencka - szybkobieżne szczeniaki- pochodziła z rodzin, gdzie jedno z rodziców ma wyższe wykształcenie, i/bądź nienajgorszej sytuacji ekonomicznej towarzyszyły aspiracje do kształcenia dzieci. Wykształcenie elementem dziedziczonego etosu, czynnik zdobywania i podwyższania prestiżu rodziny. Typ wykształcenia: licealiści, studenci. Typ menadżera. Wykształcenie stało się wartością instrumentalną, niezbędną do osiągania wysokich pozycji w nowo tworzącej się hierarchii, idealnym kapitałem kulturowym szybko pomnażającym kapitał ekonomiczny. Dobre maniery i odpowiednie koneksje, które szybkobieżne szczeniaki zaczęły zawdzięczać sobie. Podtyp: „pracoholicy”. Cenili kompetencje i profesjonalizm. Praca sensem życia. Wartości rodzinne na dalszych miejscach. Cenili życie pełne przygód, barwne i samotne. Udział w akcji charytatywnej skruputalnie odnotowywali w profesjonalnie napisanym CV. Orientacja polityczna liberalna lub łagodna wersja prawicy. W religijności- indyferentyzm, maskowany zewnętrzną pobożnością. Cenili przedsiębiorczość i indywidualną zaradność. Podsumowując: dominanta ideologiczna- kariera zawodowa i wysoki prestiż oparty na dochodach, dominanta regulatywna- kompetencje i odziedziczony kapitał kulturowy. Młodzi ludzie z zawodowych szkół zasadniczych i częściowo- techników. Dzieci drobnych przedsiębiorców. „Wszystko da się kupić”. „Interesy” nie zawsze zgodne z prawem i przyjemności. Pracę podejmowali wtedy, gdy nie dało się „zakombinować”. Wykształcenie nie było cenione. Środkiem do celu zawsze pieniądze. W stosunkach z innymi ludźmi przewaga oparta na dochodach i/lub sile fizycznej. Religia obojętna lub przeżywana płytko, zewnętrznie. „Polak- katolik” na uzasadnienie ksenofobii. Typowo męski świat: kobieta w rolach tradycyjnych: żony i matki lub „odpoczynku wojownika”. Subkultura jumaczy- typowa subkultura przestępcza, pojawia się w liceach małych miast na zachodzie Polski. Juma czyli kradzież. Przenika się z subkulturą dresiarzy. Podsumowując: dominanta ideologiczna- „moc pieniądza”, dominanta regulatywna- prymitywny hedonizm, spryt. Nieudacznicy- uczniowie „zawodówek” i ci licealiści, których rodzice przeliczyli się z siłami, pragnąc kształcić swoje dzieci, a także wśród młodych bezrobotnych absolwentów szkół. Liczyło się przetrwanie i ograniczone, lecz silne więzi z innymi. Postawa roszczeniowa wobec państwa- wspierana przez rodziców równie przegranych jak ich dzieci. wykształcenie postrzegane jako „dobro

rzadkie”, wysoko cenione jako wartość instrumentalna. Przechodzenie niektórych jednostek do agresywnych subkultur, u reszty obcość (wycofanie) w stosunku do systemu społecznego. Tradycyjna postać polskiej religijności. Podsumowując: dominanta ideologiczna-spokój i poczucie bezpieczeństwa, dominanta regulatywna- praca (nieważne czy legalna, czy w szarej strefie). Uczestnicy subkultur : adres społeczny wśród wszystkich warstw: młodzież punktowa i anarchizująca; street punk , prezentowała wartości kontrkulturowe i alternatywne. Odrzucenie państwa, kontestacja oficjalnej religii, postawy prospołeczne i proekologiczne. Wartością tolerancja. Etos walki przeciw rasizmowi i nazizmowi, feminizm, protesty antyglobalizacyjne. Cenione: wolność, samorealizacja, indywidualizm, poczucie humoru. Dwie odmiany: intelektualna (ideologiczna)-„intelektualiści”- poszukujący; plebejska- „plebejusze”-walczący. Wartość ideologiczna- wolność, wartość regulatywna- działanie: „trzeba COŚ ROBIĆ”. ruchy i subkultury prawicowe: m.in. skinheads , skini niepolityczni****. Pochodzili ze szkół zawodowych, techników. U ich rodziców czasami występowały postawy antysemickie, w życiu bezradność. Cechował ich wysoki poziom frustracji, deprywacja potrzeb. Bunt. Dwie odmiany: „Intelektualiści”- tworzyli prawicowe partie polityczne; „Plebejusze”- pili piwo i byli „mięsem armatnim ”na demonstracjach, albo tworzyli grupy gangów ulicznych, grupy ludyczne i/lub przechodzili do subkultury kibiców****. Wartość ideologiczna-siła (pod przebraniem takich haseł jak: naród, biała rasa etc., wartością regulatywną jest działanie: przeciw domniemanym i rzeczywistym „wrogom”. skejtowcy, technomani, środowisko hip-hopowe- „czysta ludyczność”. Ich ideologią zabawa, a nie próby naprawiania świata. W zasadzie brak agresji, za to narkotyki. Wartość ideologiczna- zabawa, wartość regulatywna- wyłączenie spod presji codzienności Młodzież z rodzin inteligenckich, zubożałych kosztem przemian. Po dobrych liceach. Oczytana, bywała w świecie. Tradycyjne inteligenckie wartości: ideał służby społecznej, egalitaryzm- równość szans, działanie na rzecz upośledzonych grup społecznych. Często uwewnętrzniony, odnowiony katolicyzm: nie było wśród nich zwolenników seksu przedmałżeńskiego, rozwodów czy aborcji. Kult perfekcjonizmu. Pieniądze: nie wypadało nie umieć ich zdobyć. Wartości rodzinne wysoko cenione, ale wiele osób z tej grupy to samotni „pracoholicy”. Jeśli założyli rodziny, to funkcjonowały one równie dobrze jak firmy, w których pracowali. Wartość ideologiczna- kanon tradycyjnych „zasad moralnych”, wartość regulująca- sprawne działanie. Młodzież wiejska: Na wsi pozostają ludzie pochodzenia chłopskiego i robotniczego, słabo wykształceni. Dzieci wiejskie są upośledzone kulturowo, więzi społeczne z rówieśnikami są płytkie i powierzchowne. Czują się naznaczone przez szkołę (sukces szkolny lub jego brak wyrokuje o losach dziecka). Brak uzasadnień ideologicznych dla własnych dążeń ani w tradycji, ani w ideologii ogólnospołecznych przeobrażeń, ani w istniejących młodzieżowych kontrkulturach. Najważniejsza jest indywidualizacja dążeń do osobistego szczęścia i sukcesu. Typologia stylów życia gimnazjalistów (młodszych nastolatków): styl tradycyjny z elementami ponowoczesności ; dziewczęta wiejskie-konserwatyzm postrzegania własnej roli, indywidualna energia i aspiracje oraz wpływ różnych przekazów popkultury styl tradycyjny z elementami marginalizacji społecznej i kulturowej, wpływ „niskiego przekazu” popkultury - wiejscy chłopcy styl nowoczesny z niewielką przymieszką tradycji oraz dominującym wpływem „wysokiego przekazu” kultury popularnej - dziewczęta miejskie-zbliżone do „globalnych nastolatków’, mają wiele cech „klasy średniej- wyższej”. styl ponowoczesny, skomercjalizowana młodzieżowa kontestacja- chłopcy z miast. Wniosek: polska młodzież nie stanowi „jednolitego przedmiotu oddziaływań pedagogicznych”.

Główne tezy: Ad2.Żyjemy w czasie „nowego trybalizmu”. Młodzież jest upersonifikowaniem metafory „dzikiego”. To „dzicy współczesnego świata” dla dorosłych i w tym tkwi źródło dystansu międzypokoleniowego.

Problematyka badań – od badań przekrojowych do badań koncentrujących się tylko na wybranych dziedzinach życia młodych ludzi Dwa główne podejścia w badaniu młodzieży: kładzie „nacisk na stałość przypisanych pewnych cech socjodemograficznych i kulturowych młodzieży jako kategorii społecznej”, poszukiwanie podobieństw, stałości i stabilności w życiu młodych ludzi, wszelkie nowe zjawiska muszą mieć odpowiednią statystyczną reprezentację, żeby w ogóle się nimi zajmować, najlepszym sposobem badań jest ankieta lub wywiad kwestionariuszowy, podstawa interpretacji to analizy statystyczne skoncentrowane na zmianie kontekstu społeczno-kulturowego sytuacji młodzieży, badanie poprzez traktowanie młodzieży jak różnorodnej grupy, charakter badania – antropologiczno-socjologiczny lub psychologiczno-socjologiczny, otwarcie na „nowinki teoretyczne i metodologiczne”, interpretacja wyników na ogół bardziej uniwersalne, bardziej konkretne konteksty

Trzy główne tezy tekstu: zróżnicowanie współczesnych środowisk młodzieżowych należy pamiętać o różnorodności środowisk młodzieżowych (usytuowanie – miasto/wieś, status socjoekonomiczny rodziny, płeć, wiek, wpływy kultury popularnej i ludowej, przemiany obyczajowe i mentalne) narastanie dystansu międzygeneracyjnego w relacjach młodzieży i dorosłych praktyczne problemy wychowawcze, czy jest to przejściowe (wynik różnego kapitału symbolicznego), czy okaże się stałe, konsekwencją jest możliwości wyjaśnienia różnic słowami samej młodzieży łączy dwie poprzednie, ze względu na postępujące subiektywne i obiektywne zróżnicowanie młodzieży, dorośli mają i będą mieć problemu z komunikacją w relacjach międzygeneracyjnych (niezależnie od buntu młodzieży)

Wybrane przykłady typologii środowisk młodzieżowych w okresie transformacji Trzy kryteria wyznaczania nowych podziałów społecznych wg Jerzego Wertensteina-Żuławskiego: Interes ekonomiczny (większość młodzieży uznaje, że niewiele się dla nich zmienia) Ideowe i moralne kryterium (nie ma wyróżnienia na młodzież i dorosłych, wyłonił grupy „apologetów nowego ładu, rozczarowanych tokiem przemian, trzeźwych sceptyków i spokojnych optymistów”) Akomodacja do nowego ładu („zadowolonych z odzyskanej wolności , przerażonych chaosem, ‘chcących powrotu do celi’, dążących do poszerzenia wolności ”)

Podobne typologie wysunęła Kirsten Kaib w badaniach nad mobilnością młodzieży zachodnioniemieckiej. Oto jej grupy: pragmatyków, hedonistów, otwartych i ciekawych świata, osiadłych, zrezygnowanych, zaniedbanych.

Cztery typy idealne wg Hanny Świdy-Ziemby: typ autentycznego katolika, chłodno-rywalizacyjny, emocjonalnego indywidualisty i typ homeostatyczno-wspólnotowy. Badani Fatygi: Jedne z pierwszych wyłoniły kilka grup (ze względu na styl życia do jakiego aspirowała młodzież): styl życia klasy średniej (znany z amerykańskich filmów typu B) „postinteligencki” styl nacechowany wycofaniem i mizantropią styl życia „miejskiego cwaniaczka” styl anarchistyczno-neohippisowski styl etosowo-profesjonalny W późniejszych pracach próba doprecyzowania kategorii typologicznych – wyszło, że każdy układ miał pewne cechy charakterystyczne tzw. dominanty ideowe (główne cele życiowe) i dominanty regulatywne (wartości instrumentalne kierujące całym układem).

Omówienie konkretnych układów z ich cechami charakterystycznymi: normalsi – najliczniej reprezentowana kategoria, nienależną do żadnej politycznej czy socjologicznej ekstremy, pochodzą głównie z rodzin robotniczych i „średniej inteligencji technicznej i biurowej”,

matki miały zazwyczaj wyższe wykształcenie niż ojcowie, sama młodzież pochodziła głównie ze szkół technicznych, jeśli liceów to wybierali studia, które zapewniały konkretny zawód np. prawo, ekonomia, najważniejsze są dla nich wartości rodzinne, pracę lokują wysoko, ma dostarczyć pieniądze i odpowiedni status społeczny, kompetencje są cenione jako wartość rynkowa, ważna jest „normalność”, stabilizacja, porządek, nowości owszem, jeśli inaczej się nie da, ważne jest radzenie sobie w życiu, o ile nie narusza przestrzeni innych, znacznie mniej ostentacyjny katolicyzm niż u starszych (np. dopuszczenie zamieszkania przed ślubem z partnerem dla wypróbowania), dominantą ideologiczną byłaby prorodzinność, zaś regulatywną – konformizm tzw. młodzież inteligencka – pochodziła z rodzin, gdzie przynajmniej jedno z rodziców ma wyższe wykształcenie, wykształcenie jako ważny element etosu albo też podwyższania prestiżu rodziny, do grupy należą głównie licealiści i studenci, pieniądz jest ważny, a „’ruchy tektoniczne’ w obrębie naczelnych wartości najbardziej dostrzegalne”. Podtypy pracoholicy – cenią kompetencje i profesjonalizm, praca staje się sensem życia, wartości rodzinne dalej. dominantą ideologiczną (wartościami dominującymi) byłaby kariera zawodowa i wysoki prestiż oparty na dochodach, zaś dominantą regulatywną – kompetencje i odziedziczony kapitał kulturowy młodzi ludzie ze szkół zawodowych zasadniczych i techników – dzieci drobnych przedsiębiorców, dominuje przekonanie, że można kupić wszystko, nie ma dobrych manier czy przyzwoitości gdy mowa o pieniądzach, wykształcenie nie jest cenione, liczy się tylko pieniądz, religia i życie publiczne są traktowane płytko, prymitywnie rozumiane wartości rodzinne, typowo męski świat wartości, kobieta przyjmuje role tradycyjne – matki i żony. Układ funkcjonuje w oparciu o „moc pieniądza”, a regulują go prymitywny hedonizm i wysoko ceniony spryt. nieudacznicy – uczniowie „zawodówek” i tych licealistów, których rodzice przeliczyli się pragnąc kształcić własne dzieci oraz młodych bezrobotnych absolwentów szkół, grupa jest na marginesie przemian, liczy się przetrwanie, bliskość i wymiana usług potrzebna do przetrwania, wykształcenie rzadkie i cenione jako wartość instrumentalna, bardziej tradycyjna religijność, praca najbardziej porządna wartość instrumentalna – od niej zależy bezpieczeństwo, wycofanie i bierność w życiu publicznym. Wartościami ideologicznie najbardziej cenionymi byłby spokój i poczucie bezpieczeństwa; wartością regulatywną - praca nieważne czy legalna czy w szarej strefie. uczestnicy subkultur – podtypy: młodzież punkowa i anarchizująca – wartości kontrkulturowe i alternatywne, odrzuca państwo, oficjalną religię, rozwija postawy prospołeczne i proekologiczne, deklarowana często jest tolerancja, rozwój feminizmu, wysoko cenione są wolność i wartość samorealizacji, indywidualizm i poczucie humoru, można mówić o 2 odmianach – poszukujących i walczących. Dominantą ideologiczną (wartością dominującą) byłaby wolność, zaś dominantą regulatywną – działanie i potrzeba dzialania ruchy i subkultury prawicowe, przede wszystkim różne odłamy skinheads – głównie ze szkół zawodowych i techników – u rodziców często spotykana bezradność, duży poziom frustracji młodzieży, mają potrzebę działania i walki o przetrwanie. Trudno wykazać jedną nadrzędną wartość, ale mogłaby być nią siła, natomiast wartością regulatywną jest działanie przeciwko często domniemanym „wrogom”. Przyjmowanie prawie wyłącznie wartości ludycznych – byliby to np. skejtowcy, technomiani – głównym celem jest zabawa a nie naprawianie świata, a wartością regulatywną wyłączenie spod presji codzienności. młodzież z rodzin inteligenckich – przekazywanie tradycyjnych wartości inteligenckich, grupa dobrze wyposażona w kapitał kulturowy, uczniowie dobrych liceów, często odnowiony katolicyzm (bliższy w swej istocie protestantyzmowi – etos pracy, surowość względem ludyczności), jeśli byli wierzący to bardzo głęboko, wartości rodzinne wysoko cenione. Wartości ideologicze mieszczą się w kanonie tradycyjnych „zasad moralnych”, zaś dominantą regulatywną jest sprawne działanie. To dotyczy głównie młodzieży miejskiej z wiejską jest nieco inaczej (odniesienie do badań Szafraniec) - mniejsza wartość edukacyjna, ogólna tendencja do dążenia do własnego szczęścia i zaspokojenia. Młodzież wiejska nie poszukuje uzasadnień ideowych w tradycji czy ideologii, ani w kontrkulturach, najważniejsza jest indywidualizacja osobistego szczęścia i sukcesu. 4 style życia młodzieży miejskiej i wiejskiej (gimnazjum): styl tradycyjne z elementami ponowoczesności – konserwatyzm w postrzeganiu ról, ponowoczesność

• indywidualna energia; głównie reprezentowany przez dziewczynki mieszkające na wsi

**młodzież- termin odnosi się do zbioru osobników określonej grupy wiekowej; młodzież kojarzy się z „młodością\ „młodość”- określa stan w jakim znajdują się młodzi ludzie lub fazę rozwojową jaką przeżywają Kryteria potrzebne do zdefiniowania „młodzieży” jako kategorii społecznej: wiek- kryterium najczęściej używane, ale nie wystarczające z dwóch powodów: brak zgodności w określaniu lat na które przypada okres młodości;\ ogólnie przyjęto, że pojęcie „młodzież” wyraża okres zawarty między dzieciństwem, a wiekiem dojrzałym( nie ma sztywnych, jednoznacznych granic dzielących młodość od dzieciństwa i dojrzałości), np. „rytuały przejścia” inicjacji w społecznościach pierwotnych rozpiętość wieku uczestników wynosiła 4, a nawet 7 lat) tu główną rolę w tworzeniu generacji odgrywały czynniki społeczne: małżeństwo, narodziny pierwszego dziecka, czynny wojenne itd. „młodzież”- to nie tylko osoby w określonym wieku(zakładając, że taki wiek można określić) , ale także jednostki, które mają właściwe sobie dążenia, wzory zachowań, język, prawa, obowiązki ubiór, sposób spędzania wolnego czasu itd. Cechy te są nie tylko zróżnicowane historycznie i geograficznie, ale ulegają modyfikacją pod wpływem zmian historycznych, cywilizacyjnych czy środowiskowych. z punktu widzenia miejsca jakie zajmuje w społeczeństwie globalnym/ T. Paleczny definiuje „młodzież jako tę część grupy kulturowej, która ze względu na podleganie procesowi socjalizacji nie zinternalizowała( nie przyswoiła, opanowała) jeszcze w pełni wartości i norm kulturowych ani nie nabyła przepisów ról społecznych, przez co bardziej niż inni członkowie grupy podatna jest na sprzeciw wobec nich i ich odrzucenie. młodzież charakteryzowana w dwóch kategoriach funkcjonalnych i strukturalnych: kategorie funkcjonalne- młodzież określana jako ta część grupy, która nie posiada jasno określonych funkcji w obrębie grupy, a jej zadaniem jest nabywanie oraz internalizacja (przyswojenie, opanowanie) przepisów, ról, a także wartości i norm wyznaczających pozycje w grupie w przyszłości; kategorie strukturalne- młodzież nie posiada ściśle określonego miejsca w systemie zależności stojąc niejako w sytuacji przedmiotu oddziaływania kultury, a nie jej współuczestnika i podmiotu(człowiek jest przedmiotem kultury, ale w żaden sposób na nią nie wpływa nic nie wnosi, nie tworzy jej). Sam proces socjalizacji postrzegany bywa przez uczestników jako przymusowy, represyjny, kierowany od górnie przez wyposażone w sankcje instytucje do tego powołane. Wniosek (def. wg. T. Paleczny): młodzież odrębna kategoria społeczna nacechowana: niepełnym dostępem do społecznych uprawnień, nie podporządkowana jeszcze w pełni społecznym obowiązkom. Różne definicje młodzieży ze względu na: „sytuacja społeczna młodzieży” –stan przejściowy, stan, niedojrzałości, nieodpowiedzialności, niepełni\ jako stan, który zapewnia otwarte perspektywy życiowe; *młodzież jako pojęcie wartościujące- oznacza siłę witalną i źródło odnowy całego społeczeństwa; *potrzeby okresu młodzieńczego, np: potrzeba bezpieczeństwa, miłości, szacunku, poczucia sukcesu, odkrywania sensu świata i sensu własnego życia, twórczości wyrażającej się w ciągły dążeniu do odkrywania czegoś nowego itp. Zaspokajanie tych potrzeb warunkuje nie tylko właściwy rozwój biologiczny, intelektualny, emocjonalny młodzieży, ale i ukierunkowuje młodą osobę jako istotę społeczną zdolną do podjęcia w przyszłości określonych ról społecznych;

• wyliczając kto do niej należy/ młodzież- to zarówno nastoletni uczniowie ostatnich klas szkoły podstawowej, uczniowie szkół średnich oraz studenci i inni młodzi dorośli, którzy mając nawet za sobą tzw. moment startu życiowego, nie zrywają związków z grupami subkulturowymi, w których koncentruje się przeważająca część lub- rzadziej całość ich aktywności życiowej (wg. B. Fatyga Analiza stanu badań nad kulturą młodzieżową i grupami subkulturowymi); pojęcie młodzieży jako kategorii społecznej- nie oznacza że jest ona zdolna do życia poza obrębem społeczeństwa globalnego ani też że społeczeństwo nie może mieć wpływu na wybór i realizacje dróg życiowych młodzieży. Jej funkcjonowanie w ramach społeczeństwa globalnego zależy od obowiązujących w danym społeczeństwie mechanizmów awansu społecznego pokolenia występującego;*

***młodzież prezentuje etap w życiu jednostki w którym spełniają się doniosłe zmiany w jej rozwoju wyróżniamy 3 sposoby tych zmian:

1. Uniezależnienie się od rodziny.
2. Budowanie własnej autonomi.
3. Wzrost umiejętności społecznych. zadaniem każdego społeczeństwa jest troska o to aby zmiany dokonujące się w młodości dokonywały się bez zakłóceń. Zakłócenia te mogą mieć charakter psychologiczny bądź społeczny: zakłócenia psychologiczne ich źródłem są ludzie dorośli i sami młodzi to przebiega w dwojaki sposób np.; wyręczając ich we wszystkich możliwych czynnościach nie dopuszczając do samodzielności (czyniąc z nich dorosłymi tylko z nazwy), albo odwrotnie uważając że szkoda czasu na zabawę wycieczki poznawanie świata itd. chcą jak najszybciej wprowadzić młodych w dorosłe życie „niszczą ich młodość” np.; niechciane ciąże itd.

**Młodzież jako czynnik przemian społecznych (hipoteza według Augusta Comta) tempo zmian społecznych zależne jest od rotacji pokoleń, im krótsze trwanie generacji tym większe dążenie dynamiki społecznej. Młodzież stanowi więc czynnik zmian społecznych nie jest tylko biernym przedmiotem socjalizacyjnego oddziaływania dorosłych świata. Socjalizacja i personalizacja to dwie różne fazy rozwoju: Socjalizacje łączymy z dzieciństwem, a personalizacje umieszczamy zaś w fazie młodości. (według Erica Eriksona)- młodość stanowi okres w którym indywidualna historia życia przecina się z historią polega to na tym że zdania innych charakterystyczny dal okresu dzieciństwa zostaje uzupełniony wpływem znaczącej ideologia znaczącego historycznego doświadczenia.

wg. A. Kłosowskiej) /”młodość- stanowi kategorię socjokulturalną nadbudowaną na podstawie uniwersalnych mechanizmów fizjologicznych. Mechanizmy fizjologiczne są fundamentem, ale to wszystko, co nadbudowuje się na tym fundamencie jest zmienne uwarunkowane czynnikami społecznymi.

*(według J. Chałasińskiego) młodość to nie naturalny stan fizjologiczny i hormonalny lecz element kultury i instytucja społeczna. Społeczeństwo określa długość młodości, wzory osobowe. W młodości tkwi siła wiecznego odnawiani się społeczeństwa i jego kultury. I dlatego społeczeństwa kultywują młodość taka, jaką sobie wyobrażają, a nie jako fizjologiczny stan pokwitania. Młodość jest jednym z centralnych tematów kultury wszystkich czasów.

Jakie wartości wnosi młodzież do życia społecznego? Bunt przeciw złu Refleksja nad światem Wola naprawiania życia Dążenie do zmian czynnikami społecznymi. Dlaczego młodzież jest skłonna sympatyzować z wszelkimi ruchami ideologicznymi występującymi przeciw naszej rzeczywistości? Jakie są tego konsekwencje?

CZĘŚĆ PODSTAWOWA: (Struktura społeczna  całość, zasada, która pozwala wyodrębnić elementy z jakich składa się społ.,określanie więzi między wyodrębnionymi elementami (funkcjonalizm- grupy współdziałają ze sobą; Marks- konflikt między grupami, wyzyskujący i wyzyskiwani; Weber- społeczeństwo jako „drabina”, bo jest w nim hierarchia.)) Warstwy społeczne  wg Webera, społeczeństwo dzielimy ze względu na: prestiż, wykształcenia, dochód, typ pracy; prestiż zależy od tego w jaki sposób konsumujemy dobra; może występować niezgodność statusu społecznego, kiedy w różnych wymiarach jeteśmy na różnym poziomie- np. inne

Jest to jedna z teorii współczesnej oświaty i jej wpływu na nierówności społ. Kładzie ona nacisk na umiejętność posługiwania się językiem. Dzieci poznają różne kody językowe czyli odmiany mowy (w zależności od swego pochodzenia), które mają wpływ na ich naukę w szkole. ROZSZERZONA CZĘŚĆ: Podklasy => część społeczeństwa, której sytuacja życiowa jest wyjątkowo trudna (np. bezrobocie) Wykluczenie społeczne ≈ podkasa, ale wykluczenie społeczne > podkasa Wykluczenie => odnośnie jednostek pozbawionych pełnego uczestnictwa w życiu społecznym. Jest to pojęcie szersze od podklasy. Akcentuje aspek procesu, mechanizmy wykluczenia, czynniki przez które jednostka traci szanse jakie posiada reszta społeczenstwa. Wykluczenie społeczne ≠ ubóstwo Wykluczenie: ekonomiczne (odzwierciedlone we wzorach konsumpcji; wykluczonym z rynku pracy jest trudno na niego powrócić) polityczne (nie zabieranie głosu w swoich sprawach, więc problemy nie stają się przedmiotem debaty politycznej) społeczne (izolacja, osłabienie kontaktów z innymi)

!!! Spirala wykluczenia !!! => wzajemne nakręcanie => zamknięte koło => trudnościu w wydostaniu się z wykluczenia Ludzie sami mogą się wykluczać. Ich wykluczenie społeczne nie musi wynikać z tego, że KTOŚ ich wykluczył. Wzory wykluczenia w krajach uprzemysłowionych (USA, UK) : warunki mieszkaniowe, okolica itp.; mogą być wykluczone jednostki lub całe społeczności np. dzielnice i wtedy wykluczenie przybiera formę przestrzenną. problemy młodzieży => chwiejny rynek pracy, warunki pomocy socjalnej, uzależnienie od rodziny, wykluczenie z systemu edukacji, bezdomność, trudności na rynku mieszkaniowym. wieś ≠ miasto => różny stopień dostępu do dóbr, usług, obiektów użyteczności społecznej, transportu. Bezdomość =>skrajna forma wykluczenia większa część bezdomych to osoby po osobistej tragedii, ale także uzależnieni od narkotyków, alkoholu, chronicznie chorzy psychicznie-odnośnie UK, długotrwale pozbawieni pracy, osoby, które utraciły kontakt z rodziną.

!!! Związek między wykluczeniem a przestępczością !!! droga przestępcza zastępuje inne drogi działania.

KULTURA ZAUFANIA Teoria zaufania pojawia się jako osobne zagadnienie w socjologii dopiero pod koniec lat 70-tych XX wieku. 1979 – Niklas Luhmann publikuje esej, w którym opisuje zaufanie jako zjawisko niezbędne w nowoczesnych społeczeństwach, które cechuje niepewność i dominacja ryzyka. 1983 – Bernard Barber analizuje obecność zaufania w różnych domenach instytucjonalnych: polityce, medycynie itp. wiążąc je z ideą opieki, powiernictwa i reprezentacji 1990 – James Coleman redefiniuje zaufanie w „teorii racjonalnego wyboru” Do Luhmanna nawiązuje Giddens, który dostrzega istotną rolę zaufania w fazie „późnej nowoczesności”

Ponieważ każdy jest na swój sposób wolny i podejmuje indywidualne decyzje, to nie jest się w stanie do końca przewidzieć jego zachowania. Może być ono dla nas korzystne, ale i wręcz przeciwnie. Ryzyko tego, że ktoś zadziała na naszą niekorzyść zwiększa się wraz z ilością potencjalnych partnerów, ich zróżnicowaniem czy odległością w przestrzeni. Takie poszerzanie się relacji jest typowe dla skomplikowanego środowiska społecznego. Wobec tego nieustannie podejmujemy grę i czynimy zakłady , stawiając na takie albo inne zachowanie innych. Te zakłady to nic innego jak zaufanie i nieufność.

Zaufanie pozwala na zredukowanie niepewności, na spokojniejsze i swobodniejsze działanie, natomiast nieufność prowadzi do bierności, zachowania dystansu i czujności. Redukuje się w ten sposób niebezpieczeństwo, ale traci szanse na korzyści płynące z interakcji.

Kategorie oczekiwań wobec partnerów w interakcji: ● efektywnościowe – dotyczące instrumentalnych właściwości działań innych; oczekujemy, że partner będzie regularny i przewidywalny, że będzie podejmował decyzje racjonalnie i z wyobraźnią (oczekiwanie mocniejsze) oraz, że będzie kompetentny i skuteczny (najmocniejsze) ● aksjologiczne – dotyczące właściwości działań; chcielibyśmy przy tego typu oczekiwaniu, żeby partner zachowywał się sprawiedliwie, żeby był szczery i moralny ● opiekuńcze – dotyczące działań zwanych „reprezentacyjnymi”; liczymy, na to, że inni będą bezinteresownie dbać o nasze sprawy, że będą szlachetni i altruistyczni W tej kolejności rośnie właśnie prawdopodobieństwo zawodu naszego zaufania. Zawód może doprowadzić do sytuacji tzw. uogólnionej nieufności. O uogólnionym zaufaniu mówi się gdy doświadczenie pozytywne wywołane niesprawdzoną nieufnością wobec innych przeradza się w wiarę w rzetelność innych ludzi i instytucji. Zaufanie lub nieufność mogą być kierowane ku różnym obiektom:

● zaufanie / nieufność osobiste (a) – w stosunku do konkretnych, znajomych osób

● zaufanie / nieufność pozycyjne (a) – kierowane do określonych ról społecznych, zawodów, urzędów (policjant, lekarz, polityk, duchowny) etc. , bez względu na to, kto je konkretnie wykonuje ● zaufanie / nieufność komercyjne (a) – kierowane do towarów określonej marki, pochodzących z określonego kraju etc. ● zaufanie / nieufność technologiczne (a) – do różnych skomplikowanych systemów technicznych, np. komputerów, które stanowią nieodłączny element naszego codziennego życia ● zaufanie / nieufność instytucjonalne (a) – do złożonych struktur administracyjnych angażujących liczne zbiorowości anonimowych uczestników, np. uniwersytetu, banku ● zaufanie / nieufność systemowe (a) – kierowane pod adresem całego systemu społecznego Każdy człowiek ma swój prywatny bilans zaufania , czyli zestaw obiektów i osób, którym ufa bądź nie. Jeżeli atmosfera wzajemnego zaufania staje się powszechna, wówczas mówi się o kulturze zaufania. Kultura nieufności pojawia się, gdy zbiorowość charakteryzuje dystans i niepewność.

Kryteria zachowań godnych zaufania Immanentne (dotyczące bezpośrednio obiektów czy osób) : reputacja – znana nam historia czyichś działań wcześniejszych, konsekwentnie i w rozmaitych sytuacjach przejawiających oczekiwane przez nas walory. ● osiągnięcia – nie muszą reprezentować stałego profilu działań, mogą być sporadyczne, lub przypadkowe, przez co w mniejszym niż reputacja stopniu upoważniają do ekstrapolacji zaufania w przyszłość ● fizjonomia – najmniej pewne kryterium obejmujące rozmaite przedmioty mające świadczyć o czyjejś przynależności do określonej grupy społecznej

Pośrednie

czyli kontekst sytuacyjny, w którym działa osoba lub instytucja obdarzona przez nas zaufaniem. Chodzi o to, czy jej zachowanie jest skutecznie monitorowane i kontrolowane, a w konsekwencji zagrożone negatywnymi sankcjami w razie naruszenia zaufania. Niezależnie od cech partnera, istotnym czynnikiem decydującym o zaufaniu lub nieufności jest nasza własna skłonność do udzielenia lub odmowy zaufania czyli tzw. osobista ufność lub nieufność, wykształcana w procesie socjalizacji. Kulturowe Rozumiane jako pochodna faktu społecznego Durkheima reguły społeczne i normatywne oczekiwania, typowe dla pewnych społeczeństw (na przykład Polacy ufający księżom a nie ufający

Jeżeli chodzi o członków społeczeństwa, to niezbędne jest powiększanie ich zasobów kapitałowych – edukacji, więzi, stanu zdrowia etc., kształtowanie w nich aktywistycznych i prospołecznych postaw oraz przeciwdziałanie patologii rodziny, aby zapewnić korzystne warunki wczesnej socjalizacji. Pojawienie się kultury zaufania jest niewątpliwie korzystne dla społeczeństwa. Prowadzi do innowacyjnych, spontanicznych działań i podnosi poziom aktywności, mobilizacji i wolności społeczeństwa.

R. Dahrendorf – O pojęciu szans życiowych „. ..nawet najłagodniejsze wymagania wobec nich odbierają niewłaściwie jako stres nie do zniesienia.” Społeczeństwa:

• to pola ról społecznych,
• to twór namacalny za sprawą sąsiadów i kolegów, biur i sądów, itd.
• to struktura, reguły i strzeżenie tych reguł
• są procesem, ciągle się zmieniają
• nie istnieją bez władzy
• ma u swojego podłoża intencje, interesy, potrzeby, instynkty, życzenia ludzi którzy zawarli umowę społeczną i akceptują ją Ludzie:
• są podmiotami struktury społecznej
• są konfrontowani z oczekiwaniami, których nie wymyślili
• nie są w stanie uciec przed pełnieniem ról i pozycji społecznych (mężczyzny, ojca, nauczyciela) Role społeczne:
• to oczekiwania wobec pełnionej pozycji społecznej (np. pozycja: nauczyciel, rola: nauczanie)
• są częścią „w iększych całości”, czyli pól (np. nauczyciel jest częścią grona pedagogicznego, szkoły, systemu edukacji itd.)
• ciągle się zmieniają (np. nieustannie zmieniają się oczekiwania wobec roli nauczyciela)
• nie są tylko odbiciem norm społecznych, lecz także interesów grup (np. nie tylko społeczeństwo jako całość ustala oczekiwania wobec nauczyciela, ale także sami nauczyciele mają na to wpływ)
• są strukturyzowane w polach (w „w iększych całościach”) w zgodzie z władzą (np. nauczyciel ma pewne pole manewru, ale zatrudnia go ministerstwo, czyli władza) Pozycje społeczne:
• są chronione sankcjami Konflikty społeczne:
• zawsze dotyczą utrzymania lub zdobycia władzy
• to walki grup interesów
• są siłą produktywna, bo powodują zmianę
• gdy są zaniedbywane prowadzą do rewolucji, czyli „r adykalnego procesu transformacji”
• powodują zmianę przeważających norm (wg. Marksa zmianę stosunków produkcji)
• dotyczą szans życiowych lub obrony poziomu, które te szanse osiągnęły (np. nauczyciele bronią osiągniętych zapisów w karcie nauczyciela, ale chcą też podwyżki) Władza:
• staje się słabsza im bardziej próbuje obronić przestarzałe

struktury społeczne

• służy osiągnięciu postawionego celu
• sama w sobie nie wydaje się pożądana, lecz pożądane jest to co można z nią zrobić Szanse życiowe:
• to potencjał osiągnięcia szczęścia, użyteczności, dobrobytu
• dotyczą albo filozofii pieniądza albo filozofii szczęścia

Giddens r. 16 ppkt. Teorie nauczania a problem nierówności [w:] Socjologia Kody językowe Bernstein

Istnieje kilka teorii współczesnej oświaty i jej wpływu na nierówności społeczne. Ta z nich kładzie nacisk na umiejętność posługiwanie się językiem. W latach ’70 Basil Bernstein zauważył, że dzieci o różnym pochodzeniu społecznym w pierwszych latach życia poznają różne kody językowe, czyli odmiany mowy, mające wpływ na ich naukę w szkole. Przedmiotem zainteresowanie Bernsteina są konsekwentne różnice w sposobie posługiwania się językiem, szczególnie zaznaczone w przypadku dzieci z uboższych i zamożniejszych rodzin. Rozróżnia ona dwa kody językowe: kod ograniczony – na którym opiera się mowa dzieci robotniczych i rówieśników, z którymi spędzają czas. To taki sposób posługiwania się jeżykiem, w którym mówiący robi wiele ukrytych założeń, oczekując, że inni je znają. Wynika to z tego, iż kultura robotnicza najczęściej opiera się na bliskich więziach i stosunkach sąsiedzkich, w których wszyscy uznają te same wartości i normy i nie ma potrzeby ich wypowiadania. Przez co kod ten nadaje się bardziej do wymiany praktycznych informacji, niż do dyskusji na tematy abstrakcyjne. Dziecko nie otrzymuje w domu odpowiedzi na swoje pytania, przez co ma mniejszą wiedzę i jest mniej ciekawe świata Trudno mu będzie reagować na abstrakcyjny język nauczania Trudności z uchwyceniem rozróżnień pojęciowych wymagających abstrakcyjnego myślenia Większość przekazu nauczyciela będzie dla dziecka niezrozumiała kod rozwinięty – na którym opiera się mowa dzieci z klasy średniej. Obejmuje posługiwanie się językiem w taki sposób, że znaczenia poszczególnych słów zostają wyodrębnione i dopasowane do wymagań określonej sytuacji Język jest słabiej związany z określonymi kontekstami Łatwiej jest uogólniać i używać pojęć abstrakcyjnych Wynika to z tego, iż matki wychowujące dzieci w klasie średniej często tłumaczą im powody i zasady, jakimi kierują się, nakazując im coś lub czegoś zabraniając. Dzieci, które opanowały kod rozwinięty lepiej radzą sobie z formalnymi wymaganiami szkolnymi i lepiej odnajdują się w środowisku szkolnym, natomiast język dzieci posługujących się kodem ograniczonym jest „niepełny”, co oznacza jedynie, że kłóci się z akademicka kulturą szkoły. Wyniki badań Joan Tough nad językiem dzieci z klasy robotniczej i średniej potwierdzają istnienie różnic. Zgadza się, że dzieci robotnicze z reguły rzadziej uzyskują odpowiedzi na swoje pytania i słyszą uzasadnienia tego, co ktoś ma im do powiedzenia. Ukryty program szkolenia – Illich

van Illich – jeden z najbardziej kontrowersyjnych teoretyków systemu edukacyjnego. Jego zdaniem szkoły powstały dla realizacji czterech celów: zapewnienia dzieciom opieki przypisania ludzi zawodom wdrażania dominujących wartości przekazywanie społecznie uznawanych umiejętności i wiedzy Według niego ukrytym programem szkolenia jest wdrażanie dzieciom przekonania, że ich zadanie w życiu to „znać swoje miejsce i siedzieć cicho”. Postulował „odszkolnienie” społeczeństwa. Każdy kto chce się uczyć powinien mieć taką możliwość w każdym okresie życia. System taki sprzyjałby upowszechnieniu wiedzy, która przestała by być

ZAKRES ROZSZERZONY (wymagania: młodzież miast a młodzież wsi – wyniki badań Z. Kwiecińskiego) Próba porównania regionów o różnym zaawansowaniu rozwoju „niższe rezultaty, ostrzejsze selekcje” Grupa badawcza: próba reprezentatywna uczniów klas pierwszych szkół ponadpodstawowych (LO p, T+LZ, ZSZ) województwa toruńskiego (o wyższym poziomie rozwoju) i byłego olsztyńskiego poddanych testowi cichego czytania ze zrozumieniem UNESCO (TCC). Rok badań: 1998r. „wyniki przeciętne” Średnia arytmetyczna wyników testu całej próby olsztyńskiej wyniosła 20,73p. (odchyl. Stand. 5,84), a próby toruńskiej 21,6p (odchyl. Stand. 4,99).

 Wniosek1: opóźnienie regionu olsztyńskiego o ok. 13 w stosunku z regionem toruńskim będącym

na wyższym poziomie rozwoju (większy stopień skupienia wokół dużego miasta uniwersyteckiego, wielość wykonywanych zawodów, mniejszy stopień bezrobocia, większy dochód na 1 mieszkańca)

 Wniosek2: na umiejętności szkolne młodzieży i wynikające z nich selekcje społeczne na progu

szkolnictwa ponadpodstawowego ma wpływ poziom rozwoju zamieszkiwanego regionu.

„środowisko zamieszkania a poziom alfabetyzacji” Podział środowiska zamieszkania młodzieży na: duże miasto; małe miasto; miasteczko; wieś Przeciętne wyniki (wszystkie trzy typy szkół ponadpodstawowych, czyli: LO, T+LZ, ZSZ) uzyskane przez młodzież z dużego miasta i młodzież ze wsi okazały się takie same (równo 19,67p). Najlepsze wyniki: młodzież małych miast i miasteczek (odpowiednio: 21,8p. i 21,16p).

 Wniosek1: powolna akceleracja rozwojowa mieszkańców wsi i miasteczek; zastój, regres

kulturowy mieszkańców dużych miast. Wyniki tylko w obrębie LO p: podobne wyniki młodzieży z różnych środowisk z niewielką przewaga młodzieży z dużego miasta i wsi (odpowiednio 25,37p. i 25.30p.) nad młodzieżą z małych miast i miasteczek (odpowiednio 24,54p. i 24,79p.) Przekładalność wyników z TCC na wybór szkoły Wyniki:

 dobre wyniki w Teście Cichego Czytania (mierzącego poziom alfabetyzacji) uczniów z małych

miast i miasteczek przełożyła się na nadreprezentację tamtejszej młodzieży w szeregach LO

 niskie wyniki w TCC młodzieży dużego miasta pociągnęły za sobą niedoreprezentowanie

(mniejszy procent w grupie uczniów niż w całej zbiorowości) ich w składzie LO ale adekwatny (co do reprezentacji w całej grupie młodzieży w badanym regionie) poziom reprezentacji uczniów ZSZ.

 porównywalne wyniki w teście młodzieży z dużych miast i młodzieży ze wsi nie zapewniły tym

drugim równej stosunkowo ilości miejsc w liceach ogólnokształcących (znaczne niedoreprezentowanie młodzieży ze wsi wśród licealistów i duża ich nadreprezentacja w ZSZ) Wnioski:

 Równy poziom alfabetyzacji młodzieży dużych miast i wsi nie oznacza równych szans do

mobilności społecznej w górę (poprzez liceum i studia wyższe).

 Zrównanie się poziomu alfabetyzacji uczniów gimnazjów z dużych miast i ze wsi (inne badania:

woj. pomorskie 2001r.) spowodowane silniejszym oddziaływaniem kultury masowej na młodzież w dużych miastach i osłabiony kontakt z kulturą słowa pisanego. „typ szkoły” W Olsztyńskiem jest większe niż w Toruńskiem zróżnicowanie rozrzutu uczniów z dobrymi i niskimi wynikami. Występuje większa współzbieżność rozrzutu uczniów w typach szkół z poziomem ich wyników w teście. Również oceny szkolne mają tu ostrzejszy charakter selekcyjny.

EFEKT GOLEMA

Zaniżanie ocen dzieci z rodzin o

niskich statusach

EFEKT GALATEI

Zawyżanie ocen dzieci z rodzin o

wysokich statusach

dziewczęta i chłopcy na odmiennych drogach edukacyjnych Przewaga dziewcząt nad chłopcami w wynikach TCC (większa w byłym woj. opolskim niż w woj. toruńskim) Ponad 2/3 uczniów LO (woj. oposkie) to dziewczynki a 1/3 to chłopcy Wnioski:

 Przewaga stopnia alfabetyzacji dziewcząt nad chłopcami w byłym woj. opolskim i woj. toruńskim

wynikający z nieświadomych preferencji socjalizacyjnych częstszych w obszarach większego opóźnienia rozwojowego. (Większe różnice w wychowaniu dziewczynek i chłopców – dziewczynki są pod większą kontrolą matek, więcej czasu poświęcają na naukę, nauczycielki chętniej je nagradzają; zaś chłopcy posiadają większą swobodę a w szkole są karani za nadmierną ruchliwość i hałaśliwość) rozbieżność profili ocen szkolnych i statusów rodzinnych Wyniki:

 zrównoważone co do rozkładu wyniki w teście cichego czytania (niski wynik w TCC: 31,5%

uczniów; średni wynik: 33,5%; wysoki wynik: 35%)

 silne zróżnicowanie statusowe rodziców uczniów (niski status rodziców: 56,5%; średni: 31,2;

wysoki: 12,4)

 podobieństwo profilu ocen szkolnych do profilu statusów rodzinnych, brak podobieństwa do

profilu wyników w teście (niskie oceny szkolne: 50% uczniów; średnie: 31%; wysokie19%) Wnioski:

 Występowanie efektu Pigmaliona

 ZSZ: efekt Golema. Skutek: zagrożenie wykluczeniem społecznym ze względu na oceny szkolne,

marginalizacja kulturalna i zawodowa.

 LO: efekt Galatei (zgodność statusów młodzieży – habitusów, kodów językowych- z

oczekiwaniami kulturowymi)

 T+LZ: w umiarkowanym stopniu efekt Golema (zawyżanie liczby osób z ocenami niskimi i

zaniżenie ilości ocen wysokich) aspiracje edukacyjne Wyniki:

 wyższe aspiracje do dalszej nauki na studiach wyższych uczniów LO i T+LZ wystąpiły w

Olsztyńskiem niż w Toruńskiem

 dalsze plany edukacyjne uczniów ZSZ w obydwu regionach są takie same (mimo gorszych

wyników w TCC w Warmii i większej tam liczebności młodzieży) Wnioski:

 znacznie zawyżone aspiracje do studiów wyższych uczniów rejonu warmińskiego i brak

adekwatnej samooceny własnych możliwości (rozbieżność aspiracji i kompetencji. Skutek: mniejsze szanse młodzieży z Olsztyńskiego w konkurencji z młodzieżą z regionu o wyższym poziomie rozwoju – z Toruńskiego oraz presja młodzieży na znajdujące się w regionie szkoły wyższe i dostosowanie poziomu tych uczelni do kandydatów. planowane zawody LO: głównie zawody wymagające wyższego wykształcenia, długotrwałego wysiłku oraz takie, które należą do zawodów modnych i obleganych przez młodzież Licea niepubliczne: w największym stopniu zawody atrakcyjne , związane z prestiżem społecznym, sławą, wysokodochodowe LZ: najczęściej wymieniane zawody to te z zakresu wykwalifikowanych usług, niekiedy wskazywane były zawody daleko wykraczające poza kompetencje absolwenta LZ, świadomość niewielkich możliwości na warmińskim rynku pracy ZSZ: konkretne zawody oferowane przez ten typ szkół, zawody nierealne dla młodzieży o takim poziomie alfabetyzacji, zawody wskazujące na chęć zarobienia za wszelką cenę nawet nielegalnie trwałość aspiracji edukacyjnych Wyniki:

 Duża trwałość planów edukacyjnych w ciągu trwania nauki w szkołach maturalnych

 Silne stygnięcie aspiracji do studiowania u uczniów ZSZ

szkoła zasadnicza jako szansa czy pułapka dla osób o wyższym poziomie alfabetyzacji Wyniki: