Socjologia ogólna - Notatki - Socjologia ogólna - Część 1, Notatki z Socjologia

Pobierz Socjologia ogólna - Notatki - Socjologia ogólna - Część 1 i więcej Notatki w PDF z Socjologia tylko na Docsity!

SKRYPT - SOCJOLOGIA OGÓLNA II SEMESTR

10. Teorie konfliktu społecznego

Powstanie teorii konfliktu. Koncepcje K. Marksa, M. Webera oraz G. Simmla. Dialektyczna teoria konfliktu R. Dahrendorfa. Funkcjonalne podejście do konfliktu L.A. Cosera.

TEORIA GIER – dział matematyki zajmujący się badaniem optymalnego zachowania w przypadku konfliktu interesów; wywodzi się z badania gier hazardowych i taka jest też jej terminologia, jednak zastosowanie znajduje głównie w ekonomii, biologii (szczególnie w socjobiologii), socjologii oraz informatyce. (Zastosowanie teorii gier w biologii przez Johna Maynarda Smitha zaowocowało pojawieniem się ewolucyjnej teorii gier i memetyki, a także nowymi zastosowaniami w naukach, które wcześniej bazowały na teorii gier.)

PUNKT RÓWNOWAGI NASHA - ustala się w momencie, gdy dwie grupy (itp.) mają wystarczająco zadowalające pozycje, mogą zrezygnować z gry, bo gdyby zaryzykowały – mogłyby więcej zyskać albo też więcej stracić; strategia każdego z graczy jest optymalna, przyjmując wybór jego oponentów za ustalony. W równowadze żaden z graczy nie ma powodów jednostronnie odstępować od strategii równowagi. W tym sensie równowaga jest stabilna.

GRA to dowolna sytuacja konfliktowa, GRACZ natomiast to dowolny jej uczestnik. Graczem może być na przykład człowiek, przedsiębiorstwo lub zwierzę. Każda strona wybiera pewną STRATEGIĘ postępowania, po czym zależnie od strategii własnej oraz innych uczestników każdy gracz otrzymuje wypłatę w jednostkach użyteczności. Zależnie od gry jednostki te mogą reprezentować pieniądze, wzrost szansy na przekazanie własnych genów czy też cokolwiek innego, z czystą satysfakcją włącznie. Wynikowi gry zwykle przyporządkowuje się pewną wartość liczbową.

Gry dzielą się na:  Gry o sumie stałej - zerowej (zysk jednego gracza jest równoważny stracie drugiego) i na gry o sumie zmiennej - niezerowej  Gry sprawiedliwe (gdy wartość oczekiwana wypłaty każdego z graczy jest taka sama) oraz gry niesprawiedliwe  Dwuosobowe i wieloosobowe

GRACZ – dowolny uczestnik gry (gry wieloosobowe, dwuosobowe – minimum dwie osoby) – może być nim człowiek, instytucja, zwierzę; gracze otrzymują gratyfikacje.

Gracz racjonalny to w teorii gier gracz, któremu zależy na maksymalizacji własnego zysku. Zwykle zakłada się, że wszyscy gracze są racjonalni. Najczęstszym wyjątkiem jest, jeśli jednym z "graczy" jest los.

GRA O SUMIE ZEROWEJ (gra ilość sumie stałej) – ilość dostępnych dóbr jest ograniczona, to gra, w której zysk jednego gracza oznacza stratę drugiego.

Wyrażenie to nie oznacza, że suma wypłat jest stała, ani tym bardziej równa zero. Formalnie oznacza to, że proporcja zysku jednego gracza do straty drugiego w wyniku przejścia między dowolnymi stanami jest stała. Taką grę można zawsze sprowadzić do gry o sumie stałej, a nawet zerowej, za pomocą przekształcenia liniowego.

GRA O SUMIE NIEZEROWEJ – ilość dostępnych dóbr nie jest ograniczona

STRATEGIA OPTYMALNA – jednostka racjonalizuje swoje zyski, przy założeniu, że wszystkie jednostki są racjonalne

WET ZA WET - to następująca strategia gry w iterowany dylemat więźnia:  Na początku współpracuj  Potem rób dokładnie to, co przeciwnik zrobił w poprzedniej turze Pomimo prostoty strategia ta jest zaskakująco wydajna, ponieważ spełnia najważniejsze kryteria:  Przyjazna- nie zrywa współpracy jako pierwsza  Mściwość - na atak odpowiada odwetem  Przewidywalna - przeciwnik może łatwo przewidzieć jej zachowanie i dostosować się do niego  Skłonność do wybaczania - jeśli przeciwnik zmieni swoje postępowanie potrafi wybaczyć  Ma gwarancje, że nie da wyniku gorszego niż wynik przeciwnika o więcej niż różnica jednej rundy, przez co odporna jest nie tylko na graczy racjonalnych, którym zależy na jak najwyższym wyniku własnym, ale też na graczy zazdrosnych, którym zależy na jak największej różnicy wyników.

DYLEMAT WIĘŹNIA to jeden z najważniejszych problemów teorii gier. Dwóch zamieszanych w duże przestępstwo przestępców złapano za małe przewinienie. Policja wie, że oni są winni, lecz nie ma dowodów. Jeśli:

1. Będą współpracować ze sobą, odsiedzą niewielką karę za małe przewinienie (określenie współpraca dotyczy współpracy między przestępcami, nie współpracy z policją i oznacza, że obaj nie będą zeznawać),
2. Jeden zerwie współpracę i będzie zeznawał, a drugi nie, pierwszy zostanie uwolniony, drugi natomiast pójdzie siedzieć za poważne przestępstwo,
3. Obaj będą zeznawać, obaj pójdą siedzieć, przy czym wyrok będzie z tego względu nieco złagodzony.

Problem jest następujący: niezależnie od postępowania drugiego, opłaca się zeznawać. Jeśli natomiast żadna ze stron by nie zeznawała, wynik byłby o wiele lepszy dla obu graczy. Zatem wybór podyktowany interesem osobistym nie zawsze jest najlepszy dla danej osoby. Wiele sytuacji w życiu ma własności podobne do dylematu więźnia.

DYLEMAT KURCZAKÓW – GRA W CYKORA - to jeden z najważniejszych modeli rozpatrywanych w teorii gier.

Im bardziej zintegrowana grupa, tym bardziej gwałtowny jest konflikt, ponieważ częstotliwość interakcji między członkami grupy i angażowanie przez nich całej osobowości w konflikt, prowadzi do intensyfikacji ukrywanych wcześniej wrogich uczuć, które ujawniają się dopiero przy okazji wystąpienia konfliktu. W luźnych strukturach społecznych konflikt jest mniej gwałtowny niż w sztywnych. Zagrożeniem dla struktury jest właśnie jej sztywność, a nie sam konflikt – teza: liczba konfliktów jest odwrotnie proporcjonalna do ich intensywności.

Konflikt może służyć zarówno integracji jak i dezintegracji grupy społecznej: INTEGRACJA  Gdy członkowie grupy angażują w konflikt jedynie część swojej osobowości, może to służyć zgodzie i integracji wewnątrz grupy  Grupy nie zaangażowane w ciągłą walkę ze środowiskiem zewnętrznym, wykazują się większą elastycznością struktury, co sprawia, że tolerancja konfliktów wewnętrznych wpływa stabilizująco na ich strukturę – cząstkowe uczestnictwo w dużej liczbie konfliktów stanowi mechanizm stabilizujący  Członkowie grup o luźnej strukturze i społeczeństw otwartych poprzez konflikt rozładowują napięcie - stabilizujący i integrujący wpływ (eliminacja źródeł niezadowolenia) DEZINTEGRACJA  Gdy członkowie grupy zaangażowani są w konflikt całą swoją osobowością i prowadzą ciągłą walkę – zagraża to nawet samym podstawom istnienia grupy, może powodować rozbicie grupy na wrogie obozy lub przymusowe wydalenie z grupy dysydentów

Społeczeństwa:  Otwarte – kraje demokratyczne – zinstytucjonalizowane kanały rozwiązywania konfliktów – konflikt będzie integrujący  Zamknięte – kraje niedemokratyczne – nie ma instytucji rozwiązujących problemy społeczne – konflikt będzie niszczący

Konflikt realistyczny i nierealistyczny (rozróżnienie): KONFLIKT REALISTYCZNY – to taki konflikt społeczny, którego przyczyną jest niespełnienie określonych potrzeb w danym układzie stosunków, ocena korzyści, jakie mogą one przynieść uczestnikom; są zwrócone przeciwko rzeczywistym źródłom niezadowolenia; służą one osiągnięciu określonych wyników, ale mogą być zastąpione przez alternatywne wzory interakcji z przeciwnikami

KONFLIKT NIEREALISTYCZNY – ich przyczyna nie leży w sprzecznych celach przeciwników, lecz w chęci rozładowania napięcia jednego lub obu z nich; konflikt ten jest celem samym w sobie, gdy prowadzi do rozładowania napięcia

Funkcje, które spełnia konflikt (dla stron konfliktu):

1. Wyodrębnienie (wyraźne) grup konfliktowych
2. Centralizacja władzy grupowej
3. Wzmacnia się tendencja wewnątrzgrupowa, więź społeczna między uczestnikami – redukcja izolacji społecznej
4. Mała tolerancja dla dewiacji i niezgody Społeczne funkcje konfliktu (w skali makro):

1. Zwiększenie innowacji jednostek
2. Nowe sposoby rozwiązywania problemów i konfliktów (gdy mamy pewne struktury)
3. Rozładowanie napięcia – zmniejszenie wrogości między grupami
4. Integracja społeczna w obrębie określonych grup (koalicja, kooperacja)
5. Świadomość pewnych problemów (np. poprzez demonstrowanie swojej odmienności i poglądów)

WENTYL BEZPIECZEŃSTWA – to instytucja, która dostarcza substytutów obiektów wrogich uczuć oraz środków rozładowania agresywnych zachowań; jest to mechanizm kanalizowania pewnego niezadowolenia, jest ono rozładowywane tak, że struktura się nie zmienia – władza świadomie go tworzy lub mu sprzyja

Teza: im bardziej społeczeństwo jest zamknięte, tym są one bardziej potrzebne

Funkcje:  Punkt widzenia jednostki: rozładowanie napięcia (a nie znalezienie rozwiązania niezadowalającej sytuacji), utrzymanie poczucia bezpieczeństwa jednostek  Punkt widzenia władzy : utrzymanie istnienia struktury społecznej i dotychczasowej władzy

Przykłady: koncert w Jarocinie, igrzyska olimpijskie, zorganizowanie karnawału, wprowadzenie kapitalizmu w Chinach

**1. Przyczyny konfliktu

2. Warunki zaistnienia i rozwiązania konfliktu
3. Przebieg konfliktu
4. Skutki i funkcje konfliktu**

R. Dahrendorf, Teoria konfliktu w społeczeństwie przemysłowym

1. Zróżnicowanie dystrybucji władzy zwierzchniej staje się przyczyną stałego konfliktu społecznego (jest on podobny do konfliktu klasowego – Marks); konflikt grup wynika z dychotomicznej dystrybucji władzy zwierzchniej w związkach opartych na panowaniu; władza (gra o sumie zerowej, gra o sumie niezerowej) 2. INTERES – ogólne określenie orientacji zbiorowości dominujących i podległych; strukturalnie określona orientacja działań osobników zajmujących określone pozycje ( Pozycje dominacji – interesem jest utrzymanie struktury społecznej zapewniającej im władzę zwierzchnią, Pozycje podległości – interesem jest zmiana warunków społecznych, pozbawiających władzy te osoby)

INTERES UTAJONY – z punktu widzenia osoby wypełniającej rolę jest to ukryty sposób jego zachowania narzucony na określony czas, w związku z pełnieniem pewnej roli i niezależnym od jego świadomej orientacji INTERES JAWNY – może się przekształcić z interesu utajnionego w pewnych warunkach i stać się uświadomionym celem; stanowi rzeczywistość psychologiczną; treść interesów jawnych może być określona tylko w odniesieniu do danych warunków społecznych

4. Skutki konfliktów: Zmiany strukturalne:  Całkowita lub prawie całkowita wymiana osób zajmujących pozycję dominacji – najbardziej raptowna zmiana struktury, określana także zmianą rewolucyjną  Częściowa wymiana osób zajmujących pozycje dominacji – zmiana ewolucyjna  Konflikt nie powoduje żadnych zmian personalnych, ale możliwa jest zmiana struktury w kierunku zgodnym z dążeniami grupy podległej, ale bez awansu żadnego z jej członków do grupy dominującej

J. H. Turner, Struktura teorii socjologicznej

Marks

1. Przyczyny ekonomiczne - nierówny podział dóbr wywołuje wewnętrzny konflikt interesów pomiędzy zbiorowościami podporządkowanymi a dominującymi 2. Gdy podporządkowani uświadamiają sobie prawdziwe interesy, zaczynają poddawać w wątpliwość legitymację systemu. Prawdopodobieństwo uzyskania świadomości rośnie, gdy następują zmiany:  Sytuacji społecznej pokrzywdzonych (na gorsze)  Stopnia alienacji odczuwanej przez ludzi wskutek ich sytuacji  Zdolności członków poszkodowanych grup do nawiązywania komunikacji między sobą  Umiejętności rozwinięcia jednoczącej ideologii, która skodyfikuje ich rzeczywiste interesy

Gdy podwyższona zostanie świadomość interesów zbiorowych u grup podporządkowanych, zmniejsza się u nich chęć akceptacji prawa grup nadrzędnych do panowania nad nierównym podziałem zasobów. W rezultacie podporządkowani organizują zbiorową opozycję przeciwko dominującym segmentom systemu. Sprzyjają temu warunki:  Dezorganizacja w segmencie panującym ze względu na organizowanie ochrony jego rzeczywistych interesów  Nagły wzrost poczucia pokrzywdzenia u podporządkowanych  Mobilizowanie przywódców politycznych do przygotowywania organizacyjnej strony konfliktu

Gdy grupy upośledzone wypracują wspólną ideologię i przywództwo polityczne, wzrasta ich sprzeciw, następuje polaryzacja interesów i celów obu grup konfliktowych.

3. Wraz ze wzrostem polaryzacji interesów maleje możliwość uzgodnienia kompromisu i łagodnego przebiegu konfliktu. 4. Gwałtowna konfrontacja między stronami konfliktu prowadzi do wielkich zmian we wzorach organizacji społecznej – szczególnie w rozdziale rzadkich dóbr

Weber Dwa rodzaje konfliktów: 1) Wewnętrzne (Intraspołeczne)

2) Zewnętrzne – geopolityczne (Interspołeczne)

Ad. 1)

1. Nierówny podział dóbr - prestiż, władza, dobrobyt – im większa korelacja między tymi czynnikami, tym większe prawdopodobieństwo zaistnienia konfliktu (wycofane zostaje poparcie społeczne strony podporządkowanej dla politycznego panowania strony nadrzędnej) 2. Prawdopodobieństwo wystąpienia konfliktu wzrasta w warunkach:  Wysokiego stopnia korelacji między uczestnikami w klasie, grupie statutowej i hierarchiach politycznych  Niskiego współczynnika mobilności społecznej w górę w społecznych hierarchiach władzy, prestiżu i bogactwa  Zmobilizowania strony podporządkowanej charyzmatycznego pobudzenia resentymentów przez charyzmatycznego przywódcę, gdy odniesie on sukces wzrośnie presja na zrutynizowanie panowania za pomocą nowego systemu reguł i administracji **3. –

4. Skutki:**  Zrutynizowanie charyzmy, jeśli powstaną nowe wzory nierówności oparte na przypisaniu – nowy system panowania tradycyjnego – odnowienie konfliktu  Gdy zrutynizowanie będzie przebiegać racjonalnie, powstaną nowe warunki, w których potencjał konfliktowy będzie ograniczany Ad. 2) 1. Zdolność panowania politycznego do sprawowania dominacji w społeczeństwie zależy od jego legitymizacji, im silniejsze poczucie prestiżu i sukcesu w stosunkach ze społeczeństwami zewnętrznymi mają ci, którzy sprawują władzę, tym bardziej będę oni postrzegani jako posiadający legitymację – legitymację cechuje nietrwałość. Jej utrata grozi prawdopodobieństwem wystąpienia konfliktu 2. Członkowie systemu mają potrzebę obrony przed zewnętrznymi wrogami i ataku na nich – nawet w okresach względnego pokoju. Prestiż może motywować niektóre grupy do dążenia do militarnych i innych konfliktów z innymi społeczeństwami (bardzo ważne są interesy ekonomiczne). 3. – 4. Pojawianie się wrogów zewnętrznych może powodować wzrost legitymacji i władzy kontrolowania dystrybucji zasobów przez grupy dominujące.

Simmel

1. Konflikt jest wszechobecny, analizuje mniej intensywne i mniej gwałtowne konflikty 2. - 3. Gwałtowny konflikt jest możliwy, gdy grupy będące w konflikcie:  Wykazują znaczne zaangażowanie emocjonalne, co prowadzi także do wysokiego poziomu solidarności w każdej zbiorowości  Postrzegają konflikt jako wykraczający poza ich indywidualne interesy, co wiąże się ze stopniem, w jakim konflikt dotycz zagadnień dotyczących wartości

 Upatruje źródła dewiacji w jednostce a nie w społeczeństwie, zajmuje się typami osobowości, wskazuje na pewne uniwersalne cechy kryminalistów  Hans Eysenck – teza: nienormalne stany psychiczne mają charakter dziedziczny; u części populacji wykształca się amoralna osobowość psychopatyczna

3. SOCJOLOGICZNE  To, czym jest przestępstwo zależy od charakteru instytucji społecznych  Odejście od indywidualnych wyjaśnień na rzecz teorii akcentujących społeczny i kulturowy kontekst dewiacji

**Wśród teorii socjologicznych wyróżniamy następujące ich rodzaje:

1. Teorie funkcjonalistyczne** (1. Przestępczość a anomia – Durkheim i Merton,

2. Subkultury – A. Cohen) 2) Teorie interakcjonistyczne (1. Dewiacja wyuczona – zróżnicowane powiązania, 2. Teoria etykietowania) 3) Teorie konfliktu – „nowa kryminologia” (1. Realizm nowej lewicy) 4) Teorie kontroli (1. Teoria „wybitych okien”)

TEORIE FUNKCJONALISTYCZNE

Przestępczość i dewiacja wynikają z napięć strukturalnych i braku społecznych mechanizmów moralnej regulacji zachowań. Teorie te akcentują powiązania między konformizmem a dewiacją w różnych kontekstach społecznych.

Przestępczość a anomia Durkheim: ANOMIA – stan zagubienia powstały w wyniku osłabienia oddziaływania lub rozpadu norm, w jakim może się znaleźć społeczeństwo na skutek załamania się porządku społecznego; brak wspólnych wartości powoduje, że kontrola społeczna zachowań jednostek staje się nieskuteczna, co prowadzi do chaosu i dezorganizacji.

 Przestępczość i dewiacja to fakty społeczne, w społeczeństwie nowoczesnym jest więcej swobody, możliwość dokonywania samodzielnych wyborów – pojawia się postawa nonkonformistyczna  Społeczeństwo potrzebuje dewiacji, spełnia ona dwie funkcje:

1. Adaptacja – dewiacja wprowadza nowe idee, siła innowacyjna
2. Pomaga utrzymać granicę między tym, co dobre a co złe

R. K. Merton: ANOMIA – presja, pod jaką znajdują się jednostki, kiedy przyjęte normy kłócą się z rzeczywistością społeczną

 Merton stworzył teorię dewiacji, mówi o tym, że źródło przestępczości tkwi w strukturze społecznej  Dewiacja jest wynikiem nierówności ekonomicznych i braku równości szans; ważnym czynnikiem zachowań dewiacyjnych jest poczucie względnej deprawacji

Subkultury:

Dewiacja jest związana z grupami subkulturowymi, które mają normy zachęcające do zachowań przestępczych lub je nagradzające

A. Cohen:  Przyczyną dewiacji jest wewnętrzna sprzeczność społeczeństwa  Reakcje na napięcia nie są indywidualne, ale zbiorowe (subkultury przestępcze – gangi)  Subkultury odrzucają wartość swojej klasy (klasy średniej) – normy buntu – przestępczość i inne akty nonkonformizmu

TEORIE INTERAKCJONISTYCZNE Dewiacja jest wytworem społeczeństwa. Główne pytania: Dlaczego dane zachowanie zostaje uznane za dewiacyjne i czemu pewne grupy społeczne otrzymują etykietę dewiantów?

Dewiacja wyuczona

Erwin H. Sutherland:  Zachowań dewiacyjnych uczymy się w interakcjach z innymi  Pojęcie ZRÓŻNICOWANYCH POWIĄZAŃ – niektóre środowiska społeczne, które wyznają przestępcze normy, sprzyjają w ten sposób podejmowaniu nielegalnych działań przez osoby, które z nimi przebywają  Zachowania kryminalne są w większość wyuczone w grupach pierwotnych, służą one zaspokajaniu tych samych potrzeb i realizacji tych samych wartości, co zachowania praworządne

Teoria etykietowania Zakłada, że żadne działanie nie jest samo przez się kryminalne. Przestępstwa są definiowane przez ludzi władzy, przez formułowane przez nich prawo, które jest następnie interpretowane przez policję i instytucje poprawcze. Nadanie komuś etykiety dewianta wzmacnia jego zachowania dewiacyjne.

H. Becker  Tożsamość dewiacyjna jest kształtowana przez etykietowanie, a nie dewiacyjne motywacje i zachowania  To, że ktoś zostaje uznany za dewianta, nie jest wynikiem jego zachowania dewiacyjnego, lecz przypisania mu etykiety dewianta

E. Lemert  Etykietowanie wpływa nie tylko na postrzeganie jednostki przez innych, ale także na jej własne poczucie tożsamości  Dewiacja jest dość rozpowszechniona, ale większość ludzi nie ponosi konsekwencji związanych ze swoimi dewiacyjnymi zachowaniami

Lemert wyróżnia dwa rodzaje dewiacji: DEWIACJĘ PIERWOTNĄ – wstępny akt przekroczenia norm, zazwyczaj w procesie normalizacji pozostaje na marginesie tożsamości jednostki (jednak, gdy normalizacja nie następuje, osoba otrzymuje etykietę przestępcy)

Dwa elementy struktury społecznej, które mają istotne znaczenie (są siłą napędową społeczeństwa):

1. CELE – kulturowo zdefiniowane zamierzenia i zainteresowania wytyczone jako usankcjonowane cele dla wszystkich lub różne umiejscowionych członków społeczeństwa; mogą być mniej lub bardziej zintegrowane; cele dominujące – mogą być układem odniesienia aspiracji; niektóre cele kulturowe bezpośrednio wiążą się z biologicznymi popędami człowieka, choć nie są przez niezdeterminowane
2. ŚRODKI – normy instytucjonalne, które regulują i kontrolują przyjęte sposoby realizowania celów – instytucje, przepisy wyznaczające określone metody; dobór środków wiodących do celów kulturowych ograniczony jest przez zinstytucjonalizowane normy (nie są jednolite, kilka wariantów: przepisanie, uprzywilejowanie, przyzwolenie, zakaz)

Przyczyny anomii wg Mertona:  Z funkcjonalnej teorii dewiacji Mertona, anomia wynika z braku równowagi pomiędzy kulturowo określonymi celami a zdefiniowanymi sposobami osiągania tych celów.  Stan równowagi trwa tak długo, dopóki poddane ograniczeniom kulturowym jednostki osiągają zadowolenie – współzawodnictwo, jeśli ktoś przegrywa może po jakimś czasie dążyć do zmiany reguł  Społeczeństwo, które kładzie nacisk na praktyki instytucjonalne – zróżnicowane naciski na cele i środki instytucjonalne, środki mogą być wypaczone przez podkreślanie celów; zamiast postępowania przewidywanego instytucjonalnie pojawia się metoda praktycznie najskuteczniejsza, dozwolona kulturowo lub nie, gdy ten stan się pogłębia, społeczeństwo staje się mniej stabilne, co prowadzi do anemii  Kulturowa i indywidualna przesada w nacisku na cel sukcesu skłania ludzi do wycofania emocjonalnego poparcia dla przepisów – następuje deznstytucjonalizacja środków

Sposoby adaptacji wg Mertona (typy indywidualnego przystosowania – typy przystosowania do owych wartości wśród ludzi zajmujących odmienne pozycje w strukturze społecznej)

1. KONFORMIZM – typ prospołecznego zachowania jednostki, polegający na całkowitej akceptacji zarówno społecznie określonych celów kulturowych, jak i zinstytucjonalizowanych środków ich osiągania; najbardziej typowy i szeroko rozpowszechniony
2. INNOWACJA – jednostka odrzuca instytucjonalne środki i drogi osiągania w pełni akceptowanych celów kulturowych (gdy duży jest nacisk kulturowy na cel), wynajdując nowe sposoby ich osiągania i realizacji (szukanie nowych środków instytucjonalnie zakazanych, gotowość do podjęcia ryzyka); innowacja odbiega od norm instytucjonalnych, ale może być rozpatrywana w sensie pozytywnym i negatywnym
3. RYTUALIZM – odrzucenie przez jednostkę istniejących celów kulturowych, przy pełnej akceptacji wszelkich norm instytucjonalnych i zinstytucjonalizowanych, rutynowych sposobów działania społecznego; taki typ przystosowania może być częsty w społeczeństwie, w którym status

społeczny jednostki jest w dużej mierze uzależniony od jej własnych osiągnięć

4. WYCOFANIE – odrzucenie lub rezygnacja z realizacji kulturowo wyznaczonych celów i z praktykowania instytucjonalnie zdefiniowanych sposobów społecznego działania; najrzadziej spotykana reakcja; największe prawdopodobieństwo wystąpienia, gdy cele i środki zostały całkowicie przyswojone przez jednostkę, lecz dostępne środki instytucjonalne nie prowadzą do sukcesu (podwójny konflikt); ten typ jest społecznie potępiany, nieproduktywne obciążenie dla społeczeństwa; sposób adaptacji bardziej indywidualny niż grupowy (np. narkomani, włóczędzy)
5. BUNT – charakteryzuje jednostki, które odrzucają obiegowe wartości i sposoby ich osiągania i pragną zastąpić je nowymi wartościami i środkami; wyprowadza ludzi na zewnątrz otaczającej struktury społecznej, wyobcowanie z panujących celów i wzorców

*Biorąc pod uwagę stopień akceptacji reguł działania społecznego, można wymienić dodatkowe typy dewiacji: nonkonformizm, negatywizm i oportunizm. (Wikipedia)

S. Ossowski, O osobliwościach nauk społecznych

Trzy rodzaje ładu:

1. ŁAD PRZEDSTAWIEŃ ZBIOROWYCH – nie istnieje jeden odgórny ośrodek decyzyjny (M. Gauss – grupa ukształtowała osobowość jednostki), normy są wewnętrzne i zinternalizowane 2. ŁAD POLICENTRYCZNY – brak ośrodka decyzyjnego, ale istnieje interferencja – jednostki i grupy wpływają na siebie wzajemnie (konflikt <-> współdziałanie) 3. ŁAD MONOCENTRYCZYNY – jeden ośrodek decyzyjny, który jednoznacznie determinuje zachowanie, nie ma interferencji

*ŁAD POSTMONOCENTRYCZNY – istnieje jeden ośrodek decyzyjny, ale są też pewne cechy ładu 1. i 2., istnieją pewne normy, ład policentryczny polegający na wspólnym działaniu

Rodz aj ładu

K -

koordynacj a

I -

interferenc ja

Przykłady Nauka

1. • • Taniec plemienny

Antropologia

2. • • Taniec wielkomiejski

Socjologia

3. • • Musztra wojskowa

Cybernetyka

4. • • Gra RPG?

Czwarty typ:  Rok powstania dzieła 1967 – ład monocentryczny (cenzura, autocenzura)  Cicha polemika z systemem – zezwala się na interferencje