Socjologia ogólna - Notatki - Socjologia ogólna - Część 3, Notatki z Socjologia

Pobierz Socjologia ogólna - Notatki - Socjologia ogólna - Część 3 i więcej Notatki w PDF z Socjologia tylko na Docsity!

 Rozumie się grupę etniczną i naród, jako zbiorowości o charakterze wspólnot określanych przez względną tożsamość i względną odrębność swoich kulturowych właściwości  Powstanie i funkcjonowanie kultur narodowych realizuje się przez działanie mechanizmów częściowo nakładających się na siebie. Są to: 1. Tworzenie systemów symbolicznych, 2. Wyodrębnianie układów tych systemów jako właściwych grupie – to wyróżnia, 3. Rozszerzanie zakresu wspólnych elementów w obrębie szerszej zbiorowości społecznej, w granicach np. państwa, 4. Rozszerzanie wspólności kultury ponad granicami państw, narodów  Ogólnoludzkie systemy kultury istnieją w kształcie wielolicznych poszczególnych kultur etnicznych i narodowych. Każda z tych kultur wyznacza swój obszar w ramach całości, na którą się składa  Koncepcja kulturalistyczna polega na rozumieniu grupy etnicznej i narodu jako zbiorowości o charakterze wspólnot określonych przez względną tożsamość i względną odrębność swoich kulturowych właściwości.

S. Ossowski, O ojczyźnie i narodzie Przystępując do socjologicznej analizy pojęcia ojczyzny, traktujemy ojczyznę jako korelat pewnych postaw psychicznych, wchodzących w skład kulturowego dziedzictwa grupy społecznej. Jakiś obszar staje się ojczyzną jeśli istnieje zespół ludzki, który odnosi się do niego w pewien sposób i w pewien sposób kształtuje jego obraz. Wówczas nabiera swoistych wartości, które czynią go ojczyzną. Ojczyzna istnieje tylko w rzeczywistości subiektywnej grup społecznych, które wyposażone są w pewne elementy kulturowe. Wraz z demokratyzacja kultury zdemokratyzowała się ojczyzna – jej posiadanie przestało być jednym z przywilejów klasowych. Ojczyzna bywa źródłem przeżyć emocjonalnych o najwyższym napięciu, przedmiotem wzruszeń zbiorowych, które łączą rzesze ludzkie w momentach uroczystych, bywa motywem bezinteresownych działań itp., ale tez narzędziem interesów gospodarczych, zasłaniających istotne cele propagandy państwowej lub klasowej.

Trzy znaczenia pojęcia ojczyzna:

1. Ojczyzna jako kraj rodzinny (terytorialnie) 2. Ojczyzna jako synonim dla słowa państwo lub kraj 3. Ojczyzna jako narodu (z tej definicji korzysta Stanisław Ossowski)

Dwa typy ojczyzny: OJCZYZNA IDEOLOGICZNA – stosunek do niej nie opiera się na bezpośrednich przeżyciach jednostki względem ojczystego terytorium i na wytworzonych przez te przeżycia nawykach, ale na pewnych przekonaniach:  Na przekonaniu jednostki o jej uczestnictwie w pewnej zbiorowości  Na przekonaniu, że jest to zbiorowość terytorialna związana z tym właśnie obszarem

Ojczyzna ideologiczna związana jest w uczestnictwie we wspólnocie narodowej, stanowi ono warunek niezbędny i wystarczający. Ojczyzna ideologiczna jest jednakowa dla wszystkich, bo jest całemu narodowi przyporządkowana w całości. Każdy, kto uczestniczy w zbiorowości narodowej, jest z nią w myśl narodowej

ideologii związany jednakowo, chyba że wchodzą w grę rozbieżności ideologiczne; ale wtedy każdy aktywny patriota dąży do tego, aby swoją koncepcję ojczyzny narzucić całemu narodowi, albowiem ta jego ojczyzna jest pojmowana przez niego jako ojczyzna powszechna, chociażby nie zgadzała się z powszechną ojczyzną innych patriotów.

OJCZYZNA PRYWATNA - jest różna dla różnych członków narodu, a zasięg jej może być większy lub szerszy. Odpowiada jej tak zdefiniowany patriotyzm: Patriotyzm – bezpośredni stosunek osobisty, przywiązanie do środowiska, którym się spędziło życie albo znaczna część życia, czy wreszcie okres szczególnie podatny na tworzenie się trwałych więzi emocjonalnych, przede wszystkim okres dzieciństwa.

Postawy patriotyczne:

• Więź nawykowa – A. Mickiewicz z Francją
• Więż ideologiczna – A. Mickiewicz z Polską

Własność grupowa (narodu) Różnica w stosunku do przyporządkowani indywidualnego wynika stąd, że zbiorowość nie posiada takiego bezpośredniego wewnętrznego spoidła, jakim w życiu jednostki jest odrębny nurt świadomości. Zbiorowość w swoim aspekcie wewnętrznym istnieje jako zbiorowość tylko poprzez obrazy, jakie przybiera w świadomości składających się na nią jednostek. A w tych obrazach istotnym czyn- nikiem wiążącym mogą być właśnie przyporządkowane grupie zewnętrzne wartości, na których tło rzutujemy cały ten zespół ludzki. Wartością, która staje się nieodzownym elementem wyobrażenia grupy pewnego typu, jest przede wszystkim ziemia, na której grupa w zasadzie mieszka i którą włada albo którą w myśl ideologii powinna władać. Związek pomiędzy zbiorowością a przyporządkowanym jej obszarem wywodzi się z pierwotnych grup terytorialnych, naturalne przywiązanie do ziemi, w którą wrosły dzieje zbiorowości i którą uświęciły prochy przodków, znajdowało uparcie w koncepcjach religijnych.

W niewielkich grupach, w zespołach, których członków łączy osobiste współżycie, wartości przyporządkowania całej grupie mogą stanowić doniosły łącznik pomiędzy jednostkami, i to zarówno ze względu na ich przekonanie, że wszyscy członkowie grupy są w jednakowy sposób związani z tymi wartościami i że to wytwarza w nich pewne wspólne pragnienia i wspólne postawy uczuciowe, jak i ze względu na to, że od tych wartości zależą formy współżycia; np. stosunek do ziemi gromadzkiej nadaje specyficzne formy współżycia wspólnocie wiejskiej. Ponadto wspólna ziemia przyporządkowana grupie pozwala konkretniej przeżywać wyobrażenie grupy jako całości. Tak samo będzie np. z teatrem stanowiącym wspólną własność jakiejś trwałej grupy aktorskiej.

Więzią powszechną i tam już była tylko więź przekonaniowa: przekonanie o analogicznym stosunku ze strony wszystkich prawych obywateli do tego tworu przestrzennego, jakim było miasto, i do jego instytucji; przekonanie, że wszyscy oni mają tę samą ojczyznę miejską, z tą samą katedrą, ratuszem i murami miejskimi.

Podejście i przywiązanie do ojczyzny. Fakt rozdwojenia pomiędzy ojczyzną prywatną i ojczyzną ideologiczną nie należy do tych, które uwzględnia dogmatyka narodowa. Poza sferą propagandy

uczestnika zbiorowości narodowej i dlatego pojęcie ziemi rodzinnej w tamtym pierwszym znaczeniu utożsamia się potocznie z pojęciem ojczyzny także i wtedy, gdy myślimy o niej jako o terytorium narodowym.

J. Szacki, O narodzie i nacjonalizmie  Nacjonalizm jako taki nie jest teraz dominującą ideologią, co najwyżej może się połączyć z jakąś inną, np. narodowy komunizm. Jednakże w dobie kosmopolityzmu i najróżniejszych tendencji do jednoczenia, jest to ideologia, która nie zyskuje zbyt dużej popularności, choć nie oznacza to, iż zanika. Państwa narodowe istnieją i mają się dobrze.  Nauki społeczne (zwłaszcza socjologia w wydaniu zachodnim) sporo czasu poświęcała raczej na rozpad grup narodowych, a nie na badanie ich trwania oraz tworzenia się nowych jej odpowiedników. Jednakże taki stan rzeczy ulega zmianie, gdyż w każdym państwie ludzie są jednoczeni nie na bazie pragmatyzmu, ale wspólnych przekonań i idei, które nacjonalizm w sobie zawiera.

Dwie zasadnicze koncepcje pochodzenia nacjonalizmu:

1. Naturalistyczna - nacjonalizm jest niemal tak samo stary jak „społeczeństwo” 2. Historyczna – nacjonalizm jest wytworem społeczeństwa na dość późnym etapie jego rozwoju Robin Fox  Przedstawiciel socjobiologii, który udziela odpowiedzi na koncepcje naturalistyczne, mówi, iż „sercem każdego narodu jest – biologicznie uwarunkowane – poszerzone poczucie solidarności krewniaczej, dzięki czemu uczucia narodowe posiadają szczególną moc”  Faktycznie jest to dość ciekawa koncepcja, a kwestia tego, czy nacjonalizm nie jest po prostu cywilizowanym trybalizmem jest dość ciekawa, wówczas nacjonalizm faktycznie może wydawać się naturalistyczny, gdyż wyrasta z pierwotnych różnic pomiędzy najmniejszymi choćby grupami, w pewnym sensie te społeczeństwa pierwotne były bardziej nacjonalistyczne niż obecne państwa, gdyż obowiązywała w nich dualistyczna etyka.

William Graham Sumner

ETNOCENTRYZM (wynalazł ten termin) - taki pogląd na sprawy, zgodnie z którym własna grupa stanowi centrum wszystkiego i wszystkie inne gromady są hierarchizowane i oceniane w odniesieniu do niej; w związku z tym możemy go jasno utożsamiać z nacjonalizmem

O narodzie sensownie można mówić dopiero wtedy, kiedy daną grupę etniczną rozpatruje się w szerokim kontekście światowym – nie jako zamkniętą grupę na cały świat zewnętrzny, ale jako jeden z podmiotów całej ludzkości. Również świadomość swojej historii pomaga w antycypacji przyszłych działań, a przeto tworzenia wizji przyszłości. Dopiero wtedy możemy mówić o narodzie i nacjonalizmie. Na koniec należy wspomnieć, iż współczesny nacjonalizm jest ideologią w tym sensie, iż ludzie z jednego narodu nie znają się przecież. To, o ich łączy to właśnie wiara we wspólne wartości, ale nie budowana na gruncie

codziennych doświadczeń i kontaktów, gdyż jest to po prostu technicznie niewykonalne. Dlatego można powiedzieć, iż naród jest bytem wyimaginowanym, nieistniejącym realnie, gdyż utożsamianie go obecnie z grupą etniczną nie ma sensu.

Ewolucja i rewolucja  Kiedy pojawiły się te narody, a także co doprowadziło do ich powstania – są to pytania o charakterze fundamentalnym  W przypadku szukania daty historycznej należy wskazać na pewien określony okres - obecnie w naukach społecznych zwykło się przyjmować, iż takim okresem były wielkie rewolucje nowożytne (na terenie Europy), poczynając od Rewolucji Francuskiej, obok tego istnieje jednakże pogląd, że takowe procesy trwały po kilkaset, a nawet po kilka tysięcy lat  Szacki nie widzi zbyt dużej sprzeczności między tymi koncepcjami, gdyż są one rezultatem różnie przyjętych definicji narodu i predyspozycji historycznych  O momencie narodzin współczesnego narodu można mówić wówczas, kiedy pojawia się świadomość jego istnienia w skali masowej, a także więź nacjonalistyczna dominuje nad dawnymi więziami stanowymi, klasowymi czy też jakimikolwiek innymi, narodziny narodu są tu wówczas tożsame z narodzinami nowoczesnego społeczeństwa.

Konieczność i przypadek  Dyskusyjny jest też charakter procesu powstawania narodów, w socjologii dominuje dualistyczny podział na proces organiczny i konieczny, ale też dziejowy przypadek, który mógł nie mieć miejsca, ten drugi pogląd zdaje się dominować, co łączy się ściśle z założeniem niepodawania jakichkolwiek obiektywnych cech narodu, czy też kryteriów, według których, się go rozpoznaje , wynika to z faktu, iż dziś wiele różnych grup chce być za takowy uważane, ale znalezienie wspólnych im cech jest doprawdy trudne. Po zapisaniu kilku bibliotek w tej dziedzinie socjologowie doszli do definicji, iż naród jest grupą, która raczej definiuje sama siebie, niż jest definiowana przez innych  Poczucie „świadomości narodowej”, która najczęściej łączy się z określonym terytorium, budzi się w elitach i problemem jest przetransportowanie tej idei na szerokie masy, potrzeba swoistej rewolucji społecznej, która zmieni nastawienie ludzi, trudno mówić o pojawieniu się narodu bez ideologii, która do tego wzywa, a także ludzi, którzy ją głoszą i działają na jej rzecz, naród w takim ujęciu jest wytworem ludzi i jest tworzony, a nie staje się w toku dziejów  Kwestia powstawania narodów (podejście obiektywne) straciło na znaczeniu w ramach tworzenia sianowych państw po II wojnie, kiedy to idea nacjonalizmu była importowana przez elity, ale społeczeństwo nie dojrzało do tego historycznie, dlatego wciąż pozostają na gruncie subiektywnego podejścia, zwłaszcza, że ludzie postrzegają swój naród jako konieczność, a inne jako twory stworzone i wymyślone, w każdym razie określeń narodu jako „wynalazku” czy „artefaktu” nie należy brać zbyt dosłownie, pamiętając o tym, że nic nie zaczyna się w historii od punktu zerowego.

Naród i nowoczesność Szacki próbuje określić rolę nacjonalizmu w dzisiejszym świecie, pokazuje, iż nacjonalizm jest bardzo „szybką” alternatywą dla skrajnego ujednostkowienia – nacjonalizm pokazuje uroki życia w gromadzie. Stąd właśnie bierze się złudzenie, iż nacjonalizm jest niemalże wieczny, socjologowie postulują także tezę, iż rozwój nacjonalizmu jest podyktowany spadkiem religijności, a przeto człowiek staje się coraz bardziej „bojący”, gdyż nie posiada oparcia w innych, nacjonalizm może być też siłą napędową zmian, kiedy to nacjonalizm elit, które widzą słabości swojego kraju i gonią kraje bardziej rozwinięte

15 – 16. Polityka jako zjawisko społeczne.

Pojęcie polityki. Typy prawomocnego panowania wg M. Webera. Władza polityczna i ekonomiczna wg S. Ossowskiego. Kultura polityczna.

A. Tofler Rodzaje władzy: (charakteryzują się różnymi stopniami płynności)  Przemoc  Pieniądz  Informacja

Teza Webera – polityka przez ostatnie 300 lat kształtowana była w tym kontekście (informacji)

Co się stanie, gdy ciężar władzy zostanie przeniesiony na informację?

J. Garlicki, A. Noga-Bogomilski, Kultura polityczna w społeczeństwie demokratycznym

Kultura polityczna (Gabriel Almond, G. Bingham Powell)

KULTURA POLITYCZNA - jest całokształtem indywidualnych postaw i orientacji politycznych uczestników danego systemu. Jest to sfera subiektywna, leżąca u podstaw działań politycznych i nadająca im znaczenie.

Owe indywidualne orientacje wobec polityki łączą w sobie kilka składników:

1. Orientacje poznawczą – prawdziwą lub fałszywą wiedzę o obiektach i ideach politycznych 2. Orientację afektywną – poczucie więzi, zaangażowania, sprzeciwu wobec obiektów politycznych 3. Orientację oceniającą – sądy i opinie o obiektach politycznych, opinie, które zwykle wymagają zastosowania wobec obiektów i wydarzeń politycznych kryteriów wartościujących

Powyższe orientacje, istniejące w danej społeczności, mają istotny wpływ na kształtowanie systemu politycznego. Wszelkie żądania pod adresem systemu politycznego (skargi wnoszone do sądów i trybunałów, wywiązywanie się jednostek z ich ról politycznych) są warunkowane przez powszechne wzory orientacji. Almond sugerował, aby w analizie systemów politycznych skoncentrować się na zachowaniach grup społecznych oraz psychologicznych orientacjach obywateli wobec polityki.

Kultura polityczna to zespół zjawisk, które mogą być zidentyfikowane i w pewnym stopniu mierzone (np. badania opinii publicznej w dużych grupach, w przypadkach indywidualnych pogłębiony wywiad i analiza psychologiczna)

Kultura polityczna pozwala nam powiązać w teorii politycznej mikro- i makroanalizę (np. w jaki sposób przechodzi się od badania jednostki w jej kontekście politycznym do studiów nad systemem politycznym

Trzy idealne typy kultury politycznej:

1. Kultura zaściankowa – typ kultury charakterystyczny dla osobników niskiej świadomości politycznej, właściwy dla prymitywnych plemion afrykańskich 2. Kultura poddańcza – typ kultury charakterystyczny dla osobników przedkładających w swoich zachowaniach adaptację i podległość wobec poleceń płynących z systemu politycznego 3. Kultura uczestnictwa – typ kultury właściwy osobnikom dążącym do podmiotowości politycznej, aktywnego uczestnictwa w życiu politycznym

Obiekty orientacji politycznej:  System polityczny  Poszczególne role i struktury polityczne  Indywidualni lub grupowi wykonawcy ról politycznych  Specyficzne dążności i decyzje polityczne

Charakteryzować kultury polityczne w oparciu o postawy wobec systemu politycznego można za pomocą mechanizmów „wejść” i „ wyjść” (input and output processes). Kulturę polityczną można opisać w terminie świadomości zjawisk politycznych i ich znaczenia dla działania indywidualnego

Elementem orientacji politycznych są wyobrażenia człowieka o sobie jako uczestniku gry politycznej

Kultury polityczne można klasyfikować według udziału reprezentantów mentalności zaściankowej, poddańczej i uczestnictwa

Sekularyzacja kultury politycznej: Cechy sekularyzacji politycznej:  Formowanie się orientacji pragmatycznej i empirycznej  Przejście od orientacji całościowej do aspektowej  Jednostka osiąga poziom sekularyzacji kulturalnej, gdy rozwija w sobie szereg określonych postaw wobec struktury „wejść” systemu politycznego, takich jak partie polityczne i grupy interesu oraz wobec ról, jakie mogłaby odgrywać w tych strukturach  W systemie autorytarnym i totalitarnym jednostka nie posiada możliwości poznania struktur wejściowych. Przeciętny obywatel wykształca sobie wtedy orientację poddanego – uczestnika  Proces sekularyzacji politycznej wypiera sztywne i całościowe zasady współdziałania społecznego na rzecz zasad skodyfikowanych, aspektowych i uniwersalistycznych

Czynniki socjalizacji politycznej: RODZINA - pierwsza struktura socjalizująca, decyzje rodzinne są dla dziecka poparte sankcjami, wczesny udział dziecka w podejmowaniu decyzji może rozwinąć u niego poczucie kompetencji politycznej, dziecko czerpie wzory polityczne od rodziców

SZKOŁA - ludzie wykształceni mają większą świadomość systemu politycznego i wpływu państwa na ich życie, szkoły wpajają zasady obowiązku obywatelskiego oraz uczuciowe symbole wobec systemu politycznego, szkoła zapełnia lukę między podkulturami a narodową kulturą polityczną

GRUPY RÓWIEŚNICZE LUB GRUPY ODNIESIENIA - odgrywają doniosłą rolę zwłaszcza w warunkach społeczeństwa industrialnego, gdzie słabną więzi rodzinne, w grupach rozwija się zdolność jednostki do współdziałania społecznego i grupowego uczestnictwa w podejmowaniu decyzji

DOŚWIADCZENIA ZAWODOWE - wpływ środowiska pracy oraz formalne i nieformalne organizacje z nim związane – np. związek zawodowy, klub społeczny)

ŚRODKI MASOWEGO PRZEKAZU - kształtują „mapę poznawczą” jednostki, pewne fakty są uwydatniane a pewne nie, różne zabarwienie emocjonalne informacji

BEZPOŚREDNIE KONTAKTY Z SYSTEMEM POLITYCZNYM - kształtują orientację wobec systemu na podstawie indywidualnych formalnych lub nieformalnych kontaktów z elitami politycznymi

Kultura polityczna – geneza i sens pojęcia (Jan Garlicki) Kultura polityczna to termin wieloznaczny, określający stosunek ludzi do polityki

Zagadnieniem kultury politycznej zajmowali się John Locke, Nicollo Machiavelii, Thomas Hobbes czy Monteskiusz

W Polsce pierwszy raz to słowo użył Józef Siemiński w odczycie Konstytucja 3 maja 1791 roku, jako wyraz polskiej kultury politycznej

Kultura polityczna wg Beera i Ulama – Kultura polityczna to część kultury społeczeństwa, dotycząca szczególnie tego jak rząd powinien być kierowany i co winien usiłować uczynić.

Koncepcja kultury politycznej stała się zaczynem socjologicznego nurtu w badaniach systemów politycznych

Wprowadzenie do definicji kultury politycznej działań politycznych umożliwia analizowanie zewnętrznych manifestacji (zachowania, działania)

Kultura polityczna w Polsce Polscy historycy stosują normatywno – ustrojowe podejście do kultury politycznej Transpozycja koncepcji kultury politycznej na grunt marksizmu wymagała uwzględnienia czynnika klasowego jako determinanty postaw i zachowań

politycznych (W. Markiewicz)

Dwa nurt rozumienia kultury politycznej:

1. Szeroki ( Teodor Filipiak, Kazimierz Knobelsdorf)

Kultura polityczna wg T. Filipiaka to normy, zasady i wzory działalności ludzkiej, które służą do osiągnięcia określonych celów przez klasy, grupy społeczne i jednostki, a odnoszą się do struktury i mechanizmu funkcjonowania władzy państwowej.

Na pojęcie kultury politycznej społeczeństwa składają się następujące elementy:  Doktryny i idee polityczno – prawne  Oddziaływanie kierownictwa politycznego na poglądy jednostek, grup i klas społecznych  Zachowanie się obywateli według zasad współżycia społecznego w państwie socjalistycznym  Maksymalne rozwijanie aktywności ludzi i samodzielnego myślenia w sprawach społeczno – ustrojowych

Kultura polityczna wg L. Kądzielskiego to ogół postaw, poglądów i zachowań politycznych społeczeństwa wraz z kształtującymi je i wyrażającymi ideami, wartościami, wzorcami działalności oraz instytucjami, organizacjami i przepisami stwarzającymi w granicach danego państwa, polityczne ramy dla ich praktycznej realizacji. Kultura polityczna to poglądy, zachowania i postawy, idee, wartości i wzory oraz instytucje i organizacje polityczne, a także przepisy, czyli normy prawne.

2. Wąski (W. Markiewicz, J. Wiatr, B. Gołębiowski)

Nurt ten skupia się na kwestiach stosunku społeczeństwa do polityki, tzn. podmiotów polityki, ich decyzji oraz wydarzeń politycznych. Na kulturę wg tego nurtu składają się orientacje uczestników systemu, czyli przekonania wewnętrzne określone przez ich wiedzę, emocje, opinie oraz zachowania, czyli przekonania zamanifestowane.

Kultura polityczna wg W. Markiewicza to te historycznie kształtowane elementy, które dotyczą wartości uznawanych i pożądanych przez daną zbiorowość, odnoszących się przede wszystkim do systemu władzy państwowej.

Kultura polityczna wg Jerzego Wiatra to ogół postaw, wartości i wzorów zachowań dotyczących wzajemnych stosunków władzy i obywateli.

Kultura polityczna wg B. Gołębiowskiego to sprzężenie określonego systemu wartości politycznych, wiedzy o polityce, wyuczonych wzorów zachowań i wypróbowanych systemów działań jednostek i grup w danym systemie politycznym.

Kultura polityczna - to zmienny w czasie, wytworzony głównie pod wpływem tradycji historycznej oraz struktury instytucji politycznych i zasad funkcjonowania drugiego systemu -

KLASY UPOŚLEDZONE - klasy nie posiadające środków produkcji, a przynajmniej nie posiadające ich w dostatecznej mierze, aby mogły pretendować do przeciętnego udziału w dochodzie społecznym

Typy stosunku pomiędzy grupą rządzącą i klasą uprzywilejowaną

1. Przewaga władzy ekonomicznej nad polityczną (charakterystyczna dla ustroju kapitalistycznego) – rząd stanowi komitet wykonawczy klasy uprzywilejowanej, która kontroluje środki produkcji 2. Przymierze i podział funkcji pomiędzy obiema grupami – władza polityczna nadzoruje ład społeczny, zaś klasa uprzywilejowana bierze na siebie funkcję organizacji produkcji i dostarczenia grupie rządzącej niezbędnych czynników ekonomicznych – w wypadku zbyt dużej presji ze strony klasy uprzywilejowanej i wzrostu jej pozycji może zaistnieć przejście do modelu omówionego wyżej 3. Grupa rządząca stara się osiągnąć stanowisko czynnika niezależnego wchodząc w rolę arbitra pomiędzy antagonistycznymi klasami – rząd wykorzystuje te antagonizmy i lawiruje pomiędzy grupami dla własnych korzyści 4. Grupy uprzywilejowane ekonomicznie nie dysponują środkami produkcji – grupa rządząca sama kieruje produkcją, stwarza zaś lub utrzymuje grupy uprzywilejowane, aby w zamian za przywileje i opiekę mieć w nich oparcie w stosunku do mas upośledzonych

Możliwości ewolucji stosunków

1. Grupy uprzywilejowane nie posiadające środków produkcji mogą stać się grupami różnego rodzaju, zależnie od potrzeb grupy rządzącej 2. Posiadacze środków produkcji w społeczeństwie ustabilizowanym zdobywają aparat państwowy 3. Dysponenci środków przemocy stwarzają w drodze odpowiednich przywilejów klasę właścicieli środków produkcji lub stabilizują stan posiadania takiej klasy przyjmując reguły gry umożliwiające rozwój życia ekonomicznego 4. Grupa rządząca w oparciu o władzę posiadaczy środków produkcji może się z biegiem czasu przekształcić w komitet wykonawczy 5. Rząd powołany w charakterze komitetu wykonawczego może się wybić na niezależność, np. w wyniku zagrożenia klasy uprzywilejowanej przez rewolucję

Stosunek najwyższej władzy dysponującej środkami przemocy do reguł gry:  Władza nie uwarunkowanej przemocy – władza nieskrępowana żadnymi regułami gry, władza pełnej samowoli  Władza stojąca na straży ustalonych norm dotyczących stosunków społecznych, ale sama do tych reguł ściśle się dostosowująca, mająca wyznaczoną dokładnie sferę decyzji w ramach reguł gry

Rozróżnienie Lasswella (za B. Russelem)  Naga władza – opiera się tylko na sile, nie szukając innego uzasadnienia dla swych nakazów  Władza autorytatywna – władza uregulowana w ten czy inny sposób

 Zarówno Russel jak i Hobbes twierdzą, że nawet nieograniczona władza będzie zazwyczaj przestrzegała ustanowionych praw, choć nic ją do tego nie zmusza  Dla prawidłowego funkcjonowania państwa niezbędny jest ład społeczny, gdyż większość procesów produkcyjno-społecznych w państwie ma charakter długofalowy  Władza musi nie tylko sama się utrzymywać, ale także utrzymywać aparat przemocy  Wprowadzenie praworządności, czyli uzasadnienie i usankcjonowanie reguł gry prowadzi do porządku w państwie i możliwości przerzucenia trudów produkcyjno-organizacyjnych na klasy uprzywilejowane  Władza nie uwarunkowanej przemocy nie pokrywa się z rządami terroru  Szczególnie korzystne dla grupy rządzącej jest ustanowienie praworządności, a dokładniej przekonania podwładnych o praworządności władzy, gdyż wtedy łatwiej jest tą praworządność przekroczyć  Polityka to forma działalności zmierzającej do jak największej mocy w stosunkach społecznych, czyli do umacniania, rozszerzania i utrwalania władzy  „Władca nie musi być uczciwy, ale powinien starać się o opinię człowieka uczciwego” Macchiavelli

Sposoby wykorzystywania niepraworządności:  Zachowanie pozorów praworządności tak daleko, jak to jest możliwe, przez stosowanie odpowiedniego rytuału przy łamaniu reguł oraz przez odpowiednie interpretacje istniejących ustaw  Powoływanie się na sytuację wyjątkową, która zmusza do wyjątkowych kroków  Uzasadnienie wszelkich aktów niezgodnych z regułami gry dobrem społecznym  Ograniczenie częstości faktycznego, a nie tylko formalnego łamania reguł gry w taki sposób, aby ci, w których te akty godzą mogli je uwzględnić w rubryce „ryzyko” i aby to ryzyko nie było tak wielkie, aby ich zniechęcało do działalności gospodarczej

M. Weber, Polityka jako zawód i powołanie

POLITYKA :

1. Każdy rodzaj samodzielnej działalności kierowniczej, a konkretniej kierowanie lub wywieranie wpływu na kierowanie związkiem politycznym, a więc w dobie współczesnej – państwem (środkiem specyficznym dla państwa, choć nie jedynym i normalnym, jest przemoc) 2. Dążenie do udziału we władzy lub do wywierania wpływu na podział władzy czy to między państwami, czy też w obrębie państwa między grupami ludzi, jakie ono obejmuje

PAŃSTWO:

1. Jest wspólnotą ludzką, która w obrębie określonego terytorium rości sobie prawo monopolu na wywieranie prawomocnej przemocy fizycznej