Socjologia ogólna - Notatki - Socjologia ogólna - Część 4, Notatki z Socjologia

Pobierz Socjologia ogólna - Notatki - Socjologia ogólna - Część 4 i więcej Notatki w PDF z Socjologia tylko na Docsity!

2. Oparty na środkach prawomocnej przemocy stosunek panowania ludzi nad ludźmi

W dzisiejszym państwie dokonano całkowitego oddzielenia sztabu administracji (urzędników i pracowników administracji) od rzeczowych środków zarządzania Nowoczesne państwo jest zinstytucjonalizowanym związkiem panowania, który w obrębie swego terytorium z powodzeniem dążył do monopolizacji prawomocnej przemocy fizycznej jako środka panowania i w tym celu skupił w rękach swoich kierowników rzeczowe środki zarządzania, przedtem zaś wywłaszczył wszystkich stanowych funkcjonariuszy o autonomicznych uprawnieniach, którzy korzystali z własnego prawa do rozporządzania środkami, i sam zajął ich miejsce poprzez swych najwyższych przedstawicieli

Dwa sposoby traktowania polityki jako zawodu  Życie dla polityki  Życie z polityki

Wraz z wykształceniem się wysoko rozwiniętej klasy urzędniczej i jej awansem zaczęli się pojawiać coraz liczniej „politycy zajmujący się kierowaniem”.

Rozwój polityki do poziomu instytucji pociągnął za sobą podział publicznych funkcjonariuszy na dwie kategorie:  Urzędnicy-fachowcy  Urzędnicy polityczni – mogący być dowolnie przesuwani, zwalniani lub też przenoszeni w tymczasowy stan spoczynku

Trzy stopnie partycypacji w polityce:  Polityk okazjonalny  Polityk zawodowy  Polityk wykonujący ubocznie działalność polityczną

Geneza zawodowych polityków  Duchowni opowiadający się w konflikcie księcia z klasami po stronie tego pierwszego  Literaci o humanistycznym wykształceniu  Szlachta dworska  Patrycjat obejmujący drobną szlachtę i miejskich rentierów  Wykształceni na uniwersytetach prawnicy

Władza pozostaje w rękach tych, którzy nieprzerwaną pracę stanowi uprawianie polityki, albo tych, od których owo uprawianie polityki jest uzależnione pod względem finansowym lub personalnym

W obecnym świecie istnieją tylko dwie możliwości  Demokracja z przywódcami i z całą swoją „machiną” – większościowy system wyborczy  Demokracja bez przywódców – panowanie „polityków zawodowych”, bez powołania, bez zewnętrznych, charyzmatycznych walorów, które cechują właśnie przywódcę – proporcjonalny system wyborczy

 Prawo Duvergera – kształt systemu partyjnego zależy od prawa wyborczego

Relacja między etyką a polityką o grzechy polityka  nierzeczowość – dążenie do pozorów władzy  brak odpowiedzialności o etos polityka  etyka przekonań lub odpowiedzialności – nie jest możliwe ich pogodzenie  odrzucenie działań stosujących niemoralne środki

Lista cech idealnego polityka:

1. Namiętność – oddanie sprawie („gorące serce”), wiara w słuszność swojego działania
2. „Chłodne oko” – dystans
3. Stałość, poczucie odpowiedzialności
4. Patrzenie w przyszłość
5. Politycy „silnej ręki” – NIE
6. Dystans również wobec samego siebie, swojej roli w polityce

Etyka a polityka Etyka odpowiedzialności - bierze pod uwagę niedoskonałości ludzi, rozbieżność intencji i skutków, etyczną bezsensowność świata  Poszukiwanie większego dobra i mniejszego zła  Zwracanie uwagi na skutki podejmowanych decyzji

Etyka przekonań  Skutki działań mają małą ważność  Liczą się wartości  Odpowiedzialność przed Bogiem i historią  Polityk misjonarz, rewolucjonista Taki sposób działania może przynieść katastrofalne skutki

Profesjonalny polityk powinien kierować się polityką odpowiedzialności. Polityka przekonań i odpowiedzialności mogą się uzupełniać. Polityk kierujący się polityką odpowiedzialności czasem musi stać na straży swoich przekonań. W polityce liczy się powołanie.

M. Weber, Trzy czyste typy prawomocnego panowania

PANOWANIE – prawdopodobieństwo, że określony rozkaz zostanie wykonany może opierać się na różnych motywacjach posłuszeństwa:  Interes – racjonalny, mające na względzie cele, rozważenie strat i zysków słuchającego  Zwyczaj – ślepy nawyk postępowania, do którego wdrożyło nas życie  Osobiste oddanie rządzącemu

 Władza oparta na osobistych przymiotach władcy i zaufaniu społeczeństwa w jego nieomylność  Władza niekontrolowana i nie poddawana ograniczeniom legalnym czy tradycjonalistycznym

Cechy charakterystyczne  Przywódca jako dobry gospodarz i obrońca, tudzież zwycięski wódz  Oparcie autorytetu charyzmatycznego na wierze w wodza i uznaniu dla niego  Uznanie cech za charyzmatyczne nie ze względu na ich przesłanki, ale efekty  Uznanie władzy charyzmatycznej za coś przyjętego poprzez:  Tradycjonalizację porządków  Przekształcenie się charyzmatycznego zespołu zarządzającego, zespołu uczniów lub zwolenników, w zespół legalny lub stanowy drogą zawłaszczenia praw władzy  Przekształcenie się sensu samej charyzmy w treści ideologiczne  Działania na rzecz wyłonienia charyzmatycznego przywódcy  Poszukiwanie oznak kwalifikacji charyzmatycznych  Odwoływanie się do wyroczni, losu lub innych technik desygnowania  Desygnowanie osób posiadających cechy charyzmatyczne, czego dokonują: o Sam nosiciel charyzmy (wskazanie następcy) o Uczniowie lub zwolennicy posiadający kwalifikacje charyzmatyczne pod warunkiem, że dołącza się do tego uznanie wspólnoty religijnej lub militarnej o Wierzący w „charyzmę dziedziczną” w myśl przekonania, że kwalifikacje charyzmatyczne ma się we krwi o Rytualna reifikacja charyzmy – wiara, że jest ona pewną wartości magiczną, którą można przekazać o Przekształcenie zasady charyzmy w zasadę autorytarności

17. Społeczeństwo postmodernistyczne.

Pojęcia modernizmu i postmodernizmu. Dekonstrukcjonizm i antyhumanizm. Przemiany kulturowe w społeczeństwie postmodernistycznym. Egzystencjalne dylematy współczesności.

Problem bezradności poznawczej

M. Buber „Problem człowieka” Teza: w dziejach człowieka występują epoki zadomowienia i bezdomności  Człowiek średniowieczny był zadomowiony  Zadomowienie kosmogeniczne – Arystoteles  Tomizm – uzasadnienie teologiczne  Hegel – zadomowienie tylko dla jednego pokolenia, zadomowienie logo- logiczne  Oświecenie – od tego czasu mamy do czynienia z bezdomnością człowieka, powstanie bezdomności związanej z pewną wizją wszechświata, bezdomność

• człowiek nie wie, jakim jest fragmentem wszechświata, wszystko jest względne i nic nie jest ważne

Heidelberg – teoria nieoznaczoności, nasza rzeczywistość w sensie fizycznym jest dziurawa, cząstki mogą się przemieszczać

Przyczyny bezdomności: odkrycia naukowe, technologia, ekonomia

Zanik wspólnoty, zabrano człowiekowi pojęcie prawdy

Miś – definiuje to w innych kategoriach – esencja (pewna natura człowieka) i egzystencja (bycie, stawanie się) człowieka

A. Miś, Filozofia współczesna. Główne nurty

Humanizm – teza za, teza przeciw HUMANIZM – termin stworzony w 1808r. przez F. J. Niethamera. Jest to albo określona teza dotycząca ludzkiej kondycji albo dyrektywa, traktująca pewną formę ludzkiej egzystencji za wartość. Dyrektywa zakłada ową tezę, występują między nimi bezpośrednie powiązania.

Pytania jakie zadaje sobie człowiek dotyczą jego sytuacji w świecie, pytając o wyznaczniki swojej egzystencji w świecie musi stanąć przez przed kwestią: czy zajmuje postawę podmiotową czy też jest jedynie przedmiotem wystawionym na działanie innych?-> kwestia komunikacji. Chodzi w niej o wielostronną łączność człowieka ze sobą, z innymi i ze światem zewnętrznym. Humanistyczne rozwiązanie tej kwestii określone jest jako doświadczenia ludzkiej wolności, wyraz optymistycznej ufności człowieka wobec świata, siebie samego i innych ludzi. Jest to teza humanizmu.

Negatywne rozwiązanie kwestii komunikacji nazywane jest tezą antyhumanizmu. Wyrasta ona z nieufności, jest przejawem poczucia niemocy i niewiary w siebie, a niekiedy świadomości zniewolenia i osaczenia, porażki i niespełnienia. Wówczas świat i człowiek nie są traktowani jako coś co można opanować, sprawować nad nim kontrolę, a przeciwnie: świat odbierany jest jako tajemnica, jest niepewny, nieprzewidywalny. Odnosi się to do świata przyrodniczego, bytu społecznego i drugiego człowieka. Neguje się zasadę intersubiektywności, porozumienia i zrozumienia. Wtedy człowiek widzi siebie jako przedmiot działania, nad którymi nie panuje.

Antyhumanizm jest wyrazem kryzysu egzystencjalnego (E. Levinas). Kryzys humanizmu ma swoje źródło w doświadczeniu ludzkiej bezradności, dzisiejszy świat dokonuje negacji humanistycznych idei – przekonanie o daje człowiekowi możliwości zapanowania nad światem i swoją egzystencją, możliwość nawiązania komunikacji z innymi i przeniknięcia całego bytu naukową myślą. Dyrektywy humanizmu i antyhumanizmu:  Humanizmu – przekonanie, że człowiek jest najwyższą wartością i dobru człowieka, jego szczęściu i rozwojowi wszystko powinno być podporządkowane. Zakładać należy przy tym możliwość poznania czy samopoznania człowieka, umiejętność tworzenia wspólnot z innymi, widzi

struktury, człowiek w nim musi uznać dążenie do komunikacji za niewykonalne.

Antyhumanistyczna teoria o normadyzacji (normades = pasterz) – noramadzi nie są przywiązani do jednego miejsca, ciągle zmieniają otoczenie i ciągle żyją inaczej, zawsze są gotowi do zmian, nic w ich życiu nie jest pewne i ustalone.

MODERNIZM – to przekonanie, że oto nadszedł czas całkowicie inny od dotychczasowego, że nastąpił przełom czy nawet zerwanie z przeszłością. Manifestowanie rozczarowania dotychczasową kulturą i głoszenie jej upadku. Nastroje nihilistyczne i katastroficzne, ironia i autorefleksyjność. Modernistyczne myślenie określić można jako opanowane przez przekonanie, że komunikacja człowieka ze sobą, z innymi i światem albo nigdy nie istniała albo właśnie została przerwana. Rozum stał się czymś podejrzanym, razem z filozofia i nauką. Podważono humanistyczne ideały.

POSTMODERNIZM – zespól mniej lub bardziej powiązanych ze sobą zjawisk w sztuce najnowszej, filozofii i nauce oraz w obyczajowości, które wyrastają ze sprzeciwu wobec tradycyjnego humanizmu, niekiedy przeradzaja się w radykalny antyhumanizm. Termin ten sygnalizuje również zjawisko powszechnie dostrzegane: głęboki kryzys społeczeństwa zachodniego ery postindustrialnej oraz podstawowych zasad, na których opierał się rozwój nowoczesnej kultury – nowoczesności. Terminu postmodernizm używa się dla oznaczenia tendencji we współczesnej kulturze, które kontynuują modernistyczną literaturę i filozofie z końca XIX i początków XX w. Postmodernizm to cos, co nastąpiło po modernizmie dziedziczy po nim, jest w pewnym sensie jego kontynuacją, ale też wyrósł ze sprzeciwu i rozczarowania się modernizmem.

Kontynuacja ta może przybierać trzy formy:

1. jako wzmocnienie, radykalizacja tez modernistycznych Derrika, M. Foucault, P. Bourdieu
2. reakcja na modernizm może postulować powrót do tego, co niegdyś modernizm kwestionował lub chociaż powrót do pewnych elementów przedmodernistycznej kultury, np. powrót do sacrum.
3. po stwierdzeniu, że świat utracił sens można chcieć wycofać się z tego świata lub dążyć do tego, by go zmienić, np. ucieczka w inna rzeczywistość. S. Sontag, H. Marcuje

Postmodernizm może być pesymistyczny i optymistyczny (wniosek z powyższego)

DESTRUKCJONIZM – jeden z nurtów postmodernizmu. Chcąc zrozumieć jego sens należy odróżnić zasady krytycyzmu od zasady dekonstrukcji:  Zasada krytycyzmu – pojawiła się gdy człowiek zaczął odróżniać swoje halucynacje i wyobrażenia od rzeczywistości. Mówi ona, że należy dokładnie przyglądać się każdemu pojęciu, bo może się okazać tylko urojeniem ludzkiego umysłu (hipostazą). Nie sprzeciwia się zasadzie humanizmu. Zmierza do tego by odsłonić poznawalny przedmiot, udostępnić go podmiotowi. Należy dokonać krytyki świadomości aby uzyskać prawdziwą wiedzę.

 Zasada dekonstrukcji – niektórzy filozofowie ja dodają, bo uważają, że sama zaś. Krytycyzmu nie wystarcza. Po pierwsze twierdzą, że przedmiot poznania ze względu na swoje istotne właściwości nie jest poznawalny – negacja idei poznawania jako odwzorowywania rzeczywistości i podważenie mniemania o prawdziwości teorii naukowych czy filozoficznych. Zostają one ujęte w konstrukcje ludzkiego umysłu ( konstruktywizm) i nie muszą być prawdziwe. Po drugie podmiot poznający uznaje się za niezdolny do uzyskania prawdziwej wiedzy. Znowu – wiedza to konstrukcja podmiotu poznającego, poznawanie to konstruowanie. Podmiot nie jest w swym działaniu skrępowany nakazami i zakazami, ale może łatwo odejść od PRAWDY , o ile dojście do niej jest w ogóle możliwe. Uzyskanie prawdziwej wiedzy może być niemożliwe. Wtedy zakłada się, że poznawanie może zostać oczyszczone z czynników, które uniemożliwiają osiągnięcie prawdziwej wiedzy, można zredukować poznawanie do jego czystej, właściwej postaci.

Dekonstrukcjonizm wątpi w ludzkie zdolności poznawcze, odrzuca humanistyczne przekonanie o komunikacji.

Różnia - (Derrida „Różnia”). Zamiast szukać substancji, arche, absolutu, dokonuje się „afirmacji różni”. Różnia nie może być wyłożona, bo można wyłożyć jedynie to co w pewnej chwili jest obecne, jak np. byt obecny w swej prawdzie czegoś obecnego. Różnia jest tym co umożliwia uosabianie się bytu obecnego, sama nie uobecnia się nigdy, nie da się więc jej określić.

Logocentryzm metafizyki zachodniej – przekonanie, że istnieje jakiś logos, który da się wykryć i pozytywnie wyróżnić przez język.

Fonocentryzm – pismo to niedojrzały zapis mowy, która ma być wyrazem myśli, odzwierciedlającej byt.

Destrukcjonizm to też destrukcja istniejących konstrukcji myślowych i ewentualnie złożenie z uzyskanych tak elementów na oczyszczonym terenie nowej całości. Etap pierwszy polega na ukazaniu prawdziwych, mogących być ukrytymi i niewidocznymi, sensów w dekonstruowanej wiedzy. Można to robić na wiele sposobów, m.in. przy pomocy analizy semiotycznej, genealogicznej i funkcjonalnej.

Cztery elementy definicji POSTMODERNIZMU:

1. Cezury – pierwsze wzmianki 1946 r., w latach 60-tych, 70-tych w architekturze, później socjologia postmodernistyczna 2. Prawomocność – intelektualne korzenie (poj. rhizomy, nie możemy połączyć w jedną całość, rhizomatyka – bezradność poznawcza, w zetknięciu się z rewolucja technologiczną, ze zmianą społeczno-ekonomiczną, człowiek zdał sobie sprawę, że umiejętność myślenia jest produktem ubocznym ewolucji), E. O. Wilson „Konsyliencja” – przeciwstawia się postmodernizmowi, Giddens, Lyotard – postmodernizm nie jest faktem stałym 3. Zakres - nieograniczony 4. Treści – różnia, paralogia (sokal hoax – przykład paralogii)

Socjologia postmodernistyczna – współczesna socjologia jest bardzo mocno filozoficzna

Kiedys członkowie wspólnot jeśli chcieli mogli życ wyłącznie zdani na wiedzę własnej wspólnotylokalnej lub najbliższej grupy rodowej – dziś jest to niemożliwe.

Różnica między tym co było kiedys a tym co jest teraz odnosi się do relacji między wiedzą techniczną i potoczna, wiąże się z dostępem, jaki mają laicy do specjalistycznych informacji.

Specjalizacja jest sednem nowoczesnych systemów abstrakcyjnych, Wiedza jest dostępna każdemu, komu tylko starczy środków, czasu i energii żeby ją zdobyć.

Dochodzi do zamazywania się jednych sfer wiedzy poprzez wyostrzanie innych.

J.F. Lyotard, Kondycja ponowoczesna: raport o stanie wiedzy

POSTMODERNIZM – termin z zakresu krytyki literackiej i artystycznej, mający pierwotnie odniesienie do pewnych trendów w architekturze, oznacza wtedy estetykę, która zrywa z modernistycznym awangardyzmem

Charakterystyczna dla postmodernistów jest krytyka metafizyki i wszelkich fundamentów, czy „reguł nad regułami”, pochwała pluralizmu, różnicy itd.

Postmoderne – należy tłumaczyć jako ponowoczesny, odnosi się do kryzysu nowoczesności rozumianej jako pewien projekt cywilizacyjny, szczególnie filozoficzny, a nie kryzys artystycznego modernizmu

U Lyotarda ponowoczesność zarysowana jest raczej jako nadchodzące i po części już istniejąca epoka

Podstawowa teza Lyotarda – mamy dziś do czynienia z kryzysem „wielkich narracji” lub „wielkich opowieści”, co prowadzi do rozmaitych rodzajów dyskursu, różnych wypowiedzi i zdań; na tym polega podstawowy wyróżnik ponowoczesności; jak doszło do tego rozpadu?

Nowoczesność u Lyotarda odpowiada epoce „wielkich opowieści”, których celem było legitymizowanie nie tylko nauki, ale także wszelkich działań społecznych; nadbudowując się nad dyskursami szczegółowymi albo nad językami empirycznymi, a roszcząc sobie pretensje do ich uzasadniania i fundowania, opowieści te mały status metanarracji

Dwa typy metanarracji:

1. Rozumu praktycznego – „opowieść wolnościowa”, wywodzi się od Rousseau, charakteryzowała zwłaszcza pewną tradycję francuską absolutnego rewolucyjną, odwołującą się do metafizycznie pojmowanego ludu, jako uniwersalnego podmiotu praktycznego oraz do konieczności jego emancypacji, nauka to tylko środek zapewniający triumf wolności 2. Rozumu absolutnego – „opowieść spekulatywna”, wywodzi się z niemieckiego idealizmu, urzeczywistnianego przez Hegla, w ……ludu stawia ducha w jego drodze do samowładzy, nauka miała tu być tylko momentem tego absolutnego ruchu i absolutnej spekulatywnej syntezy

Dziś w społeczeństwach postindustrialnych nie wierzymy już w wielkie opowieści i też utraciliśmy tęsknotę za nimi. Przyczyna – kolejna rewolucja technologiczna i triumf wolnorynkowego kapitalizmu, dzisiejsza epoka jest epoką zwycięskiego empiryzmu, odrzucającego wszelką metafizykę. Ale metanarracje rozpadły się też u swoich podstaw, też one same zaczęły się rozpadać.

Opowieść wolnościowa uznaje prymat proskrypcyjnej funkcji języka, zakłada różnicę między perskrypcją a deskrypcją, w efekcie postulaty praktyczne stają się grą językową (chodzi o sprawiedliwość) odmienną od gry językowej nauki (chodzi o prawdę).

Opowieść spekulatywna – matenarracja ducha, która chce być prawdziwą wiedzą zostaje rozsadzona przez rozwój szczegółowych nauk, okazuje się pseudo-wiedzą, gdy odnosimy do niej same kryteria naukowe, które miała ugruntowywać.

Wniosek: każda nauka ustanawia własne kryteria, kryteria postmodernizm polega na odkryciu, że nie istnieje metakryterium („reguła reguł”), która pozwalałaby rozstrzygać między tymi rozmaitymi kryteriami.

Upadek metanarracji oznacza wyzwolenie od nauki, co ma oznaczać właśnie, że nie dzieli się na dziedziny, a teorie i pomysły(tym bardziej płotne, im bardziej rozbijają tradycyjną koncepcję nauki Najnowsza nauka dostarcza raczej argumentów, dlaczego w sposób pewny niczego wiedzieć nie możemy, ale to inspiruje. Nie ma jednej prawdy (zgodnie z tym, co wyżej), można wymyślać nowe pomysły w nieskończoność, nauka staje się sztuką, zabawą, są jakieś reguły, ale nie jakieś ostateczne. Najistotniejszą właściwie ponowoczesną legitymacją nauka ma być legitymacja przez „paralogię”( wypowiedzi itp. Bez sensu, logiki, niezrozumiałe, pomimo zachowania pewnych ram)

Model ponowoczesnej nauki idealnej

Cywilizacja skuteczności Technologiczny kapitalizm prowadzi do „paralogii” – sprzyja temu postępująca informatyzacja społeczeństwa, która rozsadza system, sprawiając, że zanika w nim centrum decyzyjne: dostęp do sieci komputerowych i możliwość do uzyskiwania i przetwarzania informacji staje się coraz bardziej powszechne a tym samym wymyka się spod kontroli

Ponowoczesność jest załamaniem nowoczesności jako globalnego projektu i też, czymś co z nowoczesności wynika, trochę stanowi tylko jej radykalizację Nowoczesność – epoka „wielkich opowieści” od początku skazana była na klęskę, bo wyrosła z krytyki, która obróciła się przeciwko niej. Potępiała narrację tradycyjną, widząc w niej mit i bujdę, ale sama przekształciła się w superbajkę. Ponowoczesność przyniosła ostatecznie odczarowanie świata, jest więc anty- i ultranowoczesna.

Społeczeństwo ponowoczesne przypomina mgławicę, składającą się z wielu dyskursów dyskursów gier językowych. Jednostki tworzą tożsamość graczy – wygrywa ten, czyje posunięcie jest „lepsze”, bardziej skuteczne, nowatorskie.

całością, idee jedności, gdyż wielość, rozmaitość mogą się teraz jawić jako szansa ()postmodernistyczny pluralizm). Tak rozwinęły się kontury pojęcia postmodernizmu. Od 1975 termin ten funkcjonuje w architekturze

Nie było nigdy epokowego przełomu w ścisłym sensie.