Pobierz Socjologia wybrane zagadnienia i więcej Notatki w PDF z Socjologia tylko na Docsity!
HISTORIA POJĘCIA
- socjologia = socjo (społeczeństwo) + logos (nauka) pewna dziedzina staje się nauką, kiedy ma swój aparat pojęciowy, teorie, metody badań i jest zinstytcjonalizowana
- 1838 August Comte – wprowadzenie pojęcia socjologia
- Instytucjonalizacja socjologii – pierwsze katedry socjologii na uniwersytetach światowych 1892 Uniwersytet w Chicago (Albion Small) 1895 Uniwersytet w Bordeaux (Emile Durkheim) 1919 Uniwersytet w Monachium (Max Weber) 1920 Uniwersytet w Poznaniu (Florian Znaniecki) PRZEŁOM ANTYPOZYTYWISTYCZNY koniec XIX w. - Wilhelm Dilthey i Heinrich Rickert kwestionują założenie o jedności społeczeństwa i przyrody; nauka o społeczeństwie powinna wprowadzić swoje metody
- Max Weber wprowadza model antypozytywistyczny / humanistyczny; metoda rozumiejąca człowiek i jego zachowania analizowane jest w szerszym kontekście, brane są pod uwagę aspekty świadomościowe, bezpośrednio nieobserwowalne
- Florian Znaniecki i William Thomas – „współczynnik humanistyczny” EMILE DURKHEIM (1858-1917) KONCEPCJA FAKTÓW SPOŁECZNYCH fakty społeczne - zewnętrzne wobec jednostki sposoby działania, myślenia i odczuwania, które żyją własnym życiem, niezależnie od tego, jak żyją i co postrzegają pojedynczy ludzie; są przymusowe Samobójstwo jako przykład zjawiska, które,mimo że jest aktem jednostkowym jest także głęboko osadzone w społeczeństwie i jest skutkiem dysfunkcji systemu integracji lub regulacji społecznej. * studium o samobójstwie dysfunkcje w integracji społecznej:
- altruistyczne dysfunkcje w regulacji społecznej:
- anomiczne - fatalistyczne OSOBOWOŚĆ SPOŁECZNA (J. Szczepański) Możemy wyróżnić 3 podstawowe składniki osobowości społecznej:
- Biogenne wyprostowana postawa, przeciwstawne kciuki, narządy mowy, względnie skanalizowane popędy, długi okres opieki nad potomstwem
- Psychogenne inteligencja, pamięć, wola, temperament
- Socjogenne a. kulturowy wzorzec osobowości (model osobowości będący wzorcowym, pożądanym w danym społeczeństwie, np. asceta w średniowieczu) b. rola społeczne (typowa odpowiedź na typowe oczekiwania społeczne wobec jednostki) c. jaźń subiektywna (względnie trwałe i spójne wyobrażenie jednostki o sobie ukształtowane pod wpływem oddziaływań innych ludzi, jak też w wyniku własnych dążności osobotwórczych) d. (^) jaźń odzwierciedlona (to co myślimy, że inni myślą o nas) Gwarantem powstania spójnej poprawnie funkcjonującej jednostki jest integracja poszczególnych składników osobowości. SOCJALIZACJA Socjalizacja jest procesem wdrażania jednostki do społeczeństwa. W jej trakcie jednostka nabywa osobowości społecznej Etapy socjalizacji: Pierwotna Wtórna
- rola znaczącego innego – będącego wzorem dla jednostki, najczęściej są to bliscy dziecka
- przyswojenie tożsamości i świata
- uogólniony inny
- jej zakres i charakter zdeterminowany jest złożonością podziału pracy i wiedzy
Grupy odniesienia – z którymi identyfikujemy się najsilniej)
- Grupy odniesienia porównawczego – pozwalają jednostce określić się, swoje postępowanie, stanowią układ odniesienia do oceny siebie i kształtowania postaw
- (^) Grupy odniesienia normatywnego – z nich jednostka czerpie wartości, normy, wzory zachowań Struktury wewnątrzgrupowe:
- socjometryczna, dotyczy relacji sympatii pomiędzy członkami grupy
- przywództwa (autokratyczne, demokratyczne, anarchistyczne)
- komunikacji WIĘZI SPOŁECZNE Są one podstawowym warunkiem tworzenia się i trwania grup społecznych. Są to siły łączące jednostki. Posiadają wymiar subiektywny (świadomość istnienia więzi) oraz obiektywny/rzeczowy (formalne dokumenty – akt małżeństwa, budynki) Więź przyjmuje formę aktualną (przejawiającą się tu i teraz, np. w rodzinie) oraz potencjalną (mogącą się uaktywnić, np. w narodzie) Rodzaje więzi ze względu na:
- Pochodzenie a. naturalna – nawiązywana przez urodzenie, np. w rodzinie b. (^) stanowiona – narzucona z góry, np. w więzieniu c. zrzeszeniowa – dobrowolna, np. w kółkach zainteresowań
- Zakres treści a. we wspólnocie (obejmuje wiele aspektów życia, np. rodzina) b. w stowarzyszeniu (odnosi się do jednego aspektu, jest krótkotrwała, trwa do momentu realizacji celu, np. komisja śledcza )
- Zasięg a. w małych grupach społecznych (trwałe, bezpośrednie, aktualne) b. w średnich grupach społecznych c. w wielkich grupach społecznych (potencjalne)
Więzi społeczne przejawiają się przez zachowania indywidualne, zachowania zbiorowe i poprzez kategorię „swoi i obcy” Do osłabienia lub zerwania więzi dochodzi w wyniku konfliktu, obojętności lub zaniku grupy. SYSTEM NORM I KONTROLA SPOŁECZNA Wartości - powszechnie pożądane przedmioty o symbolicznym charakterze oraz powszechnie akceptowane sądy egzystencjonalno-noramtywne Norma - ogólnie podzielane oczekiwanie dotyczące sposobu postępowania, wyrażające to co jest uważane za pożądane i właściwe w danej kulturze. Normy społeczne służą utrzymaniu człowieka w ramach reguł ustalonych przez społeczeństwo. Normy można podzielić ze względu na
- Obszar ich oddziaływania: obyczajowe, prawne, moralne, religijne
- Zakres oddziaływania: grupowe, kulturowe, uniwersalen
- Cel, któremu służą: autoteliczne (same w sobie) lub instrumentalne (służące do osiągnięcia jakiegoś innego celu) Odstępstwo od normy nazywamy dewiacją. Może ona być negatywna (patologia) lub pozytywna (nowy styl w sztuce) Pochodzenie dewiacji: a. (^) Czynniki biogenne – budowa ciała b. Czynniki psychogenne - psychopatie c. Czynniki socjogenne:
- teoria funkcjonalistyczne: E. Durkheim, R. Merton
- teoria interakcjonistyczna: (teoria zróżnicowanych powiązań, kariera dewiacyjna)
- teoria konfliktu
- teoria kontroli (A.Giddens) Typy przystosowania do systemu aksjo-normatywnego wg R.K. Mertona
Typ przystosowania Zinstytucjonalizowane środki Wzory kulturowe
Konformizm + +
c.2. mechaniczne – zestawianie obok siebie różnych poziomów kultury - TV c.3. immanentna – wewnętrzna – wprowadzona przez autora – wątki kryminalne, miłosne
ZMIANA SPOŁECZNA
Różnica między stanem systemu społecznego w jednym momencie czasu i stanem tego samego systemu w innym momencie czasu.
PROCES SPOŁECZNY
Ciąg, sekwencje następujących po sobie i przyczynowo uwarunkowanych zmian systemu. Rodzaje procesów:
- Procesy kierunkowe (liniowe i skokowe):
- żadna faza procesu nie jest identyczna z jakąkolwiek inną;
- każda faza późniejsza przybliża system do pewnego stanu wyróżnionego
- (^) Procesy cykliczne:
- po pewnym czasie stan systemu powraca do punktu wyjścia
ROZWÓJ SPOŁECZNY
Rozwój społeczny jest pewnym rodzajem procesu społecznego charakteryzującym się tym, że:
- (^) kierunek procesu jest pozytywny, tzn. zwiększa się natężenie pewnej zmiennej
- kierunkowa sekwencja zmian społecznych jest uruchamiana przez czynniki endogenne i egzogenne
- Rozwój jednoliniowy (unilinearny)
- Rozwój wieloliniowy (multilinearny)
POSTĘP SPOŁECZNY
Jest to taki proces rozwojowy, którego kierunek jest wartościowany, oceniany pozytywnie; realizuje ważne społecznie wartości.
Przeciwieństwem postępu jest regres. Postęp jest zrelatywizowany grupowo i historycznie. Wizje postępu:
- (^) Sakralna – czynnikiem sprawczym jest Bóg
- Mechanistyczna – czynnikiem sprawczym są mechanizmy zawarte w społeczeństwie
- Humanistyczna – czynnikiem sprawczym jest jednostka
PONOWOCZESNE TYPY OSOBOWOŚCI – ZYGMUNT BAUMAN
1/ WŁÓCZĘGA
W zmianie widzi szansę na poprawienie swojego bytu Nieustannie dąży do zmian Nie jest przywiązany do miejsc Poszukuje nowych miejsc i doświadczeń, odczuwa potrzebę odnowienia losu 2/ TURYSTA Kolekcjoner wrażeń Wymaga, aby świat, który zwiedza był warty ceny, którą płaci Turystyka konsumpcyjna 3/ GRACZ Walczy o pozycję, miejsce w strukturze społecznej Gotowy do podjęcia ryzyka Nieustannie poszukuje zwycięstwa 4/ SPACEROWICZ Przemieszcza się z miejsca na miejsce tylko w określonym celu, nie spaceruje dla przyjemności, gdyż byłaby to strata czasu
Współczesny konsument jest nieracjonalny. Kieruje się impulsem i wciąż nowymi zachciankami. Można tutaj odróżnić potrzeby (needs) od zachcianek (wants). Te pierwsze są podstawą racjonalnej konsumpcji, drugie – nieracjonalnej.
UTOPIE
Celem wykładu jest zaprezentowanie, na wybranych przykładach, w jaki sposób człowiek realizował w historii swoją potrzebę kreowania miejsc idealnych w czasie i przestrzeni.
DEFINICJA I KLASYFIKACJE
TOPOS – miejsce EU – EUTOPIA - dobre miejsce OU – OUTOPIA – miejsce, którego nie ma 1/ Utopie eskapistyczne - umożliwiają ucieczkę (zwrócone ku twórcy) a. Utopie miejsca (Eldorado) b. Utopie czasu („za komunizmu, to były czasy”, „kiedy skończę 18 lat, będę mógł zrobić wszystko”) c. Utopie ładu wiecznego (wzór świata szczęśliwego przeniesiony poza czas i przestrzeń do idei Boga, Natury, Rozumu, np. pojęcie raju) 2/ Utopie heroiczne – dają narzędzia, by zmienić rzeczywistość (zwrócone ku światu) a. Utopie zakonu – zmiana elementu systemu społecznego (falanster - forma organizacji składająca się z 1620 członków (810 mężczyzn i 810 kobiet), mająca zastąpić państwo w wizji socjalisty utopisty Ch. Fouriera, XIX w.) b. Utopie polityki – zakładały zmianę całego systemu (rewolucje)
PRZEJAWY MYŚLENIA UTOPIJNEGO
Utopie odrodzeniowe Thomas More (1478-1535) UTOPIA Francis Bacon (1561-1626) NOWA ATLANTYDA Thomas Campanella (1568-1639) MIASTO SŁOŃCA Utopia oświeceniowa Jeremy Bentham (1748 -1831) PANOPTICON Jest to projekt więzienia zaprojektowany przez tego angielskiego filozofa utylitarystę. Dotyczył on również innych instytucji typu totalnego (szpitale, przytułki, lazarety). Jego konstrukcja umożliwiałaby strażnikom obserwowanie więźniów tak, by nie wiedzieli czy i kiedy są obserwowani. Pomimo tego, że projekt wprowadzał duże oszczędności, nie udało się Benthamowi go zrealizować. Próby realizacji jego idei wykorzystano w więzieniu Pentonville w pn. Londynie, więzieniu Armagh
Gaol w Pn. Irlandii czy zakładzie karnym Eastern State w Filadelfii
BIBLIOGRAFIA:
P. Sztompka, Socjologia, Znak (różne wydania) A. Giddens, Socjologia, PWN (różne wydania) J. Szczepański, Elementarne pojęcia socjologii, PWN 1971
