Spadki w polskim prawie międzynarodowym prywatnym ..., Prezentacje z Prawo rzymskie

Pobierz Spadki w polskim prawie międzynarodowym prywatnym ... i więcej Prezentacje w PDF z Prawo rzymskie tylko na Docsity!

EMIL PLEWA^1

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

SPADKI W POLSKIM PRAWIE

MIĘDZYNARODOWYM PRYWATNYM.

EWOLUCJA NORM A OCHRONA

PODSTAWOWYCH WARTOŚCI

PRAWA SPADKOWEGO

Abstrakt: Prawo spadkowe dotyka jednej z najbardziej doniosłych kwestii życia społecznego i rodzinnego. Wszakże pozwala ono rozciągać zmarłemu skutki swoich oświadczeń woli podjętych za życia na czas po swojej śmierci i w ten sposób nadal wpływać na świat żywych. Już od czasów starożytnego Rzymu prawo spadkowe ma na celu ochronę szczególnie doniosłych wartości. W epoce globalizacji i zwiększonej mobilności społecznej dochodzi do poja- wienia się przy dziedziczeniu elementu międzynarodowego. Ochrona podsta- wowych wartości prawa spadkowego wymusiła podjęcie działań na poziomie międzynarodowym i krajowym, aby rozbieżności w systemach prawa poszcze- gólnych państw nie doprowadziły do zniweczenia zasad i wartości prawa spad- kowego. Celem niniejszego rozdziału jest analiza aktów normatywnych doty- czących problematyki dziedziczenia transgranicznego w historii nowoczesnego Państwa Polskiego, począwszy od II RP po czasy współczesne. Praca obejmuje zarówno przegląd przepisów krajowych jak i umów międzynarodowych, a po- nadto uwzględnia wybrane problemy orzecznicze powstałe na gruncie stosowa- nia wyżej wskazanych aktów normatywnych, wskazując przy tym na kwestie ochrony wartości prawa spadkowego. Całość pracy prowadzi do ukazania czy- telnikowi silnych podstaw aksjologicznych, które legły u podstaw wskazanych regulacji, ich ponadczasowość, doniosłość oraz konieczność dalszej harmoni- zacji prawa nie tylko w obrębie Unii Europejskiej. Autor posługuje się metodą dogmatyczną i historycznoprawną.

Słowa klucze: prawo spadkowe, spadki transgraniczne, dziedziczenie transgra- niczne, prawo kolizyjne, wartości prawa spadkowego

(^1) ORCID: 0000-0001-5303-

SPADKI W POLSKIM PRAWIE MIęDZYNARODOWYM PRYWATNYM...

WSTĘP – WARTOŚCI W PRAWIE SPADKOWYM

W czasach zwiększonej mobilności społecznej oraz globalizacji (Giddens 2004, ss. 76-78). następują znaczne przepływy ludności, towarów i usług (Walczak-Duraj 2006, ss. 262-263). W konsekwencji stosunki prawne coraz częściej wykraczają poza granice obwiązywania jednego systemu prawnego. Element międzynarodowy staje się nieodłącznym elementem współczesnych stosunków prawnych – co powoduje komplikacje, które stawiają uczestników obrotu prawnego przed pytaniem: jakie prawo będzie właściwie do rozstrzy- gania na kanwie danej sprawy oraz przed jakim sądem? Wydaje się, że nie jest dziś możliwie zastosowanie wyłącznie jednej z prostych zasad osobowości prawa lub zasady terytorialności prawa. W związku z występowaniem koli- zji systemów prawnych, koniecznym stało się uregulowanie kwestii dotyczą- cych właściwości prawa przy określonych stosunkach prawnych. Stąd spo- łeczność międzynarodowa, państwa oraz ustawodawcy krajowi, stanęli przed wyzwaniem uregulowania kwestii prawnomiędzynarodowych w stosunkach prywatnych. Prawo spadkowe dotyka jednej z najbardziej doniosłych kwestii społecz- nych i rodzinnych. Albowiem prawo to normuje kwestię rozciągania skutków działań człowieka podjętych za życia, na czas po jego śmierci. Ustalenie kto po zmarłym wstępuje w ogół jego praw i obowiązków – w tym zwłaszcza majątkowych, stanowi istotny element stabilności obrotu prawnego oraz utrzymania struktur ekonomicznych i społecznych (Dajczak 2018, ss. 254- 255). Ważność tej gałęzi prawa wynika także z istotnej roli w życiu rodzinnym, a zwłaszcza w jego ekonomicznym aspekcie społecznych (Dajczak 2018, ss. 254-255). Już w czasach starożytnego Rzymu za zasadę prawa uważano, aby prawo spadkowe zabezpieczało interesy i byt rodziny zmarłego społecznych (Dajczak 2018, ss. 262-263). Być może dlatego ważkość tej dziedziny prawa była szczególnie podkreślana w czasach rzymskich, dzięki czemu do naszych czasów zachowała się znacząca ilość źródeł dotyczących prawa spadkowego z czasów rzymskich społecznych (Dajczak 2018, ss. 254-255). Ze względu, że ludzie przed śmiercią, często pozostawali we wspólnotach majątkowych, mieli na utrzymaniu inne osoby czy też wspólnie korzystali z nieruchomości, kwestia dziedziczenia nabiera jeszcze wznioślejszego znaczenia społecznego. W obliczu nieuniknionego człowiek, chce z różnych pobudek rozporządzać swoim majątkiem na wypadek śmierci. Od czasów rzymskich utarły się dwie formy dziedziczenia: ustawowe (domyślna forma) i testamentowe (Kolańczyk 2007, ss. 461-481).

SPADKI W POLSKIM PRAWIE MIęDZYNARODOWYM PRYWATNYM...

• prawo niemieckie,
• prawo austriackie,
• prawo rosyjskie,
• prawo Królestwa Polskiego (kongresówka),
• prawo węgierskie,
• inne miejscowe akty normatywne (Makiłła 2019, ss. 473-484).

Wartym nadmienienia z czasów II RP jest Rozporządzenie Rady Mini- strów z dnia 1 sierpnia 1930 r. dotyczące wykonania w stosunku do obywateli Związku Socjalistycznych Republik Rad art. 40 ustawy o prawie właściwem dla stosunków prywatnych międzynarodowych:

Art. 40 ustawy z dnia 2 sierpnia 1926 r. o prawie właściwem dla stosun- ków prywatnych międzynarodowych: Przeciw państwu, które w zakresie prawa prywatnego traktuje obywateli polskich gorzej niż własnych, albo gorzej niż obywateli innych państw obcych, lub wogóle odmawia im ochro- ny prawnej, udzielanej zobopólnie wśród państw cywilizowanych, Rada Ministrów może wydać rozporządzenie, które określi materję, kierunek i rozmiary, w jakich w stosunku do tego obcego państwa i jego obywateli zasada odwetu ma być zastosowana.

Niniejsze rozporządzenie w znaczący sposób ograniczało, możliwości dokonywania czynności prawnych na terytorium ówczesnej Rzeczypospoli- tej Polskiej przez obywateli Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich, w związku ze stosowaniem tzw. zasady odwetowej, dziś określanej jako zasada wzajemności. Jednakże zgodnie z § 3 tegoż rozporządzenia:

Przepisy §§ 1 i 2 nie dotyczą ani rozporządzeń ostatniej woli, ani czynno- ści prawnych, związanych z przejściem praw spadkowych na spadkobier- ców z mocy ustawy lub z mocy rozporządzeń ostatniej woli.

Na kanwie powyższego przepisu zawisła sprawa przed Sądem Najwyższym (por. Orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 23 grudnia 1930 r. R 412/30 i Orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 23 grudnia 1930 r. III R 413/30), który potwierdził prawo do dziedziczenia nieruchomości na terytorium Rzeczypo- spolitej Polskiej przez dawnych obywateli rosyjskich, a później radzieckich. Kolejną ustawą regulującą międzynarodowe aspekty prawa spadkowego była powstała już w czasach Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej ustawa z dnia 12 listopada 1965 r. Prawo prywatne międzynarodowe. Obydwie ustawy, za- równo przedwojenna jak i powojenna, dały prymat zasadzie obowiązywania

EMIL PLEWA prawa ojczystego spadkodawcy z chwili śmierci (Bagan-Kurluta 2021, ss. 373-381). Następnym chronologicznie istotnym aktem normatywnym, który zna- lazł się w polskim systemie prawnym to Konwencja Dotycząca Kolizji Praw w Przedmiocie Formy Rozporządzeń Testamentowych, sporządzona w Hadze dnia 5 października 1961 roku, zwana też Konwencją haską. Przepisy Kon- wencji w szczególności biorą sobie za cel poszanowanie woli zmarłego, tak aby w zderzeniu z elementem międzynarodowym maksymalnie oddać wolę testatora. Jak podkreślił Sąd Najwyższy w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 15 stycznia 2014 r. I CSK 195/13:

Przepisy Konwencji z 1961 r. dotyczącej kolizji praw w przedmiocie formy rozporządzeń testamentowych zostały ukształtowane w taki spo- sób, aby w możliwie szerokim zakresie utrzymać w mocy rozrządzenia testamentowe.

Podobnie jak wcześniej w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 26 wrze- śnia 2001 r., sygn. akt IV CKN 468/00.

Treść art. 1 Konwencji dotyczącej kolizji praw w przedmiocie formy roz- porządzeń testamentowych została tak ukształtowana, aby w możliwie szerokim zakresie utrzymać w mocy dokonane rozrządzenia.

Przyjęcie przez Sąd Najwyższy takiego, a nie innego stanowiska ma silne podstawy aksjologiczne, aby chronić już wcześniej wspomniane wartości, któ- re legły u podstaw prawa spadkowego. W konsekwencji przyjęcia niniejszej konwencji de facto wyłączono stoso- wanie art. 35 ówczesnej ustawy. Tym sposobem katalog łączników odnoszą- cych się do formy rozporządzeń testamentowych został rozszerzony z dwóch łączników aż do ośmiu (art. 1 konwencji). Łączniki odnoszące się do formy rozporządzeń testamentowych wg art. 35 ustawy z dnia 12 listopada 1965 r. Prawo prywatne międzynarodowe:

• łącznik obywatelstwa – prawo ojczyste spadkodawcy z chwili dokonania czynności,
• łącznik miejsca dokonania czynności – prawo miejsca dokonania czynności (Bagan-Kurluta Warszawa 2021, ss. 377-378).

Łączniki odnoszące się do formy rozporządzeń testamentowych według art. 1 Konwencji haskiej, a tym samym określające prawo właściwe to:

EMIL PLEWA

cywilnego, ustawy - Prawo o notariacie oraz niektórych innych ustaw. Ta sama ustawa nowelizująca w art. 8 pkt 2 dodała art. 66a, zgodnie z którego treścią od dnia wejścia w życie ustawy nowelizującej, aktem normatywnym regulującym kwestie kolizyjne jest rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 650/2012 z dnia 4 lipca 2012 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń, przyjmowania i wykonywa- nia dokumentów urzędowych dotyczących dziedziczenia oraz w sprawie usta- nowienia europejskiego poświadczenia spadkowego. Opisane w niniejszym akapicie zmiany nastąpiły ze względu na ww. rozporządzenia, które weszło częściowo w życie 16 sierpnia 2012 roku (por. art. 84 ust. 1 rozporządzenia), a pozostała część weszła w życie z dniem 17 sierpnia 2015 roku (por. art. 84 ust. 2 rozporządzenia). Usunięcie krajowych przepisów było konieczne ze względu, że unijna regulacja przybrała formę rozporządzenia, zatem nie wy- magała ona implementacji do krajowego porządku prawnego, ponieważ wy- wiera bezpośredni skutek prawny (Barcz Warszawa 2020, ss. 272-274.). Tym sposobem część poświęcona spadkom zawiera w zasadzie jedynie odesłanie do innego aktu normatywnego. Zatem należy uznać, że w kwestiach ustalenia prawa właściwego i ewentualnej właściwości sądu w sprawach spadkowych polski ustawodawca przekazał w znacznej mierze ustawodawcy unijnemu. Nie oznacza to jednak, że w aktualnym stanie prawnym tylko unijne rozporządzenie reguluje kwestie spadkowe. Jak z każdą zmianą przepisów prawa, tak i w tym przypadku występuje problem intertemporalny. Aby roz- porządzenie znalazło zastosowanie musi zaistnieć przesłanka z art. 83 ust. 1, zgodnie z którym przepisy niniejszego rozporządzenia znajdują zastosowanie w sytuacji, w której spadkodawca zmarł w dniu lub po dniu 17 sierpnia 2015 roku. Do spraw spadkowych, które swój początek (śmierć spadkodawcy, czyli dzień otwarcia spadku) bierze przed dniem 17 sierpnia 2015 roku stosuje się przepisy obowiązujące na dzień zgonu spadkodawcy. Zatem w kwestiach spadkowych równolegle obowiązują co najmniej cztery stany prawne:

• obecny pod rządami prawa UE,
• wynikający z przepisów ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. Prawo pry- watne międzynarodowe, przed wejściem nowelizacji ustawą z dnia 24 lipca 2015 r.,
• wynikający z ustawy z dnia 12 listopada 1965 r. Prawo prywatne międzynarodowe.,
• wynikający z ustawy z dnia 2 sierpnia 1926 r. o prawie właściwem dla stosunków prywatnych międzynarodowych.

SPADKI W POLSKIM PRAWIE MIęDZYNARODOWYM PRYWATNYM... Wybór właściwej ustawy następuje poprzez ustalenie dnia otwarcia spad- ku i zastosowanie ustawy właściwej na ten dzień. Należy zwrócić jednak uwa- gę, że przepisy we wskazanych aktach normatywnych różnią się nieznacznie. Dla przykładu jeden przepis jest powtarzany w niezmienionej lub lekko zmie- nionej formie: Dla praw spadkowych właściwe jest prawo ojczyste spadkodawcy z chwili śmierci (2 – art. 64, 3- art. 34, 4 – art. 28). Należy jednak pamiętać, że przepisy powyższych ustaw, a zwłaszcza z punktów 2-4, należy interpretować w oparciu o postanowienia bilateralnych i multilateralnych umów międzynarodowych zawartych przez Rzeczpospolitą Polską. Pomimo wejścia w życie unijnych regulacji wciąż pozostają w mocy wcześniej zawarte umowy międzynarodowe. Z multilateralnych umów mię- dzynarodowych nadal częściowo obowiązuje i znajduje zastosowanie Konwen- cja Dotycząca Kolizji Praw w Przedmiocie Formy Rozporządzeń Testamen- towych, sporządzona w Hadze dnia 5 października 1961 roku (Konwencja haska). Zgodnie z art. 75 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 650/2012 z dnia 4 lipca 2012 r., niniejsze rozporządzenie nie stanowi przeszkody dla stosowania konwencji międzynarodowych, których stro- ną, w chwili przyjęcia niniejszego rozporządzenia, jest jedno lub większa liczba państw członkowskich, a które dotyczą spraw objętych przepisami niniejszego roz- porządzenia (art. 75 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 650/2012 z dnia 4 lipca 2012 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właści- wego, uznawania i wykonywania orzeczeń, przyjmowania i wykonywania do- kumentów urzędowych dotyczących dziedziczenia oraz w sprawie ustanowie- nia europejskiego poświadczenia spadkowego). Nadto rozporządzenie w tym samym artykule wprost odsyła do przepisów konwencji i nakazuje stosowanie ich zamiast art. 27 rozporządzenia w stosunku do państw, które pozostają stronami konwencji. Ponadto Rzeczpospolita Polska podpisała liczne umowy bilateralne z innymi państwami regulujące kwestie spadkowe. I tu znajduje zastosowania reguła z art. 74 ust. 1 rozporządzenia 650/2012, niemniej jak wyraźnie wyni- ka z przepisu tylko względem państw członkowskich UE oraz spadków otwar- tych przed dniem 17 sierpnia 2015 roku. Kolejną poprawką, konieczną do uwzględnienia przy ewentualnej spra- wie spadkowej pozostaje fakt, że rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 650/2012 z dnia 4 lipca 2012 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń, przyjmowania i wykony- wania dokumentów urzędowych dotyczących dziedziczenia oraz w sprawie ustanowienia europejskiego poświadczenia spadkowego nie obowiązuje w

SPADKI W POLSKIM PRAWIE MIęDZYNARODOWYM PRYWATNYM... Rady (UE) nr 1215/2012 z dnia 12 grudnia 2012 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych). Zgodnie z treścią art. 4 rozporządzenia Sądy państwa członkowskiego, w którym zmarły miał swoje miejsce zwykłego pobytu w chwili śmierci, mają jurys- dykcję do orzekania co do ogółu spraw dotyczących spadku. Przy czym wskazać należy, że zwrot „miejsce zwykłego pobytu” należy kwalifikować autonomicz- nie. Z pewnością odrzucić trzeba interpretację narzucaną przez art. 25 pol- skiego kodeksu cywilnego, zgodnie z którym za sine qua non domicylu jest zamiar stałego pobytu w danym miejscu. Albowiem taka definicja legalna nie musi pokrywać się z definicjami innych państw członkowskich Unii Europej- skiej. Dla przykładu w niemieckim BGB w § 7 czytamy definicję [miejsca] zamieszkania jako Kto osiada w jakimś miejscu na stałe, stwarza w tym miejscu swoje zamieszkanie (tłumaczenie za: Zygmunt Lisowski). Podobnie niemiecki kodeks cywilny dopuszcza posiadanie kilku miejsc zamieszkania, co jest sytu- acją niedopuszczalną na gruncie polskiego Kodeksu cywilnego (art. 28). Stąd konieczna jest kwalifikacja autonomiczna pojęcia „miejsce zwykłego pobytu”, aby uniknąć uwikłania się w system prawny jednego państwa. Innym budzącym wątpliwość zwrotem jest wyrażenie „ściślejszego związ- ku” z danym państwem. Hipotetycznie testator za życia mógł posiadać cztery nieruchomości w czterech różnych państwach i w każdej zamieszkiwać po trzy miesiące w ciągu roku. Wówczas zastosowanie znajdzie art. 21 ust. 2 rozpo- rządzenia, tzw. reguła korekcyjna, zgodnie z którą: W przypadku, gdy wyjątko- wo, że wszystkich okoliczności sprawy jasno wynika, że w chwili śmierci zmarły był w sposób oczywisty bliżej związany z państwem innym niż państwo, którego prawo byłoby właściwe na mocy ust. 1, prawem właściwym dla dziedziczenia jest prawo tego innego państwa. Jednakże błędem byłoby uważać, że stosowanie reguły korekcyjnej jest zasadą, albowiem: Do reguły korekcyjnej z art. 21 ust. 2 rozp. spadk. należy sięgać wyjątkowo, gdy spełnione są przesłanki określone w tym przepisie. Ze wszystkich okoliczności powinno mianowicie jasno wynikać, że zmarły w chwili śmierci był w sposób oczywisty bliżej związany z innym pań- stwem niż państwo, którego prawo byłoby właściwe na mocy art. 21 ust. 1 (Paz- dan Warszawa 2017, art. 66(a)). Problematyka ściślejszego związku z danym państwem była już przed- miotem rozważań Sądu Najwyższego między innymi w sprawie o sygn. akt II CSK 294/12. Chociaż „ściślejszy związek” stanowi zwrot niedookreślony i pozostawia znaczny luz interpretacyjny, tak jednak ustawodawca nie jest w stanie przewidzieć wszystkich możliwych aktywności obywateli, które będą

EMIL PLEWA

wzmacniały ich związek z danym krajem i katalog pozostaje katalogiem otwar- tym. Jak zwraca uwagę doktryna:

Ciężar oceny „ściślejszego związku” [...] spoczywa na sądzie orzekającym w sprawie. Chodzi o kryterium elastyczne, operujące zwrotem niedookre- ślonym, co jednak nie upoważnia do stwierdzenia, że jego interpretacja jest dowolna. [...] Konieczne jest staranne rozważenie i uwzględnienie wszelkich okoliczności faktycznych, a więc całego rzeczywistego stanu rze- czy świadczącego o realnym związku zachodzącym między daną osobą [...] a państwami [...], których jest ona obywatelem. Bierze się pod uwagę także [...] miejsce [...] zwykłego pobytu [...] osoby, ze względu na którą ustalamy powiązanie. Sąd powinien zestawić i porównać ze sobą, oprócz wspomnia- nego, takie czynniki, jak [...] więzi rodzinne, miejsce wykonywania pracy bądź prowadzenia działalności gospodarczej oraz przeważającego zgroma- dzenia majątku (Pilich 2014 s. 3).

W takiej sytuacji najkorzystniejszym rozwiązaniem i zapewniającym, że dziedziczenia odbędzie się zgodnie z wolą spadkodawcy byłoby odpowiednie wybranie statutu spadkowego. Testator powinien sam wybrać prawo właści- wie dla rozstrzygania o jego spadku. Należy jednak pamiętać, że testator może jedynie wybrać jako prawo właściwe dla spadku po sobie wyłącznie prawo państwa, którego obywatelstwo posiada w chwili wyboru prawa właściwego lub w chwili śmierci – art. 22 rozporządzenia. Takie rozwiązania wynikają także z zapisów Konwencji haskiej. Takie działanie pozwoli skutecznie utrzy- mać testament w obrocie międzynarodowym oraz w pełni oddać wolę testato- ra. Jak zwraca uwagę doktryna:

Jeżeli [...] statutem formy testamentu w myśl art. 1 lit. b [Konwencji z 1961 r. dotyczącej kolizji praw w przedmiocie form rozporządzeń testa- mentowych] może być każde z praw ojczystych, jakie posiada spadkodawca w chwili śmierci bądź sporządzenia testamentu, to taka wykładnia sprzy- ja realizacji celu konwencji, jakim jest utrzymanie w mocy testamentu w transgranicznym obrocie cywilnoprawnym. Norm prawa krajowego, rozstrzygających kolizje obywatelstw do celów kolizyjnoprawnych [...] nie stosuje się (Pilich 2014 s. 3).

Przed zagadnieniem, związanym z wyborem prawa właściwego stanął Sąd Apelacyjny w Gdańsku, który miał odpowiedzieć na pytanie: czy język, w którym spisano testament determinuje wybór prawa właściwego? Wyro- kiem Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 4 grudnia 2018 r., sygn. akt V ACa 167/18 sąd orzekł, że:

EMIL PLEWA

niepewnym, kwestia woli politycznej państw do uznawania i wykonywania orzeczeń spadkowych. Z wielu powodów może okazać przydatnym wprowa- dzenie odpowiednika europejskiego poświadczenia spadkowego, skutecznego na terytorium większej ilości państw. Tym bardziej, że wielu ludzi posiada majątki już nie tylko w obrębie UE czy EOG. Niemniej nie ulega wątpliwości, że współpraca międzynarodowa w za- kresie harmonizacji prawa i ustalania wspólnych reguł kolizyjnych będzie po- stępować wraz globalizacją, a w konsekwencji rozciąganiu zasięgu terytorial- nego stosunków prawnych na różne systemy prawne. Podjęcie takich działań sprzyja skutecznej ochronie interesów ekonomicznych jednostek i ochronie wartości prawa spadkowego.

BIBLIOGRAFIA

Akty prawne

Międzynarodowe i unijne

Konwencja Dotycząca Kolizji Praw w Przedmiocie Formy Rozporządzeń Testamentowych, sporządzona w Hadze dnia 5 października 1961 r.

Konwencja znosząca wymóg legalizacji zagranicznych dokumentów urzędo- wych, sporządzona w Hadze dnia 5 października 1961 r.

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 593/2008 z dnia 17 czerwca 2008 r. w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań umownych (Rzym I).

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1215/2012 z dnia 12 grudnia 2012 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń są- dowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych.

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 650/2012 z dnia 4 lipca 2012 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń, przyjmowania i wykonywania dokumen- tów urzędowych dotyczących dziedziczenia oraz w sprawie ustano- wienia europejskiego poświadczenia spadkowego.

Rozporządzenie Rady (UE) 2016/1103 z dnia 24 czerwca 2016 r. wdrażające wzmocnioną współpracę w dziedzinie jurysdykcji, prawa właściwego oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach dotyczących małżeńskich ustrojów majątkowych.

SPADKI W POLSKIM PRAWIE MIęDZYNARODOWYM PRYWATNYM... Rozporządzenie Rady (UE) 2016/1104 z dnia 24 czerwca 2016 r. wdrażające wzmocnioną współpracę w dziedzinie jurysdykcji, prawa właściwego oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach dotyczących skutków majątkowych zarejestrowanych związków partnerskich.

Krajowe

Ustawa z dnia 2 sierpnia 1926 r. o prawie właściwem dla stosunków prywat- nych międzynarodowych. Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Przepisy wprowadzające kodeks cywilny. Ustawa z dnia 12 listopada 1965 r. Prawo prywatne międzynarodowe. Ustawa z dnia 4 lutego 2011 r. Prawo prywatne międzynarodowe. Ustawa z dnia 24 lipca 2015 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cy- wilnego, ustawy - Prawo o notariacie oraz niektórych innych ustaw. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 1 sierpnia 1930 r. dotyczące wyko- nania w stosunku do obywateli Związku Socjalistycznych Republik Rad art. 40 ustawy o prawie właściwem dla stosunków prywatnych międzynarodowych.

Zagraniczne

Bürgerliches Gesetzbuch Orzecznictwo

Sąd Najwyższy

Orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 23 grudnia 1930 r., sygn. akt R 412/30, LEX nr 1631430. Orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 23 grudnia 1930 r., sygn. akt III R 413/30, LEX nr 3317. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 1966 r., sygn. akt III CR 395/65, LEX nr 420. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 czerwca 1967 r., sygn. akt III CR 248/66, LEX nr 6186.

SPADKI W POLSKIM PRAWIE MIęDZYNARODOWYM PRYWATNYM...

Sądy apelacyjne

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 4 grudnia 2018 r., sygn. akt V ACa 167/18, LEX nr 2668721.

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 11 lipca 2019 r., sygn. akt V ACa 329/19, LEX nr 3127764.

Sądy okręgowe

Wyrok Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 17 marca 2016 r., sygn. akt IX Ca 959/15, LEX nr 2025003.

Wyrok Sądu Okręgowego w Toruniu z dnia 8 grudnia 2017 r., sygn. akt I C 1111/15, LEX nr 2461602. Postanowienie Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 25 kwietnia 2018 r., sygn. akt III Ca 1917/16, LEX nr 2544301. Postanowienie Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 25 lipca 2018 r., sygn. akt III Ca 822/18, LEX nr 2566667. Postanowienie Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 9 maja 2019 r., sygn. akt III Ca 376/18, LEX nr 2716595. Opracowania i artykuły Bagan-Kurluta 2021 Prawo prywatne międzynarodowe , Warszawa.

Barcz J., Górka M., Wyrozumska A. 2020 Instytucje i Prawo Unii Europejskiej , Warszawa.

Czubik P. 2013 O braku unifikacji prawa kolizyjnego w okresie obowiązywania w II Rzeczypospolitej ustawy prawo prywatne międzynarodowe z 1926 roku w odniesieniu do formy czynności , [w:] Problemy Prawa Prywat- nego Międzynarodowego , nr 13. Dadańska K.A. 2016 O realizacji zasady jednolitości statutu spadkowego w świetle rozporzą- dzenia nr 650/2012 , [w:] Problemy Prawa Prywatnego Międzynaro- dowego , nr 19, Katowice. Dajczak W., Giaro T. Longchamps de Bérier F. 2018 Prawo rzymskie. U podstaw prawa prywatnego , Warszawa.

EMIL PLEWA Fabian J. 1968 Statut spadkowy w nowym prawie prywatnym międzynarodowym , [w:] Państwo i Prawo , z. 11, Warszawa. Giddens A. 2004 Socjologia , Warszawa. Kłoda M. 2014 Cywilne prawo - prawo prywatne międzynarodowe - kolizje temporal- ne - pierwszeństwo konwencji międzynarodowych - wielorakie obywa- telstwo. Glosa do postanowienia SN z dnia 14 lutego 2013 r., II CSK 294/12 , [w:] Orzecznictwo Sądów Polskich, nr 7-8. 2012 Problemy kolizyjne przepisów o zapisie windykacyjnym , [w:] Palestra , nr 1-2. 2011 Zagadnienia międzyczasowe nowego prawa prywatnego międzynarodo- wego , [w:] Kwartalnik Prawa Prywatnego , nr 2. Kolańczyk K. 2007 Prawo Rzymskie , Warszawa. Longchamps de Bérier F. 2011 Law of Succession. Roman Legal Framework and Comparative Law Perspective , Warszawa. Makiłła D. 2019 Historia prawa w Polsce , Warszawa. Pazdan J. 2017 [w:] Prawo prywatne międzynarodowe. [w:] Komentarz , red. J. Poczo- but, Warszawa. Pazdan J. 2011 Wybór prawa w sprawach spadkowych w ustawie o prawie prywatnym międzynarodowym z 2011 roku , [w:] Problemy Prawa Prywatnego Międzynarodowego , nr 9. Pazdan M., Górecki J. 2015 Nowe europejskie prawo spadkowe , Warszawa. Pazdan M. 1974 Niegodziwość dziedziczenia w polskim prawie prywatnym międzynaro- dowym , Nowe Prawo , Nr 2. 2017 Prawo prywatne międzynarodowe , Warszawa.

EMIL PLEWA

national law so that the divergences in the legal systems of individual countries do not destroy the principles and values of the law of inheritance. The purpose of this chapter is to analyze the normative acts concerning the issues of cross- -border inheritance in the history of the modern Polish State, from the Second Polish Republic to the present. The work covers both the review of national regulations and international agreements, and also takes into account selected jurisprudence problems arising from the application of the above-mentioned normative acts, pointing to the issues of protection of the value of inheritan- ce law. The entire work shows the reader the strong axiological foundations that underlie the indicated regulations, their timelessness, importance and the need for further law harmonization not only within the European Union. The author uses the dogmatic and historical-legal method.

Key words: inheritance law, cross-border inheritance, cross-border inheritan- ce, conflict of laws law, values of inheritance law.