Spór o PRL - Notatki - Historia - Część 2, Notatki z Historia

Pobierz Spór o PRL - Notatki - Historia - Część 2 i więcej Notatki w PDF z Historia tylko na Docsity! 14  do władzy ludowej garnęły się nowe grupy karierowiczów, awans społeczny chłopów i robotników,  zaostrzenie walki z podziemiem i niezaleznymi socjalistami, ataki na Kościół, indoktrynacja młodzieży,  coraz sprawniejsze manipulowanie ludźmi – wykorzystywanie autentycznego nieraz entuzjazmu społecznego w celach propagandowych, koniec ’47 – hasła współzawodnictwa pracy, pierwsi polscy przodownicy – W. Pstrowski – bohater, zginął w kopalni,  młodzież – POM „Słuzba Polsce” – obowiązkowe wojsko dla młodzieży od 16-21 lat, indoktrynacja polityczna, 21.07.48 – Zjazd Zjednoczeniowy ZWM, OM TUR, ZMW  Wydarzenia roku 1948 początkują okres totalitaryzmu w Polsce. LATA 1949 – 1953 STALINIZM W POLSCE 1. DO ŚMIERCI STALINA:  Utworzenie Biura Specjalnego w Ministerstwie Bezpieczeństwa Publicznego;  2 sierpnia 1951r. – aresztowanie Gomułki (areszt domowy);  lipiec ’48 – zjednoczenie organizacji młodzieżowych – ZMP, ZA(akademicki)MP;  stowarzyszenie PAX – Bolesław Piasecki (po wojnie włączył się w nurt przemian);  likwidacja pluralizmu w mediach, monopolizowanie prasy RSW „Prasa, Książka, Ruch”;  nasilenie ataku ideologicznego w szkolnictwie i nauce (kara za tzw. szeptankę – opowiadanie dowcipów o kierownictwie partii);  centralizm demokratyczny – wszystko podporządkowane szczeblowi centralnemu;  od 1950 – nasilony atak na Kościół katolicki, listopad ’48 – „Tygodnik Powszechny” przekazano PAX-owi, a w marcu ’53 zamknięty bo nie chciał zamieścić komunikatu o śmierci Stalina, październik ’52 kardynał Wyszyński prymasem Polski;  w 1953 biskupi sformułowali list do władz („Nie możemy”), w tym samym roku Wyszyński został aresztowany, później aresztowano także 5 biskupów;  marszałek Konstanty Rokossowski w ’49 został ministrem obrony narodowej (przysłany został przez Stalina) – stalinizacja wojska, 1957 rozmieszczenie kontyngentów wojsk na naszym terenie, naczelnikiem wojskowym został Surbaszewski;  intensywna kolektywizacja rolnictwa – etos chłopa: reforma rolna (rozparcelowanie majątków ziemskich), nacjonalizacja przemysłu, kolektywizacja oznaczała wg chłopów oddanie ziemi i tworzenie kołchozów, prowadzenie wspólnej gospodarki rolnej, wspólna ziemia (model radziecki), obowiązkowe kontyngenty określonej ilości zboża i trzody chlewnej do punktów skupu po cenach nierynkowych; 2. W grudniu ’48 powstał projekt planu 6-letniego (1950-55) zakładający zbudowanie podstaw socjalizmu:  trudna sytuacja gospodarcza w całej Europie,  miał zapewnić ukształtowanie się poczucia bezpieczeństwa wśród społeczeństwa,  ożywiona działalność kulturalna i naukowa (walka z analfabetyzmem, radiofonizacja kraju), 15  w Toruniu powołany zostaje uniwersytet (na bazie uniwersytetu im. Stefana Batorego w Wilnie),  powrót do kraju licznych pisarzy, twórców kultury (Andrzejewski, Borowski, Brandys, Nałkowska),  powstanie Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego,  luty ’49 – zjazd pisarzy w Szczecinie (Sokorski – Minister Kultury przedstawił zasady tzw. realizmu socjalistycznego),  Jerzy Giedroyć rozpoczął wydawanie miesięcznika „Kultura”,  Budowa Pałacu Kultury im. Józefa Stalina, w ’55 powstał projekt odsłonięcia pomnika Stalina (nie zrealizowany),  1945-49 – nauki społeczne (np. socjologia), jako nauki burżuazyjne przestano wykładać (do ok. ’56), forsowanie teorii marksistowsko-leninowskiej (ortodoksyjne myślenie na uczelniach), podręczniki wydawane w milionowych nakładach, broszury Mała biblioteka marksizmu-leninizmu”. 3. System nomenklatury – desygnowanie przez partię określonych osób na określone stanowisko (bezpośrednie bądź pośrednie), najpierw zaopiniowanie stanowiska, potem przesłanie dokumentów o szczebel wyżej. Partię można podzielić na dwie grupy:  Partia wewnętrzna – ok. 100 tys. osób  Partia zewnętrzna – do 1 300 tys. członków Silna hierarchizacja wewnątrz partii, PPR posiadała władzę w pierwszych latach po wojnie ale nie posiadała jej monopolu.  Wymiana pieniędzy – przeprowadzona 28.10.1949, jej celem było uderzenie w spekulantów (1:1 w stosunku do rubla, 1:4 w stosunku do $).  Czerwiec ’51 – Narodowa Pożyczka dla Rozwoju Sił Polskich.  Zakaz posiadania obcych walut, złota i platyny,  uruchamianie stołówek pracowniczych i zakładowych (tanie obiady), zaopatrzenie stołówek można było łatwo kontrolować,  subwencjonowanie mieszkań,  gospodarka permanentnych niedoborów – reglamentacja,  system przywilejów związanych z nomenklaturą. 4. Życie w kolektywie:  kolektywizacja – hasło propagandowe w pierwszej połowie lat ’50,  „każdemu wg jego potrzeb, od każdego wg jego możliwości”,  wzrost konsumpcji zbiorowej (rozbudowa stołówek zakładowych),  koncepcja życia w kolektywie – cel, do którego dążono stopniowo i konsekwentnie (potrzeba mieszkania, oświaty), zapewnienie szczęśliwej i spokojnej starości, talony, kartki,  kolektywna głowa państwa – Rada Państwa na czele z przewodniczącym, premierem Bierut, zastępcami Cyrankiewicz i Jaroszewicz,  ograniczenie sfery prywatności do minimum, dążenie do indywidualizmu uważano za chęć imperialistycznego, kapitalistycznego sposobu życia,  komunalka – 2,3, 4 rodziny w jednym mieszkaniu, 18  System totalitarny – władza stara się kontrolować i określać wszystkie dziedziny życia społ. Sprowadzając je do jednego elementu procesu przemian, trzymającego w strachu,  Wrzesień ’53 – pierwszym sekretarzem KC KPZR Nikita Chruszczow – zdecydował się na ograniczoną krytykę Stalina,  Luty ’56 – XX zjazd KC PZPR – zapoczątkowanie procesu destalinizacji, tzw. odwilż (od tytułu powieści Erenburga) Węgry i Polska,  1954 – rozdzielono funkcje premiera (Cyrankiewicz) i pierwszego sekretarza (Bierut),  grudzień ’54 – rozwiązanie ministerstwa bezpieczeństwa Publicznego – Ministerstwo Spraw Wewnętrznych – aresztowano „kotów’ (M. Moczar), zmiany nastrojów społecznych,  marzec ’56 – śmierć Bieruta w Moskwie – krytyczna postawa inteligencji i artystów „Nowa Kultura” – A. Ważyk „poemat dla dorosłych” – swoista cenzura, utwór bardzo rewolucyjny  „Po prostu” – oficjalny tygodnik studencki, M. Hłasko, rewizjoniści – zerwanie z realnym socjalizmem.  Marzec ’55 – dyskusyjny „Klub Krzywego Koła”,  Plenum KC PZPR – Edward Ochab I sekretarzem, konflikt między puławianami i natolińczykami (stalinowcy), zwolnienie z aresztu Gomułki,  Marzec ’53 – równowaga sił na szczytach PZPR – Moskwa wystąpiła z Układu Warszawskiego. 4. Poznański czerwiec ‘56 Robotnicy i młodzież nie czekali na wynik rozgrywek na szczytach władzy. Roman Fidelski – wycofał się z wcześniejszych obietnic.  Zakłady im. Stalina w Poznaniu (ISPO H. Cegielskiego).  Żądano poprawy warunków pracy.  Negowano dygnitarski styl życia wysokich urzędników.  8 czerwiec – zebranie całej załogi przez Stanisława Matyja (stolarz).  XXV Międzynarodowe Targi Poznańskie  1981 – pomnik ku czci ofiar poznańskiego czerwca  decyzja o niedopuszczeniu przedstawicieli robotników do bankietu oficjeli  21 czerwiec - II strajk  etos Wielkopolan – „Gazeta Wielkopolska”  28 czerwiec ’56 – godzina 6.30 – 80% załogi, ulica Dzierżyńskiego, Zwierzyniecka, Fredry, pl. Wolności – pieśni patriotyczne, religijne, plac Mickiewicza (wcześniej plac Stalina)  1905 – odsłonięcie przez Niemców pomnika Bismarcka, 1935 –Pomnik Wdzięczności Chrystusa Króla  W. Kraśko – hasło „na Młyn” – ulica Młyńska (cel – odbicie więzionych delegatów, uwolniono 157 więźniów),  Zdemolowanie urządzeń informacyjnych,  Ok. 11.30 – ulica Kochanowskiego (urząd Bezpieczeństwa Publicznego),  Budowa barykad, 19  Ok. 12 – ciężarówki z plutonami, kilka czołgów,  13-letni Romek Strzałkowski – symboliczna ofiara.  Biuro polityczne KC – zebranie ok. 10, decyzja o wysłaniu do Poznania wojska.  14 – na Ławicy wylądował Cyrankiewicz, X Dywizja Pancerna  zginęło 75 osób, rannych 800  gwałty, samosądy, bestialskie zachowanie,  strajki w fabryce samochodów osobowych na Żeraniu, w Tychach,  pogrzeb ofiar na Cytadeli,  reakcja, konsekwencje: o dalsza polaryzacja stanowisk, o oburzenie na stanowisko władzy, o aktywizowanie natolińczyków i puławian.  VII plenum – trwało do 28 lipca – do władzy doszedł Gomułka (XVIII plenum – październik ’56)  Gomułka – gwarantem że system stalinowski nie wróci (jako ofiara systemu), syn chłopa,  Rozluźnienie „ręcznego sterowania” płynącego z Moskwy – wyjazd Marszałka Rokossowskiego i ok. generałów i pułkowników z Polski – paź. ‘56  M. Spychalski 5. Służba Bezpieczeństwa  Rehabilitacja akowców.  Pierwsza wizyta Gomułki w Moskwie.  Grudzień ’56 – regulacja sprawy stacjonowania wojsk ACz w Polsce.  Uregulowano ceny na węgiel – zezwolenie na rozwiązanie spółdzielni.  Aspekt kulturalny – przekreślono socrealizm, rewolucyjne zmiany w literaturze, zmiany w malarstwie, grafice i muzyce – Polska Szkoła Plakatu (Młodożeniec, Starowiejski), LATA 60. 1. Wg Gomułki rewizjonizm jest ciężką chorobą zaś dogmatyzm może być porównywany do małej grypy – zlikwidowanie „Po prostu”  1969 – zakaz działalności „Klubu Krzywego Koła”,  wzmocnienie wrogości wobec Kościoła (1966 – millennium)  zaostrzenie kursu antykatolickiego (list biskupów polskich do biskupów niemieckich)  rola biskupa Kominka  na fali październikowej Gomułka zwolnił z aresztu domowego kardynała Wyszyńskiego, religia powróciła do szkół (na krótko – do roku 1960/61), później od 1990/91  millennium - tysiąclecie chrztu polskiego – nowenny, uroczystości na dużą skalę, władze – tysiąclecie państwa polskiego,  uroczystości w Poznaniu na placu Mickiewicza,  zakaz zawierania związków małżeńskich w Kościele, chrzczenie dzieci 20 2. GOSPODARKA  stworzenie komitetów (prof. Edward Lipiński) pragnących zlikwidować tzw. „gospodarkę księżycową”,  1957-61 znaczny wzrost gospodarki – tzw. „problem mieszkaniowy” – nierozwiązywalny przez gosp. Socjalistyczną; opracowanie planów budownictwa, realizacja budowy mieszkań o bardzo małej powierzchni (ZSSR – tzw. komunalki), standard budownictwa obniżał się, czas oczekiwania wydłużał – od 5-15 lat,  fakt permanentnych niedoborów – papier toaletowy kwestią nie do rozwiązania,  ścisły system reglamentacji samochodów, NRD – ok. 20 lat, 3. PRZEMIANY O CHARAKTERZE SPOŁECZNYM  coraz więcej ludzi mieszkało w miastach,  wzrost mechanizacji i intensyfikacji pracy na wsi (zapewnienie stałego bytu art. Rolnych), podwyżki cen mięsa, jego brak powodem rozruchów – grudzień ’70, sierpień ’80,  1960 – 40 tys. Polaków wyższe wykształcenie (2,1%), 10,3% średnie, 39,3% podstawowe, 45,5 niepełne podstawowe – powyżej 14 roku życia.  Teza o „rewolucji kształceniowej” była uzasadniona – rozwój szkolnictwa – ilość dzieci w szkołach, liczba nauczycieli. Liczba szkół, absolwentów  Wszystkie szkoły były państwowe (wyjątek KUL)  Ożywienie sztuki, muzyki, rozwój nauki  Likwidacja socjologii – od paź. ’56 (Warszawa, Kraków, Łódź, w Poznaniu – 1968/69) 4. Marzec 1968.  Sygnał ostrzegawczy – koniec rządów Gomułki, pod koniec roku 1967 – zaostrzenie konfliktu w niektórych państwach socjalistycznych, również w Polsce.  Styczeń ’68 – skazano 4 działaczy opozycyjnych (Aleksander Miński)  Połowa lat 60. – Moskwa (czasopisma konspiracyjne)  Główny Urząd Kontroli Publikacji i Widowisk (dopuszczenie do druku publicznego – cenzura prewencyjna),  Publikacje dotyczące stosunków polsko-radzieckich – sprawa Katynia.  Czarna księga Cenzury PRL – wydawnictwo Aneks  Czechosłowacja – gorąca dyskusja w partii – „socjalizm z ludzką twarzą”.  ‘67/’68 – niepokój wśród kierownictwa Kremla, podróże po Europie (kraje socjalistyczne),  luty ’68 – Budapeszt – spotkanie przedstawicieli wszystkich partii,  tzw. wojny siedmiodniowe – Izrael a państwa arabskie (Egipt) – po ’68 masowa migracja Żydów z Polski (ocena Żydów i ruchu syjonistycznego),  Czechosłowacja – kryzys między siłami neostalinowskimi a reformatorskimi – paź. ’68 spacyfikowanie młodzieży, połączenie sił liberalnych opozycjonistów w partii – 4 stycznia ’68 – zmiany, Aleksander Dubczek („socjalizm z ludzką twarzą”); PRASKA WIOSNA – demokratyzacja życia w Czechosłowacji;  styczeń ’68 – spotkanie Breżniewa z Dubczekiem. 23  budownictwo mieszkań, kombinatów, fabryk, domów – „Leningrad” – Piątkowo,  budowa dróg,  front inwestycyjny,  ’60 – 38,4%, ’80 – 22,5 (odsetek ludzi pracujących na wsi),  nierównowaga na rynku gospodarczym – brak określonych towarów (np. cukru0,  czerwiec ’76 – demonstracje robotnicze w radomiu, Płocku, Ursusie,  BCP –Bataliony Centralnego Podporządkowania, powstanie półoficjalnej opozycji – KOR – Komitet Obrony robotników (Michnik, Barańczak, Kuroń, Szczypiorski,  Paryska „Kultura” Giedroycia – „Manifest Polskiego Porozumienia Niepodległościowego w Kraju” – Kołakowski, G.H. Grudziński,  Teatr we Wrocławiu – H. Tomaszewski,  Teatr Ósmego Dnia,  Branża filmowa – rozrachunkowa: Wajda, „Człowiek z marmuru”,  ROPCiO – 1977,  Leszek Moczulski – KPN – Konfederacja Polski Niepodległej,  KSS – Komitet Samoobrony Społecznej,  Wzrosła liczba wydawnictw,  1978 – TKN,  wizyta Jana Pawła II w Polsce – 2-10.06.1979,  ’78 – ustąpienie P. Jaroszewicza z funkcji premiera – E. Babiuk,  serwilizm władz wobec Wschodu,  od ’78 pogłębia się nierównowaga gospodarcza, deficyty,  sierpień ’80 – protesty w Gdańsku o podłożu ekonomicznym – 14 sierpnia ’80 – Lech Wałęsa,  Szczecin, wybrzeże,  MKS – Międzyzakładowy Komitet Strajkowy,  Lublin – pierwszy strajk, szybko zdławiony. Porozumienia sierpniowe 31.08-1.09 ‘80 Gdańsk:  Zgoda na powstanie związków zawodowych, odwołano gierka – zastąpił go kania  Ugoda ze strajkującymi  Legalizacja „Solidarności” – 10.11.1980.  Kraj ogarnęła „euforia wolności” Gierek był sekretarzem, który nie działał represyjnie – nie kazał strzelać do robotników. Doktryna Breżniewa – niemożliwość wyłomu z bloku sowieckiego 31.03.81 – gdyby nie interwencja Cartera o papieża wojska radzieckie dokonałyby interwencji w Polsce. 24 IX zjazd PZPR – lipiec ‘81 13.12.81. – wybuch stanu wojennego – stan wyjątkowy, internowano 6tys.osób, Jaruzelski usunął Kanię. 16.12.’81 – starcie w kopalni Wujek – zginęło 9 robotników 1.10’84 – zamordowanie ks. Jerzego Popiełuszki, 16-23.06.83. – II wizyta papieża w Polsce pierestrojka Gorbaczowa obrady okrągłego stołu – 89 „Magdalenka” 30.11.88. – debata telewizyjna Wałęsa-Miodowicz 5.06.89 – wybory mazowiecki stworzył rząd 25 Wałęsa prezydentem