sposoby finansowania przedsiębiorstwa, Streszczenia z Bankowość i finanse

Pobierz sposoby finansowania przedsiębiorstwa i więcej Streszczenia w PDF z Bankowość i finanse tylko na Docsity! Finansowanie przedsiębiorstwa 1. Istota i rodzaje finansowania przedsiębiorstwa Majątek każdego przedsiębiorstwa ma swoje źródła pochodzenia, a więc jest przez kogoś w określony sposób finansowany. W bilansie przedsiębiorstwa wartość majątku wykazywana jest jako aktywa, zaś źródła i sposoby finansowania zapisywane są w postaci pasywów. Struktura pasywów stanowi odzwierciedlenie 0 0 1 Fzróżnicowania źródeł fi nansowania majątku i decyzji podejmowanych przez przedsiębiorstwo odnośnie do 0 0 1 Fsposobów pozyskiwania środków niezbędnych do prowa dzenia działalności bieżącej i rozwoju przedsiębiorstwa. Finansowanie przedsiębiorstwa rozpatrywać można z różnych punktów widzenia. ''' 0 0 1 FBiorąc za podstawę fakt, czy kapitał został „dostarczony" przed siębiorstwu, czy też wypracowany przez 0 0 1 Fsamo przedsiębiorstwo, wy różnia się finansowanie zewnętrzne i finansowanie wewnętrzne. 0 0 1 FFi nansowanie zewnętrzne 0 0 1 F - jak wskazuje nazwa - oznacza, że kapitał po chodzi spoza przedsiębiorstwa. W 0 0 1 Fmomencie tworzenia przedsiębior stwa cały kapitał jest kapitałem zewnętrznym, zarówno środki 0 0 1 Fangażo wane 0 0 1 Fprzez właścicieli przedsiębiorstwa (kapitał zakładowy, założyciel ski), jak i środki udostępnione w formie kredytów i pożyczek. Kapitał zewnętrzny dociera do przedsiębiorstwa poprzez rynek pieniężny i 0 0 1 Fkapi tałowy, 0 0 1 Fpoprzez obrót kredytowy i towarowy oraz w drodze tzw. szcze gólnych form finansowania . 0 0 1 FFinansowanie wewnętrzne (samofinanso wanie) pojawia się z chwilą, gdy przedsiębiorstwo podejmuje 0 0 1 Fdziałal ność operacyjną i z uzyskanej nadwyżki przychodów nad poniesionymi kosztami jest w stanic kontynuować działalność bieżącą, a w dalszej kolejności rozwijać się. Samofinansowanie możliwe jest również 0 0 1 F 0 0 1 Fw dro dze przekształceń struktury majątkowej (np. sprzedaż zbędnych składni ków majątkowych), poprzez sprawniejsze zarządzanie i efektywniejsze gospodarowanie czynnikami produkcji, przez odpłatne udostępnianie 0 0 1 Fmajątku przedsiębiorstwa w użytkowanie osobom trzecim. Źródłem sa mofinansowania są wreszcie odpisy amortyzacyjne, stanowiące element składowy nadwyżki finansowej. Finansowanie wewnętrzne znajduje swój ostateczny wyraz w zysku zatrzymanym w przedsiębiorstwie, z zysku bowiem tworzone są różne fundusze 0 0 1 F 0 0 1 Fzarówno o charakterze obli gatoryjnym, jak i normowanym przez statut przedsiębiorstwa, stanowią ce 0 0 1 Fposzerzenie własnej bazy kapitałowej, której podstawowy trzon sta nowi kapitał założycielski, z zysku 0 0 1 Ffinansowane są także przedsięwzię cia inwestycyjne (bezpośrednio lub w drodze spłaty rat zaciągniętych kredytów inwestycyjnych). Drugim kryterium klasyfikacyjnym jest czasokres 0 0 1 F, na jaki udo stępniane są przedsiębiorstwu środki finansowe. Wymienia się wówczas finansowanie długookresowe oraz finansowanie krótkookresowe. Finansowanie długoterminowe dotyczy środków, które angażowane w działalność przedsiębiorstwa są na stałe 0 0 1 Flub długofalowo. Na ogół przyjmuje się, że chodzi o środki, których okres zwrotu jest dłuższy ani żeli rok, czy czym w ramach tego finansowania często wyodrębnia się dodatkowo finansowanie średnioterminowe, o 0 0 1 Fokresie zwrotu udo stępnionych kapitałów nic przekraczającym pięciu lat. Środki pozyskane w ramach finansowania długoterminowego obejmują zatem kapitały wnoszone przez właścicieli oraz zobowiązania w 0 0 1 Fformie kredytów lub pożyczek o relatywnie długim terminie spłaty i określane są powszech nie jako kapitał stały. Stanowią one stabilną podstawę finansowania działalności przedsiębiorstwa i decydują w istotnej mierze 0 0 1 Fo utrzymy waniu przez przedsiębiorstwo długoterminowej płynności finansowej. Finansowanie krótkookresowe kojarzy się z kolei z udostępnieniem przedsiębiorstwu środków na okres krótszy niż jeden rok (zobowiązania krótkoterminowe), obejmuje również środki wypracowywane na bieżąco 0 0 1 Fprzez samo przedsiębiorstwo. W obrębie zobowiązań krótkotermino wych wyodrębnia się kredyty i pożyczki 0 0 1 F 0 0 1 Fkrótkoterminowe wraz przypa dającymi na dany rok spłatami rat kredytów i pożyczek długotermino wych 0 0 1 Foraz zobowiązania bieżące, obejmujące obowiązek płatności wo bec dostawców, pracowników, budżetu itp. 0 0 1 F 0 0 1 FŚrodki te podlegają wielo krotnej niekiedy fluktuacji w ciągu roku. co powoduje konieczność sta łego podejmowania działań zapewniających spłacanie ich w terminie. Finansowanie krótkoterminowe warunkuje więc utrzymywanie bieżącej płynności finansowej. Struktura kapitału według stopnia czasowej jego 0 0 1 Fdyspozycyjności znajduje odzwierciedlenie w uszeregowaniu poszcze gólnych elementów składowych pasywów w bilansie. j 0 0 1 FTrzeci, szczególnie istotny z punktu widzenia zarządzania finan sami przedsiębiorstwa, układ klasyfikacyjny obejmuje wyodrębnienie finansowania własnego i finansowania obcego. Podstawę tej 0 0 1 Fklasyfi kacji stanowi źródło pochodzenia kapitału i wynikająca z tego tytułu pozycja prawna dawcy kapitału. 0 0 1 FKapitał własny obejmuje środki posta wione do dyspozycji przedsiębiorstwa przez jego właścicieli. Podmiot 0 0 1 Fwnoszący kapitał staje się współwłaścicielem lub właścicielem przed siębiorstwa i ma wpływ na podejmowanie decyzji. Znaczenie kapitału własnego jest dwojakie: spełnia od funkcję roboczą (służy finansowaniu działalności) oraz stanowi gwarancję roszczeń dla wierzycieli (funkcja gwarancyjna ). Kapitał własny nie może być wycofany aż do momentu likwidacji przedsiębiorstwa (co nie oznacza, że 0 0 1 Fw trakcie funkcjonowa nia przedsiębiorstwa nie może się zmieniać się jego właściciel). Dawcy kapitału własnego w zasadzie nie otrzymują odsetek, mają jednak prawo do uczestnictwa w zyskach. Kapitał obcy rozumiany jest jako wielkość środków finansowych postawionych do dyspozycji przedsiębiorstwa na czas ograniczony przez jego wierzycieli. Powinien być zwrócony w o-kreślonym terminie. Spełnia w 0 0 1 Fprzedsiębiorstwie wyłącznie funkcję ro boczą stanowi poszerzenie bazy finansowania i przez to pozwala na rozszerzenie rozmiarów działalności. Wnoszący kapitał obcy w formie kredytów lub pożyczek mają prawo do 0 0 1 F 0 0 1 Fwynagrodzenia w formie odse tek, a w pewnych sytuacjach mogą również uzyskać uprawnienia w za kresie kontroli i podejmowania decyzji w przedsiębiorstwie. Kapitałem obcym są również środki stanowiące 0 0 1 Fzobowiązania bieżące - do momen tu upływu terminu ich płatności przedsiębiorstwo nie ponosi kosztów związanych z udostępnieniem tego kapitału. W przypadku upadłości lub likwidacji przedsiębiorstwa wierzyciele 0 0 1 Fznajdują się w sytuacji uprzywi lejowanej w stosunku do podmiotów wnoszących kapitał własny: ich roszczenia regulowane są bowiem w pierwszej kolejności. Między przedstawionymi układami klasyfikacyjnymi zachodzą ścisłe powiązania, a nawet można powiedzieć, że układy te nakładają się na siebie, reprezentują różny punkt widzenia na ten sam problem, jakim jest finansowanie przedsiębiorstwa. Ilustruje to schemat przedstawiony na Rysunku 2.1. Wszystkie trzy układy klasyfikacyjne odgrywają ważną rolę w zarządzaniu finansami przedsiębiorstwa i znajdują swoje 0 0 1 Fod zwierciedlenie w ewidencji i sprawozdawczości finansowej. Nie mniej jednak wydaje się, że najważniejszy 0 0 1 Fjest podział finansowania według źródeł pochodzenia kapitału, zakładający wyodrębnienie kapitałów wła snych 0 0 1 Foraz kapitałów obcych. Przesłanką dla tego podziału jest zróżni cowanie sposobów angażowania kapitału w 0 0 1 Fdziałalność gospodarczą, sposobów uczestnictwa w procesie inwestowania: kapitał własny repre zentuje angażowanie bezpośrednie (wynagrodzeniem za udostępnienie kapitału jest przypadku zysk jako nagroda za ryzyko i innowacyjność), kapitał obcy reprezentuje angażowanie pośrednie (wynagrodzeniem za uczestnictwo w procesie gospodarczym jest w tym przypadku procent). Wyodrębnienie finansowania własnego i finansowania obcego akcentuje również aspekt własności przedsiębiorstwa, co ma szczególne znaczenie w warunkach gospodarki rynkowej, opartej na własności prywatnej. Charakteryzując finansowanie przedsiębiorstwa przyjmijmy podział na finansowanie własne i finansowanie obce za podstawowy. Rysunek 2.1. Podstawowe układy klasyfikacyjne finansowania przedsiębiorstw Finansowanie wewnętrzne (samofinansowanie) Zysk zatrzymany Finansowanie zewnętrzne Kapital założycielski Kredyty Pożyczki Zobowiązania Finansowanie własne (kapitały własne) Finansowanie obce (kapitały obce)Fundusze tworzone z zysku Fundusze i kapitały - udziałowy - zakładowy - akcyjny Finansowanie długoterminowe (kapitał stały) 0 0 1 FFinansowa nie 0 0 1 Fkrótko terminowe 2. Finansowanie własne Finansowanie własne i powstały w rezultacie tego finansowania kapitał własny mogą przyjąć 0 0 1 Fróżnorodną postać. Podstawową rolę od grywa tu forma organizacyjno-prawna przedsiębiorstwa. Nie 0 0 1 Fwnikając zbyt szczegółowo w uregulowania prawne przedstawimy pokrótce zasa dy tworzenia funduszy własnych w różnych formach przedsiębiorstw funkcjonujących w gospodarce polskiej. Spółki osobowe W spółkach osobowych, stosownie do zawartej umowy, jej wspólnicy wnoszą określone wkłady. Wkład 0 0 1 F 0 0 1 Fmoże mieć charakter pie niężny (gotówkowy lub wierzytelnościowy), może polegać na wniesie niu własności rzeczy lub na udostępnieniu rzeczy do użytkowania, może wreszcie oznaczać wniesienie usług (świadczenie przez wspólnika usług w sposób trwały, okresowy a nawet jednorazowy). Wyodrębniony 0 0 1 Fmają tek spółki 0 0 1 Fwyrażony w wartościach pieniężnych jest jej zasobem pie niężnym i tworzy fundusz wspólników (współwłaścicieli spółki). Wspólną własnością spółki są również dochody spółki - stanowią one, obok funduszu 0 0 1 Fwspólników, źródło finansowania potrzeb spółki. Zy skiem (stratą) spółki jest wartość majątkowa, o którą z 0 0 1 Fodpowiedzialnością wynikają z umowy spółki, uchwał zgromadzenia wspólników i decyzji uprawnio nych 0 0 1 Forganów spółki. Fundusz rezerwowy tworzony jest w celu finan sowania szczególnych strat i wydatków, 0 0 1 Fzwłaszcza zaś w celu zabezpie czenia finansowania zamierzonych przedsięwzięć, z którymi wiążą się znaczne 0 0 1 Fwydatki, bądź których pozytywny wynik jest związany z ryzy kiem (w konkretnych przypadkach tworzonych 0 0 1 F 0 0 1 Fmoże być szereg fundu szy rezerwowych). Ponieważ kodeks handlowy nie precyzuje zasad two rzenia i 0 0 1 Fwykorzystania funduszu rezerwowego, muszą one być uregulo wane w umowie spółki. W spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, jako spółce kapitałowej, może być tworzony również fundusz rozwoju, służący do 0 0 1 Ffinansowania inwestycji, prac naukowo-badawczych, wkła dów majątkowych na rzecz wspólnych 0 0 1 Fprzedsięwzięć (tworzony z zysku do podziału, dodatkowych wpłat wspólników, odsetek od zgromadzo nych 0 0 1 Fjuż. środków): jednak w praktyce jest to forma finansowania typo wa raczej dla spółki akcyjnej. 0 0 1 FW porównaniu do spółek osobowych spółka z ograniczoną od powiedzialnością stwarza o wiele 0 0 1 Fwiększe możliwości pozyskania kapi tałów obcych. Wynika to nic tylko funkcji jakie spełnia fundusz 0 0 1 Fudzia łowy jako gwarant zobowiązań wobec wierzycieli oraz fakt posiadania osobowości prawnej, ale również 0 0 1 Fz obowiązku prowadzenia ścisłej ra chunkowości i sporządzania sprawozdań finansowych, ich 0 0 1 Fzatwierdza nia, a w przypadku prowadzenia działalności na większą skalę (kryteria zostaną wymienione przy charakterystyce sprawozdań finansowych) corocznego ich badania i publikowania. Nie bez znaczenia jest także możliwość tworzenia innych funduszy poza udziałowym, aczkolwiek w przypadku spółek z ograniczoną 0 0 1 Fodpowiedzialnością nie ma to charakte ru obligatoryjnego, lecz wynika z ustaleń zawartych w umowie spółki. Każdorazowe zmiany w tym względzie wymagają również zmiany u-mowy spółki. Spółka akcyjna Spółka akcyjna może być zawiązywana w każdym celu prawnie dozwolonym, jednak w praktyce stanowi ona przede wszystkim formę organizacyjno-prawną działalności gospodarczej, w szczególności 0 0 1 Fuła twiającą tworzenie wielkich przedsiębiorstw oraz koncentrację kapitału. Z uwagi na to, że w spółce akcyjnej związek akcjonariuszy ze spółką jest luźny i indywidualność akcjonariuszy jest w zasadzie dla spółki obojętna (tzw. bezosobowość i anonimowość), istnieje potr/.cba prawnej ochrony nie tylko wierzycieli, ale i samych wspólników. Podstawę działalności spółki akcyjnej stanowi statut, sporządzony w formie aktu notarialnego. Treść statutu musi odpowiadać wymaganiom stawianym przez, kodeks handlowy i zawierać 0 0 1 Fewentualne inne, poza akcjami, ure gulowania spraw związanych z tytułami uczestnictwa w dochodach i 0 0 1 Fmajątku spółki, (np. świadczenia na rzecz spółki lub możliwość uma rzania akcji). Kapitałem zakładowym w spółce akcyjnej jest kapitał akcyjny. Na kapitale akcyjnym opiera się byt 0 0 1 Fspółki i on stanowi fundusz zaspo kojenia wierzycieli i podstawę zdolności kredytowej spółki. Podobnie jak w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością tak i tu jest to suma czystego majątku, którą spółka jest obowiązana utrzymać w całości i nie rozdzielać między wspólników. W konsekwencji jego wartość jest u- mieszczana w 0 0 1 Fbilansie po stronie pasywów. W spółce akcyjnej obligato ryjne jest tworzenie również kapitału zapasowego, 0 0 1 Fstanowiącego inte gralną część kapitałów własnych. 0 0 1 FW stadium zawiązywania spółki akcyjnej nie jest wymagana peł na wpłata kapitału akcyjnego, wystarczy pokrycie w gotówce 1/4 części sumy nominalnej kapitału. W całości pokryte jednak muszą być przed zarejestrowaniem spółki akcje wydawane w zamian za wkłady rzeczowe (aporty). W całości przed zarejestrowaniem uiszczona musi być także nadwyżka między wartością emisyjną i wartością nominalną oraz 0 0 1 Fnależ ność za dopłatę z tytułu akcji uprzywilejowanych (wpływają ona do kapitału zapasowego). Istotną 0 0 1 Fróżnicą w porównaniu do spółki z ograni czoną odpowiedzialnością jest to, że w spółce akcyjnej kapitał 0 0 1 F 0 0 1 Fzakłado wy nie musi pochodzić wyłącznie od wspólników będących założycie lami spółki lub później indywidualnie przyjętymi do spółki. Udział w spółce akcyjnej może być oferowany także osobom trzecim w drodze publicznej subskrypcji. W ten sposób spółka akcyjna może skupiać większą liczbę wspólników, w tym 0 0 1 Ftakże drobnych, uczestniczących znacznie mniejszymi wkładami pieniężnymi lub aportami. Normatyw nym tego wyrazem jest postanowienie kodeksu handlowego, określające minimalną wartość akcji na poziomic bardzo 0 0 1 Fniskim w porównaniu do wartości minimalnego udziału w spółce z ograniczoną odpowiedzialno ścią (1 zł w relacji do 50 zł), przy jednoczesnym określeniu minimum kapitału akcyjnego na poziomie 100 tys. zł (kapitał zakładowy w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością musi wynosić co najmniej 4 tys. zł.). Kapitał akcyjny dzieli się na akcje o równej wartości. Wartość ta określana mianem nominalnej jest - w 0 0 1 Fzasadzie - miernikiem majątko wych uprawnień wspólników, w szczególności podziału dywidendy i kwoty likwidacyjnej. Różni się ona zarówno od ceny emisji akcji (ta musi być wyższa od wartości nominalnej), jak też 0 0 1 F 0 0 1 Fich kursu (cena ryn kowa akcji może być zarówno wyższa, jak i niższa od wartości nomi nalnej akcji, jak 0 0 1 Frównież od jej ceny emisyjnej). W przypadku umorze nia akcji z czystego zysku wartość kapitału akcyjnego 0 0 1 Fjest wyższa od iloczynu liczby wszystkich akcji przez jej wartość nominalną. Nie po dejmując wątku szczegółowej charakterystyki akcji, wymienimy jedynie podstawowe układy ich klasyfikacji: 0 0 1 Fz uwagi na sposób pokrycia (objęcia) akcje dzielą się na: go tówkowe i aportowe, ze względu na formę wyróżnia się akcje: imienne i na okaziciela, 0 0 1 Fwedług kryterium rozmiaru obowiązków i uprawnień związa nych z akcjami na ogół wymienia się akcje zwykłe (zwyczajne), uprzywilejowane oraz użytkowe (upośledzone). Właścicielowi akcji przysługuje między innymi prawo do udziału w zysku, jednak kwestie w sprawie podziału 0 0 1 Fzysku podejmowane są zawsze na podstawie uchwały walnego zgromadzenia i regulowane sto sownymi zapisami w statucie. Od podziału, z mocy samego prawa, wyłączona jest część zysku przeznaczonego na 0 0 1 Ffundusz zapasowy w wyso kości co najmniej 8% zysku netto, dopóki fundusz ten nic osiągnie 1/3 kapitału akcyjnego. Kapitał zapasowy zasilany jest ponadto z nadwyżki osiągniętej przy sprzedaży akcji powyżej 0 0 1 F 0 0 1 Fwartości nominalnej, pozosta łej po pokryciu kosztów wydania akcji, z. dopłat akcjonariuszy, wnoszo nych w 0 0 1 Fzamian za przyznanie szczególnych uprawnień ich akcjom i in nych dopłat. Schematyczne ujęcie konstrukcji 0 0 1 Fdwóch podstawowych funduszy własnych w spółce akcyjnej, których tworzenie jest obligato ryjne: akcyjnego i zapasowego przedstawiają Rysunki 2.4 oraz 2.5. 0 0 1 FPoza funduszami obligatoryjnymi (należy do nich jeszcze fun dusz (kapitał) rezerwowy z. aktualizacji 0 0 1 Fwyceny środków trwałych) w spółce akcyjnej, podobnie jak i w spółce z ograniczoną odpowiedzialno ścią, możliwe jest tworzenie funduszy rezerwowych a także funduszu rozwoju, które w bilansie wykazuje się jako 0 0 1 Fwieloletnie rezerwy celowe. Niejako odrębny problem stanowi fundusz świadczeń socjalnych, które go 0 0 1 Ftworzenie reguluje ustawa o zakładowym funduszu świadczeń so cjalnych. Odpisy na ten fundusz w normie 0 0 1 Fokreślonej przez ustawę ob ciążają wprawdzie koszty działalności przedsiębiorstwa, lecz fundusz ten może być dodatkowo zasilany m.in. przez odpisy z zysku netto. Tworzenie tego funduszu jest obligatoryjne w spółkach, 0 0 1 Fktóre powstały w wyniku prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych (regulują to zbio rowe układy pracy) a od 1996 roku obowiązek tworzenia funduszu świadczeń socjalnych dotyczy wszystkich zakładów pracy. Spółka akcyjna zobowiązana jest do prowadzenia szczegółowej rachunkowości zgodnie z obowiązującymi zasadami i sporządzania sprawozdawczości finansowej, która corocznie podlega badaniu przez 0 0 1 Fbiegłego rewidenta, zatwierdzaniu przez walne zgromadzenie akcjona riuszy, przedstawianiu sądowi 0 0 1 Frejestrowemu oraz odpowiedniemu mini sterstwu oraz publikacji. Spółki akcyjne jako osoby prawne podlegają 0 0 1 Fzatem przepisom szczególnym. Ich wiarygodność określająca możliwo ści pozyskiwania kapitałów obcych jest o wiele większa, w porównaniu do spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, nie mówiąc już o spółkach osobowych. Przedsiębiorstwo państwowe 0 0 1 FPodstawy prawne systemu finansowego przedsiębiorstwa pań stwowego reguluje stosowna ustawa o 0 0 1 Fgospodarce finansowej przedsię biorstw państwowych (Dz.U. z. 1989 r. nr 6, poz. 27, z późniejszymi 0 0 1 Fzmianami). Zgodnie z tą ustawą fundusze przedsiębiorstwa państwowe go można określić jako tytuły odzwierciedlające wartość powierzonego przedsiębiorstwu majątku. Tu należy wrócić nieco do historii. W 0 0 1 F 0 0 1 Fsyste mach ekonomiczno-finansowych poprzedzających system obecny sto sowano w przedsiębiorstwach 0 0 1 Fpaństwowych zasadę odgraniczania dzia łalności eksploatacyjnej od działalności rozwojowej. Z innych źródeł finansowano potrzeby bieżące, natomiast z innych inwestycje, postęp techniczny i innowacje: w praktyce występowało wiele funduszy, co ograniczało swobodę wykorzystania zasobów pieniężnych pozostających do 0 0 1 Fdyspozycji przedsiębiorstwa. Wprowadzone zmiany zmierzają stop niowo w kierunku upodobnienia zasad 0 0 1 Fgospodarki finansowej do obo wiązujących w spółkach kapitałowych, umożliwiając przedsiębiorstwom państwowym przeznaczanie wygospodarowanych środków zgodnie z hierarchią potrzeb określanych przez samo 0 0 1 Fprzedsiębiorstwo. Oczywi ście w dalszym ciągu istnieją określone mechanizmy ograniczające 0 0 1 Fgo spodarkę finansową, regulowane w sposób scentralizowany, u podstaw których leżą dbałość o utrzymanie 0 0 1 Fmakroekonomicznej równowagi eko nomicznej i fakt, iż formalnie przedsiębiorstwa stanowią własność 0 0 1 FSkar bu Państwa. Podstawowymi funduszami w przedsiębiorstwie państwowym są: fundusz założycielski oraz fundusz przedsiębiorstwa. Ich cechą charakterystyczną jest wyodrębnienie nie konkretnych środków, lecz określonych 0 0 1 Ffinansowo części majątku znajdującego się w gestii przed siębiorstwa państwowego. Środki na utworzenie tych 0 0 1 Ffunduszów wyod rębniono z istniejącego wcześniej funduszu statutowego. Ponadto w przedsiębiorstwie państwowym, podobnie jak w spółkach kapitałowych, funduszami własnymi są: fundusz z aktualizacji wyceny 0 0 1 Fśrodków trwa łych oraz nie podzielony wynik finansowy. Fundusz założycielski jest wkładem majątkowym państwa i reprezentuje wartość wydzielonej przedsiębiorstwu 0 0 1 Fczęści mienia ogól nonarodowego. Jego wielkość podlega wpisowi do rejestru 0 0 1 Fprzedsię biorstw państwowych, 0 0 1 Fw ten sposób Skarb Państwa jest jakby udziałow cem, który finansuje w określonej części działalność przedsiębiorstwa państwowego. Wartość funduszu założycielskiego przez szereg 0 0 1 Flat sta nowiła podstawę 0 0 1 Fnaliczania dywidendy na rzecz budżetu państwa: wy sokość stopy procentowej wyznaczającej poziom dywidendy corocznie określano w ustawie budżetowej, z uwzględnieniem 0 0 1 Fprzewidywanej sto py zysku w gospodarce oraz podstawowej stopy oprocentowania kredytu refinansowego NBP (ostatnio stopa ta wynosiła 10%). Od 1.01.1996r. obowiązują nowe zasady rozliczania wyniku finansowego 0 0 1 Fprzedsię biorstw 0 0 1 Fpaństwowych: aktualnie obciążenie z tego tytułu na rzecz budże tu państwa wynosi 15% zysku netto. Fundusz założycielski powstał z przekształcenia funduszu statutowego w środkach trwałych i częściowo (25 %) z przejęcia funduszu statutowego w środkach obrotowych oraz z wykorzystywanych w latach 1984-88 dotacji 0 0 1 Fbudżetowych na inwesty cje. Zasilany jest przekazywanymi z budżetu państwa dotacjami na finansowanie 0 0 1 Frozwoju przedsiębiorstwa, a także innymi środkami przeka zanymi przez organ założycielski lub Skarb Państwa. Jego zmiany (zarówno zwiększenie jak i zmniejszenie) mogą być także rezultatem nieodpłatnego 0 0 1 Fotrzymywania lub przekazywania mienia w postaci środ ków trwałych. Tworzenie i zasilanie funduszu 0 0 1 Fzałożycielskiego przed stawia schemat na Rysunku 2.6. Fundusz przedsiębiorstwa 0 0 1 F stanowi wyraz dorobku przedsię biorstwa wynikającego z całokształtu jego działalności i traktowany jest jako własność przedsiębiorstwa. W przedsiębiorstwach już 0 0 1 Ffunkcjonują cych 0 0 1 Fpowstał w wyniku przejęcia stanów zasobów pieniężnych zgroma dzonych na funduszach: rozwoju, rezerwowym, postępu technicznego, efektów wdrożeniowych oraz pozostałej części środków nie przejętych przez fundusz założycielski a nagromadzonych na funduszu statutowym w środkach trwałych i środkach obrotowych. Jego zwiększenia następują z zysku pozostającego do dyspozycji przedsiębiorstwa i odpisów 0 0 1 F 0 0 1 Famor tyzacyjnych, a także przez nieodpłatne przejęcie składników majątko wych na podstawie odrębnych ustaw i w drodze darowizn otrzymanych od innych przedsiębiorstw. Zmniejszenie funduszu przedsiębiorstwa może wynikać ze straty bilansowej oraz umorzenia majątku trwałego. Fundusz przedsiębiorstwa zmniejsza się także o kwoty majątku trwałego przekazane nieodpłatnie osobom prawnym lub fizycznym w wykonaniu prawomocnych decyzji i orzeczeń wydanych przez upoważnione organy oraz o kwoty darowizn mienia w 0 0 1 Fpostaci zakładowych domów miesz kalnych, żłobków, przedszkoli, obiektów socjalnych na rzecz innych osób 0 0 1 Fprawnych. Schemat tworzenia i zasilania funduszu przedsiębior stwa przedstawia Rysunek 2.7. 0 0 1 FPoza wymienionymi funduszami, które stanowią obecnie pod stawową konstrukcję w finansowaniu 0 0 1 Fdziałalności przedsiębiorstw pań stwowych mogą istnieć także inne fundusze tworzone z zysku. Ustawa o gospodarce finansowej przedsiębiorstw dopuszcza także możliwość tworzenia funduszów obciążających koszty 0 0 1 F(np. w przemyśle wydobyw czym fundusz szkód górniczych, w przedsiębiorstwach wydobywających minerały 0 0 1 Fmetodą odkrywkową fundusz rekultywacji). Funduszem obcią żającym koszty jest również zakładowy fundusz świadczeń socjalnych, służący do finansowania szeroko rozumianej działalności socjalnej. 0 0 1 FZa sady tworzenia 0 0 1 Ftego funduszu reguluje odrębna ustawa (ustawa o zakła dowym funduszu świadczeń socjalnych z dnia 4 marca 1994 r. (Dz.U. nr 43, poz. 163). Tworzenie tego funduszu ma charakter obligatoryjny w przedsiębiorstwach, które dotychczas zobowiązane były do naliczania zakładowych funduszy socjalnego i mieszkaniowego. Przedsiębiorstwa, które dotychczas nie tworzyły zakładowego funduszu socjalnego i 0 0 1 Fza kładowego funduszu mieszkalnego w latach 1994 i 1995 mogą tworzyć zakładowy fundusz świadczeń socjalnych, a od 1996 roku muszą go tworzyć. Odpisy, w granicach ustawowych normatywów, uznawane są za koszty uzyskania przychodów, wpływają więc na poziom zysku, a przez to na odprowadzany podatek dochodowy. Warto o tym pamiętać wówczas, gdy przedsiębiorstwo nie jest zobligowane do tworzenia 0 0 1 Fza kładowego funduszu świadczeń socjalnych. Zyskuje ono wprawdzie w postaci zmniejszenia kosztów, traci natomiast w podatku dochodowym i liczyć się musi z niezadowoleniem załogi. Z tych względów prawa do tego, aby nie tworzyć funduszu lub naliczać go w niższej wysokości nie należy wykorzystywać. Zapisy o tworzeniu 0 0 1 Fzakładowego funduszu świadczeń socjalnych powinny być zawarte w zbiorowych układach pra cy. Oprócz naliczeń w koszty fundusz ten zasilany może być z odpisów zysku do podziału a także z innych źródeł (np. 0 0 1 Fopłaty, darowizny, od setki ze środków funduszu - sprawy te reguluje wspomniana ustawa). Podobnie jak w innych przedsiębiorstwach obligatoryjne jest tworzenie funduszu rezerwowego z aktualizacji wyceny środków trwałych. Podział zysku (po opodatkowaniu podatkiem dochodowym i po odliczeniu wpłat na rzecz budżetu państwa) na część zasilającą fundusz przedsiębiorstwa, dofinansowanie zakładowego funduszu świadczeń socjalnych oraz fundusz nagród dla załogi pozostawia się swobodnej decyzji przedsiębiorstwa. Podział ten powinien godzić potrzeby bieżące i rozwojowe. 0 0 1 FBiorąc pod uwagę wzajemne relacje między funduszem założy cielskim a funduszem przedsiębiorstwa 0 0 1 Fnależy przypuszczać, iż w dłuż szej perspektywie czasowej w przedsiębiorstwach 0 0 1 Fzwiększających pro dukcję i znajdujących się w dobrej kondycji finansowej udział funduszu założycielskiego będzie malał. Fundusz ten jest bowiem wielkością względnie stałą. Przedsiębiorstwa te będą dysponowały coraz większą kwotą zysku na 0 0 1 Fpotrzeby własne, co umożliwi wzrost funduszu przed siębiorstwa. W innych przedsiębiorstwach może dojść do sytuacji, że powstała strata spowoduje zmniejszenie funduszu przedsiębiorstwa. Możliwości rozwojowe przedsiębiorstwa będą w znacznym stopniu o-graniczone i w rezultacie może to doprowadzić do jego likwidacji lub upadłości. Jednoosobowa spółka Skarbu Państwa Jednoosobowa spółka Skarbu Państwa powstaje w rezultacie tzw. komercjalizacji przedsiębiorstwa państwowego. Przekształcenia przedsiębiorstwa w spółkę prawa handlowego dokonuje się aktualnie w celu jego prywatyzacji. Z prawnego punktu widzenia jednoosobowa spółka Skarbu Państwa, powstała w wyniku 0 0 1 Fprzekształcenia przedsię biorstwa państwowego, jest zupełnie innym typem osoby prawnej. W sensie ekonomicznym przekształcony podmiot gospodarczy jest nadal państwowy, aczkolwiek jest to już własność 0 0 1 F 0 0 1 FSkarbu Państwa, a nie pań stwowej osoby prawnej. Traci tą właściwość wówczas, gdy Skarb Pań stwa wyzbywa się akcji lub udziałów: jednoosobowe spółki Skarbu Państwa mogą mieć bowiem spółkami akcyjnymi 0 0 1 F 0 0 1 Flub spółkami z ograni czoną odpowiedzialnością. W sensie techniczno-prawnym zabieg prze kształcenia jest o tyle istotny, że umożliwia udostępnienie akcji (udziałów) osobom trzecim, czyli właściwą prywatyzację. Istniejący w przedsiębiorstwie państwowym podział kapitałów własnych na fundusz założycielski i 0 0 1 Ffundusz przedsiębiorstwa nie wy wiera bezpośredniego wpływu na kształtowanie kapitałów własnych spółki. Mechaniczne łączenie obu tych funduszy w jeden kapitał własny jednoosobowej spółki Skarbu Państwa jest w