Pobierz średniowiecze i renesans matura język polski podstawowy 2025 + pytania jawne i więcej Notatki w PDF z Język polski tylko na Docsity!
ŚREDNIOWIECZE
Pojęcia: o Literatura parenetyczna – utwory mające na celu propagowanie wzorów postępowania (asceta, władca, rycerz etc.) o Dualizm – w śmiertelnym ciele człowieka znajduje się nieśmiertelna dusza, asceza i hedonizm, dwa skrajne zjawiska, istnienie dobra i zła na świecie o Teocentryzm – idea zakładająca, że Bóg jest początkiem, ośrodkiem i końcem o Chanson de geste - pieśń o czynach rycerzy, poematy epickie opowiadające o czynach historycznych i legendarnych o Alegoria – podwójne znaczenie – przenośne i dosłowne o Historiografia – związane z wydarzeniami historycznymi, skupiała się wokół władców o Hagiografia – opisywanie żywotów świętych o Franciszkanizm – nawiązuje do postawy św. Franciszka: Miłość do Boga i bliźnich Umiłowanie świata, natury, nie izolowanie się Afirmacja wszelkich przejawów istnienia, docenianie tego co stworzył Bóg Przyjmowanie z pokorą dobra i cierpienia Skromne, pokorne życie, w służbie innym Motywy: o Rycerz: Człowiek bez skazy, pobożny Honorowy, dzielny, broni słabszych Zdolny do poświęceń, patriota o Asceta: Dąży do osiągnięcia doskonałości duchowej Porzucał dobra materialne żeby poświęcić się modlitwie (asceza) o Władca: Mądry, odważny, waleczny, pobożny Sprawiedliwy, dbający o poddanych o Danse macabre – motyw tańca śmierci, każdy jest równy wobec śmierci o Mater dolorosa – motyw matki boleściwej, cierpiącej po ukrzyżowaniu Jezusa o Deesis – prośba modlitewna, wstawiennicza – temat ikonograficzny, w centrum Chrystus, a po bokach Maryja i Jan Chrzciciel Cytaty: o „Memento mori” - pamiętaj o śmierci, przypomnienie dla ludzi żeby dobrze żyć
o „Ars bene moriendi” – sztuka dobrego umierania o „Ad maiorem gloriam” – na wyższa chwałę Boga (przejawia się w anonimowości) Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią: o Śmierć to kobieta pochodząca z grzechu pierworodnego o Podlega jej każdy niezależnie od statusu, wyglądu, płci (danse macabre) o Polikarp pada na ziemię z przerażenia o Zadaje pytania kościotrupowi dotyczące śmierci Motyw tańca śmierci Pieśń o Rolandzie: o Został wybrany na dowódcę straży tylnej (zaszczyt dla rycerza), reaguje na to z pokorą, ale również z wdzięcznością o Odrzuca propozycję króla (Karola Wielkiego), który chce zostawić mu połowę wojska, ponieważ nie chce osłabiać oddziałów swojego państwa, chce zachować się honorowo o Nie chce zadąć w róg i wezwać pomocy ponieważ nie chce się zhańbić, okazać słabości o Walczy do ostatniego tchu o Kiedy czuje, że śmierć jest blisko modli się do Boga za swoje wojsko o Wchodzi na górę, chce zbliżyć się do Boga o Uderza Durendalem w głaz, chce go zniszczyć by nie wpadł w niepowołane ręce o Umiera z twarzą zwróconą w stronę Hiszpanii, świadczy to o jego odwadze, pokazuje, że nawet w obliczu śmierci nie odwraca się tyłem do wroga o Biję się ręką w pierś, żałując za grzechy, prosząc o przebaczenie o Wyciąga do Boga prawą rękawice, oddając się Bogu o Motyw sztuki dobrego umierania Średniowieczny etos rycerski Odwaga, męstwo, waleczność Lojalność wobec władcy Honor Gotowość oddania życia za ojczyznę Wiara chrześcijańska Gall Anonim Kronika polska: o Opowiada o chwale i szlachetności Bolesława Chrobrego o Przyjął św. Wojciecha z otwartymi rękami, ponieważ wiedział że wiele wycierpiał o Schrystianizował Pomorze i Prusy z pomocą św. Wojciecha o Bolesław Chrobry wykupił ciało męczennika św. Wojciecha o Jest opisywany jako władca idealny
RENESANS
Teatr elżbietański – rozkwitł za czasów Elżbiety I Wszyscy mieli dostęp (kobiety też) Aktorzy mieli kontakt z widownią, zwracali się do nich Aktorami mężczyźni i chłopcy (grający kobiety) Nie używano dekoracji, tylko napisy informacyjne (gdzie dzieje się akcja) Cechy dramatu szekspirowskiego: Różne miejsca akcji, akcja rozgrywa się przez kilka dni, a nawet lat, wiele wątków Mieszanie tragizmu z komizmem, ukazywanie momentu śmierci, często brutalnej Wprowadzenie do dramatu postaci fantastycznych, Pozostawienie przestrzeni do własnej oceny bohaterów przez widza, nie poucza Bohaterowie sami kształtują swój los Pojęcia: Humanizm – główny pogląd epoki renesansu, zainteresowanie człowiekiem i antykiem Antropocentryzm - koncentracja na człowieku, człowiek najbardziej rozwiniętą istotą w świecie natury, (wolność, godność, umysł, możliwość rozwoju) Człowiek renesansu – wszechstronnie wykształcony „Człowiekiem jestem i nic co ludzkie nie jest mi obce” Reformacja – ruch dążący do odnowy chrześcijaństwa, sprzeciw wobec porzucenia przez Kościół ideałów, przyczynił się do powstania wyznań protestanckich Petrarkizm – miłość słodkie cierpienie, ukochana ideałem kobiety Sceptycyzm – odrzucanie możliwości uzyskania wiedzy pewnej Makiawelizm – cel uświęca środki Gatunki literackie: Sonet jest podzielony na 4 strofy: o dwie pierwsze mają 4 wersy o charakterze opisowym o dwie ostatnie 3 wersy o charakterze refleksyjno-filozoficznym Tren: o utwór żałobny o liryka funeralna (pogrzebowa) o pochwała zalet zmarłej osoby o podmiot liryczny prowadzi monolog Fraszka – dosł. błahostka – krótki wierszowany utwór, zawiera dowcipną/zaskakującą puentę William Szekspir Makbet:
Postacie: Makbet, lady Makbet, wiedźmy, Banko, Makduf Trzy wiedźmy przepowiadają przyszłość Makbetowi (tanowi Kawdoru i przyszłemu królowi Szkocji) i Bankowi (przyszłemu ojcu królewskiego rodu). Zabójstwo króla Dunkana przez Makbeta Ucieczka synów Dunkana i następców tronu z obawy przed śmiercią Makbet zostaje królem. Zlecenie przez Makbeta zabójstwa zakończone śmiercią Banka i ucieczką jego syna. Obłąkanie Makbeta i kolejne przepowiednie czarownic - Makbet nie zginie z rąk człowieka zrodzonego z kobiety, a jego śmierć poprzedzi zbliżenie się lasu Birnam. Zamordowanie żony i dzieci Makdufa oraz zdobycie jego zamku przez króla Makbeta. Choroba obłąkańcza Lady Makbet i samobójstwo królowej. Śmierć Makbeta z rąk Makdufa bitwy, w której armia Makdufa, ukryta była za gałęziami z lasu Birnam Obwołanie Malkolma nowym królem Szkocji. Przed zdobyciem władzy: o Mężny, odważny, oddany królowi o Uważany za bohatera, wzór do naśladowania W czasie walki o władzę: o Uważa, że królobójstwo jest nieludzkie, król Dunkan był dla niego dobry o Ma wiele wątpliwości moralnych o Jego czyn sprzeczny z kodeksem rycerskim, według którego Makbet żył Po zdobyci władzy: o Jest bezduszny, nie przejmuje się śmiercią żony o Nie czuje trwogi o swoje życie, bo wierzył, że druga część przepowiedni się nie spełni („nie zabije Cię nikt zrodzony z niewiasty”) Lady Makbet jest bezwzględna, nie cofnie się przed niczym, aby osiągnąć cel, manipuluje mężem, namawia go do zbrodni Wiedźmy: o nie nakłaniają Makbeta do zbrodni o nie wiedzą co sią stanie z Makbetem, ale chcą go doprowadzić do upadku o Hekate chce ukarać Makbeta za jego pychę o Nie są jednoznacznie złe, ale mają wpływ na popełnioną zbrodnie
o XIX (Sen) Kochanowskiemu ukazuje się zmarła matka trzymając w rękach Urszulkę Kochanowski uświadomił sobie że dzięki swojej mądrości może przetrwać bóle życia codziennego W życiu nie chodzi o to żeby nie czuć cierpienia, należy się go spodziewać, ponieważ jest nieodłączną częścią życia Poeta godzi się ze stratą córki i przez usta matki dzieli się ukojeniem z innymi
