Średniowiecze jako epoka literacka. Charakterystyka oraz postawy
światopoglądowe epoki
Średniowiecze to fascynująca epoka literacka, która trwała przez wieki, od około V do XV wieku w
Europie. Za umowną datę rozpoczęcia tego okresu uznaje się upadek cesarstwa
zachodniorzymskiego (476 rok), a za koniec odkrycie przez Kolumba Ameryki (1492 rok). Ta
epoka charakteryzowała się unikalnym stylem i postawami światopoglądowymi, które były głęboko
zakorzenione w ówczesnej kulturze, religii i społeczeństwie.
Hasła epoki:
W literaturze średniowiecza temat śmierci odgrywał istotną rolę i był często obecny zarówno w
tekstach religijnych, jak i świeckich, więc hasła epoki również są związane z tematem śmierci:
Memento mori – pamiętaj o śmierci!
Danse macabre – taniec śmierci!
Ars vivendi, ars moriendi – sztuka życia, sztuka umierania.
Najważniejsze cechy i postawy światopoglądowe epoki:
Uniwersalizm (jedność kultury) – podstawę całej europejskiej wspólnoty kulturowej
stanowiła religia chrześcijańska, a także znajomość języka Kościoła, czyli łaciny. Poza tym
w całej Europie panował jeden ustrój społeczny (feudalizm).
Teocentryzm (Bóg w centrum wszystkiego) – najważniejszą wartością dla ludzi
średniowiecza był Bóg, któremu podporządkowywano cały świat.
Dualizm – świat postrzegany był na zasadzie przeciwstawnych wartości. Jest to pogląd
pochodzący od Platona, który został przejęty przez św. Augustyna. Twierdził on, że każda
rzecz ma dwie strony: ziemską i duchową.
Scholastyka – metoda rozumowego uzasadniania prawd wiary, oparta na logice
Arystotelesa, a rozwijana w średniowieczu przez św. Tomasza z Akwinu.
Rękopiśmiennictwo – księgi były pisane ręcznie i bogato zdobione. Właśnie dlatego były
bardzo drogie i tylko nieliczne osoby mogły pozwolić sobie na ich zakup.
Dwujęzyczność – najważniejszym językiem była łacina, która dopiero później zaczęła
ustępować językom narodowym.
Filozofia:
Filozofia - średniowieczna myśl filozoficzna była podporządkowana tematyce religijnej.
Najwybitniejszymi przedstawicielami byli teologowie. Filozofia w średniowieczu zdominowana
była przez dwóch głównych myślicieli: św. Augustyna i św. Tomasza z Akwinu.
Św. Augustyn (354-430) to filozof pochodzący z miasta Tagasta. Początkowo wyznawał
manicheizm. Nawrócił się pod wpływem matki św. Moniki. Miał wówczas 33 lata. Został biskupem
Hippony i jednym z czterech wielkich doktorów Kościoła. Jest twórcą augustynizmu.
Założenia augustynizmu:
Bóg jest centralną kategorią filozofii i teologii;
św. Augustyn uważał, że zło to brak dobra;
dualizm;
celem człowieka jest poznawanie Boga i własnej duszy, które ma się dokonywać dzięki
łasce bożej;
rozum i wiara powinny się uzupełniać;
człowiek to istota, która jest wewnętrznie rozdarta i skazana na nieustanną walkę.
