sredniowiecze- notatki | Egzamin maturalny Język polski

Lekcja 1

T: Zaczynamy podróż przez epoki.

1. Nazwa i ramy czasowe epoki.

-Termin starożytność obejmuje dorobek kulturowy społeczności bliskiego wschodu oraz basenu

Morza Śródziemnego, od czasu wynalezienia pisma do początku średniowiecza. Kulturę

starożytnych Greków i Rzymian wyróżnia się za pomocą dwóch terminów starożytność klasyczna

oraz antyk. IV w.p.n.e. - V w.n.e.

5 wynalazków średniowiecza:

-prasa drukarska,

-zegar mechaniczny,

-okulary,

-proch strzelniczy,

-podnośnik śrubowy.

2. Prehistoria- czas od pojawienia się człowieka do wynalezienie pisma przez Sumerów.

Przełomowe znaczenia pisma:

* możliwość utrwalania myśli oraz przekazywania ich w czasie i przestrzeni,

* przyczynienie się do rozwoju sprawnie zarządzanych państw,

*ułatwienie gromadzenia i przetrwanie wiedzy.

3. Starożytność jako epoka w dziejach kultury.

*starożytność to najdłuższa epoka historyczna,

*trwała od wynalezienia pisma, czyli od połowy IV tysiąclecia, do upadku cesarstwa rzymskiego w

476 roku,

*obejmuje dorobek różnych kultur obszaru Bliskiego Wschodu i basenu Morza Śródziemnego:

sumeryjskiej, egipskiej, babilońskiej i fenickiej,

*starożytność klasyczna to kultura grecka i rzymska, określana również terminem antyk.

4. Uwarunkowania geograficzne i społeczne.

*silnie zhierarchizowane społeczeństwa, w których istotną rolę odgrywali kapłani,

*politeizm jako dominujący system religijny- pierwszą religią monoteistyczną był judaizm, z

którego narodziło się chrześcijaństwo,

*cywilizacje powstawały w miejscu sprzyjających warunków naturalnych, takich jak ciepły klimat i

dostęp do wody, które ułatwiały uprawę roli,

*miasta na skrzyżowaniu szlaków handlowych oprócz wymiany towarów umożliwiały wymianę

kulturową.

5. Starożytność klasyczna.

GRECJA RZYM

*forma organizacji państwowej miasto- państwo

(polis) będące wspólnotą mieszkańców miasta-

obywateli, najczęstszą formą rządów było

ludowładztwo, czyli demokracja,

*od królestwa, przez republikę, do cesarstwa, a

w wyniku podbojów- imperium,

*dwa odmienne modele ustrojowe: Ateny

(rozkwit demokracji, kultury i sztuki, zwany

złotym wiekiem) oraz Sparta

(podporządkowanie celom wojennym)

*znakomita organizacja państwa: rzymskie

prawo, rozbudowany system dróg,

*narodziny wielu gatunków literackich, teatru,

rozwój filozofii, architektury,

*okres rozkwitu pod rządami Oktawiana

Augusta (rozwój kultury pod mecenasem

Podgląd częściowego tekstu

Pobierz sredniowiecze- notatki i więcej Egzamin maturalny w PDF z Język polski tylko na Docsity!

Lekcja 1 T: Zaczynamy podróż przez epoki.

Nazwa i ramy czasowe epoki. -Termin starożytność obejmuje dorobek kulturowy społeczności bliskiego wschodu oraz basenu Morza Śródziemnego, od czasu wynalezienia pisma do początku średniowiecza. Kulturę starożytnych Greków i Rzymian wyróżnia się za pomocą dwóch terminów starożytność klasyczna oraz antyk. IV w.p.n.e. - V w.n.e. 5 wynalazków średniowiecza: -prasa drukarska, -zegar mechaniczny, -okulary, -proch strzelniczy, -podnośnik śrubowy.
Prehistoria- czas od pojawienia się człowieka do wynalezienie pisma przez Sumerów. Przełomowe znaczenia pisma:

możliwość utrwalania myśli oraz przekazywania ich w czasie i przestrzeni,
przyczynienie się do rozwoju sprawnie zarządzanych państw, *ułatwienie gromadzenia i przetrwanie wiedzy.

Starożytność jako epoka w dziejach kultury. *starożytność to najdłuższa epoka historyczna, *trwała od wynalezienia pisma, czyli od połowy IV tysiąclecia, do upadku cesarstwa rzymskiego w 476 roku, *obejmuje dorobek różnych kultur obszaru Bliskiego Wschodu i basenu Morza Śródziemnego: sumeryjskiej, egipskiej, babilońskiej i fenickiej, *starożytność klasyczna to kultura grecka i rzymska, określana również terminem antyk.
Uwarunkowania geograficzne i społeczne. *silnie zhierarchizowane społeczeństwa, w których istotną rolę odgrywali kapłani, *politeizm jako dominujący system religijny- pierwszą religią monoteistyczną był judaizm, z którego narodziło się chrześcijaństwo, *cywilizacje powstawały w miejscu sprzyjających warunków naturalnych, takich jak ciepły klimat i dostęp do wody, które ułatwiały uprawę roli, *miasta na skrzyżowaniu szlaków handlowych oprócz wymiany towarów umożliwiały wymianę kulturową.
Starożytność klasyczna. GRECJA RZYM *forma organizacji państwowej miasto- państwo (polis) będące wspólnotą mieszkańców miasta- obywateli, najczęstszą formą rządów było ludowładztwo, czyli demokracja, *od królestwa, przez republikę, do cesarstwa, a w wyniku podbojów- imperium, *dwa odmienne modele ustrojowe: Ateny (rozkwit demokracji, kultury i sztuki, zwany złotym wiekiem) oraz Sparta (podporządkowanie celom wojennym) *znakomita organizacja państwa: rzymskie prawo, rozbudowany system dróg, *narodziny wielu gatunków literackich, teatru, rozwój filozofii, architektury, *okres rozkwitu pod rządami Oktawiana Augusta (rozwój kultury pod mecenasem

*igrzyska olimpijskie. możnych protektorów, powstanie wielkich budowli na zamówienie państwa, jak amfiteatr Koloseum), *rozpad na cesarstwo wschodnie i zachodnie- upadek tego kończy epokę.

Codzienność w antyku- agora. Agora- centralnie położony plac- rynek, najczęściej czworokątny, przy którym na ogół znajdowały się najważniejsze świątynie i siedziby urzędów miejskich, gdzie obywatele spotykali się, uczestniczyli w naradach, dyskutowali oraz załatwiali interesy i handlowali.
Co zawdzięczamy starożytnym Grekom i Rzymianom. Starożytnym Grekom i Rzymianom zawdzięczamy: demokrację i społeczeństwo obywatelskie, swobodę myśli i wolność słowa, podstawy filozofii, stworzenie kanonu piękna, eposy Homera, dramat, lirykę, retorykę, prawo, pojęcie słowa obywatel, kalendarz słoneczny, alfabet łaciński. MITOLOGIA L- T: Po co są mity? -pomagają wytłumaczyć trudne zjawiska, -nawiązują do dawnych wierzeń, -ukazują początek wszystkiego, -ukazują wierzenia starożytnych ludzi, -pozwalają oswoić śmierć, -są źródłem uniwersalnych wartości: wspólnota, solidarność, zaufanie, poświęcenie, kreacja, pomysłowość. Mit- utwór, opowieść o dawnych czasach, przedstawiająca odpowiedzi na pytania o początek świata, narodziny bogów, narodziny człowieka, wpływ bogów na ludzkie życie, bohaterami mitów są bogowie, istoty nadprzyrodzone i ludzie. Mity odczytujemy w sposób symboliczny, uniwersalny. Archetyp- powszechny schemat i wzorzec, który niezależnie od indywidualnych doświadczeń jest zakodowany w odbiorcach. Topos- tematy, motywy, które powtarzają się w literaturze, kulturze, są aktualne. L- T: W co wierzyli starożytni Grecy? Starożytni Grecy postrzegali świat jako przestrzeń uduchowioną, zamieszkiwaną nie tylko przez ludzi, ale także przez Bogów i istoty pośrednie.
Od czego wszystko się zaczęło?

L-

T: Historia Wojny Trojańskiej.

Plan wydarzeń:
Ukrycie Achillesa przez matkę.
Dołączenie się Achillesa do zbrojnej wyprawy (odnalezienie go przez Odyseusza).
Cisza morska- wstrzymanie wyprawy.
Dotarcie wojsk w okolice Troi.
Odmowa wydania Heleny przez Trojan.
Wybuch wojny.
Dziewięć lat walk, oblężenia, pojedynków.
Wybuch zarazy w greckim obozie w dziesiątym roku wojny.
Śmierć przyjaciela Achillesa.
Zemsta Achillesa i śmierć Hektora.
Wydanie zwłok Hektora Piramowi.
Śmierć Achillesa.
Kradzież cudownego posągu Ateny i wróżba Kasandry- zapowiedź upadku Troi.
Pozorne wycofanie wojsk greckich.
Koń Trojański- rzeź mieszkańców i zburzenie miasta.
Powrót bohaterów do Grecji.
Sposób ukazania wojny w micie- heroizacja bohaterów, gloryfikacja, brutalność, obszerne opisy, ingerencja świata bogów w działania wojenne.
Związki frazeologiczne: Koń Trojański, Pięta Achillesowa. Koń Trojański- symbol wojny. Pięta Achillesa- symbol nieudanej czynności w naszym życiu. L- T: Cierpienie dla dobra ludzkości- mit o Prometeuszu. Mit o Prometeuszu jest przykładem mitu antropogenicznego (o stworzeniu ludzi, człowieka). Pierwszych ludzi ulepił Prometeusz, pomieszał glinę ze łzami. Ludzie byli nieporadni, słabi, dlatego tytan wykradł z Olimpu boską iskrę i dał ludziom ogień. Nauczył ludzi posługiwać się ogniem i wielu pożytecznych umiejętności, które sprawiły, że ludzie stali się silniejsi. Zeusowi nie spodobały się poczynania Prometeusza, zesłał na ziemię Pandorę. Pandora miała beczkę z zamkniętymi nieszczęściami, chorobami, której nie miała otwierać. Kobieta złamała zakaz i wszystko co złe wydostało się na ziemię. Prometeusz postanowił odpłacić się Zeusowi za ten podstęp i sam oszukał Boga w czasie składania ofiary. Rozgniewany Zeus, który otrzymał kości owinięte w tłuszcz, postanowił ukarać Prometeusza, kazał przykłuć Tytana do skał Kaukazu, aby tam cierpiał okrutne męki, codziennie przylatywał orzeł i wyszarpywał wątrobę która nieustannie odrastała. Prometeusz to symbol: buntownika, który sprzeciwia się bogom, władzy, czyni to z miłości do ludzi i zostaje za to ukarany. Idea ta nazywa się prometeizmem. (poświęcenie, cierpienie dla dobra innych). L- T: ,,Iliada Homera”- wprowadzenie do lektury.
Homer- wędrowny śpiewak zwany Grecji aojdą. Nie jest pewne, to czy w ogóle istniał. Przypisano mu boskie pochodzenie, przedstawiono jako ślepca.

Tematyka: -utwór przedstawia jeden z wątków wojny trojańskiej -konflikt między Troją (Ilionem), a greckimi Achajami, -wyeksponowany jest w eposie gniew Achillesa, -w utworze zawarte są opisy walk, śmierci.
Czas i miejsce akcji. 50 ostatnich dni ostatniego roku walki. Troja i miejsce wokół murów Troi.
Bohaterowie: Achilles, Hektor, Parys, Agamemnon, Menelaos, Priam, Andromacha, Helena, Parys, Kasandra, Patroklos, Bryzeida.
Gatunek literacki. Epos Cechy gatunkowe eposu: -inwokacja, -długi utwór epicki, -średniówka, -utwór przedstawia losy bohaterów, jednostek na tle przełomowych wydarzeń, -bohaterowie jednostkowi są przedstawicielami bohatera zbiorowego, -pisany podniosłym stylem, -bogactwo języka i środków stylistycznych, -rozbudowane szczegółowe opisy, -bohaterowie są hierarchizowani, -współistnienie dwóch światów. L- T: Achilles- okrutny barbarzyńca czy wrażliwy człowiek? Achilles zamiast okazywać dobre emocje starał się je okazywać w okrutny sposób. Ponieważ czuł to, że ma przewagę nad innymi i, że jest od nich silniejszy. Lecz także miał uczucia tak jak inni.
Achilles był barbarzyńcą ponieważ. -potrafił zabijać bez wyrzutów sumienia, -nie bał się śmierci, -brutalny, -pod wpływem gniewu zabijał nawet rodaków, -pastwił się nad zwłokami Hektora, -nie liczyło się dobro innych, poszedł na wojnę dla sławy.
Achilles był miły ponieważ. -był silnie związany z Patroklosem, Bryzeldą oraz kochał swoją matkę, -jego agresja wynikała z wrażliwości, -śmierć Patroklosa była dla niego ogromnym ciosem, bo byli bardzo silnie związani męską hetero miłością, stąd tak ogromna chęć zemsty na Hektorze, -mimo wszystko zwrócił na koniec zwłoki Hektora, -traktował Bryzeldę humanitarnie i dobrze, do tego stopnia, że się zakochała. L- T: Teatr starożytny. -święta ku czci Boga Dionizosa (dionizje), -nie było scen zbiorowych,

Trudno było dojść do zgody w czasie dyskusji wielu zgromadzonych, dlatego obywatele chcieli szkolić się w sztuce dyskusji i perswazji. W Atenach działali sofiści- płatni nauczyciele prowadzenia dyskusji, sporów. Sofokles uczył się profesjonalnych sposobów dowodzenia swojego stanowiska.
Ważne pojęcia. *fatum- losy postaci zdeterminowane są przez przeznaczenie od, którego nie ma odwołania, ucieczki. Działania bohaterów, które są próbą poszukania przeznaczenia są daremne, zatem ich działania prowadzą do klęski. *wina tragiczna- wina niesłuszna, *konflikt tragiczny- bohater zostaje postawiony przed koniecznością wybory między dwoma równorzędnymi racjami i niezależnie od tego co wybierze będzie to miało tragiczne konsekwencje. *trzy płaszczyzny konfliktu w ,,Antygonie”: -rozum a serce, -państwo a jednostka, -prawa ludzkie a prawa boskie. *tragizm- każde działanie bohatera prowadzi go do katastrofy. *hybris- pycha, zuchwalstwo, postawa która obraża Bogów i musi spotkać się z karą. L- T: Konflikt racji w ,,Antygonie”.
Racje Antygony. *,,Współkochać przyszłam, nie współnienawidzić”, *miłość do brata, *obowiązek wobec rodziny, *poszanowanie praw boskich, *poszanowanie praw jednostki, *brak obawy przed śmiercią, *bunt przeciwko władzy Tyrana, *broni honoru brata.
Argumenty Kreona. *uważa swoje zdanie za jedyne i słuszne, *dobro państwa jest najważniejsze, *musi udowodnić, że jest silnym władcą, *przekonuje, że Polinejkes był zdrajcą, *dobry władca, *stawia szczęście i dobro państwa ponad dobro jednostki, *nie chciał dopuścić do łamania praw w najbliższym otoczeniu.
Argumenty Ismeny. *obawiała się kary Tyrana, *nie chciała narażać życia, bo tylko ona i Antygona zostały żywe z ich rodziny, *uważała, że kobiety nie powinny wypowiadać się w kwestiach politycznych- na pewno nie powinny przeciwstawiać się władcy, *nierozsądną kwestią jest walka w przegranej sprawie.
Argumenty Hajmona. *lud popiera Antygonę, władca powinien liczyć się ze zdaniem ludu, bo bez ludu nie ma państwa, *jego zdaniem decyzja Kreona uczyni z niego w oczach obywateli znienawidzonego Tyrana, *śmierć Antygony obrazi Bogów,

*ułaskawienie Antygony pokazałoby elastyczność władcy, gotowość pójścia na kompromis.

Wnioski. *Antygona: honorowa, lojalna wobec rodziny, odważna, nieustraszona, waleczna, wierna Bogom, nieugięta, uparta, konsekwentna, dumna, troskliwa, walcząca o swoje przekonania, kieruje się sercem. *Kreon jako władca: uparty, okrutny, przekonany do swoich racji, hybris, bezduszny, bezwzględny, nieczuły, zamknięty, nieskłonny do kompromisu. *Kreon jako ojciec: egoista, materialista, inne rzeczy ponad dobro syna. *Ismena: tchórzliwa, kieruje się rozumem, pokorna, uległa, wierna zasadom panującym w państwie.

sredniowiecze- notatki, Egzamin maturalny z Język polski

Dokumenty powiązane

Podgląd częściowego tekstu

Pobierz sredniowiecze- notatki i więcej Egzamin maturalny w PDF z Język polski tylko na Docsity!

L-