Docsity
Docsity

Przygotuj się do egzaminów
Przygotuj się do egzaminów

Studiuj dzięki licznym zasobom udostępnionym na Docsity


Otrzymaj punkty, aby pobrać
Otrzymaj punkty, aby pobrać

Zdobywaj punkty, pomagając innym studentom lub wykup je w ramach planu Premium


Informacje i wskazówki
Informacje i wskazówki

Stale stopowe konstrukcyjne - Notatki - Materiałoznastwo, Notatki z Materiały inżynieryjne

W notatkach omawiane zostają zagadnienia z materiałoznastwa: stale stopowe konstrukcyjne.

Typologia: Notatki

2012/2013

Załadowany 14.03.2013

mellow_99
mellow_99 🇵🇱

4.3

(26)

170 dokumenty

Podgląd częściowego tekstu

Pobierz Stale stopowe konstrukcyjne - Notatki - Materiałoznastwo i więcej Notatki w PDF z Materiały inżynieryjne tylko na Docsity! 9. STALE STOPOWE KONSTRUKCYJNE Stale stopowe są stopami żelaza z węglem i celowo wprowadzonymi innymi pierwiastkami, zwanymi pierwiastkami lub dodatkami stopowymi, których zawartość przekracza umowne ilości przyjęte dla domieszek w stalach węglowych1). Udział domieszek nie powoduje wyraźnego wpływu na właściwo- ści stali, natomiast wyższa zawartość pierwiastka określanego mianem dodatku stopowego skutecznie wpływa na właściwości, niezależnie od tego, czy są to tysięczne części procenta, czy kilkadziesiąt procent. Pierwiastki stopowe mogą wystąpić w następujących fazach: • roztworach stałych: ferrycie, austenicie, • fazach międzymetalicznych z węglem i azotem: węglikach, azotkach i węg- likoazotkach, • w innych fazach (związkach) międzymetalicznych, • w postaci wolnej czystego pierwiastka, • wtrąceniach niemetalicznych powstałych w wyniku reakcji pierwiastków stopowych z takimi domieszkami stali jak: tlen, azot lub siarka. Celem wprowadzenia dodatku stopowego może być: • uzyskanie określonych właściwości wytrzymałościowych, • nadanie specjalnych właściwości chemicznych lub fizycznych, • podwyższenie hartowności, • polepszenie efektów obróbki cieplnej, • polepszenie właściwości technologicznych. Sposób oddziaływania dodatku stopowego wynika z jego właściwości, działania łącznie z innymi pierwiastkami w stali, przede wszystkim węglem oraz połączenia z odpowiednią obróbką cieplną. Podstawowym kryterium podziału stali stopowych jest zastosowanie, według którego wyróżnia się trzy grupy stali stopowych: • stale konstrukcyjne, (tabl. 9.1), • stale o szczególnych właściwościach (tabl. 10.1), • stale narzędziowe (tabl. 11.1). Zastosowanie i skład chemiczny stanowią podstawę zasad znakowania gatunków stali, charakterystycznych dla poszczególnych grup. Zasady znako- wania podano w tablicach klasyfikacyjnych stali: 9.1, 10.1 i 11.1. 1) Zawartość domieszek w stalach podano w rozdziale 6.2. Patrz przypis na końcu rozdziału. docsity.com 143 Tablica 9.1 Klasyfikacja i zasady znakowania stali stopowych konstrukcyjnych Zasady znakowania Oznaczenie gatunku stali konstrukcyjnych stopowych składa się z liczby określającej średnią zawartość węgla w setnych procenta oraz litery lub kilku liter oznaczających składniki stopowe według następującej symboliki: G - mangan, S - krzem, Η - chrom, Ν - nikiel, Μ - molibden, W - wolfram, F - wanad, Κ - kobalt, Τ - tytan, J - aluminium, Nb - niob, Cu - miedź. Β - bor, Po literze oznaczającej pierwiastek, w stalach o takim samym składzie jakościowym, umieszcza się liczbę całkowitą oznaczającą procent tego składnika. Dodanie litery A oznacza podwyższoną jakość metalurgiczną stali, Υ - stal półuspokojoną, b - stal do zbrojenia betonu, natomiast litera przed znakiem wskazuje na zastosowanie stali: Ł - stal na łożyska toczne. Stale stopowe konstrukcyjne ogólnego przeznaczenia Do ulepszania cieplnego, Do utwardzania powierzchniowego Sprężynowa, Na łożyska toczne, Stale stopowe konstrkcyjne określonego zastosowania (wybrane grupy) O podwyższonej wytrzymałości. Do zbrojenia betonu, PN-89/H-84030/04: 30G2, 45G2, 35SG, 30H, 38HA, 40H, 45H, 50H, 37HS, 20HGS, 25HGS, 30HGS, 35HGS, 25HM, 30HM, 35HM, 40HM, 40H2MF, 45HN, 37HGNM, 38HNM, 40HNMA, 45HNMF, 45HN2A oraz według PN-72/H-84035: 25HGS, 30HGSNA, 20HN3A, 30HN3A, 37HN3A, 25H2N4WA, 30H2N2M, 30HN2MFA, 65S2WA Do hartowania powierzchniowego gatunki jak do ulepszania cieplnego wg PN-89/H-84030/04 Do nawęglania PN-89/H-84030/02: 15H, 20H, 16HG, 20HG, 18HGT, 15HGM, 18HGM, 17HGN, 15HGN, 15HN, 20HNM, 22HNM, 17HNM, 18H2N2, oraz według PN-72/H-84035: 12HN3A, 12H2N4A, 20H2N4A, 18H2N4WA Do azotowania PN-89/H-84030/03: 38HMJ, 33H3MF, 25H3M PN-74/H-84032: 60G, 45S, 50S, 40S2, 50S2, 55S2, 60S2, 60SG, 60SGH, 50HG, 50HS, 50HF PN-74/H-84041: ŁH15, ŁH15SG PN-86/H-84018: 09G2, 15GA, 18G2A, 15G2ANb, 15G2ANNb, 18G2ANb, 18G2AY, 18G2AVCu PN-89/H-84023/06: 20G2Y-b, 18G2-b, 25G2S, 35G2Y, 34GS, 20G2VY-b docsity.com 146 Rys. 9.2. Wpływ pierwiastków stopowych na właściwości mechaniczne ferrytu: a) twardość, b) wytrzymałość na rozciąganie, c) udarność a) Rys. 9.3. Temperatury przejścia w stan kruchy stali: a) o zawartości 0,2% węgla i różnej zawartości niklu, b) o zawartości 0,05% węgla i różnej zawartości manganu. Temperatury przejścia stali w stan kruchy wyznaczają, punkty przegięcia krzywych Ad. 1. Dodatki stopowe, rozpuszczając się w ferrycie, tworzą roztwór różnowęzłowy, zwany ferrytem stopowym. Ferryt umacnia się silnie pod wpływem pierwiastków o odmiennych sieciach przestrzennych niż żelazo α, np.: Mn, Si, Ni, (rys, 9.2a). Pierwiastki o strukturach izomorficznych z żelazem α, jak: Cr, W, Mo, utwardzają je znacznie słabiej. Podobny jest wpływ tych pierwiastków na wytrzymałość na rozciąganie (rys. 9.2b). Udarność ferrytu silnie zmniejsza krzem, wolfram, molibden oraz mangan (przy zawartości ponad 1,5%) i chrom (przy zawartości ponad 3%) (rys. 9.2c). Niektóre pierwiastki stopowe, jak Mn i Ni, wpływają korzystnie na temperaturę przejścia stali w stan kruchy (rys. 9.3). a) b) c) 200 Mn Si Μ Ρa 900 Mn Si 300 Ni 160 Ni 700 200 Cr 120 Mo 500 Ni Mn 100 W W Mo Mo Cr Cr Si W T w a rd o ś ć H B W y tr z y m a ło ść n a ro z c ią g a n ie , U d a rn o ś ć , J /c m 2 80 0 2 4 6 300 0 2 4 6 0 0 2 4 6 Zawar tość pierwiastka s t opowego % 200 160 120 80 40U da rn oś ć, J/ cm 2 -200 -150 -100 -50 0 50 b) 250 200 150 100 50 -50 0 50 100 150 Temperatura, °C docsity.com 147 Ad. 2. Wzrost właściwości wytrzymałościowych stali konstrukcyjnych można uzyskać przez wprowadzenie niewielkich ilości dodatków stopowych, rzędu setnych części procenta, nazwanych mikrododatkami. Zalicza się do nich: niob, tytan, wanad, molibden, aluminium1), tworzące stabilne, bardzo drobne wydzielenia węglików, azotków czy węglikoazotków. Skuteczność działania mikrododatków zależy od tego, jaka ich część rozpuści się w austenicie, a następnie wydzieli w postaci dyspersyjnej. Mikro- dodatki występują zwykle w stali walcowanej na gorąco w postaci związanej i po normalizowaniu wskutek małej rozpuszczalności pewna ich część pozos- taje nierozpuszczona. Te nie rozpuszczone fazy hamują rozrost ziarn austenitu podczas wyżarzania normalizującego, a spełniając rolę zarodków zapewniają drobne ziarno ferrytu, ale nie powodują jego umocnienia. Umocnienie jest następstwem wydzielania się tych związków w postaci bardzo drobnej podczas przemian w czasie chłodzenia. Wydzielają się one na granicy międzyfazowej austenit-ferryt i pozostają w ferrycie w postaci rzędów drobnych cząstek węglików, azotków czy węglikoazotków. Ad. 3. Wielkość ziarna stali jest zależna od wielkości ziarna austenitu, z którego powstało, dlatego podczas austenityzowania dąży się do zachowania drobnego ziarna austenitu. Zmniejszenie wielkości ziarna prowadzi bowiem do wyraźnego podwyższenia granicy plastyczności stali oraz obniżenia tem- peratury przejścia w stan kruchy. Większość pierwiastków stopowych hamuje rozrost ziarna austenitu podczas nagrzewania i wygrzewania stali. Skutecznie przeciwdziałają rozros- towi ziarn austenitu pierwiastki tworzące trwałe, trudno rozpuszczalne węgliki: wanad i tytan. Wolfram, molibden i chrom, tworzące mniej trwałe węgliki, nie są tak skuteczne. Rozrostowi ziarn przeciw- działają także trudno rozpuszczalne azotki i węglikoazotki, tak jak to jest np. w stalach z mikrododatkami stopowymi. Ad. 4. Wszystkie dodatki stopowe z wyjąt- kiem kobaltu zwiększają hartowność stali, rys. 9.4 (rozdział 8). Oznacza to możliwość hartowania na wskroś elementów o dużych przekrojach oraz stosowania powolniejszego chłodzenia, np. w oleju lub w powietrzu, a tym samym zmniejszania naprężeń har- towniczych. Najintensywniej podwyższa ha- rtowność Mn, Mo i Cr, nieco słabiej Si i Ni. Rys. 9.4. Wpływ dodatków stopowych na hartowność stali 1) Mikrododatek Al oraz V wymaga wprowadzenia do stali ok. 0,025%N. 3.4 Mn Cr 2.6 Mo Si Ni 1.8 1,0 0,8 1.6 2.4 3.2 Zawartość pierwiastka stopowego, % W sp ół cz yn ni k h ar to w n o śc i docsity.com 148 Ponadto dodatek śladowej ilości boru, do około 0,004%, także silnie podnosi hartowność. 9.1.3. Wpływ dodatków stopowych na procesy obróbki cieplnej stali Stale stopowe konstrukcyjne poddawane są obróbce cieplnej: hartowaniu połączonemu z odpuszczaniem wysokim, średnim bądź niskim albo nor- malizowaniu. Wybór temperatury austenityzowania dokonuje się na podstawie norm, kart materiałowych lub katalogów zawierających wykresy CTP i rzeczywiste temperatury A3 poszczególnych gatunków stali. Jak wiadomo bowiem, wykres układu Fe-Fe3C nie jest miarodajny dla ustalania temperatur austenityzowania stali stopowych, ponieważ dodatki stopowe, z wyjątkiem Mn i Ni, podwyższają położenie linii A3. Po zakończeniu austenityzowania stale hartuje się najczęś- ciej w oleju. Prawidłowo zahartowana stal ma strukturę drobnoiglastego martenzytu z niewielką ilością austenitu szczątkowego. Posiada dużą twardość, wytrzymałość na rozciąganie i granicę plastyczności, natomiast niską plastycz- ność: wydłużenie i przewężenie są bliskie zeru, a udarność bardzo mała. Naprężenia hartownicze są duże. Zahartowaną stal bezpośrednio po oziębieniu poddaje się odpuszczaniu w celu usunięcia naprężeń oraz poprawienia plastyczności. Pierwiastki stopowe wywierają znaczny wpływ na zakres temperatur i charakter przemian związa- nych z rozpadem martenzytu podczas odpuszczania. Ogólnie, pierwiastki węglikotwórcze oraz kobalt działają stabilizująco na martenzyt, przesuwając poszczególne stadia przemian do wyższych temperatur niż w stalach węg- lowych. Sposób chłodzenia po odpuszczaniu jest bardzo ważny w odniesieniu do stali konstrukcyjnych stopowych, najczęściej chromowych, manganowych i chromowo-niklowych. Stale te studzone z piecem lub w powietrzu po odpuszczaniu w granicach 450 — 550°C wykazują szczególnie małą udarność przy innych właściwościach mechanicznych odpowiednich dla danej tem- peratury odpuszczania. Chłodzone natomiast szybko - w oleju lub w wodzie, odznaczają się znacznie większą udarnością. Zjawisko to nazywa się kruchością odpuszczania i jest spowodowane procesami wydzielania się podmikroskopo- wych faz międzymetalicznych na granicach ziarn. Kruchości odpuszczania można uniknąć nie tylko przez szybkie chłodzenie po odpuszczaniu, ale też przez dodatek około 0,5% Mo lub 1% W. docsity.com 151 Ad. 2. Stale ulepszone cieplnie PW zawierają około 0,15% węgla, dodatki Mn, Mo, Ni, Cr, i mikrododatki V, Zr i B. Przykładem stali ulepszonej cieplnie jest gat. 14HNMBCu ujęty w BN-84/- -0642-45. Stale te po walcowaniu hartuje się w powietrzu i odpuszcza w zakresie 500-700°C Po obróbce cieplnej stale mają strukturę sorbityczną, co zapewnia najwyższe właściwości wytrzymałościowe w grupie stali PW, Remin 700-900 MPa, a Rm do 1000 MPa. Aktualnie perspektywy najszerszego zastosowania mają PW ferrytyczno-per- lityczne. Rozwój grupy stali ulepszonych cieplnie jest uwarunkowany możliwościa- mi wyposażenia walcowni w kosztowne urządzenia do obróbki cieplnej blach. Ponadto skład chemiczny stali ulepszanych cieplnie musi gwarantować wysoką hartowność, co podnosi koszt wyrobu. Stale PW przeznaczone są na duże konstrukcje, jak: kadłuby statków, mosty, dźwigi, zbiorniki ciśnieniowe, rurociągi. Rys. 9.5. Zależność między granicą plas- tyczności Rc i temperaturą przejścia w stan kruchy tk dla stali PW o różnym składzie chemicznym 9.3. Stale stopowe do ulepszania cieplnego Stale stopowe do ulepszania cieplnego są podstawowym materiałem konstrukcyjnym w przemyśle maszynowym. Wysoko obciążone i ważne elementy konstrukcji maszyn, silników, pojazdów mechanicznych itp., głównie o większych przekrojach, na które nie można użyć stali węglowych ze względu na małą hartowność, wytwarza się ze stali konstrukcyjnych stopowych. Charakteryzuje je najkorzystniejszy zespół właściwości wytrzymałościowych i plastycznych uzyskany w wyniku obróbki cieplnej - hartowania i wysokiego odpuszczania, zwanej ulepszaniem cieplnym. Stal konstrukcyjna po takiej obróbce cieplnej ma strukturę sorbityczną, złożoną z ferrytu stopowego oraz bardzo drobnych węglików (fot. 9.2). Stale do ulepszania cieplnego są stopami średniowęglowymi zawierającymi od 0,25 do 0,65%C oraz dodatki stopowe. Węgiel wpływa decydująco na wytrzymałość stali. Dodatki stopowe głównie służą podwyższeniu hartowności na tyle, że można podczas hartowania stosować kąpiele łagodniej oziębiające - oleje, oraz hartować na wskroś przedmioty o większych przekrojach. Zależnie od udziału pierwiastków stopowych wyróżnia się następujące grupy stali (tabl. 9.3): Granica p l a s t y c z n o ś c i Re, MPa 300 350 400 450 500 550 0 -20 -40 -60 -80 -100· T em p er at u ra k ru c h o śc i, ° C docsity.com T ab lic a 9. 3 P rz yk ła dy st al i ko ns tr uk cy jn yc h st op ow yc h do ul ep sz an ia ci ep ln eg o, w g P N -8 9/ H -8 40 30 /0 4 i P N -7 2/ H -8 40 35 R od za j M n M n- S i C r C r- M n- S i C r- M o C r- N i Z n ak st al i 30 G 2 45 G 2 35 S G 30 H 40 H 50 H 30 H G S 2 5 H M 35 H M 4 0 H M 4 5 H N 3 7 H G N M 3 6 H N M 30 H 2N 2M 4 0 H N M A 25 H 2N 4W A S kł ad ch em ic zn y śr ed ni , % C M n S i C r N i M o 0, 30 1, 6 0, 25 0, 25 0, 30 - 0, 45 1, 6 0, 25 0, 25 0, 30 - 0, 35 1, 25 1, 25 0, 25 0, 30 - 0, 30 0, 65 0, 25 0, 95 0, 30 - 0, 40 0, 65 0, 25 0, 95 0, 30 - 0, 50 0, 65 0, 25 0, 95 0, 30 - 0, 30 0, 95 1, 0 0, 95 0, 30 - 0, 25 0, 65 0, 25 1, 05 0, 30 0, 2 0, 35 0, 55 0, 25 1, 05 0, 30 0, 2 0, 40 0, 55 0, 25 1, 05 0, 30 0, 2 0, 45 0, 65 0, 25 0, 6 1, 20 - 0, 37 0, 90 0, 25 0, 5 0, 55 0, 2 0, 36 0, 65 0, 25 1, 0 1, 0 0, 2 0, 30 0, 45 0, 25 2, 0 2, 0 0, 3 0, 40 0, 65 0, 25 0, 75 1, 45 0, 2 0, 25 0, 40 0, 25 1, 50 4 ,2 0 -W l, 0 W ar u n k i ob ró bk i ci ep ln ej , °C H ar to w an ie 85 0/ w ,o 1) 83 0/ o 90 0/ w 86 0/ o 85 0/ o 83 0/ o 88 0/ o 86 0/ w ,o 85 0/ o 84 0/ o 82 0/ w ,o 85 0/ w ,o 85 0/ o 83 0/ o 85 0/ o 85 0/ o O dp us zc za ni e 58 0/ p, o 59 0/ w 50 0/ w ,o 50 0/ w ,o 50 0/ w ,o 54 0/ w ,o 55 0/ w ,o 54 0/ w ,o 55 0/ w ,o 53 0/ w ,o 52 5/ p, o 63 0/ p 60 0/ p 62 0/ o 56 0/ o W ła śc iw oś ci m ec ha ni cz ne po ul ep sz an iu ci ep ln ym R m m in [M P a ] 78 0 88 0 88 0 88 0 98 0 10 80 10 80 74 0 98 0 10 30 10 30 93 0 98 0 98 0 98 0 10 80 R em in [M P a] 54 0 69 0 69 0 74 0 78 0 93 0 83 0 59 0 78 0 88 0 88 0 78 0 78 0 83 0 83 0 93 0 A 5 m in [% ] 14 10 15 12 10 8 10 15 12 10 10 13 11 13 12 11 1) w - w od a, o - ol ej , p - po w ie tr ze 152 docsity.com 153 • manganowe, • manganowo-krzemowe, • chromowe, • chromowo-manganowo-krzemowe, • chromowo-molibdenowe, • chromowo-niklowe. Stale manganowe stosowane są na osie, wały i śruby (gat. 30G2, 45G2), a stale manganowo-krzemowe na części narażone na ścieranie (gat. 35SG). Ze stali chromowych wytwarza się silnie obciążone wały, osie, korbowody, koła zębate (gat. 40H, 50H). Zarówno stale manganowe, manganowo-krzemowe jak i chromowe służą do wytwarzania części o niewielkich przekrojach (do 100 mm, gdy nie wymagają zahartowania na wskroś), ponieważ ich hartow- ność w porównaniu do innych gatunków stali tej grupy jest stosunkowo nieduża. Wyższą hartowność wykazują stale chromowo-manganowo-krzemowe, np. gat. 30HGS i 35HGS. Zastępują one w wielu wypadkach drogie stale zawierające Ni, Mo, W i V. Ze stali tych można hartować na wskroś elementy o przekrojach do 90 mm. Na części maszyn o niedużych obciążeniach, lecz wysokich wymaganiach odnośnie do właściwości plastycznych i udarności stosuje się stale chromo- wo-molibdenowe o średniej hartowności, np. gat. 40HM, 35HM. Stale te są niewrażliwe na kruchość odpuszczania. Największą hartowność i najkorzystniejszy zespół właściwości mechanicz- nych po ulepszaniu cieplnym wykazują stale chromowo-niklowe z dodatkiem Mo, V, W i ewentualnie Mn i Si. Przekroje elementów wykonanych z tych stali dochodzą do 250 mm. Wytwarza się z nich szczególnie obciążone części, jak: koła zębate skrzyń przekładniowych obrabiarek i pojazdów mechanicznych (gat. 45HN), wały korbowe silników lotniczych (gat. 30H2N2M), części turbin pracujące w temperaturze do 450°C (gat. 40HNMA). Najbardziej obciążone części o dużych przekrojach wytwarza się ze stali: 37HN3A, 30HN2MFA i 25H2N4WA. Warunki obróbki cieplnej oraz właściwości mechaniczne po ulepszaniu cieplnym dla wybranych gatunków stali stopowych do ulepszania cieplnego przedstawiono w tabl. 9.3. 9.4. Stale sprężynowe (resorowe) Stale przeznaczone na sprężyny i resory powinny zapewniać bardzo dobre właściwości sprężyste, tj. wysoką granicę sprężystości i dużą wartość stosunku granicy sprężystości do granicy plastyczności oraz do wytrzymałości na rozciąganie. Właściwości plastyczne mają mniejsze znaczenie, jakkolwiek docsity.com 156 Przypis Według PN-91/H-01010/03 obowiązującej od 1.01.93 r., stale stopowe obejmują gatunki stali, w których zawartość co najmniej jednego z pierwiastków jest równa lub większa od zawartości granicznej podanej w tabl. 6.3. Podstawą klasyfikacji stali stopowych, podobnie jak i stali niestopowych, jest: • skład chemiczny, • właściwości i zastosowanie. Ze względu na sumaryczny udział pierwiastków w składzie chemicznym, stale stopowe dzieli się na: a) niskostopowe, w których zawartość jednego pierwiastka (poza węglem) nie przekracza 2,0%, a suma pierwiastków łącznie nie przekracza 3,5%, b) średniostopowe, w których zawartość jednego pierwiastka (poza węglem) przekracza 2,0%, lecz nie przekracza 8%, lub suma pierwiastków łącznie nie przekracza 12%, c) wysokostopowe, w których zawartość jednego pierwiastka przekracza 8% lub suma pierwiast- ków łącznie nie przekracza 55%. W zależności od zawartości głównego pierwiastka lub kilku pierwiastków, gatunki stali stopowych można łączyć w podgrupy, np. stale manganowe, stale krzemowe, stale manganowo-krzemowe, stale chromowe, stale chromowo-niklowe, stale chromowo-niklowo-molibdenowe. Według właściwości i zastosowania wyróżnia się dwie klasy jakości stali stopowych, które następnie dzielą się na podklasy. 1. Stale stopowe jakościowe. Stosuje się do nich te same kryteria klasyfikacji jak dla stali niestopowych jakościowych, z uwzględnieniem dodatkowych wymagań w zakresie pierwiastków o zawartościach równych lub większych od zawartości granicznych podanych w tabl. 6.3. Klasa ta obejmuje 6 podklas stali stopowych: a) stale konstrukcyjne drobnoziarniste spawalne, przeznaczone na zbiorniki i rurociągi pracujące pod ciśnieniem (inne od podanych w podklasie d) spełniające następujące warunki: - minimalną granicę plastyczności Re poniżej 380 MPa dla wyrobów o grubości do 16 mm, - zawartość pierwiastków mniejszą od zawartości granicznych: Cr-0,50; Zr-0,12; Mn-1,8; Cu-0,50; Mo-0,10; Ni-0,50; Nb-0,08; Ti-0,12, - minimalną udarność KV do 27J na próbkach wzdłużnych ISO z karbem V przy - 50°C; b) stale elektrotechniczne zawierające jako pierwiastki stopowe tylko krzem i aluminium, o specjalnych wymaganiach w zakresie: ograniczonej stratności magnetycznej lub/i określonej minimalnej indukcji magnetycznej albo polaryzacji, lub przenikliwości magnetycznej; c) stale stopowe na szyny, grodzice lekkie, łuki na obudowy górnicze zawierające pierwiastki stopowe w celu podwyższenia właściwości użytkowych wyrobów; d) stale stopowe na wyroby płaskie walcowane na zimno lub na gorąco, stosowane do dalszej trudniejszej przeróbki na zimno (z wyjątkiem stali na zbiorniki i rurociągi pracujące pod ciśnieniem) zawierające pierwiastki rozdrabniające ziarno: bor, niob, tytan, wanad i/lub cyrkon, albo stale dwufazowe o strukturze mieszanej złożonej z ferrytu, jako składnika dominującego, i powyżej 10—35% martenzytu; e) stale stopowe z zawartością miedzi, w których tylko miedź stanowi pierwiastek stopowy; f) stale krzemowo-manganowe na sprężyny lub części odporne na ścieranie zawierające Ρ i S po- wyżej 0,035% każdego z tych pierwiastków. 2. Stale stopowe specjalne - stale, którym przez dokładne regulowanie składu chemicznego i sterowanie procesem produkcyjnym nadaje się najbardziej zróżnicowane właściwości przetwórcze i użytkowe, często we wzajemnej współzależności i zawężonych zakresach. Podstawę klasyfikacji stali specjalnych stanowi przede wszystkim skład chemiczny. Wyróżnia się następujące pod- klasy: docsity.com 157 a) stale odporne na korozję zawierające do 1,20%C, nie mniej niż 10,50% Cr, które pod względem zawartości niklu dzieli się na: - poniżej 2,50% Ni, - nie mniej niż 2,50% Ni; b) stale szybkotnące zawierające nie mniej niż 0,60% i 3 - 6% Cr - oraz wraz z innymi składnikami lub bez nich - co najmniej dwa z trzech podstawowych dodatków stopowych celowo wprowadzonych: molibden, wolfram lub wanad o zawartości łącznej nie mniej niż 7%; c) stale stopowe specjalne innych grup: - stale stopowe konstrukcyjne, - stale stopowe maszynowe, - stale żaroodporne, - stale odporne na pełzanie, - stale narzędziowe stopowe, - stale na łożyska toczne, - stale o szczególnych właściwościach fizycznych. docsity.com