Studiuj dzięki licznym zasobom udostępnionym na Docsity
Zdobywaj punkty, pomagając innym studentom lub wykup je w ramach planu Premium
Przygotuj się do egzaminów
Studiuj dzięki licznym zasobom udostępnionym na Docsity
Otrzymaj punkty, aby pobrać
Zdobywaj punkty, pomagając innym studentom lub wykup je w ramach planu Premium
Społeczność
Odkryj najlepsze uniwersytety w twoim kraju, według użytkowników Docsity
Bezpłatne poradniki
Pobierz bezpłatnie nasze przewodniki na temat technik studiowania, metod panowania nad stresem, wskazówki do przygotowania do prac magisterskich opracowane przez wykładowców Docsity
Kult jednostki. Wprowadzenie. Przeczytaj. Schemat. Film + Sprawdź się. Dla nauczyciela. Bibliografia: Źródło: Jörg Baberowski, Stalin.
Typologia: Schematy
1 / 24
Ta strona nie jest widoczna w podglądzie
Nie przegap ważnych części!
Wprowadzenie Przeczytaj Schemat Film + Sprawdź się Dla nauczyciela
Bibliografia:
Źródło: Jörg Baberowski, Stalin. Terror absolutny, tłum. U. Poprawska, Warszawa 2014, s.
Źródło: Hasło w Encyklopedii PWN.
Po rewolucji październikowej w 1917 r. i pokonaniu swoich przeciwników w wojnie domowej bolszewicy stworzyli państwo, w którym ich partia nie tylko miała monopol na sprawowanie władzy, lecz także sama stała się władzą państwową. Komunistyczne komórki partyjne tworzono we wszystkich instytucjach publicznych i zakładach pracy. Najwyższym organem władzy w Związku Sowieckim stały się Komitet Centralny (KC) partii i kilkuosobowe Biuro Polityczne.
Źródło: Contentplus.sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Twoje cele
Józef Stalin, Gienrich Jagoda, Nikita Chruszczow i Łazar Kaganowicz, 1935 r. Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
Przeczytaj
Lenin przewodził partii, formalnie nie pełniąc żadnej szczególnej funkcji w Komitecie Centralnym (KC). Z powodu ciężkiej choroby już od 1922 r. nie sprawował rzeczywistej władzy. Właśnie w tym roku utworzono stanowisko sekretarza generalnego (genseka), którego zadaniem była pierwotnie koordynacja administracyjnej pracy partii. Wkrótce jednak gensek stał się najważniejszym urzędem w państwie. Jako pierwszy pełnił go Józef Stalin. Do roku 1929 Stalinowi udało się wyeliminować wszystkich konkurentów do władzy i rozpocząć rządy dyktatorskie.
Fotografia przedstawiająca Włodzimierza Lenina oraz Józefa Stalina. Józef Stalin (z prawej), właśc. Iosif Wissarionowicz Dżugaszwili (1878–1953) – działacz komunistyczny i sowiecki polityk pochodzenia gruzińskiego, w latach 1922–1953 sekretarz generalny par i komunistycznej, premier ZSRS, faktycznie dożywotni dyktator Związku Sowieckiego. Lenin, właśc. Władimir Iljicz Uljanow (1870–1924)– przywódca rewolucji październikowej, sam mianował Stalina sekretarzem generalnym par i, wkrótce jednak wszedł z nim w spór. Rok przed śmiercią Lenin stworzył swoisty testament, w którym ostrzegał innych bolszewików przed Stalinem, a na swojego spadkobiercę namaścił Lwa Trockiego. Ze zdaniem schorowanego przywódcy liczyło się już niewielu działaczy. Po śmierci Lenina, podczas narady politbiura, zabrakło Trockiego, który przebywał wówczas na urlopie. Stalin wykorzystał jego nieobecność i przejął władzę. Źródło: Maria Ilyinichna Ulyanova (1878–1937), wrzesień 1922 r., domena publiczna.
Za jedno z najważniejszych zadań partia uważała indoktrynację dzieci i młodzieży, jako grupy najbardziej podatnej na propagandę. Upaństwowiono szkolnictwo i wprowadzono obowiązek szkolny. Od 1918 r. istniał Komsomoł, czyli Komunistyczny Związek Młodzieży,
którego celem było wychowywanie przyszłych kadr partii komunistycznej. Komsomolców wykorzystywano m.in. do walki z religią, którą po zakończeniu wojny domowej traktowano jako głównego wroga władzy sowieckiej. W 1922 r. powołano organizację pionierów, do której należały dzieci do 15. roku życia. Wzorce czerpała ona ze skautingu, ale w przeciwieństwie do niego była silnie upolityczniona. Podstawowym obowiązkiem pioniera była wierność komunizmowi i klasie robotniczej.
Bolszewicki plakat propagandowy. W tle, za pionierem – „prawdziwym i wiernym towarzyszem, który zawsze odważnie broni prawdy” – portret Pawlika (Pawła) Morozowa. Postać Pawlika Morozowa, 14-letniego pioniera, pochodzącego z biednej rodziny chłopskiej, jest symbolem polityki bolszewików wobec młodzieży. Uległ on indoktrynacji tak dalece, że zadenuncjował własnego ojca, który ukrył nieco ziarna w okresie głodu. Ojciec Morozowa został aresztowany i rozstrzelany, donosiciel natomiast zlinczowany przez rodzinę i sąsiadów. Propaganda sowiecka wykreowała go na bohatera-męczennika, wzór do naśladowania i przykład najwyższego poświęcenia ideałom komunistycznym. Wyjaśnij, jakie znaczenie dla par i bolszewickiej miała indoktrynacja młodzieży. Źródło: dostępny w internecie: an que-photos.com, tylko do użytku edukacyjnego.
W 1929 r. Stalin rozpoczął przekształcanie całego społeczeństwa. Najważniejszymi elementami tej „odgórnej rewolucji” były kolektywizacja rolnictwa, industrializacja i czystki partyjne.
Rekwizycje ziarna i upaństwowienie ziemi uprawnej spowodowały znaczący spadek wydajności pracy chłopów. Efektem tych działań był głód. Zdesperowani ludzie dopuszczali się kradzieży, mimo że za
Jednocześnie realizowano politykę industrializacji połączoną z wprowadzeniem w gospodarce centralnego planowania. Rozwijany był przede wszystkim przemysł ciężki, zaniedbywano przy tym potrzeby konsumpcyjne społeczeństwa. Przy budowie nowych fabryk wykorzystywano więźniów osadzonych w obozach pracy przymusowej, czyli łagrach.
Film dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D13RQZRTq
Przechodnie mijają zmarłych z głodu na ulicy, Charków, 1932 rok. Szacuje się, że w czasie wielkiego głodu zmarło 3–10 mln ludzi. Źródło: Alexander Wienerberger (1891–1955), domena publiczna.
Nagranie filmowe lekcji pod tytułem Stalin w drodze po władzę. Kult jednostki.
Chociaż bolszewicy dążyli wszelkimi sposobami do przekształcenia sowieckiego społeczeństwa, wprowadzając kolektywizację rolnictwa i centralnie planowaną gospodarkę oraz głosząc socjalną równość wszystkich obywateli, to dosyć szybko te zasady przestały dotyczyć partii komunistycznej i rządów Józefa Stalina. Oficjalnie państwo kierowane było kolektywnie, jednak najważniejszą rolę odgrywał Stalin, który dbał o to, by jego osoba była przedstawiana wyłącznie w dobrym świetle. Z czasem przyjęło to formę kultu jednostki – oficjalna propaganda sowiecka przedstawiała Józefa Stalina jako nieomylnego przywódcę, nieprzeciętnie uzdolnionego wodza i wyjątkowego człowieka, który poświęca się dla dobra Związku Sowieckiego, a cały naród winien jest mu za to wdzięczność. Portrety i wizerunki Stalina obecne były na każdym kroku, w gmachach publicznych i szkołach, a w gazetach i książkach cytowano przypisywane Stalinowi zdania i myśli, podkreślając wyłącznie geniusz ich autora. Już w 1925 r. w uznaniu zasług Stalina dla Związku Sowieckiego przemianowano Carycyn na Stalingrad, to samo miało zresztą miejsce w komunistycznej Polsce w 1953 r., gdy władze postanowiły upamiętnić właśnie zmarłego dyktatora, zmieniając nazwę Katowic na Stalinogród. Stalinowi poświęcano najróżniejsze czyny oraz inicjatywy produkcyjne, pisarze i poeci państw znajdujących się w orbicie wpływów ZSRS przedstawiali go jako „wielkiego budowniczego”, „nauczyciela (albo przywódcę) ludzkości”, „inżyniera marzeń”, a nawet „krzewiciela ludzkiej dobroci” i „słońce narodów”. Władysław Broniewski w wierszu Słowo o Stalinie podkreślał: „Wszędzie na świecie, gdzie sięga przemoc pieniądza, bagnet żołdaka i pałka policjanta, ludzie walczą i będą zwyciężali z imieniem Stalina. Setki milionów ludzi wołają: Stalin! Stalin! Stalin!”.{1}
tradycyjnego w społeczeństwo przemysłowe
jidysz
język, jakim posługują się Żydzi europejscy; oparty na dialekcie niemieckim
kolektywizacja
(z łac. collectivus – zbiorowy, wspólny) nadanie formy kolektywnej, przekształcenie drobnych indywidualnych gospodarstw rolnych w wielkie spółdzielcze przedsiębiorstwa rolne
łagier
(ros.) obóz pracy przymusowej w Rosji bolszewickiej i w Związku Sowieckim; więźniowie byli zmuszani do ciężkich prac ponad siły, często przy budowach, wycince drzew itp., w dodatku w złych warunkach, co powodowało wyniszczenie organizmu i skutkowało wieloma ofiarami śmiertelnymi
mienszewizm
(z ros. mienszynstwo – mniejszość) kierunek w socjaldemokracji rosyjskiej, powstały w 1903 r., reprezentowany przez przeciwników Lenina i jego koncepcji partii robotniczej
NKWD
(skrót od ros. Narodnyj komissariat wnutriennich dieł – Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych) policja polityczna w ZSRS; późniejsze nazwy to MGB (Ministerstwo Bezpieczeństwa Państwowego) i KGB (Komitet Bezpieczeństwa Państwowego)
pionier
członek Wszechzwiązkowej Organizacji Pionierskiej imienia W.I. Lenina – dziecięcej organizacji komunistycznej w ZSRS
skau ng
(z ang. scouting od scout – zwiadowca) system wychowania, a także ruch młodzieżowy powstały w Wielkiej Brytanii ok. 1908 r.; jego celem było krzewienie wśród młodzieży cech obywatelskich, kształtowanie charakteru i rozwijanie sprawności fizycznej
Komitet Centralny (KC), gensek, dyktatura, Związek Sowiecki, kult jednostki, Józef Stalin, Lew Trocki, Lew Kamieniew, świat po I wojnie światowej, totalitaryzm, dwudziestolecie
międzywojenne
Wielka Historia Świata, t. 1–12 (praca pod patronatem Polskiej Akademii Umiejętności), Świat Książki 2004–2006.
Seria Historia powszechna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011–2019.
R. Conquest, Wielki terror, tłum. W. Jeżewski, Warszawa 1997.
Polecenie 3
Wyjaśnij przyczyny zwycięstwa Józefa Stalina w walce o władzę po śmierci Lenina.
Twoja odpowiedź
Film + Sprawdź się
Polecenie 1
Zapoznaj się z filmem i wykonaj kolejne polecenia.
Film dostępny pod adresem h ps://zpe.gov.pl/a/DimLFQFlB
Nagranie filmowe lekcji pod tytułem Stalin w drodze po władzę. Kult jednostki.
Polecenie 2
Scharakteryzuj różnice między Lwem Trockim a Józefem Stalinem. Dlaczego Lenin wyrażał wątpliwości co do powierzenia rządów Stalinowi?
Twoja odpowiedź
Ćwiczenie 1
Jurij Piatakow (1890–1937) był sowieckim rewolucjonistą i działaczem komunistycznym, cieszącym się uznaniem Włodzimierza Lenina. W okresie wielkiej czystki w latach 30. XX w. został aresztowany i skazany w 1937 r. w pokazowym procesie za „działalnością szkodniczą, dywersyjną, szpiegowską i terrorystyczną”, a następnie rozstrzelany. Zapoznaj się z tekstem i wykonaj polecenie.
Wyjaśnij, jak zdaniem Jurija Piatakowa powinien postępować członek par i.
“
Źródło: R. Conquest, Wielki terror, tłum. W. Jeżewski, Warszawa 1997, s. 131.
Twoja odpowiedź
Ćwiczenie 2
Wskaż, w jaki sposób założenia dotyczące tego, czym powinien się kierować członek par i (z powyższego ćwiczenia), można odnieść do działań Stalina.
W swoich działaniach Stalin wspierał proces kolektywizacji rolnictwa i nacjonalizacji przemysłu, chociaż działania te przyniosły katastrofalne skutki.
W polityce wewnętrznej Stalin stosował terror i represje wobec tych, których uznano za wrogów ludu.
Stalin nie wahał się wykorzystać aparatu przymusu, aby usunąć swoich przeciwników.
Stalin w swoich działaniach kierował się przede wszystkim dobrem obywateli Związku Sowieckiego.
W polityce wewnętrznej Stalin gwarantował wolność słowa, wyznania i debaty politycznej.
Źródło: Jörg Baberowski, Stalin. Terror absolutny, tłum. U. Poprawska, Warszawa 2014, s. 174.
Wskaż zdania prawdziwe i fałszywe.
Zdanie Prawda Fałsz Pawlik Morozow stał się dla stalinowskiej propagandy wzorem do naśladowania. Władze sowieckie stosowały odpowiedzialność zbiorową. Po objęciu władzy przez Stalina nastąpiło złagodzenie systemu represji w ZSRS.
Ćwiczenie 4
Zapoznaj się z poniższymi źródłami, a następnie na ich podstawie wykonaj polecenie.
Źródło A
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
Źródło B
Hasło w Encyklopedii PWN
“
