Stanisław Wyspiański "Wesele" - opracowanie, Notatki z Język polski

Pobierz Stanisław Wyspiański "Wesele" - opracowanie i więcej Notatki w PDF z Język polski tylko na Docsity!

STANISŁAW WYSPIAŃSKI

O P R A C O W A N I E

"Wesele"

SPIS TREŚCI:

1. Geneza utworu.
2. Znaczenie utworu.
3. Gatunek literacki.
4. Cechy gatunku widoczne w utworze.
5. Dwuplanowa kompozycja dzieła.
6. „Wesele” jako dramat symboliczny.
7. Problematyka utworu.
8. Czas i miejsce akcji.
9. Bohaterowie.
10. „Plotka o weselu”, na kim wzorował się Wyspiański?
11. Problematyka i główne przesłanie utworu.

4. CECHY GATUNKU WIDOCZNE W UTWORZE.

„Wesele” jako dramat symboliczny ma rozbudowaną warstwę symboliczną (symbolika osób przedmiotów i zdarzeń). Szczegółowe didaskalia (dotyczące dekoracji) nie są wyłącznie wskazówką dla reżysera przedstawienia, lecz wprowadzają czytelnika w niezwykły nastrój, pełen tajemniczości i niedomówień. Dramat symboliczny opiera się bowiem na skojarzeniach sugestia wieloznaczności. Istotną cechą dramatu symbolicznego jest fantastyka i nastrojowość. Wyspiański wprowadza aluzje historyczne poprzez obecność w II akcie niezwykłych gości z zaświatów, przypominających wielkość bądź hańba narodu polskiego. Zjawy te np. Widmo, Hetman, są elementami typowymi dla neoromantyzmu. „Wesele” jest synkretyczny, realizuje ideę syntezy sztuk. Występuje w nim połączenie słowa poetyckiego, muzyki, ruchu scenicznego, malarstwa. Takie zjawisko jest typowe dla dramatów modernistycznych. Malarskość dzieła wyraża się w nasyceniu opisów elementami impresjonistycznym, ważna rola w utworze przypada również muzyce. W I akcie jest dynamiczna, wesoła, siarczysta, miarowa, ubarwiona fragmentami ludowych przyśpiewek, zaś w finale III aktu za sprawą Chochoła zmienia się w nostalgiczną, wręcz złowieszczą. Stosując tak różnorodne środki, Wyspiański pragnął zrealizować swą koncepcję „teatru ogromnego”.

5. DWUPLANOWA KOMPOZYCJA DZIEŁA. AKT I – plan realistyczny: Akcja toczy się do północy i przypomina reportaż z wesela, tym bardziej że każda postać literacka ma swój rzeczywisty pierwowzór. W zakończeniu aktu państwo młodzi zapraszają na wesele Chochoła.

Akcja zaczyna się dokładnie o północy przybyciem Chochoła. Pomiędzy scenami weselnymi pojawiają się widzenia poszczególnych bohaterów. Najważniejsza jest scena z Wernyhorą. W zakończeniu aktu pijany Gospodarz zarzuca miejskim gościom sztuczność i fałsz.

6. „ WESELE ” JAKO DRAMAT SYMBOLICZNY. AKT II – plan realistyczno – fantastyczny: AKT III – plan fantastyczno – realistyczny: Akcja zaczyna się przed świtem i trwa do pierwszych promieni słońca. Toczy się w świecie naznaczonym obecnością legendarnego Wernyhory i Chochoła. Pojawiają się dziwne znaki na niebie, na błoniach pod Krakowem zbierają się chłopi uzbrojeni w kosy na sztorc – tylko Gospodarz nie może sobie przypomnieć wizyty nocnego gościa aż do sceny 33. W zakończeniu wszyscy tańczą chocholi taniec. Akcja wydarzeń rozgrywa się na planie realistycznym i fantastycznym, a do tego ukazuje dwa światy: wiejski i miejski – chłopów i “panów”. Wymowa oparta jest na wszechobecnych symbolach zawartych w utworze. Symboliczne postaci: Rycerz – symbol siły, honoru i patriotyzmu Stańczyk – symbol mądrości politycznej i gorzkiej ironii Widmo – symbol zmarłego romantycznego kochanka (jak Gustaw w “Dziadach”) Hetman – symbol magnackiej pychy i zdrady narodowej Upiór – symbol siły i krwawej zemsty chłopów na panach Wernyhora – symbol wskrzeszenia niepodległości Polski

7. PROBLEMATYKA UTWORU.

Noc weselna 20 lub 21 Listopada 1900 rok, podkrakowska wieś Bronowice. Społeczna: zawierająca się w próbie odpowiedzi na pytanie, czy możliwy jest sojusz dwóch najważniejszych warstw narodu: szlachty (inteligencji) i chłopów. Tu, niestety, odpowiedź jest negatywna. To tylko stan przejściowy, zabawa dla zabicia nudy, czego świadomość mają obie strony. Prawdziwego zjednoczenia nie będzie, o czym świadczą liczne przykłady: lekceważący stosunek panów do chłopów nieufność chłopów wobec panów chłopomania = pozorna miłość do chłopów oparta na barwnych mitach o polskiej wsi piętno krwawej przeszłości (rzeź galicyjska – 1846 rok) Narodowo – wyzwoleńcza: zawierająca się w próbie odpowiedzi na pytanie, czy Polacy dojrzeli do wspólnego dzieła odzyskania niepodległości. I tu kolejna odpowiedź negatywna. Autor krytykuje wady typowe dla społeczeństwa polskiego. To one właśnie uniemożliwiają podjęcie czynu zbrojnego na skalę całego kraju: zanik prawdziwego patriotyzmu na rzecz prywatnych ambicji brak zjednoczenia narodu nawet we wspólnej sprawie katowanie się poczuciem winy za grzechy ojców (zamiast podnoszenia na duchu wspominaniem chwil chwały) kryzys duchowy inteligencji: apatia, dekadentyzm, rozdarcie wewnętrzne postrzeganie świata poprzez stereotypy (np. zacofany chłop, sielankowa wieś, wpływ różnic intelektualnych na małżeństwo itp.)

8. CZAS I MIEJSCE AKCJI.

9. BOHATEROWIE.

Pan Młody: młodopolski artysta, pan z miasta. Nie rozumie wsi, nie dostrzega istniejących tam problemów, na swoją żonę patrz jak na lalkę z krakowskich Sukiennic, pragnie zjednoczyć się z chłopami, dlatego chodzi boso. Pozy, które przybiera, rażą sztucznością, momentami mogą nawet śmierć bądź irytować. Jego poglądy cechuje ludomania (chłopomania), czyli powierzchowna fascynacja wsią. Gospodarz: pochodzi z miasta, ale od kilku lat mieszka w Bronowicach. Jest pełen szacunku wobec chłopów, pozostaje pod urokiem ich godności i przeszłości, w której odegrali znaczną rolę. We wszystkich sprawach zdaję się na żonę, boi się samodzielnych decyzji. Dziennikarz: poszukuje na wsi i wytchnienia od miejskiego życia. Idealizuje polską wieś, ignoruję jednak chłopów jako partnerów polityczny, co wyraża się w fakcie, że nie chcę rozmawiać z Czepcem o polityce. Ma poczucie bezradności wobec sytuacji, w której się znalazł. Poeta: artysta, dekadent, mistrz słownej szermierki, uwodziciel. Rozmawia przede wszystkim z kobietami, chciałby tworzyć wielkie dzieła, ale nie ma twórczej weny lub coś go ogranicza. Radczyni: dystyngowana dama z miasta, powściągliwe i wyniosła. Odnosi się z dystansem do chłopskich zabaw, nie zna życia na wsi, nawet cykl prac polowych jesteś zupełnie obcy (kieruje do Kliminy pytanie o siew w listopadzie). Haneczka: panienka z miasta, szybko zaprzyjaźnia się z chłopami. Bezpośrednia i impulsywna - chciałaby całować wiejskiego drużbę.

10. „PLOTKA O WESELU”, NA KIM WZOROWAŁ SIĘ

WYSPIAŃSKI?

Ojciec: ojciec Panny Młodej, Anny (Gospodyni), Marysi, Jaśka i Kuby, przyjmuje dość bierną postawę wobec toczących się wydarzeń. Dziad: przedstawiciel najstarszego pokolenia chłopów, był obserwatorem tragicznych wydarzeń z 1846 roku. Wesele chłopki i pana z miasta traktuje jako ironie dziejów. Isia: najstarsza córka Gospodarzy, dziewczynka pozostawiająca pod wrażeniem weselny atmosfery. Żyd: karczmarz, nieufnie odnosi się do wesela chłopki inteligenta, bardzo kocha swoją córkę Rachelę, jest z niej dumny. Wojtek: mąż Marysi, wiejski chłop, zakochany w swojej żonie. Czepcowa: żona Czepca, typowa chłopka. Kasia: młoda, wiejska dziewczyna, obdarzona dużym temperamentem, przyciąga spojrzenia wiejski chłopów. Najwyraźniej nie są mi obce kontakt z mężczyznami. Kuba: brat Panny Młodej, młody, wiejski chłopak. Kacper: drużba weselny, zainteresowany i nie tylko Kasią, ale również panienkami z miasta. Bohaterowie dramatu mają swe pierwowzory w rzeczywistości, możemy więc wskazać konkretne postaci, które posłużyły Wyspiańskiemu jako inspiracja do kreacji bohaterów. Znamy je z dzieła Tadeusza Boya – Żeleńskiego „Plotka o weselu”.

poeta i dramaturg, wykształcony młodzieniec. Współcześni i postrzegali go jako wielkiego gadułę. Rodzina wcale nie protestowała, gdy syn profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego postanowił ożenić się z chłopkom. Pan Młody - Lucjan Rydel Gospodarz - Włodzimierz Tetmajer: malarz, w 1980 roku pojął za żonę Annę z Mikołajczyków. Początkowo żył w ciężkich warunkach materialnych, po kilku latach zbudował mały dworek (to właśnie tam odbyło się wesele Rydla). Tetmajer cieszył się wielkim autorytetem wśród mieszkańców wsi, zasiadł nawet w radzie powiatowej i posłował do parlamentu. Dziennikarz - Rudolf Starzewski: redaktor konserwatywnego dziennika „Czas”, organu lojalistycznego wobec zaborcy (Austro - Węgier). Poeta - Kazimierz Przerwa -Tetmajer: przyrodni brat Włodzimierza Tetmajera, młodopolski artysta, bywalec salonów, ulubieniec kobiet. Na krótko przed premierą „Wesela” krakowski teatr wystawił jego sztukę pt: „Zawisza Czarny”. Panna Młoda - Jadwiga Mikołajczykówna: 16-letnia młodziutka panna, niezbyt przygotowana do małżeństwa ze światowym i obytym artystą. Gospodyni - Anna Tetmajerowa z Mikołajczyków, żona Włodzimierza Tetmajera: podczas wesela siostry miała około 27 lat. Marysia - siostra Anny i Jadwigi: najpiękniejsza z trzech sióstr, muza młodopolskich malarzy. Była zaręczona z jednym z nich, Ludwikiem de Laveaux, artystą pochodzącym ze spolonizowanej szlachty. Ukochany nie cieszył dobrym zdrowiem i zmarł na suchoty (tzw. na gruźlicę) podczas pobytu w Paryżu.

11. JĘZYK I STYL DZIEŁA.

Dramat Wyspiańskiego zbudowany jest z trzech aktów. Autor wykorzystał elementy poetyki klasycznej, zastosował zasadę jedności miejsca i czasu. Zasada jedności akcji nie jest jednak precyzyjnie zachowana, a kompozycja „Wesela” jest raczej luźna – utwór wykazuje konwencję szopki. Bohaterowie pojawiają się na chwilę, aby odpocząć przed kolejnymi tańcami, wymienić zdawkowe opinie, po czym ustępują miejsca kolejnej parze. Język bohaterów „Wesela” jest zindywidualizowany. Chłopi mówią gwarą, jest to w przeważającej mierze gwara okolic Krakowa. W ich wypowiedziach nie brakuje regionalizmów, kolokwializmów, a nawet wulgaryzmów.

12. PROBLEMATYKA I GŁÓWNE PRZESŁANIE UTWORU. Nadrzędną ideą utworu przyświecającą autorowi jest konfrontacja dwóch środowisk społecznych – inteligencji i chłopów – oraz określenie wzajemnych relacji między nimi. Wyspiański sportretował swoich współczesnych i udzielił odpowiedzi na pytanie: czy Polacy u progu nowego stulecia są w stanie zjednoczyć się i odzyskać niepodległość. Odpowiedź jest negatywna. Gorzka prawda o naszych narodowych słabościach przejawia się i narasta przez cały dramat, aby w finale przejawić się w hipnotycznym tańcu, odbywającym się w takt muzyki Chochoła. Za istniejący stan rzeczy odpowiedzialni są w dużej mierze panowie, którzy tratują wieś w kategoriach terapeutycznych, szukają wytchnienia, zapomnienia, inspiracji do swych „wielkich” dzieł. Dla niektórych z nich obraz wiejskiej rzeczywistości zatrzymał się renesansowej wizji Jana Kochanowskiego. (Dziennikarz powiada – „Niech na całym świecie wojna,/ byle polska wieś zaciszna,/ byle polska wieś spokojna”).

Krakowski świat panów z miasta przesycony jest dekadentyzmem, marazmem, niemocą twórczą. Poeta, Dziennikarz, Nos, a nawet Pan Młody zdają sobie sprawę ze swojej bierności, zachowawczości czy niewykorzystanych sytuacji. Poeta pozbawiony jest weny twórczej, nie potrafi wyzwolić w społeczeństwie zapału walki. Podobnie Dziennikarz, który ma przekonanie, że powinien pokierować świadomością zbiorową Polaków, a nie usypiać ich i kształtować postawę ugodową wobec zaborcy. Jedna nadzieja na cudowne wręcz odrodzenie leży w tężyźnie fizycznej chłopów, w autentyczności zachowań wiejskich bohaterów, w ich sile i zapale do wszelkich działań, również do walki. Jednak chłopi potrzebują mądrych przywódców, ludzi, którzy obmyślają strategię, zapanują nad żywiołem, będą patronować wyzwoleńczej walce. Takich osób brakuje wśród weselnych gości. Panowie nie potrafią wesprzeć chłopów ani pokierować ich działaniami. Gospodarz zawodzi najbardziej, powierza misję zwołania powstańców nieodpowiedzialnemu, młodemu Jaśkowi, który gubi złoty róg. Panowie podziwiają chłopów („Chłop potęgą jest i basta” – Gospodarz), ale zachowują do nich pewien dystans, często ironizują (Radczyni, Dziennikarz). W konsekwencji sojusz inteligencko chłopski jest złudzeniem, fałszywym majakiem („Pany – wyście ino do majaki” – mówi Czepiec) Chłopscy bohaterowie Wyspiańskiego są zróżnicowani. Najważniejsze kryterium to wiek i stosunek do kwestii narodowowyzwoleńczych. Najstarsze pokolenie reprezentuje Dziad, który nie wierzy w pojednanie, gdyż żywo pamięta o krwawych wydarzeniach.