Pobierz Stany nadzwyczajne i więcej Schematy w PDF z Prawa człowieka i obywatela tylko na Docsity!
Stany nadzwyczajne
Wprowadzenie Przeczytaj Wirtualny spacer + Schemat Sprawdź się Dla nauczyciela
Bibliografia:
Źródło: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., dostępny w internecie: sejm.gov.pl [dostęp 3.01.2020 r.]. Źródło: Ustawa z dnia 21 czerwca 2002 r. o stanie wyjątkowym, dostępny w internecie: isap.sejm.gov.pl [dostęp 3.01.2020 r.]. Źródło: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Rozdział XI – Stany nadzwyczajne, dostępny w internecie: sejm.gov.pl [dostęp 3.01.2020 r.]. Źródło: Ustawa z dnia 18 kwietnia 2002 r. o stanie klęski żywiołowej, dostępny w internecie: prawo.sejm.gov.pl [dostęp 3.01.2020 r.].
Źródło: Ustawa z dnia 29 sierpnia 2002 r. o stanie wojennym oraz o kompetencjach Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych i zasadach jego podległości konstytucyjnym organom Rzeczypospolitej Polskiej, dostępny w internecie: prawo.sejm.gov.pl [dostęp 3.01.2020 r.]. Źródło: Krzysztof Prokop, Stany nadzwyczajne w Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., dostępny w internecie: repozytorium.uwb.edu.pl [dostęp 3.01.2020 r.].
Rozważysz znaczenie szczegółowego uregulowania kwestii związanych ze stanami nadzwyczajnymi w Konstytucji i ustawach. Scharakteryzujesz warunki wprowadzania stanów nadzwyczajnych oraz ograniczenia i uprawnienia organów władzy w tym zakresie.
Dla zainteresowanych
Konstytucja RP. Rozdział XI – Stany nadzwyczajne
Sierpień ’ i wprowadzenie stanu wojennego
Przeczytaj
Zgodnie z Konstytucją RP w sytuacjach szczególnych zagrożeń, jeżeli zwykłe środki konstytucyjne są niewystarczające (zasada wyjątkowości), może zostać wprowadzony odpowiedni stan nadzwyczajny:
stan wojenny; stan wyjątkowy; stan klęski żywiołowej.
Stan nadzwyczajny może być wprowadzony tylko na podstawie ustawy, w drodze rozporządzenia, które podlega dodatkowemu podaniu do publicznej wiadomości, tj. oprócz opublikowania w „Dzienniku Ustaw” (zasada legalności) ogłaszane jest np. w środkach masowego przekazu. Zasady działania organów władzy publicznej oraz zakres, w jakim mogą zostać ograniczone wolności i prawa człowieka i obywatela w czasie poszczególnych stanów nadzwyczajnych, określa ustawa. Ustawa może określić podstawy, zakres i tryb wyrównywania strat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności i praw człowieka i obywatela.
Działania podjęte w wyniku wprowadzenia stanu nadzwyczajnego muszą odpowiadać stopniowi zagrożenia (zasada proporcjonalności) i powinny zmierzać do jak najszybszego przywrócenia normalnego funkcjonowania państwa (zasada efektywności).
W czasie stanu nadzwyczajnego nie mogą być zmienione:
Konstytucja RP; ordynacje wyborcze do sejmu, senatu i organów samorządu terytorialnego; ustawa o wyborze Prezydenta RP; ustawy o stanach nadzwyczajnych (o stanie wojennym, o stanie wyjątkowym, o stanie klęski żywiołowej oraz o wyrównywaniu strat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności i praw człowieka i obywatela).
W czasie stanu nadzwyczajnego oraz w ciągu 90 dni po jego zakończeniu:
nie może być skrócona kadencja sejmu;
Powódź w lipcu 1997: osiedle Kozanów we Wrocławiu. Dlaczego nie ogłoszono jeszcze nigdy stanu klęski żywiołowej? Źródło: J.M.K. Kokot, licencja: CC BY-SA 3.0.
Wirtualny spacer + Schemat
Polecenie 1
Zapoznaj się ze spacerem wirtualnym i wykonaj ćwiczenie.
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ćwiczenie 1
Polecenie 2
Zapoznaj się z XI rozdziałem Konstytucji RP dotyczącym stanów nadzwyczajnych. Zwróć uwagę na to, jakie ich rodzaje wyróżniono, kto decyduje o ich wprowadzeniu i w jakich okolicznościach, jakie konsekwencje niesie ze sobą wprowadzenie poszczególnych stanów nadzwyczajnych. Zanotuj najważniejsze informacje.
Konstytucja RP Plik o rozmiarze 287.04 KB w języku polskim
Stany nadzwyczajne – Polska i świat
Wyszukaj w zasobach internetowych informacji dotyczących konsekwencji wprowadzenia stanu wojennego w 1981 r. Oceń, czy jego wprowadzenie przyniosło spodziewany przez władze skutek, swoje stanowisko uzasadnij.
Twoje notatki:
Na wprowadzenie jednego z trzech stanów nadzwyczajnych władze decydują się bardzo rzadko, ponieważ wiąże się to nie tylko z ograniczeniem praw i wolności obywateli, ale także z ograniczeniami w sprawowaniu władzy. Dowiedz się, w jakich sytuacjach w Polsce i na świecie obowiązywały stany nadzwyczajne i jak reguluje to polskie prawo.
Spośród stanów nadzwyczajnych w powojennej Polsce wprowadzono tylko jeden z nich – stan wojenny. Został ogłoszony 13 grudnia 1981 r. przez gen. Wojciecha Jaruzelskiego. Na mocy obecnie obowiązującej Konstytucji RP stan taki nie był wprowadzony jeszcze nigdy.
Stan wojenny w Polsce, 1981– Źródło: domena publiczna
Kto wprowadza? – Prezydent RP
Kto wnioskuje? – Rada Ministrów
Trwa
wczytywanie
danych..
Zniesienie stanu wyjątkowego w Poznaniu przez wojewodę Adolfa Bnińskiego, 1.06.1926. Wycinek z gazety „Kurier Poznański” 31/ Źródło: Instytut Józefa Piłsudskiego w Ameryce, domena publiczna
W Polsce od czasów II wojny światowej stan wyjątkowy nie był wprowadzony. Natomiast przed wojną wprowadzono stan wyjątkowy po zamachu majowym marsz. Józefa Piłsudskiego w roku 1926.
Uzbrojone oddziały policji francuskiej w czasie stanu wyjątkowego ogłoszonego po zamachach terrorystycznych w listopadzie 2015 r. Źródło: Mstyslav Chernov, CC BY-SA 4.
Francja: Parlament po raz trzeci przedłużył stan wyjątkowy o 2 miesiące
Francuski parlament przegłosował w czwartek przedłużenie o kolejne dwa miesiące, do końca lipca, stanu wyjątkowego, wprowadzonego po zamachach w Paryżu z 13 listopada 2015 roku, w których zginęło 130 osób. To już trzecie takie przedłużenie.
Jak tłumaczył (…) minister spraw wewnętrznych Bernard Cazeneuve, środek ten jest usprawiedliwiony „ze względu na bezprecedensowy kontekst zagrożenia terrorystycznego”.
Stan wyjątkowy wyposaża stojących na czele administracji regionalnych prefektów w takie pełnomocnictwa, jak zlecanie przeszukań, aresztu domowego czy zakazu zgromadzeń, jedynie na podstawie podejrzenia o istniejącym zagrożeniu dla bezpieczeństwa publicznego. (…).
Źródło: PAP, 19.05.
Kto wprowadza? – Prezydent RP
Kto wnioskuje? – Rada Ministrów
Zasięg: całość lub część terytorium państwa.
Przesłanki do wprowadzenia:
zagrożenie konstytucyjnego ustroju państwa,/li> zagrożenie bezpieczeństwa obywateli, zagrożenie porządku publicznego.
Czas obowiązywania: oznaczony, nie dłuższy niż 90 dni.
W 2007 roku rolnicy stracili swe uprawy, gdy nawiedziły nas wyjątkowo późne przymrozki. Z kolei w 2010 roku przez rzeki kilkukrotnie przetoczyły się fale powodziowe. Ludzie tracili dobytek całego życia, ale nawet w obliczu dramatu nasze władze nie sięgnęły po możliwość wprowadzenia stanu klęski żywiołowej. Za każdym razem zbiegało się to bowiem w czasie z ważnymi wydarzeniami politycznymi, którym ogłoszenie klęski mogłoby zaszkodzić. I tak latem 2010 roku, podczas szalejących powodzi, stan klęski żywiołowej nie został wprowadzony, ponieważ zgodnie z konstytucją, trzeba byłoby odwołać wybory prezydenckie, zaplanowane na 20 czerwca. Tłumaczono wówczas, że pomoc poszkodowanym będzie udzielana w takiej skali, jakby stan klęski został ogłoszony. Podobnie było w 2015 roku, gdy we wszystkich regionach Polski panowała susza, która dziesiątkowała uprawy. Rolnicy domagali się ogłoszenia klęski i uruchomienia pomocy, ale władze znów stawiały opór, bo kolejny raz zbiegło się to w czasie z wyborami, tym razem parlamentarnymi. (…) W Stanach Zjednoczonych stan klęski żywiołowej najczęściej ogłaszany jest na podstawie prognoz meteorologicznych, nawet na kilka dni przed wystąpieniem kataklizmu. Tak jest za każdym razem, gdy zbliża się cyklon tropikalny. Zanim jeszcze żywioł poczyni zniszczenia, przyszłym poszkodowanym mieszkańcom wysyłana jest pomoc. Wszystko przebiega tym samym sprawnie. Także w krajach europejskich problemów ze stanem klęski się nie widuje. Gdy tylko dojdzie do kataklizmu, a powódź i susza z pewnością takowym są, to stan klęski jest błyskawicznie ogłaszany. Dlaczego mijają lata, a my nie bierzemy przykładu z naszych sąsiadów?”
Źródło: twojapogoda.pl, 06.02.2017.
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Kto wprowadza? – Rada Ministrów
Kto wnioskuje? – wojewoda lub RM wprowadza z własnej inicjatywy
Zasięg: całość lub część terytorium państwa.
Przesłanki do wprowadzenia:
zapobieżenie skutkom katastrof naturalnych lub awarii technicznych noszących znamiona klęski żywiołowej, usunięcie tych awarii.
Czas obowiązywania: oznaczony, nie dłuższy niż 30 dni.
- Przedłużenie może nastąpić za zgodą Sejmu RP.
- Ustawa określająca zakres ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela w stanie klęski żywiołowej może ograniczać wolności i prawa określone w konstytucji w art. 22 (wolność działalności gospodarczej), art. 41 ust. 1, 3 i 5 (wolność osobista), art. 50 (nienaruszalność mieszkania), art. 52 ust. 1 (wolność poruszania się i pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej), art. 59 ust. 3 (prawo do strajku), art. 64 (prawo własności), art. 65 ust. 1 (wolność pracy), art. 66 ust. 1 (prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy) oraz art. 66 ust. 2 (prawo do wypoczynku).
Ćwiczenie 3
Ćwiczenie 4
Jakich ograniczeń muszą przestrzegać organy władzy podczas obowiązywania stanów nadzwyczajnych? Jakie uzyskują szczególne uprawnienia? Uzupełnij informacje dla wybranego stanu nadzwyczajnego.
stan wojenny
Ograniczenia:
Uprawnienia:
W jakich sytuacjach, które wydarzyły się w XXI wieku w Polsce, twoim zdaniem powinien być ogłoszony stan nadzwyczajny? Podaj przykłady i uzasadnij swoją opinię.
stan wojenny
Sytuacja:
Uzasadnienie:
Sprawdź się
Pokaż ćwiczenia: 輸 醙 難
podobieństwo różnica
Ćwiczenie 2
Dopasuj odpowiednie zasady dotyczące stanów nadzwyczajnych do ich opisów:
zasada legalności
Stany nadzwyczajne mogą być wprowadzone wyłącznie w sytuacjach szczególnych zagrożeń, jeżeli zwykłe środki konstytucyjne są niewystarczające.
zasada efektywności
Stan nadzwyczajny może być wprowadzony tylko na podstawie ustawy, w drodze rozporządzenia, które podlega dodatkowemu podaniu do publicznej wiadomości.
zasada wyjątkowości
Działania podjęte w wyniku wprowadzenia stanu nadzwyczajnego powinny zmierzać do jak najszybszego przywrócenia normalnego funkcjonowania państwa.
zasada proporcjonalności
Działania podjęte w wyniku wprowadzenia stanu nadzwyczajnego muszą odpowiadać stopniowi zagrożenia.
Materiały źródłowe do ćwiczeń 4–5.
Źródło I
Ćwiczenie 3
Rozstrzygnij, czy poniższe stwierdzenia dotyczące stanów nadzwyczajnych są prawdziwe czy fałszywe.
Stwierdzenie Prawda Fałsz Jedynie stan wojenny może zostać wprowadzony na czas nieoznaczony. Zakres praw i wolności, których nie wolno ograniczać w czasie stanu wojennego i wyjątkowego, jest taki sam. Jedynie stan klęski żywiołowej wprowadzany jest przez Radę Ministrów.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2
kwietnia 1997 r.
Rozdział XI – Stany nadzwyczajne
Art. 228
1. W sytuacjach szczególnych zagrożeń, jeżeli zwykłe środki
konstytucyjne są niewystarczające, może zostać wprowadzony
odpowiedni stan nadzwyczajny: stan wojenny, stan wyjątkowy lub
stan klęski żywiołowej.
2. Stan nadzwyczajny może być wprowadzony tylko na podstawie
ustawy, w drodze rozporządzenia, które podlega dodatkowemu
podaniu do publicznej wiadomości.
3. Zasady działania organów władzy publicznej oraz zakres, w jakim
mogą zostać ograniczone wolności i prawa człowieka i obywatela
w czasie poszczególnych stanów nadzwyczajnych, określa ustawa.
4. Ustawa może określić podstawy, zakres i tryb wyrównywania
strat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu
nadzwyczajnego wolności i praw człowieka i obywatela.
