Docsity
Zaloguj sięZarejestruj się
Docsity
Przygotuj się do egzaminów
Przygotuj się do egzaminów

Studiuj dzięki licznym zasobom udostępnionym na Docsity

Otrzymaj punkty, aby pobrać
Otrzymaj punkty, aby pobrać

Zdobywaj punkty, pomagając innym studentom lub wykup je w ramach planu Premium

Informacje i wskazówki
Informacje i wskazówki
Sprzedaj na Docsity
Sprzedaj na Docsity
Zaloguj sięZarejestruj się

Przygotuj się do egzaminów

Studiuj dzięki licznym zasobom udostępnionym na Docsity

Znajdź dokumenty

Przygotuj się do egzaminów dzięki dokumentom udostępnionym na Docsity przez studentów, takich jak ty

Szukaj dokumentów Store

Najlepsze dokumenty w sprzedaży, umieszczone przez studentów, którzy ukończyli studia

Przeszukaj wszystkie materiały do ​​nauki
Docsity AINEW

Streszczaj swoje dokumenty, zadawaj im pytania, przekształcaj je w quizy i mapy myśl

Otrzymaj punkty, aby pobrać

Zdobywaj punkty, pomagając innym studentom lub wykup je w ramach planu Premium

Udostępniaj dokumenty
download point icon20 Punktów

Za każdy zamieszczony dokument

Wszystkie sposoby na zdobycie darmowych punktów
Zdobądź punkty już teraz

Wybierz plan Premium z odpowiednią dla Ciebie ilością punktów

Możliwości studiowania

Wybierz swój przyszły program studiów

Dotrzyj do najlepszych uniwersytetów na świecie już teraz. Szukaj wśród tysięcy uczelni i oficjalnych partnerów

Społeczność

Ranking uczelni

Odkryj najlepsze uniwersytety w twoim kraju, według użytkowników Docsity

Bezpłatne poradniki

Nasze e-booki ratujące uczniów i studentów!

Pobierz bezpłatnie nasze przewodniki na temat technik studiowania, metod panowania nad stresem, wskazówki do przygotowania do prac magisterskich opracowane przez wykładowców Docsity

Starożytność:, Egzaminy z Religia

Religia

lat temu) powstały pierwsze państwa na terenie Mezopotamii oraz Egiptu. 5. Społeczeństwo w Egipcie miało swoją strukturę – najważniejszy był faraon, któremu ...

Typologia: Egzaminy

2022/2023

Załadowany 23.02.2023

dlugie_nogi
dlugie_nogi 🇵🇱

4.5

(16)

80 dokumenty

1 / 20

Toggle sidebar

Ta strona nie jest widoczna w podglądzie

Nie przegap ważnych części!

bg1
Strona | 1
Starożytność:
1. W czasach paleolitu (prehistoria) ludzie prowadzili koczowniczy tryb życia:
wędrowali, polowali na zwierzęta, zbierali jedzenie, itp.
2. Po ociepleniu klimatu, w neolicie, człowiek osiadł – zbudował domy, rozpoczął
uprawę roli, hodowlę zwierząt, rozpoczął pracę rzemieślniczą oraz handlował.
3. Człowiek w czasach prehistorycznych uzależniony był od środowiska
naturalnego (klimatu, rzeźby terenu, itp.)
4. Ok. 3,5 tys. lat p.n.e. (czyli ok. 5,5 tys. lat temu) powstały pierwsze państwa na
terenie Mezopotamii oraz Egiptu.
5. Społeczeństwo w Egipcie miało swoją strukturę – najważniejszy był faraon,
któremu podlegali wyżsi urzędnicy i kapłani; poniżej w hierarchii byli żołnierze
i rzemieślnicy, potem chłopi. Bez praw byli niewolnicy.
6. Mieszkańcy Egiptu i Mezopotamii wyznawali politeizm – wiarę w wielu bogów.
7. Egipcjanie wierzyli w życie pozagrobowe, więc mumifikowali ciała, żeby dusza
mogła żyć po śmierci i po osądzeniu jej przez boga Ozyrysa.
8. Teksty spisane w Księdze Umarłych miały pomóc umarłemu dostać się
w zaświaty; dlatego wielu Egipcjan znało jej treść.
9. Faraon był władcą despotycznym – jego wola była prawem w Egipcie.
10. W Babilonii w XVIII w. p.n.e. powstał Kodeks króla Hammurabiego.
11. Dzięki prawu i pismu władcą łatwiej było stworzyć państwo i nim zarządzać.
12. W Mezopotamii pisano pismem klinowym, a w Egipcie „świętym pismem
obrazkowym”, czyli hieroglifami.
13. W starożytnym Izraelu powstała wiara w jednego Boga – Jahwe, czyli monoteizm.
Dekalog to 10 przykazań, które Mojżesz dostał od Boga na górze Synaj, w czasie
wyjścia Żydów z niewoli egipskiej do Ziemi Obiecanej (w XII w. p.n.e.)
14. Menora to siedmioramienny świecznik; obok sześcioramiennej Gwiazdy Dawida,
Arki Przymierza i Tory – to są symbole judaizmu, zwanego też religią
mojżeszową.
15. Żydzi w czasach króla Salomona zbudowali jedną świątynię w Jerozolimie (X w.
p.n.e.), natomiast w religiach politeistycznych każde bóstwo miało swoją
świątynię.
pf3
pf4
pf5
pf8
pf9
pfa
pfd
pfe
pff
pf12
pf13
pf14

Podgląd częściowego tekstu

Pobierz Starożytność: i więcej Egzaminy w PDF z Religia tylko na Docsity!

Starożytność:

  1. W czasach paleolitu (prehistoria) ludzie prowadzili koczowniczy tryb życia: wędrowali, polowali na zwierzęta, zbierali jedzenie, itp.
  2. Po ociepleniu klimatu, w neolicie, człowiek osiadł – zbudował domy, rozpoczął uprawę roli, hodowlę zwierząt, rozpoczął pracę rzemieślniczą oraz handlował.
  3. Człowiek w czasach prehistorycznych uzależniony był od środowiska naturalnego (klimatu, rzeźby terenu, itp.)
  4. Ok. 3,5 tys. lat p.n.e. (czyli ok. 5,5 tys. lat temu) powstały pierwsze państwa na terenie Mezopotamii oraz Egiptu.
  5. Społeczeństwo w Egipcie miało swoją strukturę – najważniejszy był faraon, któremu podlegali wyżsi urzędnicy i kapłani; poniżej w hierarchii byli żołnierze i rzemieślnicy, potem chłopi. Bez praw byli niewolnicy.
  6. Mieszkańcy Egiptu i Mezopotamii wyznawali politeizm – wiarę w wielu bogów.
  7. Egipcjanie wierzyli w życie pozagrobowe, więc mumifikowali ciała, żeby dusza mogła żyć po śmierci i po osądzeniu jej przez boga Ozyrysa.
  8. Teksty spisane w Księdze Umarłych miały pomóc umarłemu dostać się w zaświaty; dlatego wielu Egipcjan znało jej treść.
  9. Faraon był władcą despotycznym – jego wola była prawem w Egipcie.
  10. W Babilonii w XVIII w. p.n.e. powstał Kodeks króla Hammurabiego.
  11. Dzięki prawu i pismu władcą łatwiej było stworzyć państwo i nim zarządzać.
  12. W Mezopotamii pisano pismem klinowym, a w Egipcie „świętym pismem obrazkowym”, czyli hieroglifami.
  13. W starożytnym Izraelu powstała wiara w jednego Boga – Jahwe, czyli monoteizm. Dekalog to 10 przykazań, które Mojżesz dostał od Boga na górze Synaj, w czasie wyjścia Żydów z niewoli egipskiej do Ziemi Obiecanej (w XII w. p.n.e.)
  14. Menora to siedmioramienny świecznik; obok sześcioramiennej Gwiazdy Dawida, Arki Przymierza i Tory – to są symbole judaizmu, zwanego też religią mojżeszową.
  15. Żydzi w czasach króla Salomona zbudowali jedną świątynię w Jerozolimie (X w. p.n.e.), natomiast w religiach politeistycznych każde bóstwo miało swoją świątynię.
  1. Warunki naturalne Grecji wpłynęły na gospodarkę państwa – z powodu małej ilości ziemi uprawnej Grecy rozpoczęli zakładanie kolonii za morzem; w Grecji uprawiali na stokach gór winogrona, drzewa oliwne oraz drzewa cytrusowe, w morzu łowili ryby, byli żeglarzami.
  2. Warunki naturalne Grecji wpłynęły także na rozwój polityczny – w dolinach otoczonych górami powstawały wspólnoty, z których utworzyły się polis-miasta- państwa, np. Ateny czy Sparta.
  3. W Sparcie rządziła Geruzja – królowie oraz 28 gerontów, zaś Zgromadzenie Ludowe zatwierdzało ustawy oraz wybierało urzędników (5 eforów, którzy nadzorowali helotów). Ustrój w Sparcie był w rzeczywistości oligarchią (panowanie nielicznych)
  4. Społeczeństwo Sparty dzieliło się na Spartan-obywateli, periojków oraz helotów.
  5. W Atenach ustrój się zmieniał – z monarchii poprzez oligarchię do demokracji.
  6. W Atenach, w czasie demokracji, czyli od V w. p.n.e. rządzili obywatele poprzez decyzje podejmowane na Zgromadzeniu Ludowym zbierającym się na Agorze (rynek).
  7. W Atenach istniała też Rada 500-set, która nadzorowało urzędników i obrady zgromadzenia.
  8. Społeczeństwo Aten dzieliło się na Ateńczyków-obywateli, metojków i niewolników.
  9. Grecy, mimo że mieszkali w różnych polis wiedzieli, że łączy ich język, wierzenia, teatr i igrzyska olimpijskie.
  10. Pierwsze igrzyska odbyły się ku czci Zeusa, w 776 r. p.n.e. i odbywały się w miejscowości Olimpia, co 4 lata.
  11. Grecy wyznawali politeizm, siedzibą ich bogów była góra Olimp.
  12. Przedstawienia teatralne odbywały w amfiteatrach się ku czci boga Dionizosa, boga wina.
  13. W Rzymie ustrój także się zmieniał – od 753 r. p.n.e. do 509 r. p.n.e. istniało królestwo; od 509 r. do 31 r. p.n.e. – republika, zaś od 31 r. p.n.e. do 476 n.e. – cesarstwo.
  14. W republice rządzili urzędnicy wybierani przez obywateli oraz Senat, składający się z bogatych urzędników, którzy skończyli swój urząd.
  1. W 79 r. n.e. wulkan Wezuwiusz zniszczył Pompeje (miasto).
  2. Filozofowie – Sokrates, Platon, Arystoteles.
  3. Starożytność zakończyła się w 476 r. wraz z upadkiem cesarstwa zachodniorzymskiego – gdy barbarzyński wódz Odoaker odebrał władzę cesarzowi i odesłał insygnia władzy do Konstantynopola.

Średniowiecze:

48. Mahomet w 622 r. ucieka z Mekki do Medyny – to umowna data powstania religii _islamskiej (trzeciej religii monoteistycznej).

  1. Od 632 r. – po śmierci Mahometa kalifowie zdobywają Półwysep Arabski,_ _rozpoczynają podbój Afryki, Azji oraz Europy (Hiszpania).
  2. Zasady islamu: wyznanie wiary, modlitwa, post, jałmużna, pielgrzymka do Mekki._ _Bogiem islamu jest Allach, a Mahomet był jego prorokiem.
  3. Świętą księgą muzułmanów jest Koran. Najważniejszą świątynią jest Kaaba_ _w Mekce. Meczet to miejsce kultu i modlitwy.
  4. Arabowie rozwinęli filozofię, medycynę, matematykę (cyfry arabskie), geometrię,_ _literaturę, sztukę i rzemiosło, architekturę oraz technikę.
  5. Konstantynopol został założony ok. 330 r. przez cesarza Konstantyna. Po rozpadzie_ cesarstwa (395) stał się stolicą części wschodniej, zaś po upadku części zachodniej (476) zwano go Drugim Rzymem. Był stolicą Cesarstwa Bizantyńskiego do 1453 r. _Władca miał władzę absolutną.
  6. W cesarstwie bizantyńskim kontynuowano tradycje greckie i rzymskie,_ ujednolicono prawo (kodeks Justyniana- VI wiek), wybudowano bazylikę Hagia _Sofia (Mądrości Bożej).
  7. W cesarstwie bizantyńskim od IV wieku rozwijało się chrześcijaństwo._ _Patriarchowie (biskupi) byli pod opieką cesarzy; językiem liturgicznym był grecki.
  8. W VI w. Benedykt z Nursji założył klasztor benedyktynów; hasło – módl się i pracuj.
  9. W 756 r. Pepin Krótki – władca Franków – utworzył w środkowych Włoszech, na_ _terenach odebranych Longobardom Państwo Kościelne, którego władcą był papież.
  10. Karol wielki był cesarzem w państwie Franków od 800 r. Rozpowszechnił kulturę,_ szkolnictwo, język łaciński- ta odbudowa kultury nazywana jest renesansem karolińskim.

_59. Karol stworzył duże państwo podzielone na hrabstwa i marchie.

  1. Karol Wielki, aby mieć poparcie duchownych nadawał im szereg dóbr i urzędów, co_ _doprowadziło do kryzysu w Kościele.
  2. Wnukowie Karola podzielili jego państwo na 3 części (traktat z Verdun z 843 r.)
  3. Otton I z dynastii niemieckiej został cesarzem w roku 962 z tytułem Cesarza_ _Rzymskiego Narodu Niemieckiego.
  4. Jego wnuk – Otton III chciał stworzyć uniwersalne, chrześcijańskie państwo_ _w Europie; z tego powodu (m.in.) przybył z pielgrzymką w 1000 r. do Gniezna.
  5. Przyczyną sporu między cesarzem a papieżem była inwestytura duchownych, czyli_ kto ma wyznaczać biskupów; chciał to robić papież, ale cesarzom zależało na ich _kontroli, tym bardziej, że nadawali im ziemię.
  6. Grzegorz VI, papież- kazał cesarzowi Henrykowi IV przyjść do Canossy (1077 r.), co_ _cesarz uznał za upokorzenie.
  7. W 1054 r. doszło do schizmy wschodniej, czyli rozłamu chrześcijaństwa – powstał_ _kościół katolicki oraz prawosławny. (patrz punkt 55)
  8. W XI w. powstał zakon cystersów, który kładł nacisk na liturgię i odnowę Kościoła.
  9. W 1122 r. podpisano konkordat w Wormacji – papież mianuje biskupów, a władca_ _nadaje im lenno.
  10. Pierwsze państwa w Europie były monarchiami patrymonialnymi – władca był_ _właścicielem całej ziemi w państwie, a poddani płacili mu danin i inne świadczenia.
  11. W średniowieczu wykształcił się system feudalny oparty na własności ziemi (zwanej_ feudum lub lenno). Senior był jej właścicielem, a oddawał ją w użytkowanie _wasalowi.
  12. Senior oczekiwał od wasala hołdu lennego, pomocy zbrojnej i przysięgi wierności;_ w zamian oferował mu opiekę, lenno oraz immunitet, (czyli zwolnienie z części _świadczeń pieniężnych).
  13. Średniowieczne miasta lub wioski lokowano, (czyli zakładano) na prawie polskim_ _lub niemieckim.
  14. W mieście zasadźca zostawał wójtem; działała w nim też rada miejska i ława, czyli_ _sąd miejski.
  15. Społeczeństwo miasta średniowiecznego dzieliło się na patrycjat, pospólstwo_ i plebs.

93. Bolesław Chrobry – śmierć bp. Wojciecha w Prusach, zjazd w Gnieźnie, wojny z Niemcami – pokój w Budziszynie – 1018 r. – Łużyce i Milsko dla Polski. Przejecie _Grodów czerwieńskich an wschodzie – 1018 r. Pierwszy król – 1025 r.

  1. Bezprym – najazd króla Czech Brzetysława, złupienie Gniezna
  2. Kazimierz Odnowiciel – stolica w Krakowie, wprowadzenie systemu feudalnego, za_ _Śląsk musi płacić lenno Czechom (1050 r.)
  3. Bolesław Śmiały – odzyskał Grody Czerwieńskie, koronowany w 10176 r., skazał na_ _śmierć bp. Stanisława, opuścił Polskę.
  4. Władysław Herman, nieudolne rządy, władza w ręku wojewody Sieciecha.
  5. Rywalizacja Krzywoustego z bratem Zbigniewem + wojna z Niemcami pod wodzą_ Henryka V; zdobycie Pomorza Gdańskiego (1116 r.) i zwierzchnictwa nad Pomorzem Zachodnim (1122) + próby jego chrystianizacji. Złożył cesarzowi hołd lenny z Pomorza; równocześnie papież w Bulli Gnieźnieńskiej potwierdza niezależność arcybiskupstwa gnieźnieńskiego. Testament i podział Polski na _dzielnice – 1138 r.
  6. Władysław Wygnaniec otrzymał w testamencie Śląsk i jako senior – dzielnicę_ senioralną. Wielkopolskę otrzymał Mieszko Stary, Mazowsze- Bolesław Kędzierzawy, ziemię sandomierską – Henryk Sandomierski, ziemię łęczycką – _księżna Salomea- wdowa po Krzywoustym.
  7. W 1226 r. Konrad Mazowiecki sprowadził na pogranicze Mazowsza i Prus (do ziemi_ _chełmińskiej) – Krzyżaków.
  8. W 1308 r. Krzyżacy odebrali nam Pomorze Gdańskie.
  9. W 1331 r. Stoczyliśmy z nimi bitwę pod Płowcami.
  10. W 1332 r. Krzyżacy odebrali nam Kujawy i ziemię dobrzyńską.
  11. W 1343 r. Kazimierz Wielki zawarł z nimi pokój w Kaliszu – Krzyżacy zatrzymali_ Pomorze Gdańskie, ale jako jałmużnę od Kazimierza; zwrócili natomiast ziemie _dobrzyńską i Kujawy.
  12. Kazimierz Wielki był królem – dyplomatą, mimo, że rezygnował z walki zbrojnej –_ kazał wznosić zamki obronne i otaczać miasta murami obronnymi (Zastał Polskę _drewnianą, a zostawił murowaną).
  13. Kazimierz Wielki przyłączył do Polski Ruś Halicko-Włodzimierską – wówczas_ Polskę zamieszkała też ludność prawosławna.

107. Po Kazimierzu Wielkim – ostatnim Piaście na tronie polskim – władzę w Polsce _objął jego siostrzeniec – Ludwik Węgierski (Andegaweński).

  1. Po Ludwiku Węgierskim rządziła w Polsce jego córka – Jadwiga (z tytułem „król”).
  2. W czasach Jadwigi, Polska z Litwą podpisała w 1385 r. układ w Krewie – oba_ _państwa zostały połączone unią personalną.
  3. Unia personalna – dwa różne kraje łączy osoba(persona) władcy.
  4. Jadwiga postawiła Jagielle z Litwy warunek- powinien się ochrzcić. (Co zrobił przed_ _jej poślubieniem?)
  5. Jagiełło na chrzcie przybrał imię Władysław (Władysław Jagiełło), doprowadził_ także do ochrzczenia Litwy (warunek układu z Krewa) – z tego powodu Krzyżacy _nie musieli już jej napadać.
  6. Ludwik Węgierski i Władysław Jagiełło to pierwsi królowie, którzy nadali_ _przywileje polskiej szlachcie.
  7. W 1410-11 r. odbyła się wielka wojna z Krzyżakami, w czasie której doszło do bitwy_ _pod Grunwaldem (15.07.1410), a potem podpisano pokój toruński I (pierwszy).
  8. W latach 1454 – 1466 trwała wojna trzynastoletnia, zakończona II pokojem_ toruńskim (1466) i odzyskaniem Pomorza Gdańskiego przez Polskę- zwane teraz – _Prusy Królewskie; pozostała część – Prusy Zakonne ze stolicą w Królewcu.
  9. Po wojnie 13-letniej nastąpił rozwój Gdańska.
  10. W 1525 r. Krzyżacy, po rozwiązaniu zakonu, złożyli w osobie Albrechta_ _Hohenzollerna hołd lenny Zygmuntowi Staremu i utworzyli Prusy Książęce.
  11. W epoce późnego średniowiecza w sztuce i architekturze pojawił się styl gotycki.
  12. Styl gotycki charakteryzują wysokie wieże i misternie wykonane zdobienia.
  13. Wewnątrz budowli dostrzegamy wysokie kolumny, w dużych oknach – witraże oraz_ _maswerki. Na zewnątrz – przypory.
  14. Mistrzem gotyckim był Wit Stwosz, rzeźbiarz, autor ołtarza zwanego „Ołtarzem_ _Wita Stwosza”.
  15. Ołtarz Wita Stwosza oglądamy w Kościele Mariackim w Krakowie._
  1. Marcin Luter krytykował sytuację w Kościele; m.in. sprzedawanie odpustów.
  2. Marcin Luter publicznie krytykował Kościół, spalił pismo papieskie (bullę), schronił się pod opiekę księcia niemieckiego.
  3. Marcin Luter i Jan Kalwin (założyciel kalwinizmu) ograniczyli liczbę sakramentów, znieśli celibat i klasztory, zrezygnowali z kultu świętych, itp. Jan Kalwin głosił naukę o przeznaczeniu (predestynacji) człowieka.
  4. W 1534 r. król Anglii – Henryk VIII ogłosił akt supremacji i zerwał z Kościołem katolickim, tworząc kościół narodowy – anglikański.
  5. Jedną z przyczyn aktu supremacji był ślub Henryka VIII z kolejną żoną – Anną Boleyn.
  6. Kościół katolicki zwołał sobór do Trydentu, aby zwalczać herezję i poprawić dyscyplinę wewnątrz Kościoła.
  7. Na soborze trydenckim (1545-63) podjęto decyzje jak wzmocnić wpływy katolicyzmu; np. ujednolicono obrzędy Mszy św., nakazano zakładać seminaria duchowne (studia dla księży), utrzymano 7 sakramentów, potępiono nauki Lutra i Kalwina.
  8. Po soborze wznowiła działalność Święta Inkwizycja, spisano Indeks ksiąg zakazanych, a jezuici rozpoczęli upowszechniać kulturę baroku.
  9. Jezuici to zakon założony przez Ignacego Loyolę, zakonnicy ci byli znawcami Pisma Świętego, cechowała ich dyscyplina i posłuszeństwo papieżowi, mieli bronić wiary rzymskokatolickiej i ją upowszechniać.
  10. W czasie rządów Jagiellonów w Polsce i na Litwie szlachta pozyskała prawo do nietykalności majątkowej, prawo do zabierania ziemi sołtysom, do nietykalności osobistej, do zajmowania wyższych urzędów duchownych, do współrządzenia z królem.
  11. Szlachta ograniczyła mieszczanom (mieszkańcom miasta) prawo do kupowania ziemi poza miastem, a chłopom prawo do opuszczania wsi bez zgody szlachcica.
  12. Rok 1493 to data obrad pierwszego sejmu w Polsce, składającego się z 3 izb – króla, senatu i izby poselskiej.
  13. Posłów, na sejmiku ziemskim wybierała szlachta danej ziemi, np. krakowskiej,.
  14. Bez zgody szlachty, król nie mógł podnieść podatków, a od 1505 r. (konstytucja Nihil novi ) nie mógł zmienić żadnego prawa w kwestii szlachty.
  1. Dwaj ostatni Jagiellonowie to Zygmunt I Stary i Zygmunt II August. Rządzili w XVI w.
  2. XVI wiek nazywany jest „wiekiem złotej wolności szlacheckiej”.
  3. Współrządy szlachty i króla nazywane są „demokracją szlachecką.”
  4. Zygmunt I Stary rozbudował Wawel w stylu renesansowym.
  5. Zygmunt I Stary przyjął w 1525 r. hołd lenny od Albrechta Hohenzollerna, zwany hołdem pruskim.
  6. Albrecht Hohenzollern był ostatnim wielkim mistrzem krzyżackim i doprowadził do rozwiązania zakonu (sekularyzacja- zeświecczenie) oraz utworzenia państwa
- Prusy Książęce.
  1. Zygmunt II August przyjął hołd lenny od Gottharda Kettlera, mistrza zakonu kawalerów mieczowych; złożył królowi hołd lenny w roku 1561 – Inflanty stały się własnością Polski i Litwy.
  2. Albrecht Hohenzollern i Gotthard Kettler przyjęli luteranizm.
  3. Zygmunt II August walczył o Inflanty z carem rosyjskim Iwanem IV Groźnym, który uzyskał wschodnią część Inflant.
  4. W 1569 r. Polska i Litwa zawarły kolejną unię – w Lublinie, była to unia realna- ścisła współpraca w ramach jednego państwa zwanego odtąd Rzeczpospolitą Obojga Narodów.
  5. Jedną z przyczyn zawarcia unii lubelskiej był fakt, że Zygmunt August nie posiadał męskiego potomka.
  6. Zygmunt August nie chciał, aby po jego bezpotomnej śmierci rozpadła się unia polsko-litewska, dlatego dążył do zawarcia unii realnej, co stało się w Lublinie (1569 r.)
  7. W akcie unii zdecydowano, że wspólne dla Polski i Litwy będą: król, sejm, polityka zagraniczna i moneta, a osobne – urzędy, sądy, wojsko i skarb.
  8. W okresie reformacji w Polsce istniała tolerancja religijna między wyznawcami różnych religii, potwierdzona aktem konfederacji warszawskiej z 1573 r.
  9. W Polsce żyli obok katolików – luteranie i kalwini, zwani arianami lub braćmi polskimi.
  10. Arianie mieli w Polsce swoją akademię (szkołę wyższą) w Rakowie.
  1. Artykuły henrykowskie to zbiór praw Rzeczypospolitej Obojga Narodów, na które musiał zgodzić się król wybrany podczas elekcji.
  2. Artykuły henrykowskie zawdzięczają swoją nazwę naszemu pierwszemu królowi elekcyjnemu – Henrykowi Walezemu z Francji.
  3. Artykuły henrykowskie określały m.in., że w Polsce będzie wolna elekcja, demokracja szlachecka (przywileje szlacheckie) i prawo wypowiedzenia posłuszeństwa królowi przez szlachtę.
  4. Wolna elekcja to wybór (elekcja) króla (monarchy) w Polsce, dokonywany przez szlachtę na polu elekcyjnym (pierwsza elekcja odbyła się we wsi Kamień pod Warszawą, potem elekcje odbywały się na Woli).
  5. Pierwsza elekcja odbyła się w rok po śmierci ostatniego Jagiellona – Zygmunta Augusta – zmarł bezpotomnie. Było to już po unii lubelskiej.
  6. Wybór króla ogłaszał marszałek, natomiast prymas mianował go królem.
  7. W wyborze króla mógł uczestniczyć każdy szlachcic (wolna elekcja).
  8. Królowie elekcyjni – Henryk Walezy, Stefan Batory, Zygmunt III Waza, Władysław IV (Waza), Jan Kazimierz (Waza), Michał Korybut Wiśniowiecki, Jan III Sobieski, August II Mocny (Sas lub Wettin)/Stanisław Leszczyński, August III (Sas lub Wettin), Stanisław August Poniatowski.
  9. W XVII wieku demokracja szlachecka zmieniała się stopniowo w oligarchię magnacką. Biedna szlachta (gołota) uzależniona była od wielkich rodów magnackich.
  10. Biedniejsza szlachta na sejmikach głosowała tak, jak kazali magnaci.
  11. Barok to styl w sztuce; charakterystyczne są w nim: dynamika, ślimacznice(woluty), bogate zdobnictwo - biel i złoto; pałace barokowe wkomponowane są w pięknie utrzymamy ogród, np. Wersal, pałac w Wilanowie.
  12. Barok rozwijał się wraz z kontrreformacją (po soborze w Trydencie); miał na celu oddziaływać na emocje (przepych) patrzącego.
  13. W okresie baroku szlachta polska uważała się za potomków Sarmatów; ubierała się i ozdabiała się na styl wschodni; stosowała w wypowiedziach obce słowa (kwieciste przemówienia).
  14. Charakterystyczne dla baroku były portrety trumienne.
  15. W XVII wieku z Rzeczpospolitą Obojga Narodów sąsiadowały: Szwecja (w dzisiejszej Estonii), Rosja na wschodzie, Turcja na płd., monarchia

Habsburgów – Austria na południowym-zachodzie, Brandenburgia (na północnym-zachodzie) oraz Prusy Książęce i Kurlandia – lenna na północnym- wschodzie.

  1. W XVII w. Polska prowadziła wojny ze Szwecją, Rosją, Turcją oraz wojnę wewnętrzną – z Kozakami na Ukrainie, dokładniej na Zaporożu.
  2. Do przyczyn wojen ze Szwecją w XVII wieku zaliczamy chęć Szwecji do przekształcenia Bałtyku w wewnętrzne jezioro, a Zygmunt III Waza włączył Szwedzkie Inflanty do Polski. (Bitwa pod Kircholmem – 1605 – hetman Chodkiewicz).
  3. Wojny z Rosją w I połowie XVII w. były skutkiem tzw. „wielkiej smuty” oraz sojusz szwedzko-rosyjski, którego obawiał się Zygmunt III Waza (Kłuszyn, 1610, hetman Żółkiewski, król Zygmunt III Waza)
  4. Wojny polsko-tureckie były konsekwencją naruszania granicy – ze strony Polski robili to Kozacy i wojsko zwane lisowczykami, za strony Turcji – Tatarzy. (Cecora 1620, Chocim 1621, hetmani Żółkiewski, Chodkiewicz, król Zygmunt III Waza)
  5. W II połowie XVII wieku doszło do wojny z Rosją, ponieważ Kozacy (poddani Polski) oddali Rosji część swoich ziem (Ukrainy), dlatego Rosjanie i Kozacy rozpoczęli wojnę. Potem zawarto rozejm w Andruszowie – 1667, król Jan Kazimierz.
  6. W II połowie XVII wieku doszło do wojny ze Szwecją – tzw. „potop szwedzki”, ponieważ Polska była bardzo osłabiona dotychczasowymi wojnami. Lata „potopu” – 1655-1660, obrońcy – ojciec Augustyn Kordecki na Jasnej Górze, hetman Czarniecki – partyzantka, król Jan Kazimierz.
  7. W II połowie XVII wieku doszło do ataku Turcji na Polskę; Polacy byli skłóceni, król Wiśniowiecki nie był silnym władcą. (Bitwy – Kamieniec Podolski, Chocim, hetman a potem król Jan (III) Sobieski.)
  8. W II połowie XVIII wieku Jan III Sobieski wyruszył na pomoc oblężonemu przez Turków Wiedniowi – odsiecz wiedeńska- 1683 r. – przeciwnik wezyr Kara Mustafa.
  9. W roku 1648 wybuchło na Ukrainie powstanie Kozaków pod wodzą Chmielnickiego.
  1. Pisarze oświecenia – Wolter, Rousseau, Monteskiusz, Hugo Kołłątaj (Polska), Ignacy Krasicki (Polska).
  2. Monteskiusz – podział władzy na ustawodawczą, wykonawczą oraz sądowniczą.
  3. Rousseau – „Umowa społeczna” – tytuł dzieła i pogląd, że władza państwowa pochodzi od zgody społeczeństwa.
  4. Władców Rosji, Austrii i Prus (sąsiadów Polski) w XVIII wieku zalicza się do monarchów oświeconych (absolutyzm oświecony), którzy zreformowali państwa, rządzili silną ręką, rozbudowali wojsko, ściągali podatki (głównie na wojsko) i postawili na upowszechnianie oświaty.
  5. Absolutni, oświeceni, władcy – Piotr I i Katarzyna II w Rosji. W Prusach – Fryderyk I, Fryderyk Wilhelm I, Fryderyk II Wielki, natomiast w Austrii – cesarzowa Maria Teresa oraz Józef II.
  6. Czasy saskie w Polsce to rządy Augusta II Mocnego (Sasa z Saksonii) oraz jego syna Augusta III (Sasa).
  7. W czasach Augusta II przez Polskę maszerowały obce wojska w tzw. wojnie północnej (Szwecja przeciwko Rosji i Saksonii).
  8. W 1717 r. odbył się tzw. sejm niemy- polski sejm musiał przyjąć „reformy”, których gwarantem stawał się Rosja (rządził w niej Piotr I) – był to początek mieszania się Rosji w nasze, polskie, sprawy.
  9. Na sejmie niemym ograniczono liczebność polskiego wojska (do 24 tys.) oraz dążenia Augusta II do wzmocnienia władzy.
  10. W 1732 nasi sąsiedzi zawarli układ (trzech czarnych orłów), uzgodnili, że będą kontrolować sytuację w Polsce, aby władza króla nie uległa wzmocnieniu. Ich zamierzeniom sprzyjała oligarchia magnacka.
  11. Stanisław Leszczyński w czasie wojny północnej i po detronizacji Augusta II, został podczas wolnej elekcji wybrany królem w Polsce (uzyskał poparcie króla Szwecji); na skutek tego doszło w Polsce do wojny domowej („Jedni od Sasa, drudzy od Lasa”). Po drugiej elekcji, z powodu sprzeciwu magnatów oraz rosyjskiej interwencji – abdykował.
  12. W czasach saskich „Polska nierządem stała” – sejmy były powszechnie zrywane (liberum veto). Rosja wykorzystywała wpływ na sytuację wewnętrzną w Polsce.
  13. Stanisław Konarski (zakonnik – pijar) w dziele „O skutecznym rad sposobie” proponował zniesienie liberum veto, reformę sposobu sejmowania i powołanie

stałego rządu. Założył Collegium Nobilium w r. 1740 (szkoła dla szlachetnie urodzonych z nowszym programem nauczania).

  1. Stanisław Leszczyński w broszurce „Głos wolny wolność ubezpieczający” proponował oczynszowanie chłopów i nadanie im wolności osobistej, chciał usprawnić pracę sejmu poprzez ograniczenie liberum veto.
  2. W czasach saskich, mimo niepowodzeń w polityce oraz rolnictwie rozwijała się kultura, utworzono szkołę Collegium Nobilium, wybudowano szereg pałaców w stolicy. Zakładano pierwsze manufaktury.
  3. Przyczyną wojny kolonii angielskich w Ameryce o niepodległość były duże obciążenia podatkowe nakładane przez Anglię na kolonistów. Bostońska herbatka – 1773 r. – pojęcie związane z wrzuceniem ładunku herbaty do zatoki morskiej (droższej herbaty). W roku 1776 w Filadelfii kongres 13 stanów (kolonii angielskich) ogłosił Deklarację Niepodległości. Rozpoczęła się wojna Anglii z kolonistami (Amerykanami).
  4. Wojna zakończyła się w 1783 r. traktatem paryskim, w którym Anglia (Korona) zgodziła się na powstanie USA. W roku 1787 Amerykanie uchwalili pierwszą na świecie konstytucję – nowy kraj stał się republiką (rządził w nim prezydent wybrany przez obywateli).
  5. Konstytucja wprowadziła w życie ideę trójpodziału władzy – władza ustawodawcza to Kongres, wykonawcza – prezydent; sądownicza – sądy niższe oraz Sąd Najwyższy
  6. Idee Amerykanów były popularne w całej Europie. Po stronie Amerykanów walczył też Tadeusz Kościuszko (bitwa pod Saratogą) i Józef Pułaski (zginął pod Savannah).
  7. Czasy stanisławowskie w Polsce to czasy ostatniego króla Stanisława Augusta Poniatowskiego rządzącego w latach 1764 do 1795 (ostatni rozbiór).
  8. Czasy stanisławowskie to rozkwit kultury oświecenia, klasycyzmu; pojawiają się pierwsze gazety, Teatr Narodowy, pierwsza w Europie konstytucja (3 maja 1791 r.)
  9. Czasy Poniatowskiego to próby reformowania państwa, np. w trakcie Sejmu Wielkiego (Czteroletniego; 1788-92) zwiększono liczbę wojska, zniesiono wolną elekcję, liberum veto, nadano mieszczanom pewne prawa, otoczono chłopów opieką prawną.

zorganizowanej przez mieszczan, co zmobilizowało polskich mieszczan do walki o prawa polityczne.

  1. Sejm Wielki uchwalił ustawy o podwyższeniu podatków (dla szlachty i duchownych) oraz zwiększeniu liczby wojska.
  2. Sejm uchwalił prawo o miastach – mieszczanie z miast królewskich mogli nabywać dobra oraz otrzymywać urzędy czy posiadać reprezentację w sejmie (bez prawa głosu).
  3. Do uchwalenia konstytucji 3 maja (1791 r.) doprowadziło stronnictwo patriotyczne (bracia Potoccy, Hugo Kołłątaj) przy sprzeciwie stronnictwa hetmanów. Konstytucja znosiła liberum veto i wolną elekcję (odtąd decydować miała wola większości; powracało dziedziczenie tronu). Chłopi uzyskali „opiekę prawa”.
  4. Konfederacja targowicka – 1792 – stronnictwo hetmanów (Rzewuski, Branicki, Potocki) nie zgadzało się z nową konstytucją; po rozmowach z Katarzyną II, zawiązali w miasteczku Targowica konfederację, która miała na celu obalenie konstytucji 3 maja.
  5. W następstwie ogłoszenia konfederacji targowickiej do Polski wkroczyła 100 tys. armia rosyjska, doszło do wojny (bitwy pod Zieleńcami i Dubienką, dowódcy – Józef Poniatowski, T. Kościuszko); król Stanisław August Poniatowski przyłączył się do konfederacji. Doszło do II rozbioru Polski, w którym nie brała udziału Austria (1793 r.)
  6. W 1789 r. doszło w Paryżu do rewolucji (burżuazyjnej – mieszczańskiej), ponieważ stan III (wszyscy oprócz duchowieństwa i szlachty), nie chciał płacić kolejnych podatków, domagał się praw politycznych, ograniczenia absolutyzmu Ludwika XVI.
  7. Na skutek rewolucji we Francji wprowadzono republikę z trójpodziałem władzy, stan I oraz II straciły przywileje, wprowadzono Deklarację Praw Człowieka i Obywatela (z prawem do równości, wolności i własności).
  8. W okresie republikańskim bardzo surowe rządy we Francji sprawowali jakobini pod wodzą Robespierra (1793-94) – wprowadzili terror (gilotyny), przyspieszone wydawanie wyroków, brak prawa do obrony, itd. Paradoks – miała być republika, a wprowadzili rządy dyktatorskie.
  1. W roku 1799 Napoleon Bonaparte odebrał władzę Dyrektoriatowi (rządy po jakobinach). Od roku 1804 rządził, jako cesarz Francuzów; wprowadził Kodeks Cywilny uznający równość wszystkich wobec prawa, cywilne śluby i rozwody, nienaruszalność własności prywatnej oraz równouprawnienie wyznań.
  2. Napoleon próbował złamać Anglię poprzez odcięcie jej od dostaw z kolonii, dlatego ogłosił „blokadę kontynentalną” – nieprzestrzeganie jej przez Rosję, było jednym z powodów wyprawy na Rosję (1812 r.)
  3. W 1797 r. polscy emigranci utworzyli przy boku Napoleona Legiony Polskie we Włoszech, początkowo była to armia broniąca Republiki Lombardzkiej (w płn. Włoszech).
  4. W roku 1807 (po wcześniejszym pokonaniu armii austriackiej oraz pruskiej) Napoleon podpisał pokój w Tylży i utworzył dla Polaków – Księstwo Warszawskie (na ziemiach zabranych nam przez Prusy w II oraz III rozbiorze). W 1809 r. Księstwo powiększono o obszar III i skrawek I zaboru austriackiego.
  5. W Księstwie Warszawskim obowiązywała konstytucja napisana przez Napoleona
- Księstwo było monarchią konstytucyjną, król pochodził z Saksonii, zrównano obywateli w prawach, chłopom zniesiono poddaństwo.
  1. W 1815 r. Na Kongresie Wiedeńskim - Anglia, Rosja, Prusy (także Francja) zdecydowały o podziale Europy, ponieważ pokonali już Napoleona – Francja wróciła do granic sprzed rewolucji, natomiast Księstwo Warszawskie podzielono
- Wielkopolskę oddano Prusom, z Krakowa i okolic utworzono Rzeczpospolitą Krakowską; resztę przejęła Rosja. Jej tereny nazwano Królestwem Polskim lub Kongresówką, (bo powstało na Kongresie).
  1. Na Kongresie wprowadzono zasady – legitymizmu, restauracji oraz równowagi europejskiej. Po Kongresie Wiedeńskim pojawiły się idee liberalizmu, socjalizmu oraz idee narodowościowe.