Stosowanie narzędzi biznesu odpowiedzialnego społecznie w rozwoju społeczno-ekonomicznym, Notatki z Ekonomia sektora publicznego

Pobierz Stosowanie narzędzi biznesu odpowiedzialnego społecznie w rozwoju społeczno-ekonomicznym i więcej Notatki w PDF z Ekonomia sektora publicznego tylko na Docsity!

(^70) DOROTA BARGIEŁ

Mgr Dorota Bargieł

Katedra Ekonomii Ekologicznej Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu

Stosowanie narz ę dzi biznesu odpowiedzialnego

społecznie w d ąż eniu do rozwoju

społeczno-ekonomicznego

WPROWADZENIE

Celem artykułu jest zaprezentowanie narzędzi, jakie mogą być wykorzysty- wane przez przedsiębiorstwa realizujące strategię koncepcji społecznej odpo- wiedzialności biznesu oraz zbadanie, w jaki sposób przyczyniają się one do roz- woju społeczno-ekonomicznego. Rozróżniono typy i rodzaje dostępnych narzędzi, a także wskazano na kogo i w jakim stopniu one oddziałują. Za pomocą analizy metod i sposobów realizowania koncepcji biznesu odpowiedzialnego społecznie, autorka starała się wskazać jej istotność i rolę w kształtowaniu zrównoważonego rozwoju społeczno-ekonomicznego. Na podstawie przeprowadzonych rozważań zwrócono także uwagę na ogromny potencjał tkwiący w koncepcji CSR (Corpora- te Social Responsibility) i spróbowano pokazać, że konsekwentne jej realizowa- nie przyczyni się do rozpowszechnienia dobrych praktyk i innowacyjnych roz- wiązań organizacyjnych w przedsiębiorstwie, a także będzie miało swój udział w rozwiązywaniu problemów nie tylko ekonomicznych, ale także społecznych.

PRZEDSIĘBIORSTWO ODPOWIEDZIALNE SPOŁECZNIE

Społeczna odpowiedzialność biznesu „to taki model zarządzania przedsię- biorstwem, w którym podczas podejmowania decyzji biznesowych bierze się pod uwagę także ich wpływ na otoczenie firmy – na środowisko naturalne, na ludzi wewnątrz firmy i poza nią, nawet na zwierzęta” [Stafiej-Bartosik, 2008]. Przede wszystkim firma powinna być świadoma, jak duży wpływ jej działalność wywiera na pracowników i otoczenie. Każda decyzja niesie za sobą konkretne skutki dla interesariuszy. Pod pojęciem interesariuszy rozumiemy grupy i pojedyncze podmioty, które są w sposób bezpośredni lub pośredni powiązane z przedsiębiorstwem, „mające swój umyślny lub nieumyślny wkład w możliwo- ści wytwarzania majątku przez firmę” [Laszlo, 2008, s. 154]. Do tego grona

Stosowanie narz ę dzi biznesu odpowiedzialnego społecznie...^71

najczęściej zalicza się: pracowników, dostawców, społeczności lokalne, udzia- łowców, konsumentów, klientów, środowisko naturalne. Odpowiedzialny biznes to podejście strategiczne i długofalowe, skierowane na poszukiwanie rozwiązań maksymalnie korzystnych, zarówno dla firmy, jak i oto- czenia. Przedsiębiorstwa odpowiedzialnie społecznie prowadzą swoją podsta- wową działalność zgodnie z przepisami i powszechnie ustalonymi normami. Dostarczają dóbr i usług, które spełniają zapotrzebowania konsumentów. Do- datkowo, decydując się na włączenie w strategię koncepcji społecznej odpowie- dzialności biznesu, planują produkcję w sposób świadomy, szukają ekologicz- nych i innowacyjnych rozwiązań, zarówno produkcyjnych, jak i organizacyjnych. Dbają o rozwój kadry pracowniczej, a także podejmują dialog z otoczeniem. Działalność przedsiębiorstwa generuje nie tylko efekty ekonomiczne, ale także społeczne. Wśród nich znajdujemy oferowanie miejsc pracy, podatki do budże- tów państwowego i lokalnego, inwestycje w badania i rozwój, podnoszenie kwalifikacji pracowników, a także tworzenie funduszy celowych [Adamczyk, 2009, s. 143]. Firmy mają bardzo duży wpływ na otoczenie w jakim funkcjonu- ją, dlatego muszą bardzo starannie planować swoje działania i opierać je na dialogu z pracownikami, dostawcami, a także społecznościami lokalnymi, które mają specjalne wymagania i oczekiwania w stosunku do podmiotów gospodar- czych funkcjonujących w ich otoczeniu. Zagadnieniem tym zainteresował się A.B. Carroll [Carroll, 1993, s. 35], który opierając się na piramidzie potrzeb Maslowa stworzył czteroczęściowy model społecznej odpowiedzialności przed- siębiorstw. Carroll wyodrębnił cztery kategorie odpowiedzialności ze względu na stopień oczekiwań społecznych. Na dwóch poziomach podstawy piramidy znajdują się odpowiedzialność ekonomiczna i prawna. Odpowiedzialność eko- nomiczna oznacza tu konieczność wypracowania przychodu zapewniającego co najmniej przetrwanie przedsiębiorstwa. Następny poziom to odpowiedzialność prawna, która jest bezwarunkowo wymagana przez społeczeństwo; firma musi funkcjonować zgodnie z prawem i stosować się do przepisów obowiązujących w jej otoczeniu. Powyżej znajduje się odpowiedzialność etyczna, rozumiana jako działania sprawiedliwe i przyzwoite. Na szczycie znajduje się odpowie- dzialność dobrowolna lub filantropijna. Jest to odpowiedzialność, która wynika tylko i wyłącznie z decyzji firmy, nie jest przez nikogo narzucona, ani wymaga- na, ani wymuszona prawnie. To działalność, która jest najwyżej ceniona [Ry- bak, 2001]. Poprzez wspinanie się na coraz wyższy szczebel piramidy, angażu- jąc się w działalność filantropijną i przyjmując aktywną postawę w rozwiązy- waniu lokalnych problemów, odpowiedzialne przedsiębiorstwa przyczyniają się do rozwoju zarówno społecznego, jak i ekonomicznego. Realizacji koncepcji biznesu odpowiedzialnego społecznie służy szereg na- rzędzi, które mogą zostać użyte w celu realizacji założonej strategii. Bardzo ważne jest to, w jaki sposób firma dobierze narzędzie najbardziej dogodne dla

Stosowanie narz ę dzi biznesu odpowiedzialnego społecznie...^73

przewagi konkurencyjnej na rynku. Narzędzia te można podzielić ze względu na grupy interesariuszy, których dotyczą – związane z pracownikami, produktami i społecznościami lokalnymi. Do narzędzi, które swoim zakresem obejmują pracowników zalicza się wo- lontariat pracowniczy, działania kadry zarządzającej na rzecz wyrównywania szans, a także inwestycje w rozwój pracowników. Wolontariat pracowniczy staje się coraz bardziej popularną formą realizacji koncepcji biznesu odpowie- dzialnego społecznie. Jest to narzędzie o tyle wyjątkowe, że realnie swoim za- sięgiem obejmuje nie tylko pracowników, ale także firmę i społeczność lokalną. Wolontariat pracowniczy polega na nieodpłatnym poświęcaniu przez pra- cowników swojego czasu na rzecz innych. Wśród aktywności możemy wymie- nić zbiórki pieniędzy, żywności, mogą to też być zajęcia w domach dziecka lub opieki społecznej. Często to także prace społeczne lub pomoc przy remoncie placówki publicznej, czy też akcje związane z oddawaniem krwi i szpiku kost- nego. Tego rodzaju inicjatywy, oprócz wymiernych korzyści dla podmiotów, którym się pomaga, są ważnym elementem dla każdego pracownika, który po- przez wolontariat nabywa dodatkowy umiejętności, staje się bardziej zadowolo- ny z siebie i rezultatów swojej pracy, a także rośnie jego satysfakcja wykony- wanych czynności, co bezpośrednio przekłada się na mierzalne wyniki. Pracow- nicy są bardziej zadowoleni, firma notuje większe zyski, a lokalne społeczności doceniają inicjatywy firm działających w okolicy. Do kolejnych narzędzi związanych z pracownikami zalicza się inicjatywy na rzecz wyrównywania szans. Zaliczamy do nich tworzenie dogodnych warun- ków pracy dla kobiet w ciąży, a także dla osób przebywających na urlopie ma- cierzyńskim. Będzie to na przykład: możliwość zdalnej pracy w domu, kontynu- owanie pracy na co najmniej tym samym stanowisku po powrocie. Kolejny aspekt to niedyskryminowanie ze względu na pochodzenie, wyznanie, a także wiek, zapewnienie infrastruktury umożliwiającej pracę osobom niepełnospraw- nym. Takie działania przyczyniają się do zmniejszania nierówności społecz- nych, sprzyjają aktywizacji bezrobotnych i poprzez stwarzanie dobrych warun- ków pracy, stają się czynnikiem wpływającym pozytywnie na rozwój społeczny. Inwestycje w rozwój pracowników to kluczowy element zapewniający roz- wój i wzrost wartości przedsiębiorstwa. Coraz więcej firm decyduje się na orga- nizowanie szkoleń dla swoich pracowników. Mają one zarówno charakter czy- sto techniczny, to znaczy przygotowują do pracy na danym stanowisku, uczą korzystania z potrzebnych programów i maszyn, ale często także rozwijają umiejętności interpersonalne. Pracownicy mogą korzystać nie tylko z we- wnętrznych szkoleń, ale także z dofinansowanych kursów językowych lub stu- diów podyplomowych. Dzięki temu pracownicy podnoszą swoje kwalifikacje, co staje się zyskiem nie tylko bezpośrednio dla nich, ale także dla przedsiębior- stwa, które może liczyć na kreowanie nowych rozwiązań, lepiej zorganizowaną

(^74) DOROTA BARGIEŁ

i bardziej wydają pracę. Społeczność lokalna zyskuje prężnie rozwijającego się partnera, który zapewnia zatrudnienie i dba o otoczenie. Druga grupa to narzędzia nakierowane na produkty wytwarzane w przedsię- biorstwach odpowiedzialnych społecznie. Zalicza się do nich ekoznakowanie, znakowanie społeczne i ekologiczne technologie produkcji. Ekoznakowanie pole- ga na umieszczaniu na produktach specjalnych znaków, które informują konsu- mentów o oddziaływaniu towarów na środowisko. Rozróżnia się wiele typów eko- znaków, które różnią się w zależności od kraju, regionu i rodzaju prowadzonej dzia- łalności. Posiadanie tych specjalnych znaków świadczy o tym, że produkt spełnia normy środowiskowe w stopniu wyższym niż wynika to z przepisów prawa. Przedsiębiorcy ubiegają się o przyznanie ekoznaków dobrowolnie. W tym celu należy zwrócić się do konkretnej komisji certyfikującej, która wystawia swoją ocenę i decyduje o przyznaniu znaku, na konkretny okres, najczęściej są to trzy lata, po których następuje ponowna weryfikacja. W strukturach Unii Europej- skiej organem zajmującym się tym zagadnieniem jest Europejska Organizacja ds. Ekoznaku, natomiast w Polsce funkcjonuje Polskie Centrum Badań i Certyfika- cji. Ekoetykiety to symbole prawnie zastrzeżone [ Ekoznakowanie , www.fob.org.pl]. Wśród narzędzi związanych ze społecznościami lokalnymi wyróżniamy kam- panie społeczne, marketing zaangażowany społecznie, raporty społeczne, inwe- stycje odpowiedzialne społecznie. To także rzetelna, ciągła komunikacja z inte- resariuszami i działania na rzecz lokalnej społeczności. Inicjatywy na rzecz lo- kalnych społeczności są wynikiem zainteresowania się przedsiębiorstwa wybra- nymi problemami społecznymi, które istnieją w jego otoczeniu. Mają one na celu wsparcie rozwiązywania problemów społecznych, a także budowanie pozy- tywnego wizerunki firmy. Najczęściej przedsiębiorstwa decydują się na wspie- ranie działań związanych z edukacją, ochroną środowiska naturalnego, bezrobo- ciem [Adamczyk, 2009, s. 146]. Przedsięwzięcia na rzecz społeczności lokal- nych przyjmują wiele form – mogą to być stypendia dla dzieci i młodzieży z oko- licy, zagospodarowanie parku, budowa placu zabaw, pomoc konkretnym oso- bom i instytucjom. W zależności od tego, jak silnie koncepcja biznesu odpowie- dzialnego społecznie jest zintegrowana ze strategią firmy, będzie zależał zakres działań i ich rodzaj. W firmach, gdzie pracownicy różnych szczebli postępują odpowiedzialnie i rozumieją cele i strategie firmy, można liczyć na większą kreatywność i zaangażowanie w doborze działań. Marketing zaangażowany społecznie (CRM – cause related marketing ) „jest uwzględnianiem w działalności firmy zarówno celów marketingowych jak i potrzeb społecznych” [www.odpowiedzialnybiznes.pl]. Grono beneficjentów takich akcji często jest dość szerokie, mogą to być na przykład wszystkie szpita- le w Polsce, organizacja pomocowa, często jednak są to także konkretne spo- łeczności lokalne. Przedsiębiorstwa decydujące się na wykorzystanie marketin- gu zaangażowanego społecznie mogą liczyć na lojalność klientów, dobry wize-

(^76) DOROTA BARGIEŁ

ność jest o tyle duża, że pozwala nie tylko na systematycznie kontrolowanie działań odpowiedzialnych społecznie, lecz mogą też służyć jako wskazówki mówiące o tym, w jaki sposób powinno funkcjonować odpowiedzialne społecz- nie przedsiębiorstwo. Metodyka oceny Dobrych Praktyk CSR i Model rozwoju społecznej odpo- wiedzialności przedsiębiorstwa to narzędzia, które pozwalają na przeanalizowa- nie, zaplanowanie, a co najważniejsze na wdrożenie dobrze skonstruowanej polityki CSR. Modele te pomogą stworzyć takie plan działania, który „będzie gwarantował osiąganie celów strategicznych firmy, a z drugiej strony będzie spójny ze światowymi trendami i wymaganiami […]. Cztery etapy modelu po- zwalają segmentować dojrzałość CSR-ową firmy według jej stopnia zaangażo- wania” [www.deloitte.com]. Narzędziem ciekawym i wyróżnionym przez uczestników Targów Dobrych Praktyk CSR, organizowanych przez forum Odpowiedzialnego Biznesu, za najlepszą wśród prezentowanych praktyk na targach uznano certyfikat „Dobra umowa”. Certy- fikat ten ma za zdanie realizację celów zarówno społecznych, jak i biznesowych. Podstawą wydania certyfikatu jest przeanalizowanie umów konsumenckich oraz ich warunków przez specjalny zespół ekspertów ze Stowarzyszenia Konsumentów Pol- skich. Otrzymanie takiego certyfikatu przez przedsiębiorstwo zwiększa zaufanie konsumentów do danej firmy oraz pozwala klientom czuć się bezpiecznie i dokony- wać bezpiecznych i sprawdzonych transakcji biznesowych [www.skp.pl]. Wszystkie wyżej wymienione narzędzie wspierające systemy zarządzania są bardzo ważnym elementem realizowania każdej strategii uwzględniającej koncep- cję społecznej odpowiedzialności biznesu. Tylko dobrze zaprojektowana strategia, może przynieść wymierne rezultaty dla przedsiębiorstwa i jego interesariuszy.

UWAGI KOŃCOWE

W dynamicznie rozwijającym się świecie przedsiębiorstwa nie mogą już tylko i wyłącznie skupiać się na osiąganiu celów biznesowych. Coraz częściej zwraca się uwagę na konieczność zrównoważonego rozwoju, który uwzględnia zarówno społeczeństwo jak i środowisko. Koncepcja społecznej odpowiedzial- ności biznesu zakłada zintegrowanie działań biznesowych w taki sposób, aby przynosiły one korzyści całemu otoczeniu firmy. Skonstruowanie spójnej strate- gii odpowiedzialnej społecznie będzie skutkować długofalowym rozwojem i skupi się także na rozwiązywaniu problemów środowiskowych i społecznych. Gdyby każde przedsiębiorstwo funkcjonowało zgodnie z zasadami CSR, wiele współ- czesnych problemów, takich jak: niedożywienie, dyskryminacja, bezrobocie, ochrona zdrowia, mogłyby ulec zmniejszeniu. Stosowanie narzędzi zaprojekto- wanych w taki sposób, aby realizowały zarówno cele firmy, jak i społeczności

Stosowanie narz ę dzi biznesu odpowiedzialnego społecznie...^77

lokalnych, przyczynia się do budowania przewagi konkurencyjnej, zapewnia rozwój w zgodzie z otoczeniem, a także niesie konkretne rozwiązania i korzyści dla beneficjentów inicjatyw społecznie odpowiedzialnych.

LITERATURA

Adamczak J., 2009, Społeczna odpowiedzialno ść przedsi ę biorstwa, teoria i praktyka , Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa. Caroll A.B, 1993, Business and Society. Ethics and Steakholder Management , Ohio. Demb A., Nuebauer F., 2001, Rada nadzorcza. Czym jest i jaka jest jej odpowiedzial- no ść?, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. Ekoznakowanie, eco-labeling , http://www.fob.org.pl/ekoznakowanie-eco-labeling-153_770.htm, (dostęp 25.08.2010). Frooman J., 1999, Stakeholder Influences Strategies , „Academy of Management Re- view”, vol. 24, no 2. Laszlo C., 2008, Firma zrównowa ż onego rozwoju , Wydawnictwo Studio EMKA, Warszawa. Olborska A., Sprawne wykorzystanie Społecznej odpowiedzialno ś ci biznesu jako element nowoczesnego zarz ą dzania firm ą , www.epr.pl (dostęp 25.11.2010). Propaganda dobrych serc, czyli rzecz o reklamie społecznej, praca zbiorowa pod redak- cją D. Maison i P. Wasilewskiego, Agencja Wasilewski, Kraków 2002. Rybak M.,2001, Społeczna odpowiedzialno ść biznesu – idea i rzeczywisto ść , „Gospo- darka Narodowa”, nr 3/2001. Stafiej-Bartosik A., Po prostu ludzka firma , „Newsweek”, 16 grudnia 2008. http://www.deloitte.com/view/pl_PL/pl/dla-prasy/2c8234709ed3b210VgnVCM c56f00aRCRD.htm (dostęp 25.11.2010). http://www.odpowiedzialnybiznes.pl/co-to-jest-csr-1884152.htm (stan na dzień 25.11.2010). http://www.skp.pl/certyfikat/ (dostęp 25.11.2010).

Streszczenie W artykule zaprezentowano narzędzia stosowane przez przedsiębiorstwa działające zgod- nie z zasadami biznesu odpowiedzialnego społecznie. Pokazano, w jaki sposób poprzez prowa- dzenie działań prospołecznych i dbanie o relacje z pracownikami oraz kooperantami podmioty gospodarcze przyczyniają się do rozwoju zarówno ekonomicznego, jak i społecznego.

Applying Corporate Social Responsibility tools in order to reach sustainable economical and social development

Summary In article there are presented tools used by companies that operate in accordance with the Corporate Social Responsibility rules. There is shown, how through conducting prosocial actions and maintaining good relations with workers and stockholders, enterprises contribute to economi- cal and social development.