Stosowanie zasad i metod nauczania, Poradniki, Projekty, Badania z Przedmioty zawodowe

Pobierz Stosowanie zasad i metod nauczania i więcej Poradniki, Projekty, Badania w PDF z Przedmioty zawodowe tylko na Docsity!

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ

Elżbieta Małek

Stosowanie zasad i metod nauczania 514[02].Z4.

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci: mgr inż. Marcin Kostrzewa mgr Ewa Kurlej

Opracowanie redakcyjne: mgr Małgorzata Sołtysiak

Konsultacja: mgr Małgorzata Sołtysiak

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 514[02].Z4.02, „Stosowanie zasad i metod nauczania”, zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu technik usług fryzjerskich.

Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy z zakresu pedagogiki oraz pomoże w kształtowaniu umiejętności planowania zajęć praktycznych w formach kształcenia szkolnego i pozaszkolnego. Przygotuje Cię do samodzielnego formułowania celów kształcenia, dobierania metod nauczania i środków dydaktycznych oraz stosowania wiedzy z zakresu oceniania w działalności praktycznej. W wyniku realizacji tej jednostki modułowej, opanujesz umiejętność obserwowania i oceniania wykonywanych zadań. Poradnik ten zawiera: − Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji powyższej jednostki modułowej. − Cele kształcenia tej jednostki modułowej. − Materiał nauczania (rozdział 4) umożliwia samodzielne przygotowanie się do wykonania ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Wykorzystaj do poszerzenia wiedzy wskazaną literaturę oraz inne źródła informacji. Obejmuje on również ćwiczenia, które zawierają: − wykaz materiałów, narzędzi i sprzętu potrzebnych do realizacji ćwiczenia, − pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczenia, − sprawdzian teoretyczny. Przykład ćwiczenia oraz zestaw pytań sprawdzających Twoje opanowanie wiedzy i umiejętności z zakresu całej jednostki. Zaliczenie tego ćwiczenia jest dowodem osiągnięcia umiejętności praktycznych określonych w tej jednostce modułowej. Wykonując sprawdzian postępów powinieneś odpowiadać na pytanie tak lub nie, co oznacza, że opanowałeś materiał albo nie. Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność. Po przerobieniu materiału spróbuj zaliczyć sprawdzian z zakresu jednostki modułowej. Opanowanie treści tej jednostki modułowej jest niezbędne do realizacji programów innych jednostek.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

514[02].Z Podstawy psychologii i dydaktyki

514[02].Z4. Stosowanie zasad i metod nauczania

514[02].Z4. Rozpoznawanie psychicznych uwarunkowań procesu nauczania–uczenia się

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: − posłużyć się podstawowymi pojęciami stosowanymi w pedagogice, − sformułować cele kształcenia, − opracować wymagania programowe dotyczące kształcenia praktycznego, − scharakteryzować zasady i metody nauczania, − dobrać metody nauczania do założonych celów kształcenia, − określić formy organizacyjne kształcenia zawodowego, − scharakteryzować środki dydaktyczne stosowane w kształceniu praktycznym, − przygotować scenariusz i materiały dydaktyczne do prowadzenia zajęć praktycznych określić rodzaje i etapy kontroli oraz oceny, − określić funkcje oceny w procesie nauczania–uczenia się, − zastosować metody sprawdzania i oceniania osiągnięć edukacyjnych uczniów, − udokumentować przebieg zajęć dydaktycznych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Podstawowe pojęcia stosowane w pedagogice, cele

kształcenia

4.1.1. Materiał nauczania

Podstawowe pojęcia i terminy stosowane w pedagogice Każda nauka dysponuje właściwymi dla siebie definicjami, uściśleniami terminologicznymi, pojęciami. Trudność pedagogiki jako nauki w tym zakresie polega na tym, że: − większość wyrażeń, jakimi posługuje się pedagogika, to słowa występujące w języku potocznym, często o wielu znaczeniach, − niedojrzałość pedagogiki jako nauki spowodowała braki w uporządkowaniu używanych przez nią terminów i pojęć. Warto więc na początku odpowiedzieć na pytanie: co to jest pedagogika, a co to jest dydaktyka? Pedagogika to nauka o wychowaniu, której przedmiotem jest działalność wychowawcza, mająca na celu wyposażenie całego społeczeństwa, a szczególnie najmłodszych osób, w wiedzę, sprawności ogólne, zawodowe, zainteresowania, system wartości, postawy i przekonania oraz przysposobienie do oddziaływania na własny rozwój. Jest nauką społeczną. Dydaktyka to natomiast nauka, która zajmuje się kształceniem kładąc nacisk na nauczanie, albo uczenie się, w zależności od potrzeb. Dzieli się ją na dydaktykę ogólną (zajmuje się prawidłowościami występującymi zawsze w trakcie kształcenia) i dydaktykę szczegółową poszczególnych przedmiotów. Podstawą terminologii pedagogicznej i dydaktycznej są definicje wychowania, nauczania, uczenia się i kształcenia. Wychowanie – definiowane jest jako świadomie organizowana działalność społeczna, oparta na stosunku wychowawczym między wychowankiem, a wychowawcą, której celem jest wywołanie zamierzonych zmian w osobowości wychowanka. Zmiany te dotyczą różnorodnych aspektów. Zarówno wychowując można wpływać na poznawanie rzeczywistości, stronę emocjonalną, motywacje, kształtowanie stosunku człowieka do człowieka, jego przekonań, postaw, wartości czy celów życiowych. Termin „wychowanie” używane jest na ogół w trzech znaczeniach:

1. jako wszelkie działania społeczne nieintencjonalne, które w jakiś sposób wpływają na formowanie osobowości człowieka, są to działania przypadkowe, często bez uświadomionych celów jednostkowych,
2. jako działania podejmowane intencjonalnie w celu formowania człowieka,
3. jako działania podejmowane intencjonalnie w celu formowania tych aspektów osobowości człowieka, które związane są z wartościami emocjami, a więc na przykład kształtowanie postaw wobec innych czy samego siebie. Najwięcej wspólnego z pedagogiką jako nauką ma ostatnie opisane znaczenie. W zależności od tego, kto podejmuje trud wychowania możemy mówić o wychowaniu w różnych instytucjach np.: w szkole, w rodzinie, w przedszkolu itd. Mówiąc o dziedzinach wychowania, mamy na myśli: − wychowanie umysłowe, − wychowanie moralne, − wychowanie obywatelskie, − wychowanie estetyczne,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rozpatrywane od strony podmiotowej kształcenie ogólne ma również do spełnienia trzy cele:

1. ogólny rozwój sprawności umysłowej i zdolności poznawczych,
2. kształtowanie potrzeb, motywacji, zainteresowań i zamiłowań uczniów,
3. wdrożenie do samoedukacji.

Dość dobrze w latach 80. ubiegłego stulecia, zostały również określone cele kształcenia zawodowego w naszym kraju. Kształcenie zawodowe obejmuje zarówno proces nauczania jak i uczenia się zawodu, a także proces właściwego kształtowania podmiotowego udziału wychowanka w tym procesie. Cele kształcenia zawodowego rozumie się jako świadomie założone wyniki procesu nauczania – uczenia się zawodu, wyrażone przyrostem wiadomości, umiejętności i nawyków oraz zmianami osobowości podmiotu uczącego się. Zarówno w kształceniu ogólnym, jak i zawodowym wyróżnia się dwa rodzaje celów ze względu na stopień konkretyzacji. Są to cele: − ogólne wyraźnie adresowane do nauczyciela, zamysł nauczyciela, jego strategia działania, zakładają, co nauczyciel chce osiągnąć, cele te ukierunkowują to, co przez planowaną lekcję, będzie przez uczniów doskonalone, rozwijane, kształtowane, poznawane, ćwiczone, zdobywane, przeżywane, − szczegółowe (operacyjne) wyraźnie adresowane do ucznia, bardziej sprecyzowane, węższe, skonkretyzowane, opisują konkretne zachowania ucznia, stanowią opis wyników, które mają być uzyskane.

Każdy cel powinien cechować się tym, że jest: twórczy, realny, osiągalny, wykonalny, konkretny, dostrzegalny, logiczny, rzeczowy, precyzyjny. Każdy też ma do spełnienia określone funkcje: − organizacyjną, − koordynacyjną, − ukierunkowującą nasze działania, dążenia, − zapewniającą trwałe wartości, − motywującą, − regulacyjną.

Cele kształcenia formułujemy w dwóch poziomach: − jako cele ogólne – ciągłe, − jako zadania, czyli cele szczegółowe – operacyjne.

Cele ogólne występują w programach nauczania i planach dydaktyczno – wychowawczych. Z celów ogólnych należy wyodrębnić cele operacyjne (szczegółowe). Cele szczegółowe powinny być (według Gallowaya): − formułowane z punktu widzenia ucznia, − stanowić opis konkretnych zachowań, − zawierać warunki ograniczające np. czas, miejsce, środki dydaktyczne, − mogą reprezentować różne typy zachowań ucznia: poznawcze, emocjonalne, psychomotoryczne. Mówiąc o celach kształcenia, należy wyjaśnić bardzo popularny obecnie termin „Operacjonalizacja”. Polega na sprowadzeniu celów ogólnych do zbioru celów szczegółowych (zamiana). Cele ogólne kształcenia i cele operacyjne nie stanowią światów odrębnych – granica między nimi jest płynna – zdarza się, że zamieniamy cel ogólny na (równoważny) zbiór celów operacyjnych, czyli dokonujemy operacjonalizacji celu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyodrębnia się 3 ważne procesy operacjonalizacji: − skonkretyzowanie, − sprecyzowanie, − uszczegółowienie. Operacjonalizacja celów kształcenia jest zabiegiem niezbędnym. Cele ogólne są formułowane po to, aby wytyczyć kierunek pracy szkoły (programy nauczania, plany dydaktyczno–wychowawcze). Aby ich realizacja nie zawisła w próżni, trzeba je sprecyzować, uszczegółowić i skonkretyzować. Omawiane cele kształcenia wyrażane są w praktyce w trojaki sposób:

1. w tradycyjnym ujęciu – przedstawia się charakterystykę jednego lub więcej celów, nie stosując żadnej klasyfikacji,
2. klasyfikacja o charakterze opisowym – obejmuje zestawienie celów ułatwiające osobom odpowiedzialnym za działalność dydaktyczna w tym, do czego ma zmierzać ta działalność, lecz nie stanowią odniesienia do mierzenia jej wyników,
3. opracowanie szczegółowych taksonomii celów kształcenia. Ostatni z wymienionych sposobów wyrażania celów kształcenia obecnie w świecie zyskuje największą popularność. Taksonomia jest traktowana jako hierarchiczne ujęcie celów kształcenia. Hierarchiczność taksonomii polega na tym, że wyższe kategorie mieszczą w sobie kategorie niższe, a więc osiąganie celu wyższego mówi nam, że cel niższy został osiągnięty. Są to narzędzia operacjonalizacji celu, hierarchiczna klasyfikacja celów dydaktycznych Nowoczesną, bardzo jasną i przejrzystą taksonomię, zwaną ABC, stworzył B. Niemierko. Klasyfikacja celów jest w niej hierarchiczna i określa porządek kategorii celów, od kategorii najniższych do najwyższych. Obejmuje ona dwa poziomy celów: „wiadomości” i „umiejętności”.W dzisiejszych czasach coraz większe uznanie zdobywa też tzw. Taksonomia celów praktycznych. Umiejętności praktyczne, inaczej psychomotoryczne są czynnościami łączącymi myślenie z ruchem fizycznym. Są to, np.: pisanie, rysowanie, taniec itp. B. Niemierko swoją taksonomię celów praktycznych oparł na dwóch poziomach celów: „działania” i „umiejętności”. Taksonomia celów działania praktycznego powstała, by ułatwić nauczycielowi i uczniowi ustalenie płaszczyzny działania i określenia, o jakie działanie dokładnie chodzi. Działaniem człowieka w głównej mierze kierują motywy, które mogą bardziej lub mniej wpływać na nasze dążenie do zrealizowania celu. Nauczyciel musi więc umieć kierować motywacją ucznia. Stąd skonstruowana przez B. Niemierko taksonomia celów motywacyjnych, przez J. Ochenduszko zwana jest „dziedziną emocjonalną (motywacyjno–wychowawczą)”. Taksonomia ta uwzględnia zainteresowania i postawy ucznia dotyczące wybranej rzeczywistości. Zawiera ona dwa poziomy celów: „działania” i „postawy”, a na każdym z tych poziomów po dwie kategorie celów. Taksonomia celów w znaczeniu praktycznym często wyróżnia podział na poziomy: − P podstawowy, − PP ponadpodstawowy. W wiadomościach wyróżnia się: a) pamiętanie wiadomości, b) rozumienie. W umiejętnościach: a) stosowanie w sytuacjach typowych, b) stosowanie w sytuacjach trudnych. Etapy operacjonalizacji celów kształcenia to:

1. Zapisanie celu w postaci ogólnej.
2. Intuicyjny obraz ucznia osiągającego cel.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co to jest pedagogika, dydaktyka, wychowanie?
2. Na czym polegają procesy nauczania, uczenia się i kształcenia?
3. Co to jest cel kształcenia?
4. Jakie rodzaje celów można wyodrębnić?
5. Co to jest operacjonalizacja celu?
6. Co to jest taksonomia celów?
7. Jakie są zasady doboru i układu materiału nauczania?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1 Przyporządkuj opisy do nazw. Nazwy:

1. Pedagogika
2. Wychowanie
3. Dydaktyka

Opisy:

Opis A Jest jako świadomie organizowana działalność społeczna, oparta na stosunku wychowawczym między wychowankiem, a wychowawcą, której celem jest wywołanie zamierzonych zmian w osobowości wychowanka.

Opis B To nauka, która zajmuje się kształceniem kładąc nacisk na nauczanie, albo uczenie się, w zależności od potrzeb.

Opis C To nauka o wychowaniu, której przedmiotem jest działalność wychowawcza, mająca na celu wyposażenie całego społeczeństwa, a szczególnie najmłodszych osób, w wiedzę, sprawności ogólne, zawodowe, zainteresowania, system wartości, postawy i przekonania oraz przysposobienie do oddziaływania na własny rozwój. Jest nauką społeczną.

1 2 3

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1. zapoznać się opisem podstawowych pojęć stosowanych w dydaktyce (materiał nauczania pkt. 4.1.1.),
2. zapoznać się z zapisami w karcie ćwiczenia,
3. przyporządkować definicje do nazw,
4. uzupełnić tabelę,
5. porównać swoje odpowiedzi z odpowiedziami opracowanymi przez koleżanki/kolegów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy: − karta ćwiczenia, − długopis, − literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2 Uzupełnij tabelę.

Funkcje celów kształcenia Poziomy formułowania celów

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1. zapoznać się z opisem celów kształcenia (materiał nauczania pkt. 4.1.1.),
2. podkreślić w tekście informacje dotyczące funcji celów i poziomów ich formułowania,
3. uzupełnić tabelę,
4. porównać swoją tabelę z tabelami opracowanymi przez koleżanki/kolegów.

Wyposażenie stanowiska pracy: − karta ćwiczenia, − długopis, − literatura z rozdziału 6.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz: Tak Nie

1. zdefiniować pojęcia pedagogika, dydaktyka wychowanie? (^)  
2. wyjaśnić pojęcia nauczanie, uczenie się, kształcenia? (^)  
3. scharakteryzować cele kształcenia? (^)  
4. określić funkcje celów kształcenia? (^)  
5. rozróżnić poziomy formułowania celów kształcenia? (^)  
6. wyjaśnić proces operacjonalizacja celów? (^)  
7. wyjaśnić taksonomię celów? (^)  
8. określić wiadomości i umiejętności wyodrębnione w ramach taksonomii celów?  

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

zapamiętanie wiadomości. W utrwalaniu umiejętności praktycznych, bardzo charakterystycznych dla kształcenia zawodowego, ważne jest przestrzeganie 3 etapów tego utrwalania: − wyjaśnianie przez nauczyciela sensu czynności składających się na daną umiejętność, − demonstracja danej czynności przez nauczyciela, − powtarzanie czynności przez uczących się, aż moich prawidłowego opanowania, a później utrwalania i doskonalenia.

7. zasada indywidualizacji i zespołowości – istotą jej jest takie organizowanie procesu nauczania – uczenia się, w którym z jednej strony uwzględnione są wszelkie walory indywidualne każdego uczącego się, z drugiej zaś zostanie znaleziona przez nauczyciela płaszczyzna współpracy i współdziałania wszystkich uczących się. W polskiej pedagogice zasady nauczania – uczenia się mają charakter ogólnych norm procesu dydaktycznego, co pozwala na pewną dowolność w ich interpretacji. W literaturze pedagogicznej spotyka się wiele podziałów i różnorodność w zakresie określania zasad nauczania – uczenia się. Te przedstawione powyżej są najbardziej adekwatne i przydatne w kształceniu zawodowym w Polsce.

Metody nauczania Klasyfikowanie metod nauczania jest bardzo różnorodne. Ma to swoje podłoże historyczne. Najpierw (od starożytności poczynając) ukształtowały się metody, w których podstawowym źródłem wiedzy było słowo mówione i pisane przez nauczyciela, a później również drukowane. Dopiero od XIX wieku zaczęła się pojawiać grupa metod oglądowych, które sprowadzają się do bezpośredniego poznania rzeczy przez uczącego się. W XX wieku pojawiła się grupa metod praktycznych, które szczególnie zostały zaakceptowane w kształceniu zawodowym. Najpopularniejszy podział metod dydaktycznych przedstawił W. Okoń. Wyróżnił w nich metody podające, problemowe, eksponujące i praktyczne.

Rys 1. Podział metod dydaktycznych [ 7, s.89]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Metoda nauczania jest definiowana jako sposób postępowania nauczyciela z uczniami, umożliwiający uczącym się realizację operacyjnych celów kształcenia. Klasyfikacje metod nauczania: I. Podział wg Cz. Kupisiewicza z dodanymi metodami aktywizującymi: − metody oparte na słowie: wykład, opowiadanie, pogadanka, opis, dyskusja, − praca z książką; − metody oparte na obserwacji i pomiarze: pokaz, pomiar; − metody oparte na praktycznej działalności uczniów: laboratoryjna, zajęć praktycznych; − metody aktywizujące: burza mózgów, sytuacyjna, inscenizacji, problemowa; II. Klasyfikacja metod oparta na koncepcji wielostronnego nauczania–uczenia się W. Okonia: − metody asymilacji wiedzy – uczenie się przez przyswajanie: pogadanka, dyskusja, wykład, praca z książką; − metody samodzielnego dochodzenia do wiedzy – uczenie się przez odkrywanie; klasyczna metoda problemowa, metoda przypadków, metoda sytuacyjna, giełda pomysłów mikronauczanie, gry dydaktyczne; − metody waloryzacyjne – uczenie się przez przeżywanie; metody impresyjne, metody ekspresyjne; − metody praktyczne – uczenie się przez działanie; metody ćwiczebne, metody realizacji zadań wytwórczych. III. Klasyfikacja wg T. Nowackiego − metody nauczania teoretycznego: wykład, pogadanka, dyskusja, opis, opowiadanie, wyjaśnienie; − metody nauczania praktycznego: rozwijanie umiejętności, pokaz, ćwiczenie, instruktaż, inscenizacja. IV. Klasyfikacja wg. K. Kruszewskiego: − metody słowne, − metody oglądowe, − metody praktyczne, − metody gier dydaktycznych.

Wśród metod nauczania w kształceniu zawodowym najczęściej stosowane są: − pogadanka, − opis, − metoda przypadków, − metoda sytuacyjna, − gry dydaktyczne, − metaplan, − metoda projektów, − pokaz z objaśnieniem, − ćwiczenia praktyczne.

Pogadanka – należy do najstarszych metod nauczania. Istota jej sprowadza się do rozmowy nauczyciela z uczącymi się, w której nauczyciel stawia uczniom kolejne pytania, na które otrzymuje od nich odpowiedź. Pogadanka to nie luźna rozmowa z uczniem. W metodzie tej nauczyciel z reguły zna odpowiedź (w przeciwieństwie do zwykłej rozmowy).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Gry dydaktyczne uczą i bawią, cieszą i pogłębiają zainteresowania, zmuszają do myślenia i dają z tego myślenia satysfakcję, zmuszają do czynnego uczenia poprzez zabawę. Metoda ta uczy samodzielnego rozwiązywania prze uczniów postawionego problemu. Uczeń musi sam opanować nowe treści lub znaleźć nowe związki pomiędzy wiadomościami już przyswojonymi, ucząc się w pierwszej kolejności określonych umiejętności (teoretycznych lub praktycznych), a dopiero później dochodząc do wiedzy teoretycznej związanej z wykształconymi już umiejętnościami. Gra dydaktyczna prowadzi więc do odkrywania wiedzy w wyniku przeprowadzonego działania. O grze dydaktycznej jako metodzie, można mówić jeżeli: − w wyniku jej przeprowadzenia można osiągnąć założone cele, − jest ono zabawą lub działaniem zbliżonym do zabawy, a uczestnictwo w niej jest dla uczącego się przyjemnością, − zawiera motyw rywalizacji w relacji uczeń–uczeń, − podlega dokładnie określonym regułom. Wśród gier dydaktycznych można wyróżnić: − Metodę gier symulacyjnych, która polega na odtworzeniu przez uczących się dość złożonych symulacji problemowych. W symulacji nie ma zwycięzców i pokonanych, ponieważ celem symulacji jest wzmocnienie u uczących się umiejętności współdziałania, negocjowania i osiągnięcia kompromisu. − Metodę gier sytuacyjnych, która polega na wyrabianiu u uczniów umiejętności dokonywania wszechstronnej analizy problemów, a także podejmowania na tej podstawie odpowiednich decyzji oraz wskazania przewidywanych następstw poczynań zgodnych z tymi decyzjami. − Metodę inscenizacji – może przybierać dość różne formy, dyskusji na określony temat lub wcześniej przygotowanego improwizowanego dialogu, odtworzenia wydarzeń, które kiedyś rzeczywiście miały miejsce. Metoda ta wykorzystywana jest w sytuacjach dydaktycznych, w których jest wskazane wywołanie oprócz aktywności intelektualnej – określonych przeżyć uczniów. − Giełda pomysłów – zmierza do tego, aby zachęcić uczniów do wysuwania śmiałych pomysłów, do formułowania hipotez nasuwających się im zgodnie z zasadą: „pierwsza myśl najlepsza”, słowem – do popartego na intuicji i wyobraźni rozwiązywania problemów.

Metaplan – metoda ta jest plastycznym zapisem dyskusji. Uczestnicy dyskutując na określony temat tworzą jednocześnie plakat. Metoda ta stosowana jest przy omawianiu drażliwych, trudnych spraw oraz rozwiązywaniu konfliktów. Celem jej jest kształcenie umiejętności komunikacji i negocjacji. Metoda ta skłania uczniów do myślenia, sprzyja rozwojowi umiejętności analizowania faktów i poszukiwaniu wspólnego rozwiązania. Sposób przeprowadzenia metody:

1. Nauczyciel przedstawia klasie problem, który będzie przedmiotem dyskusji.
2. Następnie dzieli klasę na 5 lub 6–cio osobowe grupy.
3. Każda grupa otrzymuje od nauczyciela materiały: − duży arkusz papieru (na nim będą umieszczone elementy metaplanu), − taśmę samoprzylepną, − klej, − mazaki, − elementy metaplanu (arkusz papieru w kształcie chmurki do zapisywania problemu, około 8 kółek w dwóch kolorach, 5 owali do zapisywania odpowiedzi, około 3 prostokątów do zapisywania wniosków.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. Nauczyciel ustala limit czasu na wykonanie zadania.
5. Każda grupa tworzy plakat zawierający: − temat (problem) zapisany w chmurce, − jak jest? (na kartkach w kształcie koła umieszcza się opis aktualnego stanu rzeczy), − jak powinno być? (na kartkach w kształcie koła umieszcza się opis stanu, który chciałoby się osiągnąć), − dlaczego nie jest tak, jak być powinno? (na owalnych kartkach należy udzielić odpowiedzi na to pytanie), − wnioski zapisujemy na kartkach w kształcie prostokąta (wnioski można tez uporządkować na zależne od nas i niezależne od nas).
6. Każda grupa wybiera prezentera czyli osobę, która ma omówić treść plakatu i odpowiedzieć na pytania pozostałych uczniów. Podczas prezentacji mogą wystąpić zmiany na plakacie. W czasie prezentacji nauczyciel nie ingeruje, nie udziela odpowiedzi, nie wyjaśnia, czyni to prezenter.
7. Uczniowie podsumowują pracę: zbierają wnioski ze wszystkich plakatów, wypracowują wspólne wyniki dyskusji, zastanawiają się nad skutecznością i efektywnością własnej pracy w grupie. Metoda mataplanu może być z powodzeniem wykorzystywana w kształceniu zawodowym szczególnie do rozwiązywania trudnych zadań. Metoda projektów – metoda ta polega na samodzielnym realizowaniu przez uczniów zadania przygotowanego przez nauczyciela. Nauczyciel sam ustala temat i cele projektu (lub obi to wspólnie z uczniami), tworzy instrukcję. Projekt może być realizowany indywidualnie lub w grupie. Praca nad nim może trwać nawet kilka miesięcy. Jego zakończeniem jest prezentacja (albumów, plakatów, wywiadów, inscenizacji, happeningów). Zaletą tej metody jest rozwijanie własnej pracy, podejmowania decyzji w grupie, rozwiązywania konfliktów, wyrażania swojej opinii, poszukiwania kompromisu. Przebieg prowadzenia zajęć metodą projektów: − wybór tematu, − ustalenie celów, − zaplanowanie pracy, − omówienie metod pracy, − przydział zadań poszczególnym uczniom, − podanie źródeł, które powinny zostać wykorzystane, − określenie terminu realizacji, − podanie kryteriów oceny projektu, − wykonanie prac, − prezentacja wyników. Omówienie i ocena projektu, która powinna zawierać odpowiedzi na pytania: − Co się udało, a czego się nie udało zrealizować? − Jeśli czegoś nie udało się zrealizować, to dlaczego? − Jak układa się współpraca w grupie? − Jak inni ocenili naszą pracę? − Co zrobilibyśmy inaczej, gdybyśmy robili projekt jeszcze raz?

Pokaz z objaśnieniem (wyjaśnieniem) – należy do metod praktycznych. Sam pokaz polega na demonstrowaniu czynności, ich kolejności i prawidłowości wykonania. Metoda pokazu z objaśnieniem może być stosowana raczej w początkowej fazie zajęć o charakterze praktycznym, spełnia bowiem funkcję wprowadzającą (przygotowującą) do wykonania