Strategia informatyzacji i analiza przedwdrożeniowa a cykl życiz oprogramowania standardowego | Publikacje Computer Science

Jędrzej Wieczorkowski

STRATEGIA INFORMATYZACJI I ANALIZA

PRZEDWDROŻENIOWA A CYKL ŻYCIA

OPROGRAMOWANIA STANDARDOWEGO

Jędrzej Wieczorkowski

Instytut Informatyki i Gospodarki Cyfrowej

Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

Streszczenie: Publikacja przedstawia miejsce zajmowane przez strategię informatyzacji,

analizę przedwdrożeniową i wybór rozwiązania w kontekście cyklu życia oprogramowa-

nia. Oparto się na przykładzie zintegrowanych systemów informatycznych zarządzania,

które zazwyczaj występują jako pakiety standardowe adaptowane do potrzeb organizacji

podczas ich wdrażania. Do przedstawienia problemu wykorzystano autorski dwusegmen-

towy model cyklu życia oprogramowania. Scharakteryzowano działania podejmowane

w ramach powyższych faz.

Słowa kluczowe: strategia informatyzacji, analiza przedwdrożeniowa, cykl życia opro-

gramowania, oprogramowanie standardowe, systemy informatyczne zarządzania

DOI: 10.17512/znpcz.2016.3.1.03

Wprowadzenie

W celu wyjaśnienia miejsca systemów informatycznych w przedsiębiorstwach

często wykorzystuje się koncepcję cyklu życia oprogramowania. Podejście takie

stosowane jest szeroko także w ekonomii i naukach o zarządzaniu. Powstają więc

przykładowo modele cyklu życia: organizacji, produktu, technologii oraz informa-

cji. Z punktu widzenia informatyki interesujące są rozważania na temat cyklu życia

informacji. Zagadnienie to w perspektywie komputerowego wspomagania cyklu

życia poruszył przykładowo D. Dziuba, który w podstawowej wersji zidentyfiko-

wał następujące fazy: tworzenia, przechowywania i dystrybucji, zarządzania, wy-

szukiwania, likwidowania informacji (Dziuba 2008).

Systemy informatyczne można traktować jako produkty. Możliwe więc byłoby

zastosowanie ogólnego modelu cyklu życia produktu, wyróżniając przykładowo

takie fazy, jak: badanie, wprowadzenie na rynek, wzrost, nasycenie (dojrzałość),

spadek i wycofanie. W celu zawężenia ogólnego pojęcia produktu wskazane jest

jednak przeprowadzanie analizy cyklu życia oprogramowania, a w szczególności

systemu informatycznego zarządzania. Cykl życia systemu informatycznego obej-

muje okres od zdefiniowania projektu, poprzez realizację, wdrożenie i utrzymanie

systemu, aż do jego wycofania. W rozważaniach na ten temat warto wziąć pod

uwagę specyfikę oprogramowania, polegającą na bardzo silnym powiązaniu go ze

zmieniającą się technologią. Dodatkowo w przypadku systemów informatycznych

zarządzania (SIZ) należy także brać pod uwagę ewolucję praktyki zarządzania

organizacjami i zmienność wymogów stawianych przed systemami, wynikającą

przykładowo ze zmienności prawa.

Zeszyty Naukowe Politechniki Częstochowskiej

Zarządzanie Nr 23 t.1 (2016) s. 26–35

dostępne na: http://www.zim.pcz.pl/znwz

Podgląd częściowego tekstu

Pobierz Strategia informatyzacji i analiza przedwdrożeniowa a cykl życiz oprogramowania standardowego i więcej Publikacje w PDF z Computer Science tylko na Docsity!

Jędrzej Wieczorkowski

STRATEGIA INFORMATYZACJI I ANALIZA

PRZEDWDROŻENIOWA A CYKL ŻYCIA

OPROGRAMOWANIA STANDARDOWEGO

Jędrzej Wieczorkowski Instytut Informatyki i Gospodarki Cyfrowej Szkoła Główna Handlowa w Warszawie Streszczenie: Publikacja przedstawia miejsce zajmowane przez strategię informatyzacji, analizę przedwdrożeniową i wybór rozwiązania w kontekście cyklu życia oprogramowa- nia. Oparto się na przykładzie zintegrowanych systemów informatycznych zarządzania, które zazwyczaj występują jako pakiety standardowe adaptowane do potrzeb organizacji podczas ich wdrażania. Do przedstawienia problemu wykorzystano autorski dwusegmen- towy model cyklu życia oprogramowania. Scharakteryzowano działania podejmowane w ramach powyższych faz. Słowa kluczowe: strategia informatyzacji, analiza przedwdrożeniowa, cykl życia opro- gramowania, oprogramowanie standardowe, systemy informatyczne zarządzania DOI: 10.17512/znpcz.2016.3.1.

Wprowadzenie

W celu wyjaśnienia miejsca systemów informatycznych w przedsiębiorstwach często wykorzystuje się koncepcję cyklu życia oprogramowania. Podejście takie stosowane jest szeroko także w ekonomii i naukach o zarządzaniu. Powstają więc przykładowo modele cyklu życia: organizacji, produktu, technologii oraz informa- cji. Z punktu widzenia informatyki interesujące są rozważania na temat cyklu życia informacji. Zagadnienie to w perspektywie komputerowego wspomagania cyklu życia poruszył przykładowo D. Dziuba, który w podstawowej wersji zidentyfiko- wał następujące fazy: tworzenia, przechowywania i dystrybucji, zarządzania, wy- szukiwania, likwidowania informacji (Dziuba 2008). Systemy informatyczne można traktować jako produkty. Możliwe więc byłoby zastosowanie ogólnego modelu cyklu życia produktu, wyróżniając przykładowo takie fazy, jak: badanie, wprowadzenie na rynek, wzrost, nasycenie (dojrzałość), spadek i wycofanie. W celu zawężenia ogólnego pojęcia produktu wskazane jest jednak przeprowadzanie analizy cyklu życia oprogramowania, a w szczególności systemu informatycznego zarządzania. Cykl życia systemu informatycznego obej- muje okres od zdefiniowania projektu, poprzez realizację, wdrożenie i utrzymanie systemu, aż do jego wycofania. W rozważaniach na ten temat warto wziąć pod uwagę specyfikę oprogramowania, polegającą na bardzo silnym powiązaniu go ze zmieniającą się technologią. Dodatkowo w przypadku systemów informatycznych zarządzania (SIZ) należy także brać pod uwagę ewolucję praktyki zarządzania organizacjami i zmienność wymogów stawianych przed systemami, wynikającą przykładowo ze zmienności prawa. Zeszyty Naukowe Politechniki Częstochowskiej Zarządzanie Nr 23 t.1 (201 6 ) s. 26 – 35 dostępne na: http://www.zim.pcz.pl/znwz

Strategia informatyzacji i analiza przedwdrożeniowa a cykl życia oprogramowania standardowego Zagadnienie cyklu życia systemów informatycznych i informacyjnych jest sze- roko poruszane w literaturze. Cykl życia systemu informatycznego można zdefi- niować jako ciągły proces, wzorowany na cyklu życia organizmu, złożony z sekwencji wzajemnie spójnych, powiązanych ze sobą logicznie i logistycznie etapów umożliwiających stworzenie, wdrożenie i użytkowanie systemów informa- tycznych (Chmielarz 2000). Obejmuje okres od powstania u użytkownika potrzeby wprowadzenia systemu do wycofania systemu z eksploatacji. Określa on logiczną sekwencję działań, w jakiej rozwój systemu następuje i wskazuje kierunek przej- ścia z jednego działania do kolejnego (Pańkowska 2004). Jest procesem: inspiracji, tworzenia, utrzymania, rozwoju oraz schyłku lub reinkarnacji aplikacji osobliwie osadzonej w środowisku informatycznym organizacji (Olejniczak 2004). Praktyczne zastosowanie analizy cyklu życia systemów informatycznych wy- maga stworzenia odpowiedniego modelu. Według W. Chmielarza model cyklu życia to odwzorowanie procesu realnego postępowania w budowaniu systemu in- formacyjnego uwzględniające poszczególne fazy cyklu życia w postaci kanonicz- nej lub zmienionej przez istotne okoliczności zaburzające ten wzorzec (Chmielarz 2000). Problematyką cyklu życia systemów informatycznych zajmuje się głównie inżynieria oprogramowania. Zagadnienie to zostało również sformalizowane po- przez stworzenie norm, w szczególności ustanowionej w 1995 roku międzynaro- dowej normy ISO i IEC ISO/IEC 12207 „Software Life Cycle” (Information Tech- nology - Software Life Cycle Processes, ISO/IEC-12207, 1995). Modele cyklu życia w inżynierii oprogramowania zazwyczaj opierają się na podej- ściu liniowym lub ewolucyjnym. W literaturze tej dziedziny nauki można odnaleźć wiele szczegółowych propozycji modelu (por.: Pressman 2005; Sommerville 2003; Kobyliński 2005; Maciaszek, Liong 2004). W praktyce zazwyczaj łączy je podejście analogiczne do budowy obiektów materialnych od podstaw, a modele są przeznaczone głównie dla systemów dedykowanych. SIZ bardzo często natomiast opierają się na koncepcji oprogramowania standardowego (powielarnego), wykorzystując podobień- stwo procesów biznesowych realizowanych w różnych organizacjach. Wymusza to w praktyce stosowanie odmiennego modelu cyklu życia dla tego typu systemów, uwzględniającego obok działań podejmowanych przez producenta oprogramowania także te podejmowane przez klienta. Celem artykułu jest przeprowadzenie dyskusji, czy strategia informatyzacji oraz analiza przedwdrożeniowa powinny być traktowane jako fazy cyklu życia opro- gramowania wspomagającego zarządzanie organizacjami, a także ewentualne osa- dzenie tych faz w autorskim modelu cyklu życia oprogramowania standardowego. Celem jest także opisanie typowych działań podejmowanych w ramach powyż- szych faz. Wykorzystano metodę poznania empirycznego, w szczególności obser- wację uczestniczącą w projektach opracowania strategicznych planów informaty- zacji i w projektach wdrożeniowych, a także badania literaturowe oraz metody analizy, syntezy i modelowania. W kolejnych podrozdziałach zaprezentowano specyfikę cyklu życia oprogramowania standardowego, w szczególności klasy SIZ, zaproponowano model takiego cyklu oraz, w oparciu o niego, scharakteryzowano strategię informatyzacji i analizę przedwdrożeniową z wyborem systemu informa- tycznego.

Strategia informatyzacji i analiza przedwdrożeniowa a cykl życia oprogramowania standardowego Wyróżniono w nim dwa segmenty: (I) producenta – w tym segmencie w szczególności następuje wytworzenie oprogramowania – oraz (II) klienta – w tym segmencie w szczególności następuje jego wdrożenie (por.: Wieczorkowski 2011, s. 99 - 108). Segment I jest w podstawowym przebiegu realizowany jedno- krotnie, natomiast segment II wielokrotnie, niezależnie u każdego klienta. Segment I można opcjonalnie zmodyfikować, stosując przykładowo podejście iteracyjne wytwarzania oprogramowania, lecz zrezygnowano z tego zabiegu w celu utrzyma- nia większej czytelności modelu. Natomiast w segmencie II podejście liniowe wy- daje się zdecydowanie najtrafniejsze. Jednakże należy zauważyć, iż w obu segmen- tach mogą występować pewne iteracje związane przykładowo z opracowywaniem (segment I) i wdrażaniem (segment II) nowych wersji systemu lub wdrażaniem kolejnych modułów systemu (segment II). Model ma za zadanie przestawiać w sposób uogólniony istniejącą praktykę wy- twarzania i wdrażania standardowych pakietów SIZ. Został on w wersji uproszczo- nej przedstawiony na Rysunku 1. Rysunek 1. Uproszczony dwusegmentowy model cyklu życia oprogramowania standardowego Źródło: Opracowanie własne Podstawową wątpliwością jest powiązanie powyższego modelu z działaniami klienta mającymi na celu podjęcie decyzji o wyborze konkretnego pakietu progra- mistycznego, których to czynności nie uwzględniono w uproszczonej wersji modelu. Analiza producenta Projektowanie Kodowanie Utrzymanie Analiza wdrożeniowa Eksploatacja Wycofanie Wdrażanie Segment I - Fazy po stronie producenta Segment II - Fazy po stronie klienta

Jędrzej Wieczorkowski Przy poważnych inwestycjach informatycznych, np. w zintegrowane systemy klasy ERP (ang. Enterprise Resource Planning), decyzja powinna wynikać z opracowa- nej wcześniej strategii informatyzacji oraz dokonanego porównania rozwiązań dostępnych na rynku. Czy powyższe argumenty uzasadniają umieszczenie tych działań w modelu cy- klu życia oprogramowania? Przeciw temu, czyli za pominięciem strategii informa- tyzacji w cyklu życia, można wysunąć dwa podstawowe argumenty:

Strategię informatyzacji można traktować jako część zarządzania strategicznego organizacją, nie zaś element wytwarzania oprogramowania.
Strategia informatyzacji jest wstępem do całej informatyzacji organizacji, w tym wielu realizowanych projektów, a nie do pozyskania konkretnego systemu. Rysunek 2. Rozszerzony dwusegmentowy model cyklu życia oprogramowania standardowego Źródło: Opracowanie własne Tym niemniej, jak wcześniej zaznaczono, szczególnie w przypadku planu pozy- skania zintegrowanego systemu informatycznego zarządzania, faza strategiczna jest niezmiernie istotna. W praktyce decyduje ona nie tylko o fakcie podjęcia decyzji Analiza producenta Projektowanie Kodowanie Utrzymanie Analiza wdrożeniowa Strategia in- formatyzacji klienta Eksploatacja Wycofanie Wdrażanie Segment I - Fazy po stronie producenta Segment II - Fazy po stronie klienta Analiza przedwdrożeniowa, wybór systemu

Jędrzej Wieczorkowski przedwdrożeniowych prac dla takich systemów wyróżnił następujące kroki zalicza- jące się do opracowania strategii biznesowej przedsiębiorstwa (Lech 2003):

ustalenie misji oraz celów gospodarczych organizacji,
opis struktury organizacyjnej przedsiębiorstwa,
określenie krytycznych procesów gospodarczych. Zaliczenie działań związanych ze strategią biznesową do cyklu życia systemu jest jednak bardzo kontrowersyjne, ponieważ każda organizacja powinna posiadać aktualizowany dokument strategii biznesowej, pełniący faktycznie rolę nadrzędną wobec wszelkich, nie tylko informatycznych projektów. Ponadto wskazane wydaje się rozdzielenie opracowywania strategii informatyzacji, która może być wstępem do wielu przedsięwzięć IT, od analizy przedwdrożeniowej związanej z konkretnym zarekomendowanym do realizacji projektem.

Analiza przedwdrożeniowa i wybór systemu

Faza ta ma na celu doprecyzowanie wymagań stawianych przed zaplanowanym do wdrożenia systemem pod kątem jego właściwego wyboru oraz samo dokonanie wyboru oprogramowania i zawarcie kontraktu. Opracowywanie strategii informa- tyzacji ma w pewnym stopniu charakter analizy najwyższego poziomu, nie daje jednak odpowiedzi na wiele szczegółowych pytań, które często są niezbędne w procedurze wyboru systemu. Problem w szczególności dotyczy procedury zaku- pu, często przetargu na dostarczenie rozwiązań informatycznych. Zagadnienia or- ganizacji przetargów są dość szczegółowo określone przez akty prawne i różnią się w zależności od formy prawnej i struktury własnościowej podmiotu. Szczególnym restrykcjom w Polsce, podobnie jak i w wielu innych państwach, podlegają m.in. administracja publiczna, spółki publiczne, a także projekty realizowane z wykorzy- staniem środków publicznych. Przepisy narzucają sposób wyłonienia kontrahenta, w tym informacje, które muszą zostać udostępnione potencjalnym dostawcom. W Polsce ustawa Prawo zamówień publicznych zobowiązuje podmiotowo (według typów organizacji) i przedmiotowo (według typów zamówień) do stosowania na- rzuconych procedur postępowania (Ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r.). Ma na celu racjonalizację gospodarowania środkami pieniężnymi. Niektóre wzorce wprowa- dzone w tej ustawie są w praktyce, przynajmniej w części, dobrowolnie stosowane również przez podmioty, których to prawo nie dotyczy. W praktyce ogólne informacje o strategicznych potrzebach organizacji, wynika- jące z dokumentu strategicznego planu informatyzacji, okazują się niewystarczają- ce do zdefiniowania wymogów stawianych przed oprogramowaniem na potrzeby organizacji przetargu. Niezbędne jest wtedy przeprowadzenie dodatkowej analizy. Faza właściwej analizy wdrożeniowej po stronie klienta w prezentowanym modelu cyklu życia następuje dopiero po wyborze systemu i dostawcy. Z kolei w wyniku wcześniejszej analizy przedwdrożeniowej (określanej też jako „wstępna” lub „przetargowa”) powstaje opis wymagań na potrzeby wyboru systemu i ewentual- nego przetargu. Dopiero w konsekwencji tej analizy, po zakończeniu procedury selekcji, następuje wybór systemu. Procedura wyboru jest silnie zależna od trybu

Strategia informatyzacji i analiza przedwdrożeniowa a cykl życia oprogramowania standardowego zamówienia, jednak w ostatecznej ocenie ofert zawsze powinny być wzięte pod uwagę co najmniej takie czynniki, jak:

funkcjonalność systemu wraz ze stosowaną technologią,
koszt pozyskania i utrzymania systemu oraz warunki handlowe,
ryzyko projektu wdrożeniowego, w tym wiarygodność i doświadczenie kontrahentów, realność harmonogramu i kosztorysu oraz stosowane metodyki zarządzania projektem. Na tym etapie także określa się koncepcję wdrożenia, wybierając ewentualnego partnera do przedsięwzięcia. Wybór partnera może wynikać bezpośrednio z wyboru samego pakietu. Producenci lub dostawcy systemów zintegrowanych stosują różną politykę w zakresie procesu wdrażania. Niektórzy z nich sami we współpracy z klientem wykonują ten proces, inni zaś proponują partnerów wdroże- niowych. Może istnieć formalny wymóg producenta, aby partner wdrożeniowy posiadał stosowną autoryzację, choć często pozostawia się klientowi pełną swobo- dę doboru partnera, ponieważ odpowiedzialność za udane wdrożenie systemu w praktyce i tak spada na samego klienta. Wybór partnera może być więc niezależ- ny od wyboru systemu. Teoretycznie przedsiębiorstwo może przeprowadzać samo- dzielnie wszystkie fazy pozyskania systemu w segmencie klienta, lecz w praktyce, w przypadku zintegrowanych systemów, rzadko jednak posiada pracowników o odpowiednich kwalifikacjach. W większości sytuacji uzasadnione wydaje się zawarcie umowy z partnerem wdrożeniowym, wspierającym klienta doświadczo- nymi konsultantami oraz wypróbowaną metodyką. M. Flasiński zaproponował następujące kroki w zakresie analizy przedwdroże- niowej (Flasiński 2006):
konstrukcja modelu dziedziny problemu,
analiza wymagań użytkownika i definicja wymagań funkcjonalnych,
analiza infrastruktury informatycznej organizacji,
wstępna definicja projektu wdrożeniowego. Natomiast w zakresie wyboru rozwiązania informatycznego zaproponował:
przygotowanie bazy potencjalnych dostawców rozwiązania,
przygotowanie formularzy tworzących zapytanie ofertowe,
rozesłanie i odbiór wypełnionych przez oferentów formularzy,
analiza merytoryczna produktów i usług,
negocjacje merytoryczne i handlowe. Należy zaznaczyć, że szczegóły wyboru dostawcy i kontraktowania zależne są od ewentualnej konieczności zastosowania przepisów dotyczących zamówień pu- blicznych. W modelu zaproponowanym w artykule analiza przedwdrożeniowa jest podstawą do właściwego wyboru oprogramowania. W poradnikach i publikacjach pisanych przez przedstawicieli firm związanych z konkretnymi rozwiązaniami technologicz- nymi i usługami wdrożeniowymi analiza przedwdrożeniowa często rozumiana jest szerzej, obejmując wszystkie czynności dotyczące badania organizacji przed samym wdrożeniem systemu, w tym późniejszej fazy wyodrębnionej w modelu jako analiza wdrożeniowa. Podejście takie zdaniem autora jest związane z powierzeniem zlecenia analizy przedwdrożeniowej partnerowi, który będzie także uczestniczył w samym

Strategia informatyzacji i analiza przedwdrożeniowa a cykl życia oprogramowania standardowego

Oberndorf T., Brownsword L., Sledge C. (2000), An Activity Framework for COTS-Based Systems, Software Engineering Institute , Carnegie Mellon University, Pittsburgh, http://www.sei.cmu.edu/publications/documents/00.reports/00tr010.html (dostęp: 13.07.2016).
Olejniczak W. (2004), Zarządzanie cyklem życia systemów – ku systemom wiedzy , [w:] Abramowicz W., Nowicki A., Owoc M. (red.), Zarządzanie wiedzą w systemach korporacyjnych , Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, Wrocław.
Pańkowska M. (2004), Inżynieria zarządzania przedsięwzięciami informatycznymi , [w:] Porębska-Miąc T., Sroka H. (red.), Systemy Wspomagania Organizacji 2004 , Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Katowicach, Katowice.
Pressman R.S. (2005), Software Engineering: A Practitioner’s Approach , McGraw-Hill, Boston.
Sommerville J. (2003), Inżynieria oprogramowania , Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa.
Ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (Dz.U. 2004 nr 19 poz. 177).
Wieczorkowski J. (2011), Pełen cykl życia systemów powielarnych wspomagających zarządzanie , [w:] Górski J., Orłowski C. (red.), Integracja systemów informatycznych – nowe wyzwania, Pomorskie Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, Gdańsk. IT STRATEGY AND PREIMPLEMENTATION ANALYSIS IN THE SOFTWARE LIFE CYCLE Abstract: The article presents IT strategy, preimplementation analysis and information system selection in the context of the software life cycle. The problem is based on the example of integrated management information systems (MIS) and software packages adapted to the needs of organizations during an implementation. Author used original two-segment model of the software lifecycle. The paper describes mentioned above phases of the life cycle. Keywords: IT strategy, pre-implementation analysis, software life cycle, MIS, software packages

Strategia informatyzacji i analiza przedwdrożeniowa a cykl życiz oprogramowania standardowego, Publikacje z Computer Science

Dokumenty powiązane

Podgląd częściowego tekstu

Pobierz Strategia informatyzacji i analiza przedwdrożeniowa a cykl życiz oprogramowania standardowego i więcej Publikacje w PDF z Computer Science tylko na Docsity!

STRATEGIA INFORMATYZACJI I ANALIZA

PRZEDWDROŻENIOWA A CYKL ŻYCIA

OPROGRAMOWANIA STANDARDOWEGO

Wprowadzenie

Analiza przedwdrożeniowa i wybór systemu