Studiuj dzięki licznym zasobom udostępnionym na Docsity
Zdobywaj punkty, pomagając innym studentom lub wykup je w ramach planu Premium
Przygotuj się do egzaminów
Studiuj dzięki licznym zasobom udostępnionym na Docsity
Otrzymaj punkty, aby pobrać
Zdobywaj punkty, pomagając innym studentom lub wykup je w ramach planu Premium
Społeczność
Odkryj najlepsze uniwersytety w twoim kraju, według użytkowników Docsity
Bezpłatne poradniki
Pobierz bezpłatnie nasze przewodniki na temat technik studiowania, metod panowania nad stresem, wskazówki do przygotowania do prac magisterskich opracowane przez wykładowców Docsity
Praca doktorska
Typologia: Prace dyplomowe
1 / 94
Ta strona nie jest widoczna w podglądzie
Nie przegap ważnych części!
Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
Katarzyna Markowska-Regulska
Strategie radzenia sobie z lękiem u osób z zaburzeniami odżywiania.
Praca na stopień doktora nauk medycznych Promotor: Prof. dr hab. Andrzej Rajewski Klinika Psychiatrii Dzieci i Młodzieży Kierownik: Prof. dr hab. med. Andrzej Rajewski
Poznań 2014
Wstęp
Brak umiejętności efektywnego radzenia sobie z lękiem i stresem pełnią kluczową rolę w psychopatologii zaburzeń odżywiania. Osoby cierpiące na zaburzenia odżywiania częściej i intensywniej doświadczają lęku i stresu, a także stosują dezadaptacyjne strategie radzenia sobie ze stresem. Potwierdzają to badania nad neurobiologią i genetyką zaburzeń odżywiania (Connan, Campbell i wsp. 2003; Ellison, Foong i wsp. 1998) oraz modele poznawcze zaburzeń lękowych (Beck, Emery i wsp. 1985; Beck, Clark 1997) i zaburzeń odżywiania (Fairburn, Cooper i wsp. 2003).
Beck (Beck i wsp. 1985) opisuje lęk jako wynik sytuacji, w której osoba ocenia sytuację, w której się znajduje, jako zagrażającą oraz jednocześnie dochodzi do wniosku, że nie jest w stanie sobie z nią poradzić. Pallister i Waller (2008) wykorzystali założenia teoretyczne modelu Becka to wykazania związku między lękiem, strategiami radzenia sobie i zaburzeniami odżywiania (za Fitzsimmons, Bardone-Cone 2010).
Zaburzenia odżywiania są opisywane w literaturze, jako zaburzenia poznawcze (Fairburn 1985; Garner, Bemis 1985; Fairburn i wsp. 2003). W myśleniu chorych identyfikuje się wiele zniekształceń poznawczych o treściach charakterystycznych dla zaburzeń jedzenia oraz sztywność poznawczą. Specyficzną dla zaburzeń odżywiania jest tendencja do oceniania własnej wartości głównie na podstawie wagi i wyglądu swojego ciała. W modelu transdiagostycznym przeżywanie niepokoju dotyczącego sylwetki i wagi jest cechą pierwotną do innych objawów zaburzeń odżywiania (Fairburn i wsp. 2003; Fairburn 2006). Fairburn (2006, str. 197) przywołuje słowa Russella, który opisując bulimię pisze o "patologicznym strachu przed otyłością". Model transdiagnostyczny łączy ze sobą specyficzne przekonania, emocje i zachowania, co umożliwia szersze spojrzenie na patomechanizm zaburzeń odżywiania. Nadto pozwala na elastyczne podejście do terapii zaburzeń odżywiania.
Związek pomiędzy lękiem i stresem a zaburzeniami odżywiania jest wielowymiarowy. Zaburzenia lękowe lub tendencja do nadmiernego przeżywania lęku mogą poprzedzać wystąpienie zaburzeń odżywiania, współwystępować z nimi oraz pełnią rolę czynnika utrudniającego przebieg leczenia.
Rozdział 1. Strategie radzenia sobie ze stresem u osób z zaburzeniami odżywiania.
1.1 Wybrane stanowiska dotyczące pojęcia stresu i radzenia sobie ze stresem.
Historia badań naukowych nad stresem mają bardzo długą historię. Zaczyna się od badań nad fizjologią ludzkiej komórki i prowadzi nas do interdyscyplinarnych badań opisujących zależności między funkcjonowaniem biologicznym, psychologicznym i społecznym człowieka. W pierwszej kolejności zostaną opisane wybrane teorie biologiczne i psychologiczne a następnie koncepcje radzenia sobie ze stresem.
Pojęcie stresu wywodzi się z prac fizjologa Waltera Cannona i Hansa Seylego. Walter Cannon definiował stres, jako reakcję "walki lub ucieczki" na bodźce zaburzające funkcjonowanie organizmu. Hans Seyle definiował stres jako: „niespecyficzną reakcję organizmu na wszelkie stawiane mu wymagania”, czyli zaburzenie homeostazy poprzez działanie różnorodnych stresorów. Wprowadził do nauki koncepcję ogólnego zespołu przystosowawczego (ang. GAS; general adaptation syndrome) (Selye 1956), która tłumaczy przebieg reakcji stresowej oraz zależności między fizjologią a rodzajem stresora. W trakcie eksperymentów nad zwierzętami Seyle zaobserwował, że doświadczanie bólu doprowadza do zmian fizycznym w organizmie, co doprowadziło go do wniosku, iż stres może mieć znaczący wpływ na funkcjonowanie somatyczne. Według teorii Seylego reakcja stresowa dzieli się na trzy główne stadia. Reakcja alarmowa jest pierwszą odpowiedzią organizmu wywołaną przez działanie stresora i składa się na nią szereg zmian fizjologicznych. Drugą fazę stanowi stadium odporności, kiedy organizm wytwarza odpowiedź w zależności od rodzaju stresora. Jeśli działanie stresora nie zostanie w zadowalający sposób zredukowane dochodzi do stadium wyczerpania, kiedy organizm nie potrafi dłużej przystosowywać się do utrzymującego się stresu. Nadto Seyle podzielił wpływ stresu na funkcjonowanie organizmu na adaptacyjny i dezadaptacyjny. Stres w pewnym natężeniu może działać na człowieka motywująco i sprawić, że zastosuje skuteczne strategie radzenia sobie ( eustres ). Zbyt wysokie natężenie stresu będzie czynnikiem utrudniającym bądź wykluczającym poradzenie sobie ( dystres ). Koncepcja ogólnego zespołu adaptacyjnego przyczyniła się do lepszego rozumienia mechanizmu powstawania zaburzeń psychosomatycznych.
Zdaniem Seyle pojęcie homeostazy nie wyjaśniało w zadowalający sposób odpowiedzi organizmu na stres, dlatego wprowadził pojęcie heterostazy, przez które rozumie się zakłócenie pracy na niższym poziomie (fizjologicznym bądź psychologicznym) w celu zachowania równowagi na poziomie wyższym.
Sterling i Eyer (1988) kontynuując myśl Seylego stworzyli koncepcję allostazy, które definiuje się jako "stałość w zmianie" czy "osiąganie stabilności poprzez zmiany". Za pomocą pojęcia homeostazy można tłumaczyć procesy, w których wymagane jest utrzymanie określonej i stałej wartości parametru. Dążenie do allostazy uzupełnia ten proces o dynamiczne dopasowywanie się do zmieniających się warunków zewnętrznych.
Opisane dotychczas teorie biologiczne skupiają się głównie na rodzaju i sile stresora oraz fizjologii reakcji stresowej. W teoriach psychologicznych przez stres rozumie się jako: bodziec (stresor), wewnętrzną reakcję na stres oraz relację między nimi. W wyniku sytuacji zewnętrznej człowiek przeżywa napięcie emocjonalne, które utrudnia mu funkcjonowanie. Stres można rozumieć jako przeżywanie dyskomfortu psychicznego w wyniku działania stresorów w określonych sytuacjach (Mechanic D., 1962). Na bazie takiego rozumienia stresu powstały interakcyjne teorie stresu.
Reykowski (1966), twórca regulacyjnej teorii osobowości, uważa, że czynnikami odpowiedzialnymi za stres psychologiczny są docierające do podmiotu informacje typu: zadanie (informacje wytwarzające dążenie do określonej aktywności), trudność (informacje o przeszkodzie w dążeniu do określonego celu) i porażka (informacje o tym, że cel nie jest możliwy do osiągnięcia), które obciążają system regulacji. Zakłócenia, zagrożenia i porażki obciążają system regulacji i zmuszają go do dodatkowej aktywności oraz reorganizacji wcześniej utworzonego porządku, przez co zapowiadają możliwość deprywacji lub straty. To w pewnym stopniu przyczynia się do dezorganizacji utrwalonych struktur (np. potrzeb, wartości, obrazu własne osoby). W przebiegu zaburzeń odżywiania stres na różnych etapach choroby będzie doświadczany przez jednostkę w różnym natężeniu. Początkowo realizowanie planu polegającego na obniżeniu wagi wiąże się z doświadczaniem pozytywnych emocji i poczuciem satysfakcji. W sytuacji znacznego spadku wagi zagrażającemu zdrowiu i życiu czy dysregulacji sposobu odżywiania stres może się
wyróżniają trzy poziomy stresu: społeczny (dotyczący relacji między jednostką a innymi ludźmi), psychologiczny (powiązany z subiektywną oceną sytuacji, reakcjami emocjonalnymi i zachowaniem) oraz biologiczny (zmiany w organizmie). Przeżywanie stresu wiąże się z doświadczaniem wielu emocji, w tym lęku, kiedy jednostka ocenia sytuację jako zagrożenie. Interpretowanie sytuacji w kategoriach wyzwania również będzie wzbudzało lęk, ale pozwoli jednostce na przeżywanie pozytywnych emocji w związku z oczekiwanymi korzyściami.
Ze względu na złożoną etiopatologię wielu zaburzeń i chorób odchodzi się od rozumienia stresu jako bodźca czy reakcji, ale kontynuuowane są badania nad interakcją między jednostką a otoczeniem, które występują w sytuacjach stresowych.
Współcześnie przedmiotem badań jest nie tylko samo zjawisko stresu, ale również podejmowanie przez człowieka aktywności mającej na celu poradzenie sobie w sytuacjach trudnych, czyli strategie radzenia sobie (ang. coping).
W kontekście radzenia sobie, w literaturze możemy się spotkać z pojęciem procesu, strategii i stylu radzenia sobie. Według Lazarusa i Folkman (Lazarus, Folkman 1984, Lazarus 1993) radzenie sobie jest procesem, podczas którego jednostka podejmuje próbę uporania się „z określonymi zewnętrznymi i wewnętrznymi wymaganiami, ocenianymi przez osobę, jako obciążające lub przekraczające jej zasoby" (Lazarus, Folkman za: Heszen, Sęk 2007, str.150). Proces radzenia sobie jest dynamiczny, przebiega w dużej zależności od zmian kontekstu oraz zasobów jednostki. Ze względu na to, że koncepcja Lazarusa i Folkman koncentruje się głównie na procesie różnorodnych zmian i subiektywnej ocenie sytuacji przez jednostkę, stres jest pojęciem trudnym do zoperacjonalizowania i zmierzenia, co jest głównym ograniczeniem tej teorii. Lazarus i Folkman (1984) wyróżnili dwie główne funkcje radzenia sobie: instrumentalną, związaną ze strategiami radzenia sobie skoncentrowanymi na problemie/zadaniu (ang. problem- /task-oriented ) oraz regulacyjną obejmującą emocjonalne strategie radzenia sobie (ang. emotion-oriented ).
Radzenie sobie można definiować jako styl, czyli względnie stałą, specyficzną dla jednostki tendencję do radzenia sobie ze stresem. Styl radzenia sobie jest traktowany jako zmienna osobowościowa. Miller (1987) uważa, że w radzeniu sobie kluczową rolę odgrywa stosunek jednostki do informacji stresowej, który jest
względnie stały. Podzieliła style radzenia sobie ze stresem na konfrontacyjny oraz unikowy. Styl konfrontacyjny oznacza tendencję do poszukiwania informacji (ang. monitoring), styl unikowy wiąże się z unikaniem informacji (ang. blunting). Stylem radzenia sobie określa się: "zgeneralizowaną tendencję do określonych zachowań przejawiającą się w różnych, spójnych z tą tendencją sytuacjach" (Strelau 2002, s.
Endler i Parker nawiązując do teorii Lazarusa i Folkman (Endler, Parker 1990) wyróżnili trzy style radzenia sobie w sytuacjach stresowych: styl skoncentrowany na zadaniu, styl skoncentrowany na emocjach i styl skoncentrowany na unikaniu, który przyjmuje dwie formy: angażowania się w czynności zastępcze i poszukiwanie kontaktów towarzyskich. Na podstawie powyższej klasyfikacji stworzono kwestionariusz CISS (ang. The Coping Inventory for Stressful Situations), którego użyto w polskiej adaptacji w badaniach do niniejszej pracy.
Strategie radzenia sobie to określone działania i reakcje podejmowane w konkretnej sytuacji stresowej. Opisując styl radzenia sobie bierze się pod uwagę cechy osobowości i oddziaływania środowiska, które determinują podjęcie konkretnych zachowań mających na celu redukcję stresu. Wiążą się ściśle z pojęciem stylu, ponieważ na decyzję o podjęciu określonych zachowań wpływają cechy osobowości jednostki oraz oddziaływanie środowiska. Reasumując granice pomiędzy pojęciami opisującymi radzenie sobie ze stresem są płynne.
radzenia sobie oraz posiada umiejętność wzbudzania pozytywnych emocji będzie bardziej odporna na przeżywanie stresu. W badaniach nad resilience potwierdzono, iż zdolność postrzegania sytuacji trudnej jako wyzwania i świadome przeżywanie pozytywnych emocji chroni przed depresyjnymi zaburzeniami nastroju oraz pozwala na skuteczne radzenie sobie ze stresem (Tugade i wsp. 2004). Prawdopodobnie większość strategii radzenia sobie może mieć charakter adaptacyjny (za: Sęk, Cierpiałkowska 2002), ale ogromne znaczenie ma elastyczność w ich stosowaniu oraz ich celowość. Nie wszystkie sytuacje stresowe można rozwiązać w sposób aktywny, ale trzeba być świadomym konsekwencji stosowania poszczególnych strategii. Niewątpliwie stosowanie wyłącznie jednego stylu radzenia sobie świadczy o sztywności poznawczej i behawioralnej, która jest specyficzna dla osób z zaburzeniami odżywiania. Z dużym prawdopodobieństwem osoby przed zachorowaniem na zaburzenia odżywiania również stosują strategie unikowe i emocjonalne. W momencie, gdy przestają one redukować codzienny stres w zadowalający sposób, osoba zamiast szukać aktywnie rozwiązania problemu zaczyna regulować swój nastrój przez jedzenie (Heatherton, Baumaiester, 1991). Poprzez kontrolę nad ilością i jakością przyjmowanego pokarmu, osoba chora ma złudne poczucie kontroli nad swoim życiem. Koncentrując się na swoim wyglądzie i wadze jest niejako „uwolniona” od myślenia o bieżących trudnościach. Pacjentki z jadłowstrętem radzą sobie poprzez unikanie sytuacji trudnych, a pacjentki z bulimią stosując strategie emocjonalne i w równie zaburzony sposób regulują swój nastrój. Wydaje się, że nieprawidłowa ocena sytuacji i zasobów własnych, oraz niewystarczające wsparcie ze strony otoczenia uniemożliwia pacjentkom z zaburzeniami odżywiania prawidłowe zidentyfikowanie i nazwanie problemu, a w związku z tym podjęcie próby jego rozwiązania.
W koncepcji poznawczo-behawioralnej zaburzenia odżywiania traktuje się, jako zaburzenia poznawcze, w których charakterystyczny zbiór przekonań dotyczących wagi i wyglądu podtrzymuje przeżywanie napięcia emocjonalnego i prowokuje zachowania służące unikaniu jedzenia (Fairburn, Clark 2006).
Koncepcje psychodynamiczne opisują patomechanizm zaburzeń odżywiania jako efekt ukształtowania się ego podatnego na zranienia oraz trudności w rozwoju autonomii we wczesnych etapach rozwojowych. Dodatkowo koncepcje te podkreślają rolę nadmiernej kontroli rodziców, co wzmacnia zależność między nimi a dzieckiem i
utrudnia poradzenie sobie z lękiem separacyjnym (Bruch 1973). W toku dojrzewania osoba doświadcza szeregu wewnętrznych konfliktów, stosuje niedojrzałe mechanizmy obronne, głównie zaprzeczanie (Couturier, Lock 2006). Chore na zaburzenia odżywiania zaprzeczają docierającym do nich informacjom, by uniknąć negatywnych emocji.
W paradygmacie systemowym badano wpływ rodziny na rozwój zaburzeń odżywiania. Do charakterystycznych cech rodziny anorektycznej zalicza się: uwikłanie, nadopiekuńczość, nadmierną sztywność, brak umiejętności radzenia sobie z problemami (Minuchin i wsp. 1978). Można więc założyć, że kontekst rozwoju i uczenie się zachowań w procesie modelowania jest bardzo ważnym czynnikiem w psychopatologii zaburzeń odżywiania.
Opierając się definicji stresu Lazarusa i Folkman zakłada się, że osoba chora na zaburzenia odżywiania dokonuje subiektywnej oceny sytuacji stresowej oraz własnych zasobów. Osoby z zaburzeniami zachowania mają obniżoną samoocenę oraz niskie poczucie skuteczności w radzeniu sobie ze stresem (Lobera i wsp. 2009). Nadto chore na jadłowstręt i bulimię maja tendencję do myślenia w sposób sztywny oraz irracjonalny. Ich schematy poznawcze dotyczące własnej osoby zawierają błędy poznawcze, takie jak myślenie dychotomiczne, selektywna uwaga, myślenie magiczne czy myślenie życzeniowe. Tego rodzaju myślenie wynika z braku umiejętności radzenia sobie ze stresem, którego składowym elementem jest lęk, m.in. lęk przed przytyciem czy lęk przed dojrzewaniem. Stąd osoby cierpiące na zaburzenia odżywiania mają tendencję do unikania sytuacji wzbudzających lęk poprzez stosowanie dezadaptacyjnych mechanizmów radzenia sobie, zarówno behawioralnych, jak i poznawczych. Do strategii behawioralnych możemy w tym przypadku zaliczyć nieprawidłowe nawyki żywieniowe, które są podtrzymywane przez dysfunkcjonalne przekonania o sobie i o swoim wyglądzie.
W literaturze przedmiotu zwraca się uwagę na związek między strategiami radzenia sobie ze stresem a zaburzeniami odżywiania. Osoby z zaburzeniami odżywiania stosują dezadaptacyjne strategie radzenia sobie ze stresem polegające głownie na unikaniu problemu lub/i strategie oparte na emocjach. Mało skuteczne sposoby radzenia sobie ze stresem są jednocześnie czynnikiem ryzyka, jak i podtrzymującym zaburzenia odżywiania (Koff, Sangani 1997; Ghaderi, Scott 2001).
Sternheim i in. badali umiejętności rozwiązywania problemów społecznych przez osoby z jadłowstrętem psychicznym (Sternheim i wsp., 2012). W porównaniu do grupy kontrolnej pacjentki generowały rozwiązania mało efektywne i polegające głównie na unikaniu problemu. Podobne do osób z zaburzeniami odżywiania wyniki, w innym badaniu, otrzymały osoby z wysoko funkcjonującym Zespołem Aspergera (Oldershaw i wsp. 2011), co wskazuje na podobieństwo obu zaburzeń w zakresie sztywności poznawczej i zakłóceń rozwoju emocjonalnego.
Reasumując, osoby z zaburzeniami odżywiania stosują uporczywie mało skuteczne strategie radzenia sobie ze stresem. Są to sposoby stosowane zanim doszło do zachorowania oparte na unikaniu lub koncentracji na emocjach. Częsta ekspozycja na stres i niska skuteczność dostępnych strategii w połączeniu z tendencją do sztywności w myśleniu i zachowaniu powoduje, że zamiast szukać nowych rozwiązań, pacjentki w mechanizmie obronnym koncentrują się na wąskim wycinku swojego życia, jaki stanowi odżywianie (Brytek 2006).
1.3 Charakterystyka lęku w zaburzeniach odżywiania.
Lęk przyczynia się do powstawania i podtrzymywania wielu zaburzeń psychicznych, wiąże się z przeżywaniem wewnętrznego napięcia psychicznego i fizycznego (Kępiński 2002). Lęk należy różnicować z emocją strachu. Strach jest reakcją na prawdopodobne i realne zagrożenie, lęk występuje wtedy, gdy niebezpieczeństwo jest mało realne, a jego źródło jest niejasne i trudne do zidentyfikowania (za: Cierpiałkowska 2007). Osoba doświadczająca lęku nie jest w stanie określić jego źródła, w przeciwieństwie do sytuacji odczuwania strachu, kiedy bodziec wywołujący poczucie zagrożenia można zidentyfikować. Zdaniem Horney (1993) lęk jest niebezpieczeństwem powstałym w efekcie wyolbrzymienia czynników psychicznych, co prowadzi do poczucia bezradności i bezsilności własnych postaw.
Związek między zaburzeniami jedzenia a skłonnością do reagowania lękiem jest złożony. Osoby z zaburzeniami jedzenia mają niższy próg reagowania lękiem i są podatne na stres jeszcze przed zachorowaniem, a dodatkowo przeżywają lęki specyficzne dla zaburzeń odżywiania (m.in. lęk przed przytyciem). Możemy więc mówić o stałej dyspozycji do reagowania lękiem, na bazie której nadbudowują się lęki specyficzne dla zaburzeń odżywiania. O tym, w jaki sposób osoba reaguje lękiem
decyduje szereg czynników biologicznych, genetycznych, psychologicznych, środowiskowych i kulturowych. W niniejszej pracy opisano tylko te czynniki, które wiążą się z problematyką lęku w zaburzeniach odżywiania i strategiami radzenia sobie.
Mechanizmy neurobiologiczne leżące u podłoża zaburzeń odżywiania wynikają z zakłóceń aktywności struktur OUN i AUN oraz zaburzeń w zakresie neuroprzekaźnictwa (Kaye 2007, 2013). Wydaje się, że objawy zaburzeń odżywiania mają na celu redukcję bądź obronę osoby przed stresem i lękiem, w wymiarze fizjologicznym i psychologicznym.
Wspólne dla obrazu klinicznego zaburzeń odżywiania są zakłócenia w neuroprzekaźnictwie serotoniny i dopaminy, w efekcie których zwiększa się nasilenie lęku. W przypadku anoreksji manifestuje się także zachowaniami mającymi na celu unikanie szkody, w większym stopniu niż u chorych na bulimię. W badaniach z wykorzystaniem Inwentarza Temperamentu i Charakteru Cloningera unikanie szkody jest cechą temperamentu związaną z działaniem układu serotonergicznego posiadającą cztery zmienne obserwacyjne, które opisujemy na wymiarach: pesymizm vs łatwość odzyskiwania równowagi po stresie, lęk przed niepewnością vs pewność siebie, lęk społeczny vs towarzyskie angażowanie się oraz męczliwość i astenia vs wigor (za: Hornowska 2003). Januszewski (2009) na podstawie swoich badań nad zdrową młodzieżą stwierdził, że unikanie szkody częściej występuje u dziewcząt. Z badań genetycznych (za: Hauser i wsp. 2003) wynika, że krótszy allel genu 5-HTT powoduje gorszą ekspresję tego genu i gorsze funkcjonowanie nośnika serotoniny, co ostatecznie zaburza przekaźnictwo 5-HT i powoduje występowanie cech neurotyczności i zachowań lękowo-unikowych. Receptory serotoniny 5-HT 1A i 2A znajdujące się środkowej części kory przedczołowej i jej okolicach odpowiadają także za występowanie impulsywności, uwagi, skłonności do perseweracji oraz otwartości na nowe doświadczenia dzięki połączeniom z układem limbicznym (Kaye, 2013). Zmniejszenie natężenia tryptofanu (prekursor 5-HT) zmniejsza aktywność 5-HT, a tym samym obniża lęk u pacjentek z anoreksją jednocześnie ucząc je regulowania afektu poprzez ograniczanie jedzenia (Kaye 2003). Zaburzenia w zakresie neuroprzekaźnictwa dopaminy (DA D2/D3), zwłaszcza w prążkowiu, gdzie znajduje się jądro półleżące będące częścią układu nagrody w mózgu zniekształcają sposób spostrzegania jedzenia, motywację i funkcje wykonawcze (Kaye 2007, 2013).
czasie (Freyberger 1977). Fairburn i wsp. (2 003 ) podaje, że nietolerancja emocji (ang. mood intolerance ) skutkuje podjęciem działań mających na celu ich regulację bądź unikanie poprzez kontrolę ilości przyjmowanego pokarmu. Podobnie jak lęk, aleksytymię można opisać na wymiarze stan-cecha (Sexton i wsp. 1998 ). Hendryx i wsp. (1 991 ) wskazuje, że funkcją aleksytymii jest zablokowanie negatywnych emocji związanych z doświadczaniem stresu. Wykazano, że rodzice pacjentów prezentują wyższy poziom aleksytymii (częściej matki) oraz lęku w porównaniu do grupy kontrolnej (Espina 20 03). Głównym skutkiem aleksytymii są deficyty w zakresie regulacji emocji u osób z zaburzeniami odżywiania manifestujące się ograniczeniem możliwości redukcji negatywnych emocji w sytuacjach stresowych oraz ekspresji emocjonalnej.
Kolejnym czynnikiem potwierdzającym zaburzenia regulacji emocji jest niski poziom świadomości interoceptywnej, czyli zdolności radzenia sobie z rozpoznawaniem i odpowiedzią na pojawiające się stany emocjonalne i wrażenia płynące z ciała (Miller i wsp. 2003). Pacjentki deklarują przeżywanie negatywnego afektu, ale jest to rozbieżne z ich reakcjami fizjologicznymi. Nie obserwuje się u nich wskaźników pobudzenia autonomicznego układu nerwowego typowego dla reakcji stresowej u zdrowych osób. Deficyty w zakresie interoceptywnej świadomości uniemożliwiają pacjentkom prawidłową interpretację sygnałów związanych z głodem, smakiem i bólem, co podtrzymuje psychopatologię zaburzeń odżywiania. Za integrację informacji interoceptywnych w OUN odpowiada wyspa, która ma połączenie z płatami czołowymi, wzrokowymi, ciałem migdałowatym, jądrami podstawy, wgórzem, podwzgórzem i wieloma innymi obszarami mózgu (Damasio 1996; Nagai i wsp. 2007). Wyspa jest mostem między "mózgiem myślącym" a "mózgiem odczuwającym" (Nunn i wsp. 2008). Do pozostałych funkcji wyspy istotnych dla obrazu klinicznego zaburzeń odżywiania należą: regulacja autonomicznego układu nerwowego, regulacja apetytu, monitorowanie stanu swojego ciała, integracja myśli i uczuć, regulacja progu bólowego, poziomu empatii oraz poczucia obrzydzenia. U pacjentek z anoreksją obserwuje się mniejszą niż u grup kontrolnych aktywację wyspy, m.in. w odpowiedzi na bodziec smakowy lub widok jedzenia, także w fazach remisji (Nunn i wsp. 2011). Także dysfunkcje poznawcze charakterystyczne dla zaburzeń jedzenia (sztywność myślenia, niska
przerzutność uwagi, problemy z podjęciem decyzji, zaburzenia spostrzegania i in.) można w dużym stopniu tłumaczyć przez zaburzenia funkcjonowania wyspy.
W modelu dyskoneksji (Tantillo, Kreipe 2011) zwrócono uwagę, że u pacjentów z zaburzeniami odżywiania można obserwować obniżoną zdolność nie tylko do integrowania informacji na poziomie biologicznym, ale także na poziomie psychicznym i społecznym, co odpowiada trzem podstawowym poziomom stresu wyróżnionym przez Lazarusa i Folkman. Na poziomie psychicznym dyskoneksja manifestuje się obniżonym rozumieniem związku między myśleniem, emocjami i zachowaniem, niskim poziomem refleksyjności i samoświadomości. Na poziomie społecznym obserwuje się tendencję do unikania kontaktów społecznych.
Ze względu na uwarunkowania neurobiologiczne osoby z zaburzeniami odżywiania, w odróżnieniu od reszty populacji będą częściej reagowały lękiem, a sytuacje stresowe mogą pełnić funkcję wyzwalacza zaburzeń jedzenia. Zaburzenia lękowe często współwystępują z zaburzeniami odżywiania. W najnowszych badaniach podaje się, że osoby z zaburzeniami odżywiania spełniają kryteria diagnostyczne różnych zaburzeń lękowych, a dużo mniejszy procent osób z zaburzeniami lękowymi choruje jednocześnie na zaburzenia odżywiania (Swinbourne 2012). Pallister i Waller (2008) podają, że zaburzenia odżywiania i zaburzenia lękowe mają prawdopodobnie wspólną etiologię. Zaburzenia odżywiania współwystępują najczęściej z zaburzeniami obsesyjno-kompulsyjnymi oraz fobią społeczną (Kaye 2008). U pacjentek z zaburzeniami odżywiania, podobnie jak u osób z zaburzeniami obsesyjno-kompulsyjnymi (OCD), stwierdzono większą aktywację kory przedczołowej i jąder podstawy (czego efektem jest występowanie myśli i czynności natrętnych) oraz pobudzenie tylnej kory zakrętu obręczy odpowiedzialnej za przetwarzanie procesów emocjonalnych typowe w sytuacji przeżywania lęku (Davis, Kaptein 2005). Myśli dotyczące jedzenia, wagi i wyglądu ciała oraz intensywne ćwiczenia fizyczne mają bardzo często charakter natrętny. Z dużym prawdopodobieństwem można więc przyjąć, że objawy OCD i zaburzeń odżywiania mają na celu redukcję uciążliwego poczucia napięcia i lęku. W tym kontekście można je rozumieć, jako dezadaptacyjne mechanizmy radzenia sobie.
Wspólnym i specyficznym dla psychopatologii zaburzeń odżywiania jest lęk przed przybraniem na wadze, jest on jednym z kryteriów diagnostycznych
