streszczenie lektur do matury, Notatki z Język polski

Pobierz streszczenie lektur do matury i więcej Notatki w PDF z Język polski tylko na Docsity! Homer, Iliada Achilles, najdzielniejszy spośród Greków, obraził się na wodza naczelnego Agamemnona o odebranie branki Bryzeidy i publiczną zniewagę. Agamemnon porwał wcześniej Chryzeidę, córkę kapłana Apollina. Pokrzywdzony ojciec ubłagał swojego boga, by go pomścił, i Apollo zesłał na obóz grecki zarazę trwającą dziewięć dni. Achilles zwołał naradę, sugerując wodzom, by zapytali o radę wróżbitę Kalchasa. Ten wyjawił przyczyny zemsty boga. Agamemnon wpadł w gniew, ale ostatecznie zgodził się na oddanie Chryzeidy, żądając w zamian innego daru: żądałby Achilles oddał mu swą brankę Bryzeidę. Wściekli wojownicy rzucili się na siebie. Do pojedynku nie doszło tylko dzięki interwencji Nestora, ale urażony Achilles stwierdził, że nie będzie dalej walczył po stronie Achajów. Jego matka Tetyda poprosiła Zeusa o pomoc dla przeciwników, by Grecy odczuli, co znaczy strata Achillesa. W kolejnych walkach Trojanie rzeczywiście triumfowali, aż w końcu zaczęli zagrażać greckim okrętom. Achilles pozostał nieugięty mimo błagań swego przyjaciela Patroklosa. Zgodził się jedynie na to, by ulubieniec pojawił się na polu walki w jego zbroi. Na widok postaci, którą uznali za Achillesa, Trojanie stracili ducha bojowego i zaczęli się cofać. Najdzielniejszy z nich, Hektor, stanął do pojedynku i zabił Patroklosa, zdobywając też wspaniałą zbroję Achillesa. Dopiero wtedy Achilles, zrozpaczony po stracie przyjaciela, zapomniał o swym gniewie i pospieszył do walki. Wcześniej poprosił matkę o nową zbroję. Ta udała się do Hefajstosa, który wykonał prawdziwe arcydzieło. W nowej zbroi heros wyruszył w bój, szukając Hektora. Ten początkowo przestraszył się zawziętego Greka, ale ostatecznie stanął do pojedynku. Achilles pokonał go, zabił, zwłoki przywiązał za nogi do swego rydwanu i w triumfie obwiózł wokół murów miasta. Na pohańbienie syna patrzyli skamieniali z bólu rodzice - Priam i Hekuba. Achilles cisnął zwłoki Hektora w pył pod swym namiotem i pogrążył się w żalu po stracie przyjaciela. Ojciec Hektora włożył żałobne szaty, zebrał bogate dary i wyruszył samotnie do obozu wroga, by błagać Achillesa o wydanie zwłok syna. Widok złamanego bólem starca wzruszył bohatera, który przypomniał sobie własnego ojca. Wydał Priamowi zwłoki Hektora i obiecał dziesięciodniowy rozejm, by można było odprawić pogrzeb. ACHAJOWIE: Achilles – najsławniejszy grecki heros o nieśmiertelnym ciele, nieustraszony rycerz będący główną postacią utworu. Matka Tetyda by zapewnić mu nieśmiertelność zanurzyła go w Styksie, trzymała syna za piętę i ta część pozostała jedynym słabym punktem herosa. Wolał sławę i krótkie życie, od spokojnego długiego życia bez chwały. W wojnie zyskał sobie miano najdzielniejszego i najbardziej nieustraszonego. Koił swój gniew mszcząc się na zwłokach Hektora, ale uległ łzom Priama błagającego o wydanie syna. Agamemnon – syn Atreusa, władcy Argos, apodyktyczny wódz sił greckich walczących pod Troją. Ulegał gniewowi i łatwo wpadał w depresję. Wielki dostojny i godny wódz, który mimowolnie przyczynił się do niepowodzeń swej armii, którą z powodu kłótni opuścił Achilles. Po powrocie z wojny zabija go żona Klitajmestra za to, że poświęcił życie ich córki Ifigenii składając ją w ofierze bogom, aby zapewnić Achajom pomyślne wiatry. Ifigenię uratowała Artemida i uczyniła ją kapłanką. Menelaos – brat Agamemnona, to jemu porwano żonę Helenę, jest porywczy i mściwy. Diomedes – odważny i waleczny wojownik, nie bał się bogów, w czasie walki zaatakował Aresa i ranił Atenę. Odyseusz (Odys, Ulisses) – król Itaki, sprytny, odważny i mądry, dobry wódz i wojownik, doskonały żeglarz. Mądry, przezorny i odważny, doświadczył jednak z woli bogów wielu niebezpieczeństw. Archetyp wędrowca, tułacza, człowieka żądnego przygód. Nestor – król Pyros, czcigodny mędrzec i doradca, najbardziej doświadczony wódz grecki. Patrokles – przyjaciel Achillesa, odważny i czuły. Ajas (Wielki) – najbardziej uparty wojownik, odznaczał się wielkim męstwem w walce. Gdy po śmierci Achillesa rozdawano jego broń wpadł w szał i rzucił się na stado baranów sądząc, że walczy z Grekami. Gdy oprzytomniał odebrał sobie życie ze wstydu. Ajas (Mały) – był mężny i odważny ale także kłótliwy. Najszybszy po Achillesie biegacz. Po zdobyciu miasta znieważył w świątyni Ateny Kasandrę, czym wywołał gniew bogini. Zginął na okręcie zatopionym przez Posejdona. Epesjos – dobry pięściarz ale kłótliwy człowiek. To on skonstruował konia trojańskiego z jodłowych desek, w jednym boku były podnoszone drzwi, a na drugim napis poświęcający konia Atenie: Przewidując z wdzięcznością bezpieczny powrót do swych domów, Grecy poświęcają ten dar Bogini. Filoklet – słynny łucznik i przyjaciel Heraklesa, po którym odziedziczył łuk i strzały. Bryzeida – ukochana Achillesa. TROJANIE: Hektor – najstarszy syn Priama i Hekabe. Postrach całej armii greckiej, najszlachetniejszy wojownik całej wojny trojańskiej. Wspomagany przez Apolla wygrał wiele pojedynków. Trojańczycy wierzyli, że dzięki niemu wygrają. Najwierniejszy obrońca ojczyzny. Priam – władca Troi, ojciec Hektora, potrafił wybaczyć Achillesowi zabójstwo syna. Pays – syn Priama, pogromca Achillesa, wywołał wojnę porywając Helenę. Eneasz – syn Anchizesa i Afrodyty, sprowokowany przez Achillesa przyłączył się do wojny. Ulubieniec bogów, dzielnie bronił Troi. Na rozkaz bogów opuścił płonącą Troję z ojcem i synem Askaniuszem. Bohater Eneidy – przez Rzymian uważany za protoplastę i przodka rodu julijskiego. Sarpedon – wyróżniał się spośród innych siłą. Glaukos – zwolennik Trojan. Aleksander – w walce często dopuszczał się podstępu. Polydamas – doradca i wojownik. Deifob – brat Hektora. Hekabe – matka Hektora, żona Priama. Chryzeida – córka kapłana Appolina, więził ją Agamemnon. Helena – żona Menelaosa, później Aleksandra. Gdy wróciła do Sparty stała się przykładną żoną. Kasandra – córka Priama, obdarzona darem proroctwa, przepowiedziała nieszczęścia Troi i ostrzegała przed drewnianym koniem. Sofokles; Antygona „Antygona” Sofoklesa to najbardziej znana tragedia grecka opowiadająca o strasznym losie tytułowej bohaterki. Utwór rozpoczyna się od rozmowy Antygony i Ismeny – dwóch sióstr, córek Edypa, których bracia Eteokl i Polinik wdali się w śmiertelną walkę o tron. Po śmierci Edypa umówili się, że będą rok po roku sprawować władzę, jednakże Eteokl nie dotrzymał słowa i Polinik chciał swoją władzę zgodnie z ustaleniami odzyskać. W bratobójczej walce zginęli oboje. Antygona opowiada siostrze o rozkazie Kreona — nowego władcy, który zgodził się na pogrzebanie ciała Eteokla zgodnie z obrządkiem, natomiast zabronił pochówku Polinika, uznając goza złoczyńcę. Antygona nie potrafi pogodzić się z taką sytuacją, ponieważ uważa, że zgodnie z prawem boskim ma wręcz obowiązek pochowania brata i zamierza to uczynić. Ismena boi się Kreona i nie chce mieć z tym nic wspólnego. Nie chce pomóc siostrze, obiecuje jednak milczenie. Antygona postanawia samodzielnie odnaleźć i pochować ciało brata. Kreon zwołuje radę starszych, aby oznajmić im, że prawowicie przejmuje władzę i mówi o swojej decyzji odnośnie pochówku braci. Nieoczekiwanie nadchodzi strażnik z wiadomością. Po dłuższej chwili odważa się opowiedzieć władcy o tym, że straż odkryła, iż ciało Polinika zostało przysypane cienką warstwą ziemi tak, jakby ktoś próbował go pochować. Kreon jest wściekły, że ktoś ośmielił się zignorować jego rozkaz i każe strażom odnaleźć winowajcę. W przeciwnym razie cała straż poniesie karę. Niebawem strażnik wraca, prowadząc Antygonę, którą straż przyłapała na gorącym uczynku. Antygona potwierdza Kreonowi, że to ona chciała pochować ciało brata, zgodnie z tradycją i wolą boską oraz uważa, że człowiek nie może tego zakazywać. Kreon zdenerwowany skazuje Antygonę na śmierć i podejrzewa o współudział jej siostrę Ismenę. Ismena wprawdzie chce zostać ukarana razem z Antygoną, ale ostatecznie uchodzi z życiem, podczas gdy Antygona skazana zostaje na zamknięcie w grobowcu i powolną śmierć w samotności. Główna bohaterka zrozpaczona idzie do swojego grobu. Tymczasem Hajmon — syn Kreona próbuje przemówić ojcu do rozsądku i opowiada o tym, że lud sprzeciwia się woli władcy, ponieważ prawo do pochówku jest prawem boskim. Kreon nie chce go jednak słuchać i uważa, że syn występuje przeciwko niemu. Wkrótce do Kreona przychodzi Tyrezjasz, który chce podzielić się swoją wizją. Opowiada o tym, że ptaki rozdeptują wszędzie pozostałości ciała Polinika, a lud nie zgadza się z rozkazem władcy, uważając, że ciało syna Księga Rodzaju; Wieża Babel Biblia głosi, że pierwotnie ludzie posługiwali się jednym, wspólnym językiem. Ludzie jednak chcieli udowodnić swą wielkość, dlatego też postanowili zbudować wieżę tak dużą, że sięgałaby nieba. Był to wyraz buntu przeciwko Bogu, dlatego też chciał on ukarać ich za pychę. Pomieszał więc ludzkie języki tak, by nie mogli się oniporozumiewać przy budowie wieży. Dzieło więc nie zostało dokończone. Księga Rodzaju; Ofiara Izaaka 1. Abram i Saraj udają się z Terachem i Lotem do Charanu. 2. Powołanie Abrama. 3. Abram w Egipcie. 4. Rozstanie z Lotem 5. Walka z królami Mezopotamii 6. Przymierze Boga z Abramem. 7. Narodziny Izmaela. 8. Obrzezanie - Abram Abrahamem. 9. Bóg w gościnie u Abrahama. 10. Zniszczenie Sodomy i Gomory. 11. Abraham w Gerarze. 12. Narodziny Izaaka. Oddalenie Izmaela. 13. Przymierze Abrahama z Abimelekiem. 14. Ofiara z Izaaka. 15. Śmierć Sary. 16. Śmierć Abrahama. Księga Wyjścia 1. Zesłanie plag egipskich i opuszczenie Egiptu przez Izraelitów – Bóg, poruszony ciężkim losem Izraelitów, wyznacza Mojżeszowi misję wyprowadzenia ludu wybranego z Egiptu i wprowadzenia go do tzw. Ziemi Obiecanej. Mojżesz, wraz z bratem Aaronem przedstawia wolę Boga faraonowi. Gdy ten odmawia, Bóg zsyła na państwo egipskie kolejne plagi (przemiana wody w krew, żaby, komary, muchy, choroby bydła, plaga wrzodów, grad, szarańcza, ciemność). Dopiero ostatnia z nich – śmierć synów pierworodnych – przekonuje faraona, by zezwolić Izraelitom na opuszczenie Egiptu. Uciekinierom, zmuszonym do konfrontacji z wojskami rozgniewanego władcy, przyjdzie z pomocą sam Bóg, otwierając im drogę przez Morze Czerwone. Początkowo wędrówka przebiega bez większych utrudnień. Bóg zsyła swemu ludowi cudowny pokarm – mannę – i wskazuje właściwą drogę poprzez słup dymu (nocą – słup ognia). Z biegiem czasu zniecierpliwieni podróżnicy zaczynają szemrać przeciwko Mojżeszowi. 2. Przekazanie dziesięciu przykazań – Mojżesz, wzburzony zachowaniem Izraelitów, udaje się na górę Synaj. Bóg przekazuje mu dekalog. W tym samym czasie, w obozie wędrowców narasta bunt. 3. Bunt Izraelitów i kara za grzechy – Powracający Mojżesz zauważa, że jego towarzysze odlali ze złota posąg cielca i oddają mu cześć. Wzburzony bohater rozbija tablice. Następuje podział na wiernych Bogu i zwolenników nowego kultu. Wędrówkę kontynuują ci, którzy pozostają przy Mojżeszu. Zostaje też odnowione przymierze z Bogiem. Mojżesz spisuje prawa przekazane przez Stwórcę, buduje namiot przeznaczony do modlitw z Bogiem i wyznacza grupę kapłanów odpowiedzialnych za zachowanie obrzędów. Księga Hioba 1. Dostatnie i szczęśliwe życie Hioba. 2. Zakład Boga z Szatanem. 3. Odebranie majątku Hiobowi. 4. Wierność Hioba wobec Boga. 5. Utrata dzieci. 6. Cnotliwe życie i zaufanie wobec Boga. 7. Dotknięcie ciała Hioba trądem. 8. Zaufanie i pokładanie nadziei w Bogu. 9. Przywrócenie Hiobowi dobrobytu, dzieci i zdrowia przez Boga. Księga Koheleta 1. Pytanie o sens życia człowieka. 2. Zwątpienie w cel życia. 3. Rozważania nad mądrością i głupotą. 4. Marność ludzkiej pracy. 5. Rozmyślania nad miejscem czasu w naszym życiu. 6. Porównanie życia ludzkiego do zwierzęcego. 7. Propozycja radowania się młodością mimo wszelkiej marności. Księga Psalmów Psalmy starotestamentowe zaliczane są do ksiąg dydaktycznych i poetyckich, ale zawierają również elementy właściwe księgom mądrościowym. Sens tych utworów ma zarówno charakter indywidualny, jak i zbiorowy – dotyczy całego narodu Izraela. Psalmy w poetyckiej formie odzwierciedlają więc doświadczenie egzystencjalne pojedynczego człowieka, ale również stanowią wyraz judaistycznej teologii historii. Jej fundamentem jest przekonanie, że naród żydowski został wybrany przez Boga, zawarł z nim przymierze i wszystko, co go spotyka jest nagrodą lub karą za niewierność wobec Jahwe. Wiele pojęć występujących w starotestamentowych psalmach nie ma dosłownego przełożenia na współczesną umysłowość i kulturę. Wilfrid J. Harrington zwraca na przykład uwagę, że Żydzi nie znali rozróżnienia na duszę i ciało, dlatego określenie „dusza” oznacza w psalmach po prostu człowieka pojmowanego jako całość. Z kolei Czesław Miłosz interesująco tłumaczy określenie „ubogi duchem”, które jest charakterystycznym elementem psalmicznej leksyki. Nie oznacza ono mianowicie osoby ograniczonej umysłowo lub moralnie, ale wręcz przeciwnie, kogoś, kto żyje jedynie Bogiem i poświęca mu się w całości. Pieśń nad Pieśniami 1. Tęsknota zakochanych. 2. Oczekiwanie oblubieńca. 3. Wołanie kochanki. 4. Poszukiwanie wybranka. 5. Tęsknota kochanka. 6. Nadejście ukochanego. 7.Przebudzenia dziewczyny. 8. Odejście młodzieńca. 9. Poszukiwania chłopaka. 10. Pobicie dziewczyny. 11. Zachwyt chłopaka nad urodą dziewczyny. 12. Spacer dziewczyny. 13. Orszak książęcy. 14. Zachęta kochanki. 15. Powrót kochanków. 16. Pochwała potęgi miłości. Apokalipsa św. Jana „Apokalipsa” św. Jana jest to opis wizji końca świata i Sądu Ostatecznego. Ta wizja zaprezentowana jest z perspektywy jednego z proroków i opiera się na obrazie całkowitej zagłady. Sędzią w tej wizji jest Bóg, który siedzi na tronie w towarzystwie starców i zwierząt. Nieopodal znajduje się także księga, której karty przewracane są przez baranka z siedmioma rogami i oczyma. Pojawiają się konie, które są symbolem wojny, kataklizmów, chorób, cierpienia oraz śmierci. W następnej kolejności ukazują się synowie Izraela w białych szatach, co świadczy o pokoleniach, które się nawróciły. Rozbrzmiewa także dźwięk trąb anielskich, a siódma z nich była symbolem przybycia Jezusa. Zjawia się wtedy także niewiasta oraz smok walczący z aniołami. W wizji uwzględniona jest także Bestia z siedmioma głowami, a następnie kolejna, która była Fałszywym Prorokiem i nosiła imię 666. Wśród nich poruszają się także aniołowie, nawołujący do nawrócenia. Wkrótce jednak Bestia zostaje strącona z czeluści przez Boga i powstaje Nowe Jeruzalem, w którym pojawia się dwanaście pokoleń Izraelitów, fundamenty z dwunastoma imionami Apostołów oraz dwanaście bram miasta. Przypowieści biblijne; Przypowieść o synu marnotrawnym Pewien człowiek miał dwóch synów. Młodszy zapragnął swojej części majątku, by odjechać z dala od domu, gdzie roztrwonił wszystko. Zaczął więc odczuwać głód i niedostatek. W związku z tym zatrudnił się jako służba, który pasie świnie. Chciał skosztować strąki przeznaczone dla świń, ale nie miał możliwości. Postanowił więc wrócić do ojca i powiedzieć, że zgrzeszył. Zaznacza także, że nie jest godzien nosić nazwiska ojca. Prosi zatem, by mógł zostać zatrudniony jako najemnik u ojca. Gdy ojciec go ujrzał, wzruszył się i rzucił mu się w ramiona. Kazał odziać go w najlepsze szaty i nakarmić go, bo powrócił syn umarły, który zaginął i się odnalazł. Gdy starszy syn dowiedział się, że brat powrócił, a ojciec kazał wystawić ucztę, rozgniewał się, bo on zawsze był uczciwy wobec ojca, a nie został tak sowicie nagrodzony, jak ten, który roztrwonił majątek. Ojciec powiedział mu wtedy, że wszystko co jego, należy też do syna, a trzeba się cieszyć, że brat powrócił. Przypowieści biblijne; Przypowieść o miłosiernym Samarytaninie Uczony od żydowskiego prawa religijnego, zadał Jezusowi pytanie, co czynić, aby osiągnąć życie wieczne. Jezus odesłał go do wiedzy, zawartej w Prawach, gdzie napisane było, że warunkiem życia wiecznego jest miłowanie Boga oraz swoich bliźnich tak, jak siebie samego. Uczony zapytał więc, kogo można uznać za bliźniego. Wtedy też poznaje przypowieść o miłosiernym Samarytaninie. Otóż pewien człowiek wędrował z Jerozolimy do Jerycha. Został on jednak napadnięty przez zbirów i pozostawiony ledwie żywy przy drodze. Wędrował akurat tamtędy kapłan, który nie udzielił mu pomocy. Ominął konającego także lewita. Jednakże wkrótce zjawił się Samarytanin, który opatrzył rany mężczyzny i pomógł mu. Zawiózł go następnie do gospody, gdzie zapłacił właścicielowi za opiekę nad poszkodowanym. To właśnie był przykład bliźniego, gdyż był miłosierny. Przypowieści biblijne; Przypowieść o siewcy Pewnego dnia Jezus usiadł nad jeziorem. Jednakże wokół niego zebrał się tłum, co zmusiło go do wejścia do łodzi. Mówił do ludu, że pewien siewca wyszedł siać. Niektóre ziarna padały na drogę i wyjadały je ptaki. Inne padły na ziemię skalistą, gdzie nie miały zbyt wiele ziemi, więc wyrosły szybko, ale nie głęboko, dlatego też przypaliło je słońce. Kolejne ziarna spadły na ciernie, przez które zostały przytłoczone. Inne natomiast padły na ziemię żyzną i wydały plon. Ziarno na drodze oznacza człowieka, który słucha słowa Bożego, a go nie rozumie. Wtedy też przychodzi szatan i zabiera mu to, co ma w sercu. Na gruncie skalistym są ci, którzy słuchają słowa Bożego i od razu przyjmują je z radością. Jednakże z powodu braku korzenia są niestali. Jeśli coś dzieje się nie tak jakby chcieli, rezygnują ze słowa Bożego. Między cierniami są ci, którzy słuchają słowa Bożego, lecz rzeczy materialne i bogactwa przysłaniają słowo tak, że pozostaje ono bezużyteczne. Na ziemi żyznej są natomiast ci, którzy słuchają i rozumieją słowo Boże. Przypowieści biblijne; Przypowieść o zagubionej owcy Wokół pewnego mężczyzny zgromadzili się grzesznicy, by słuchać jego słowa. Powiedział im, że ktoś, kto ma 100 owiec i zaginie mu jedna, zostawia 99 i idzie szukać tej jednej, a gdy ją znajdzie bierze na ramiona i zanosi do domu. Mówi wtedy, by wszyscy się z nim cieszyli, bo znalazł owcę, która mu zaginęła. Tak samo w niebie – większa jest radość z grzesznika, który się nawraca, niż z 99 sprawiedliwych, którzy nie potrzebują nawrócenia.