Pobierz Organizacja i Funkcjonowanie Władzy Wykonawczej w Polsce i więcej Notatki w PDF z Administracja tylko na Docsity!
STRUKTURA ADMINISTARCJI PUBLICZNEJ
1. Pojęcie państwa prawa Idea państwa prawa ściśle łączy się z instytucjonalnym. Począwszy od XIX w konstytucjonalnym stał się fundamentem rozwoju klasycznej administracji publicznej. Konstytucja była postrzegana jako akt ustanawiający granice władzy państwowej, co oznaczało że organy w niej ustanowione muszą podporządkować się zawartym przepisom i działać wyłącznie w granicach ustanowionych w konstytucji kompetencji i w myśl zasady że uprawnione jest jedynie także działanie które zostało dozwolone przepisami prawa. W przeciwieństwie do państwa policyjnego gwarantującego wolność osobistą jednostki często bezbronnej wobec aparatu władzy państwowej , przyjmuje się że na konstrukcje państwa prawa składa się 13 elementów które przesądzają o kształcie ustroju administracyjnego danego państwa. Do elementów tych zaliczamy: a) Prymat konstytucji i ustaw b) związanie aparatu państwowego ustawami uchwalanymi przez parlament c) Sądowo-konstytucyjna ochrona legalności ustaw d) suwerenność narodu e) podział władz f) niezależne sądownictwa g) niezawisłość sądów h) katalog praw i wolności obywatelskich i) sądowo-konstytucyjna ochrona praw zasadniczych obywateli j) odpowiedź cywilno-prawna za bezprawne działania jego funkcjonariuszy k) laicki charakter państwa l) samorządowa struktura państwa m) sądownictwo administracyjne W państwie konstytucyjnym zamknął się ostatecznie proces kształtowania się zasad funkcjonowania administracji publicznej. 2. Zasady funkcjonowania administracji publicznej 1) Zasada resortowości - Resortowość oznaczała wydzielenie organom działów administracyjnych państw od siebie niezależnych obejmujących sprawy jednolite i pokrewne. Postępujący od XIX w wzrost działań państwa, tym samym intensywność administracyjną państw przyniosły wzrost liczby resortów, głównie w drodze wyłączenia różnych kategorii spraw z MSW (m.in. sprawy wew.)np. edukacji, handlu. Występująca wielość struktur resortowych prowadziła do znacznego skomplikowania... w obrębie aparatu adm.. Prowadziła do nakładania na siebie kompetencji i występowania sporów w tym zakresie. Przeciwdziałano temu przez harmonizowanie działań poszczególnych resortów na szczeblu centralnym za pośrednictwem RM. Zaś na szczeblach niższych poprzez tworzenie konstrukcji zespolonej i centralnej.
Administracja zespolona- skumulowana w jednym ręku agend kilku ministrów. W ten sposób zasada zespolenia pomniejszała ujemne skutki nadmiernej resortowości. Administracja niezespolona - jej budowa szła w kierunku tworzenia oddzielnych całych pionów administracyjnych podległych hierarchicznie poszczególnym ministrom. Powołane dio życia piony administracji specjalnej związane ściśle ze strukturami...odznaczały się fachowością i koncentracją przy rozwiązywaniu własnych zagadnień.
- Zasada centralizacji- Rozumiana jest jako stworzenie systemu organizacyjnego w którym cała administracja publiczna wychodzi z 1 ośrodka. Czynność adm. ześrodkowane są w urzędach państwowych i wykonywane przez zawodowych powołanych przez organy centralne urzędników. Centralizacja zakłada brak samodzielności organów niższego szczebla i ściśle ich uzależnianie od struktur nadrzędnych kierujących ich pracą. W ... centralizacji mieszczą się 2 rodzaje zależności t.j. -osobowa- wiąże się z dysponowaniem osobom pełniącą funkcje w organach adm. poprzez decydowanie o przyjęciach, zwolnieniach, urlopach, poborach awansach. -służbowa - upoważnienie do wydawania poleceń służbowych bądź też prawo wymuszania kierunków działania organu podległego. Z centralizacją w związku pozostają kolejne 2 zasady (ad3, ad 4)
- Zasada koncentracji- Koncentracja administracji- odnosi się do procesu podejmowania decyzji, oznacza stan, w którym organy szczebla niższego sprawują funkcje przygotowawcze, wykonawcze natomiast decyzje wydaje organ centralny
- Zasada hierarchicznego podporządkowania - Naturalna konsekwencja ukształtowania się podległości osobowej i służbowej w państwie Konst. w przeciwieństwie do absolutnego reguły podlegającej służbowej i osobowej opierają się na przepisach prawa stanowionego a nie wymuszają woli panującego.
- Zasada jednoosobowości - Oznacza sytuację w której organ administracji stanowi jedna osoba i do niej należy pełny zakres otrzymanej władzy z wyłącznym prawem do wydawania decyzji. Główną zaletą jednoosobowego kierownictwa jest możliwość szybkiego podejmowania decyzji a tym samym sprawnego działania administracji. W systemie tym łatwe jest również ustalanie osoby ponoszącej odpowiedzialność za podjęte decyzje. Wadą jest niebezpieczeństwo rozstrzygnięć arbitralnych niekiedy nie pechowych.
- Zasada kolegialności - Pojęcie to występuje w dwóch aspektach: strukturalnym - oznacza czoło? zbiorowe zdolne do podejmowania decyzji funkcjonalnym - o określonym sposobie działania organów kolegialnych w którym decyzje zapadają większością głosów.
- Zasada dekoncentracji - rozwinęła się w II połowie XIX w. Jest podstawą administracji zcentralizowanej, daje wyraz rodzajowi stosunków zależności między organami zcentralizowanymi. Jedna z postaci centralizmu polegała na określeniu? kompetencji decyzyjnych i kierowniczych na szczeblu najwyższym i przypisaniu zadań merytorycznych organom na najmniejszym szczeblu. Druga postać centralizmu polegała na wyposażeniu organów wszystkich szczebli w kompetencje podejmowania decyzji w zakresie przypisanych zadań i utrzymaniu jednocześnie szerokiej ingerencji kierowniczej organów nadrzędnych w
centralne – których właściwość obejmuje obszar całego państwa terenowe, których właściwość obejmuje tylko określoną część terytorium państwa. Podział terytorialny wprowadzony został także w celu wykonywania wymiaru sprawiedliwości. Wyróżnia się trzy rodzaje podziałów : zasadniczy – tworzony jest dla organów terenowych o kompetencjach ogólnych, posiadających podstawowe znaczenie dla danej jednostki podziału, a więc w Polsce dla terenowych organów administracji rządowej i samorządu terytorialnego. pomocniczy – dokonywany dla organów o charakterze pomocniczym w stosunku do organów o podstawowym znaczeniu, np. podział gminy na sołectwa. specjalny – podział dokonywany dla takich zadań państwa, których wykonywanie w ramach podziału zasadniczego jest mało celowe np. specjalny podział dla wykonywania administracji górniczej, uwzględniający intensywność występowania kopalin., administracji kolejnictwa itd.
- Podział zasadniczy-tworzony ze względu na konieczność wykonywania na określonym obszarze zadań państwowych o istotnym znaczeniu z punktu widzenia podstawowych cech państwa i zasad jego funkcjonowania. Z podzialu tego korzystają terenowe organy adm rzadowej oraz organy samorządu terytorialnego. Podział ten określa ustawa o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podzialu terytorialnego państwa. Zgodnie z ta ustawa jednostkami zasadniczego podzialu sa gmina, powiat , województwo. Konstytucja stanowi ze podzial ten ma uwzgledniac wiezi społeczne , gospodarcze, kulturowe, oraz ma zapewniać tym jednostkom zdolność wykonywania zadań publicznych. Gmina- Ustalenie i zmiana granic gmin dokonywane są w sposób zapewniający gminie terytorium możliwie jednorodne ze względu na układ osadniczy i przestrzenny, uwzględniający więzi społeczne, gospodarcze i kulturowe oraz zapewniający zdolnośc wykonywania zadań publicznych. Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia tworzy, łączy, dzieli i znosi gminy oraz ustala ich granice,po przeprowadzeniu konsultacji z mieszkańcami. Powiat- Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia tworzy, łączy, dzieli i znosi powiaty oraz ustala ich granice. po zasięgnięciu przez ministra właściwego do spraw administracji publicznej opinii zainteresowanych rad powiatów albo rady miasta na prawach powiatu i rady powiatu poprzedzonych przeprowadzeniem przez te rady konsultacji z mieszkańcami, a w przypadku zmian granic powiatów naruszających granice województw - dodatkowo opinii odpowiednich sejmików województw. Wojewodztwo- ustawa o wprowadzeniu trojstopniowego podzialu teryt. Państwa utworzyla 16 województw, nadając większości z nich nazwy geograficzne niepochodzące od nazw siedziby władz. Tryb dokonywania zmiany granic wojewodztw dokonuje się w drodze rozp. RM po zasiegnieciu opinii organow jst , których zmiana dotyczy. podział pomocniczy – tworzony w celu wykonywania zadań należących do terenowych organow panstwowych. Ma wypelnic podzial zasadniczy lub specjalny. Jeżeli podzial ten wiaze się z organami dzialajacymi w jednostce podzialu zasadniczego wowczas podstawa prawna takiego podzialu będzie ustawa lub akt wydany na jego podstawie(np. podzial gmin na sołectwa i miast na osiedla). Solectwa lub dzielnice tworzy Rada Gminy w drodze uchwały po przeprowadzeniu konsultacji z mieszkańcami lub z inicjatywy tych mieszkancow. Zasady utworzenia jedn. Pomocniczych określa statut prawny uchwalony przez rade gminy, która tez określa organizacje i zakres działania tych jednostek przez nadanie im odrębnego statutu. Podzial specjalny- podzial terytorium państwa tworzony na potrzeby organow nie należących do systemu ogolnych organow adm. rzadowej ani tez do samorządu teryt. Jest to podzial
dokonywany na podstawie prawa, odrębny od podzialu zasadniczego.Z podzialu specjalnego mogą korzystać organizacje i instytucje niepaństwowe wykonujące na podstawie zlecenia zadania publ-prawne. Ustawa o wojewodzie i adm rzadowej w wojewodztwie Przewiduje możliwość istnienia podzialow specjalnych w celu wykonywania zadań organow adm niezespolonej.Przy wprowadzaniu tych podzialow powinny decydować organizacyjno-prawbe możliwości działania, pelne wykorzystanie istniejących urzadzen, koszty społeczne, efekty gospodarcze. Rejonizacja - jest następstwem wyznaczenia dla poszczególnych instytucji lub organizacji wykonujących w formach niewladczych zadań produkcyjno-uslugowych, kulturowych, oświatowych, który nie pokrywa się z jednostkami zasadniczego i specjalnego podzialu teryt. Państwa. Regionizacja - jej przedmiotem sa obszary obejmujące kilka, a nawet więcej wojewodztw, nie jest uregulowana w drodze ustawowej. Regiony i organy regionalne powoływane sa na podstawie porozumień i umow zawieranych miedzy organami tworzącymi region. Organy te naleza do roznych systemow organizacyjnych(np. region nadwiślański, dolnośląski). Regiony mogą być tez tworzoneprzez organy należące do roznych państw.
*4. Organ administracji publicznej a organ administrujący Organy administracyjne (organy administracji publicznej) – organy administracji państwowej i organy podmiotów, z którymi państwo dzieli publiczną funkcję administracyjną (na przykład samorządu terytorialnego). *Organ administracji publicznej (administracyjny) – pojęcie zarezerwowane dla podmiotów działających za państwo bezpośrednio – organy administracji państwowej; pośrednio – organy administracji samorządowej *Cechy organu administracyjnego
- Jest nim człowiek lub grupa ludzi , wykonujący określoną funkcję – ale sam organ istnieje niezależnie od swojej obsady personalnej („piastuna”) jako abstrakcyjna konstrukcja strukturalno- organizacyjna;
- Wyodrębnienie organizacyjne – istnieją kryteria pozwalające odróżnić jeden organ administracyjny od innego organu lub podmiotu administracyjnego;
- Prawne umocowanie do działania – powinno mieć rangę ustawową ;
- Wyposażenie we władztwo państwowe – konsekwencja działania w imieniu państwa;
- Ma przyznaną kompetencję – jest istotą jego wyodrębnienia i podstawą działania. *Zadaniem organu administracyjnego – podstawowym i w zasadzie jedynym jest sprawowanie administracji publicznej. *Rodzaje organów administracji publicznej (administracyjnych) – najistotniejsze podziały
- Organy administracji rządowej i samorządowej (wszystkie organami państwowymi);
- Organy naczelne (najwyższe w hierarchii danego pionu organizacyjnego) i niższego szczebla. Podział ten łączy się podziałem na organy niższej (pierwszej) i wyższej (drugiej) instancji (ale dotyczy tylko organów, które działają w postępowaniu administracyjnym, zmierzającym do wydania decyzji administracyjnej). Nie należy mylić podziału na organy naczelne i niższego szczebla z podziałem na organy centralne (obejmujące kompetencją terytorium całego państwa) i terenowe. Każdy organ naczelny jest centralnym , lecz nie każdy centralny jest naczelnym. Wyróżnia się
Urząd- należy rozumieć jako zorganizowany zespół osób przydany organowi adm. do pomocy w wykonywaniu jego funkcji np. ministerstwo, urząd wojewódzki, urząd gminy rektorat Z funkcjonowaniem organów administracji publicznej wiąże się przyznanie im pewnych kompetencji: Kompetencja organu - zbiór uprawnień organu dotyczących określenia zakresu spraw, których organ ma prawo a najczęściej też również obowiązek podejmowania działania. Kompetencja - obejmuje nie tylko wskazanie zakresu spraw którymi organ ma sie zajmować lecz również określenie działań jakie organ ma prawo i obowiązek w tych sprawach dokonywać. Należy ją pojmować jako zdolność organu administracyjnego do skonkretyzowanego aktualizowania w drodze odpowiedniego postępowania obowiązku działania formowanego przez prawo. Z tego określenia wynika że kompetencje zawsze regulowane są prawem, jest równoznaczne z obowiązkiem, kompetencja zawsze służy organowi i z punktu widzenia organu zdolność ta obejmuje przede wszystkim korzystanie z takiej prawnej formy działania które jest wyraźnie określony lub z takiej formy która przysługuje danemu organowi. Z punktu widzenia sytuacji podmiotu prywatnego całość kompetencji polegającej na stosowaniu prawa można podzielić na:
- które zmierzają do realizacji norm prawa materialnego (zewnętrzne) *które zmierzają do budowy struktur administracji i kształtowania ich wew. funkcjonowania (wewnętrzne)
5. Pojęcia administracji centralnej Oznacza złożony układ organizacyjno- funkcjonalny który tworzy organy, urzędy i inne podmioty o różnym statusie prawnym powołane do realizowania zadań administracji publicznej w ramach ich właściwości obejmującej skalę całego państwa. Kształt: wyznaczany jest przez Konstytucję RP, ustawy zwykłej oraz akty wykonawcze do ustaw. Władzę ustawodawczą sprawują: Sejm i Senat Władzę wykonawczą: Sądy i Trybunały. 6. Prezydent RP i jego funkcje Jest usytuowany poza strukturą tej administracji. Konstytucja normuje położenie prawne Prezydenta, RM i administracji rządowej -Określa go jako najwyższego przedstawiciela RP i gwaranta ciągłości władzy państwowej, powierza mu funkcję strażnika przestrzegania Konstytucji, suwerenności i bezpieczeństwa państwa, nienaruszalności jego terytorium. - wyposażony jest przez Konstytucje w szerokie kompetencje które przekraczają poza sferę władzy wyk. i przenikają do pozostałych władz państwowych np. Prezydent bierze udział we władzy ustawodawczej
- powołuje na stanowiska sędziów itd Jego kompetencje możemy ująć w kilka podstawowych funkcji: - reprezentanta państwa w stosunkach zewnętrznych(ratyfikowania i wypowiadania umów narodowych)
- mianowania i odwoływania przedstawicieli RP w innych państwach 1) Funkcja dotycząca ochrony i bezpieczeństwa państwa pełnienie funkcji największego zwierzchnika sił zbrojnych
wprowadzania na wniosek RM stanu wojennego w razie bezpośredniego zew. zagrożenia wydaje zarządzenie na wniosek Prezesa RM powszechnej lub częściowej mobilizacji i użycia sił zbrojnych w razie konieczności obrony państwa podczas stanu wojennego kieruje tą obrona współdziałając. 2) Funkcja w dziedzinie wewnętrznej bezpieczeństwa państwa kompetencja do wprowadzania i znoszenia stanu wyjątkowego Prezydenta wspomaga Rada Bezpieczeństwa Narodowego, która jest organem doradczym, a aparatem pomocniczym służącym prezydentowi do wykonywania zadań w zakresie bezpieczeństwa i obronności jest Biuro Bezpieczeństwa Narodowego. 3) Funkcja związana z Radą Ministrów dotyczy powoływania rządu jak również dokonywania na wniosek Prezesa RM zmian w stanowiskach ministrów Prezydent ma prawo w sprawach szczególnej wagi zwoływać posiedzenie Rady Gabinetowej 4) Funkcja Prawodawcza przysługuje mu inicjatywa ustawodawcza a także uczestnictwo w procesie ustawodawczym. (podpisuje lub odmawia podpisanie ustaw) Prezydent w celu wykonywania ustaw na podstawie udzielonych upoważnień wydaje rozporządzenia i zarządzenia wydaje akty urzędowe które dla swej ważności wymagają podpisu Prezesa RM. 5) Funkcja związana z obsadami.. na wysokie stanowiska w państwie desygnowanie Prezesa RM powoływanie RM dokonywanie zmian na stanowiskach ministrów mianowanie szefa sztabu generalnego wojska polskiego dowódców sił zbrojnych powoływanie i odwoływanie Prezesów i wiceprezesów Naczelnego SA powoływanie sędziów SN powoływanie sędziów na wniosek KRS powoływanie składu KRRiT powoływanie pierwszego prezesa SN powoływanie Prezesa i wiceprezesa TK .....................członków Rady Polityki Pieniężnej .....................członków Bezpieczeństwa Narodowego 6) Funkcja w sprawach indywidualnych nadawanie odznaczeń stosowanie prawa łaski nadawanie obywatelstwa polskiego wyrażanie zgody na zrzeczenie się obywatelstwa nadawanie tytułu naukowego Profesora. wydawanie aktów indywidualnych(decyzji) w niektórych sprawach
7. Rada Ministrów Rada Ministrów – podstawowy ośrodek rządzenia (można przyjąć, że jest to rząd), naczelny kolegialny organ państwa , będący władzą wykonawczą o kompetencji ogólnej (konstytucyjne domniemanie kompetencji), które wykraczają poza kategorię administrowania. Skład (członkowie mają status oddzielnych, naczelnych lub centralnych organów administracji publicznej) -Prezes Rady Ministrów (wiceprezesi fakultatywnie); -ministrowie; -przewodniczący komitetów określonych w ustawach (obecnie Komitetu Badań Naukowych i Komitetu Integracji Europejskiej) – fakultatywnie;
-biura (obsługa pracy ministerstwa), dzielą się na wydziały; -sekretariaty (obsługa ministra), dzielą się na wydziały; -komitety, rady i zespoły. 9.Prezes Rady Ministrów i Kancelaria Prezesa RM Prezes Rady Ministrów – reprezentuję Radę Ministrów, zapewnia wykonanie jej polityki i określa sposoby jej wykonywania, koordynuje i kontroluje pracę członków Rady Ministrów, a ponadto ma nad nimi zwierzchność osobową i służbową. Ponadto Prezes Rady Ministrów jest odrębnym naczelnym organem administracji publicznej o kompetencjach generalnych (można go nazwać podstawowym łącznikiem administracji publicznej w państwie). Grupy kompetencji związanych z funkcją administracyjną
- Wydawanie rozporządzeń i zarządzeń;
- Sprawowanie kierownictwa i nadzoru nad administracją rządową, także nieobjętą działami (powoływanie i odwoływanie kierowników organów centralnych i wojewodów)
- Zwierzchnictwo służbowe nad pracownikami administracji rządowej i korpusem służby cywilnej;
- Sprawowanie nadzoru nad podmiotami zdecentralizowanymi, jak samorząd terytorialny;
- Związane z poszczególnymi dziedzinami działania administracji publicznej, w tym również działania w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej;
- Kompetencje organizacyjno-porządkowe. Kancelaria Prezesa Rady Ministrów – zapewnie obsługę organom rządowym, kieruje nią Szef Kancelarii powoływany i odwoływany przez Prezesa Rady Ministrów, można go nazwać „ministerstwem Prezesa Rady Ministrów -zadania o kontrolne; o koordynacyjne; o informacyjne; -struktura o pion polityczny (Gabinet Polityczny); o pion obsługi; o pion studiów, analiz i informacji. 10. Organy pomocnicze Rady Ministrów i Prezesa Rady Ministrów Organy wewnętrzne Rady Ministrów, a także Prezesa Rady Ministrów (tworzone przez Prezesa Rady Ministrów lub na wniosek członka Rady Ministrów) -mogą nimi być organy pomocnicze , takie jak stałe komitety lub komitety Rady Ministrów; komitety doraźne; rady i zespoły opiniodawcze lub doradcze; -komisje komisje do opracowania projektów kodyfikacji; komisje wspólne; -inne organy wewnętrzne Rada Legislacyjna przy Prezesie Rady Ministrów; Rządowe Centrum Legislacji przy Prezesie Rady Ministrów;
-Kancelaria Prezesa Rady Ministrów * patrz wyżej Organy pomocnicze Prezesa Rady Ministrów – wiceprezesi Rady Ministrów, będący w wypadku zastępstwa organami administrującymi. Zadania i kompetencje wyznaczane przez Prezesa Rady Ministrów i wykonywane w jego imieniu
11. Centralne organy administracji Organy centralne (niewchodzące w skład rządu) cechy -organy jednoosobowe (najczęściej); -w przypadku kolegialności organu, organem jest przewodniczący , a jednostki podporządkowane stanowią quasi -resort; -tworzone przez akty ustawowe , powoływane z reguły przez Prezesa Rady Ministrów; -podlegają nadzorowi organów naczelnych (najczęściej Prezesa Rady Ministrów lub ministrów); -posiadają kompetencje nie mające charakteru generalnego ; -nie mogą stanowić aktów powszechnie obowiązujących (rozporządzeń); -rodzaje (według podległości) -podległe Radzie Ministrów; -podległe Prezesowi Rady Ministrów; -podległe ministrom. Definicja centralnego organu administracji rządowej (według ustawy o administracji rządowej w województwie) – kierownik będący organem lub kierujący urzędem administracji rządowej , powoływany przez Radę Ministrów lub Prezesa Rady Ministrów, podległy na podstawie ustaw im lub właściwemu ministrowi lub nad którego działalnością sprawuje nadzór Prezes Rady Ministrów lub właściwy minister. 12.Status prawny agencji Agencje – państwowe, centralne jednostki organizacyjne, przeznaczone do wykonywania administracji publicznej w konkretnej dziedzinie. Są kombinacją form publiczno- i prywatnoprawnych. Mają status odrębnych centralnych organów administracji publicznej (na przykład Agencja Rynku Rolnego, Państwowa Agencja Radiokomunikacyjna); państwowych osób prawnych (na przykład Agencja Budowy i Eksploatacji Autostrad); spółek handlowych, tworzonych przez organy administracji publicznej (na przykład Agencja Rozwoju Gospodarczego). 13.Organizacja terenowej administracji rządowej Organy administracji rządowej w województwie wojewoda; -organy administracji niezespolonej; -działający pod zwierzchnictwem wojewody kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży; -organy samorządu terytorialnego; -działający pod zwierzchnictwem starosty kierownicy powiatowych służb, inspekcji i straży; -organy innych samorządów;
polecenie – „wezwanie do wykonania określonej czynności”, dwa rodzaje (brak rozróżnienia ze względu na moc wiążącą) -służbowe – do organów i pracowników, których wojewoda jest zwierzchnikiem; -polecenie – środek nadzoru – skierowane do innych organów i jednostek wykonujących administrację rządową w województwie;
- Reprezentowanie Rady Ministrów na uroczystościach państwowych i w trakcie oficjalnych wizyt przedstawicieli obcych państw;
- Inne. Status osobowy wojewody -powołuje i odwołuje go Prezes Rady Ministrów ( nadrzędność osobowa ), na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej; -nadzór Prezesa Rady Ministrów kryterium: zgodność działania z polityką rządu; możliwość uchylania aktów prawa miejscowego (wydawanych przez wojewodę i organy administracji niezespolonej) z powodu o niezgodności z ustawami lub aktami wydanymi w celu ich wykonania; o niezgodności z polityką rządu; o naruszenia zasad rzetelności i gospodarności; -inne kompetencje Prezesa Rady Ministrów kompetencje kierownicze ( zarządzenia i polecenia – nadrzędność służbowa oraz kontrola ich wykonania); rozstrzyga spory między wojewodami i między wojewodą a właściwym ministrem; -nadzór ministra właściwego do spraw administracji publicznej (kryterium: zgodność działania z prawem, rzetelność i gospodarność), a także okresowa ocena działalności. Organy pomocnicze wojewody -wicewojewoda (pierwszy i drugi) zakres kompetencji i zadań określany przez wojewodę; działając w jego zastępstwie są organami administrującymi działającymi w jego imieniu; specjalny status pierwszego wicewojewody – w ramach zastępstwa ma taki sam zakres kompetencji jak wojewoda , stając się samodzielnym organem administracji publicznej o własnych kompetencjach; powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek wojewody; -urząd wojewódzki na czele dyrektor generalny; dzieli się na wydziały (na czele dyrektorzy); statut nadawany przez wojewodę, zatwierdzany przez Prezesa Rady Ministrów; regulamin ustalany przez wojewodę; może posiadać delegatury; 15. Administracja zespolona i niezespolona w województwie. Wojewódzka administracja zespolona -wojewoda
-służby, inspekcje i straże – jednostki organizacyjne, wyodrębnione według kryterium podmiotowego kierownicy tych jednostek są jednoosobowymi organami administracji publicznej , upoważnionymi obok wojewody do wydawania indywidualnych aktów administracyjnych; co do zasady wszystkie służby, inspekcje i straże są zespolone w jednym urzędzie , czyli funkcjonują, opierając się na tym samym aparacie urzędniczym i pomocniczym (urząd wojewódzki, dyrektor generalny oraz wydziały i ich dyrektorzy są podstawowym ogniwem administracji zespolonej). Liczne wyjątki (komendy Policji, kuratoria itd.). Administrację zespoloną tworzą m.in.:
- Policja
- Państwowa Straż Pożarna
- Kuratorium Oświaty
- Inspekcja Farmaceutyczna
- Inspekcja Handlowa
- Inspekcja Budowlana
- Inspekcja Nasienna
- Inspekcja Ochrony Środowiska
- Inspekcja Skupu i Przetwórstwa Artykułów Rolnych
- Inspekcja Weterynaryjna
- Służba Ochrony Zdrowia
- Inspekcja Geodezyjna i Kartograficzna
- Inspekcja Ochrony Roślin. Wojewódzka administracja niezespolona -jej organy (i terenowe delegatury) mogą być ustanawiane tylko w drodze ustawy ; -brak zwierzchnictwa wojewody (ma prawo składać wniosek lub wyrażać zgodę na powołanie lub odwołanie organów administracji niezespolonej); -pewne kompetencje kontrolne i nadzorcze wojewody uzgadnianie z nim projektów aktów prawa miejscowego; zapewnienie przez te organy zgodności ich działań z poleceniami wojewody; coroczne sprawozdania i bieżące wyjaśnienia składane wojewodzie; -organy administracji niezespolonej hierarchicznie podporządkowane poza wojewodą, często są to organy nadzorcze i kontrolne, zakres działania niektórych z nich nie pokrywa się z zasadniczym podziałem terytorialnym Do organów administracji niezespolonej należą:
- dowódcy okręgów wojskowych, szefowie wojewódzkich sztabów wojskowych, wojskowi komendanci uzupełnień,
- izby skarbowe, urzędy skarbowe, inspektorzy kontroli skarbowej,
- dyrektorzy okręgowych urzędów górniczych i specjalistycznych urzędów miar,
- dyrektorzy okręgowych urzędów miar i naczelnicy obwodowych urzędów miar
- dyrektorzy okręgowych urzędów pobierniczych i naczelnicy obwodowych urzędów pobierniczych
- dyrektorzy regionalnych Zarządów gospodarki wodnej
- dyrektorzy izb celnych i naczelnicy urzędów celnych
- dyrektorzy urzędów morskich
- dyrektorzy urzędów statystycznych
- dyrektorzy urzędów żeglugi śródlądowej
- komendanci oddziałów Straży Granicznej, komendanci strażnic oraz komendanci granicznych placówek kontrolnych i dywizjonów Straży Granicznej
W funkcjonowaniu administracji rządowej wyodrębnić należy następujące kontrole: resortową, międzyresortową, prokuratorską, instancyjną
- Resortowa – wykonywania w ramach struktury organizacyjnej resortu, czyli organ kontrolny i organ kontrolowany podporządkowany jest temu samemu naczelnemu lub centralnemu organowi administracji rządowej. Kontrola ta wynika z zależności organów. Organ nadrzędny odpowiada za działalność organu podporządkowanego i stąd potrzebuje od niego informacji, które pozwalają na ocenę działalności organu. Taka kontrola zachodzi zawsze między organami zajmującymi w strukturze resortu pozycję nadrzędna a jednostkami działającymi na niższych szczeblach. 2. instancyjna – szczególna forma wykonywania kontroli resortowej, wiąże się często z wykonywaniem funkcji nadzoru, organ kontrolujący ma prawo do zmiany rozstrzygnięć organu niższego stopnia. Charakteryzuje ją niepełny obiektywizm, ponieważ organ kontrolujący jest zwykle współodpowiedzialny za działania organu kontrolowanego. Wymaga ona uzupełnienia innymi formami kontroli, zwłaszcza sądową. Dla zwiększenie bezstronności powołuje się organy odwoławcze np. samorządowe kolegium odwoławcze.
- międzyresortowa – zadania administracji często nie mogą być zamknięte w ramach jednego resortu. Istnieją organy, które będąc podporządkowanymi jednemu określonemu naczelnemu organowi administracji rządowej, sprawują kontrolę działalności podmiotów pozostających poza strukturą danego resortu. Wśród tego typu kontroli występują inspekcje specjalne – ich zadaniem jest czuwanie nad realizacji zadań administracji w sferze działania różnych resortów. Inspekcje dzielimy na dwie grupy: o pełnym zakresie (kontrola skarbowa ,Państwowa inspekcja sanitarna ,Inspekcja Ochrony Środowiska ,Inspekcja handlowa ) i ograniczonym (Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa ,Inspekcja Farmaceutyczna, Inspekcja weterynaryjna, inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych).
- Prokuratorska - Obecnie funkcję Prokuratora Generalnego sprawuje Minister Sprawiedliwości, a prokuratura włączona jest do resortu sprawiedliwości. Zadaniem prokuratury jest strzeżenie praworządności oraz czuwanie nad ściganiem przestępstw. Podejmuje zadania dotyczące strzeżenia praworządności także w działaniach administracji. Prokuratura może zaskarżyć do sądu niezgodne z prawem decyzje administracyjne a także opiniuje projekty aktów normatywnych. Nadzór nad centralnymi organami administracji rzadowej sprawują wlasciwi ministrowie, kierujący okrelsonym dzialem administracji rzadowej. Prezes RM sprawuje nadzór , w odniesieniu do centralnych organów adm. rządowej, nad:
- Głównym Urzędem Statystycznym,
- Polskim Komitetem Normalizacyjnym
- Urzędem Ochrony Konkurencji i Konsumentów
- Agencja bezpieczeństwa Wewnętrznego
- Agencją Wywiadu
- Urzędem Służby Cywilnej Terenowa adm zespolona – nadzor-> wojewoda
Terenowa adm niezespolona- nadzor-> wlasciwi ministrowie Wojewoda- nadzor-> prezes RM 18.Istota samorządu terytorialnego w Polsce Wspólnota mieszkańców – mocodawca i źródło wykonywania administracji samorządowej przez organy samorządu terytorialnego (według art. 16 Konstytucji – „wspólnota samorządowa”, czyli „ogół mieszkańców określonej jednostki zasadniczej jednostki samorządu terytorialnego”). Uczestnictwo w niej jest obowiązkowe i powstaje z mocy prawa. Nie jest to jednak wspólnota w dosłownym tego słowa znaczeniu, ale raczej umownym. Wspólnoty samorządowe funkcjonują na każdym wyznaczonym terytorium w gminie – wspólnota bez specjalnej nazwy; w powiecie – wspólnota „lokalna”; w województwie – wspólnota „regionalna”. Elementy konstrukcyjne samorządu terytorialnego -jednostki samorządu terytorialnego zorganizowane według struktury jednostek zasadniczego podziału terytorialnego (prawdziwe jest także twierdzenie odwrotnie); -jednostki samorządu terytorialnego są całkowicie niezależne od siebie (mimo struktury przypominającej szczeblową – hierarchiczną); -samorząd nie ma własnych i suwerennych zadań i praw, ale wykonuje zadania państwa ; -dualistyczny charakter kompetencji *własne; *zadania zlecone przez ustawy lub administrację rządową; -jednostki samorządu terytorialnego podlegają nadzorowi sprawowanemu przez administrację rządową (charakter weryfikacyjny); -samorząd terytorialny jest podstawowym ogniwem zdecentralizowanej administracji publicznej (art. 15 Konstytucji – zapewnia decentralizację władzy publicznej).
19. Zakres działania, zadania i organy samorządu gminnego, powiatowego i wojewódzkiego Zasady funkcjonowania samorządu terytorialnego
- Zasada pomocniczości – odpowiedzialność za sprawy publiczne powinny ponosić organy władzy znajdujące się najbliżej obywateli , potwierdzone przez „domniemanie kompetencji” (zadań) na rzecz całego samorządu terytorialnego (art. 163 Konstytucji); „domniemanie kompetencji” (zadań) na rzecz gminy i nazwanie jej podstawową jednostką samorządu terytorialnego (art. 164 ust. 1 i 3 Konstytucji); „domniemanie kompetencji” (zadań) na rzecz gminy powtórzone w ustawie o samorządzie gminnym do zakresu działania gminy nalezą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym , niezastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów (art. 6 ust. 1 u.s.g.); jeżeli ustawy nie stanowią inaczej, rozstrzyganie w tych sprawach należy do gminy (art. 6 ust. 2 u.s.g.)
kompetencja – przypisana konkretnemu organowi – na przykład wójtowi, sejmikowi województwa. Zadania własne i zlecone – jednostka samorządu terytorialnego staje się strukturą o charakterze dualistycznym, uruchamiając w przypadku zadań zleconych funkcję wykonawczą wobec administracji rządowej własne – przekazane przez państwo samorządowi terytorialnemu w całości ; zlecone – te, które są pozostawione administracji rządowej, ale z możliwością zlecenia ich samorządowi. Zadanie zlecone są wyjątkiem. Różnice między zadaniami własnymi a zleconymi – do niedawna także różnice te wynikały także z innych kryteriów nadzoru – obecnie są one jednolite (wyłącznie kryterium legalności). Ponadto podział ten wprowadzony jest rzeczywiście i dosłownie jedynie w ustawie o samorządzie gminnym 20.Nadzór nad samorządem terytorialnym Kryterium nadzoru – jedynym jest kryterium legalności (art. 171 ust. 1 Konstytucji, w ustawach samorządowych zamiast pojęcia legalności występuje „zgodność z prawem”) -jedynym wyjątkiem kontrola regionalnych izb obrachunkowych kryterium zgodności z prawem i zgodności dokumentacji ze stanem faktycznym ; kryterium celowości, rzetelności i gospodarności w zakresie kontroli gospodarki finansowej jednostek samorządu terytorialnego w zakresie zadań administracji rządowej ; -legalność a celowość – problem kwestii niecelowości działań i ich konsekwencji (zgodności z prawem) – działanie zgodne z konkretną normą ustawową, ale wbrew celowi ogólnemu regulacji (jej cel może być określony w innym przepisie, preambule, wynikać z całości przepisów – wiążą tak samo jak konkretna norma). Wówczas działanie niecelowe jest niezgodne z prawem ; -niekonsekwencja ustawodawcy – wprowadza także kryterium efektywności (art. 97 ust. 1 u.s.g.). Organy nadzoru (katalog zamknięty) -Prezes Rady Ministrów; -wojewodowie; -regionalne izby obrachunkowe (w zakresie spraw finansowych). Zakres nadzoru – organy nadzoru mogą wkraczać w działalność samorządową tylko w przypadkach określonych ustawami – konsekwencje -regulacja kompetencji nadzorczych – materia ustawowa ; -nadzór ma charakter przedmiotowy (dotyczy działalności podmiotów, a nie ich samych); -nadzór prowadzony wobec całej działalności (gmin, powiatów, województw, związków samorządowych). Akt nadzoru a rozstrzygnięcie nadzorcze -akt nadzoru (art. 3 § 2 pkt 7 u.p.s.a. – możliwość złożenia do sądu skargi na akty nadzoru) – każdy akt wydawany w ramach postępowania nadzorczego; -rozstrzygnięcie nadzorcze (w ustawach samorządowych) – akt administracyjny kończący procedurę nadzorczą , „rozstrzygający” o losach aktu poddanego nadzorowi i konkretyzujący środek nadzoru.
21. Samorządowe Kolegia Odwoławcze Samorządowe kolegia odwoławcze – powołane ustawą z dnia 12 października 1994 r. o samorządowych kolegiach odwoławczych organy odwoławcze dla decyzji wydawanych w ramach
zadań własnych samorządu terytorialnego. Są organami wyższego stopnia w rozumieniu k.p.a. i ordynacji podatkowej w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej, należących do właściwości jednostek samorządu terytorialnego (jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej). Kolegia jako organy quasi -sądowe -orzekają w sztywnych, trzyosobowych składach ; -członkowie tych składów przy orzekaniu związani są tylko i wyłącznie przepisami powszechnie obowiązującego prawa (sytuacji podobna do niezawisłości sędziowskiej); -umieszczone osobno w strukturze administracji publicznej i nie podlegają nadzorowi jakiegokolwiek organu (w płaszczyźnie merytorycznej); -rozstrzygają spór między organem samorządu terytorialnego a adresatem zaskarżonej decyzji ( między samorządem a obywatelem ). Zakres działania -rozpatrywanie odwołań od decyzji ; -rozpatrywanie zażaleń na postanowienia administracyjne ; -kompetencje nadzorcze w postępowaniu administracyjnym rozpatrywanie wniosków o wznowienie postępowania; rozpatrywanie wniosków o stwierdzenie nieważności decyzji; inne sprawy, na zasadach określonych w ustawach (wyjątkowo). Cechy (w związku z nietypowym charakterem prawnym samorządowych kolegiów odwoławczych) -organów samorządowych orzekają w zakresie kompetencji jednostek samorządu terytorialnego; nazwane w ustawie organami wyższego stopnia wobec organów samorządu terytorialnego (choć jest to jedynie treść procesowa , czyli instancyjna, a nie ustrojowa); komplementarność wobec wszystkich trzech szczebli samorządu terytorialnego; -organów administracji rządowej więź personalna z Prezesem Rady Ministrów o powołuje i odwołuje prezesa i wiceprezesa kolegium; o określa tryb przeprowadzenia konkursu na członków kolegium (rozporządzenie); o powołuje członków spośród kandydatów wyłonionych w konkursie; o w razie stwierdzenia przez ministra właściwego do spraw administracji powtarzającego się naruszania prawa podczas wykonywania obowiązków i uchylania się od ich wykonywania, może odwołać prezesa kolegium; kompetencje nadzorcze Prezesa Rady Ministrów (nad działalnością administracyjną kolegiów, nie merytoryczną), może przekazać je również ministrowi właściwemu do spraw administracji publicznej; samorządowe kolegia odwoławcze są państwowymi jednostkami budżetowymi. 22.Właściwość sądów administracyjnych w sprawach samorządowych Pod względem przedmiotu kontroli możemy wyróżnić: A).kontrolę decyzji administracyjnych;(bezpośrednią - następuje po zaskarżeniu do sądu decyzji administracyjnej celem jej uchylenia lub zmiany; pośrednią - którą uruchamia się z innych względów niż potrzeba kontroli danego aktu) B). kontrolę aktów normatywnych;
