Pobierz Struktura organizacyjna przedsiębiorstwa jako instrument zarządzania logistycznego i więcej Ćwiczenia w PDF z Logistyka, infrastruktura logistyczna tylko na Docsity!
Struktura organizacyjna przedsiębiorstwa jako instrument zarządzania logistycznego
Przedsiębiorstwa, w których występuje organizacja logistyczna i zarządzanie logistyczne charakteryzują się tym, że:
- mają formalną organizację logistyki,
- stanowisko kierownika ds. logistyki znajduje się na najwyższym szczeblu organizacyjnym,
- organizacja logistyki jest „płynna” i zachęca do reorganizacji, kiedy nastąpi taka potrzeba,
- zmienia się nacisk na scentralizowaną kontrolę logistyki,
- zarządzanie logistyczne wykracza poza tradycyjną strukturę liniową czy sztabową,
- koncentruje się uwagę na zadowoleniu klienta i tworzeniu wartości logistycznej.
Podstawową sprawą dotyczącą wprowadzenia zarządzania logistycznego do przedsiębiorstwa jest wybór odpowiedniej struktury organizacyjnej. Jak wiadomo stanowi ona jeden z podstawowych instrumentów zarządzania przedsiębiorstwem. Za jej pomocą można stworzyć porządek ramowy dla ustalania i wykonywania zadań logistyki. Podstawowym jednak założeniem przemawiającym za włączeniem logistyki do struktury firmy jest to, że zadania logistyki będą skuteczne tylko wtedy, gdy wszystkie niezbędne procesy są traktowane jako całość. Można wyróżnić kilka przesłanek tego działania:
- procesy i czynności logistyczne występują w różnych obszarach działalności przedsiębiorstwa,
- w tradycyjnych strukturach organizacyjnych brak jest wyodrębnionych jednostek organizacyjnych odpowiedzialnych za realizację procesów i czynności logistycznych w sposób zintegrowany; są one umieszczane w innych pionach przedsiębiorstwa,
- tradycyjne struktury organizacyjne mają charakter pionowy, stąd decyzje w poszczególnych pionach są podejmowane niezależnie, co powoduje słabą koordynację zadań logistyki. Powstaje więc problem teoretyczny i praktyczny, w jaki sposób włączyć logistykę w strukturę organizacyjną przedsiębiorstwa tak, aby mogły być realizowane cele strategiczne i cele operacyjne zarządzania logistycznego. Niezależnie od wielkości i charakteru działalności przedsiębiorstwa, lokalizacji, struktury systemu logistycznego zawsze niezbędne jest podjęcie, rozwiązanie i odpowiedź na następujące pytania:
Jaki powinien być zakres funkcji logistyki w przyjętej koncepcji logistyki? Jaki powinien być stopień centralizacji lub decentralizacji logistyki? Jakie będzie miejsce logistyki w hierarchii organizacyjnej przedsiębiorstwa? Jakie powinny być przyjęte formy organizacyjne, w których będzie funkcjonowała logistyka?
Nie istnieje typowa forma organizacji logistyki, którą można by stosować w każdym przedsiębiorstwie. Każde z nich wdraża odpowiednią tylko dla niego formę organizacji logistyki, jednakże można zbudować ogólny schemat organizacji formalnej logistyki, który może służyć jako rozwiązanie modelowe. Głównym wyznacznikiem projektowania formy organizacyjnej jest istniejąca struktura organizacyjna przedsiębiorstwa, a zwłaszcza jej typ. Może to być określona struktura hierarchiczna lub struktura pośrednia. Struktury hierarchiczne charakteryzuje:
- stały podział zadań i władzy w przedsiębiorstwie,
- hierarchiczna budowa struktury,
- jednolitość kierowania i zachowania drogi służbowej.
Do struktur hierarchicznych zalicza się:
- linową,
- funkcjonalną,
- linowo – sztabową.
Struktury pośrednie różnią się zasadniczo od struktur hierarchicznych większą elastycznością w zarządzaniu przedsiębiorstwem. Do struktur pośrednich zalicza się:
- dywizjonalną,
- macierzową.
Obok typów struktur organizacyjnych przedsiębiorstw, ważnymi wyznacznikami projektowania form organizacji logistyki są:
- stopień koncentracji procesów i czynności logistycznych traktowanych jako określone zadania logistyczne,
- stopień centralizacji decyzji logistycznych,
Według E. Gołembskiej, w ostatnich latach wykształciły się trzy główne struktury organizacyjne, umożliwiające firmą skuteczne zarządzanie logistyczne:
- logistyka jako oddzielna funkcja w strukturze organizacyjnej firmy,
- logistyka jako program aktywizujący i łączący wszystkie obszary działania firmy, realizowany przez sztab logistyczny,
- logistyka jako program logistyczny firmy, realizowany w ramach macierzowej struktury organizacyjnej^2.
W przedstawionym układzie najwęższy zakres stosowania logistyki reprezentuje pierwszy typ, tj. logistyka jako oddzielna funkcja w strukturze organizacyjnej firmy. Logistyka tutaj spełnia głównie funkcje usługową i koncentruje swoją uwagę na komórkach organizacyjnych zajmujących się głównie transportem, pracami za- i wyładunkowymi i magazynowaniem. Korzyści tego podejścia wynikają ze sprawniejszego wykonywania konkretnych procesów i czynności logistycznych. Komórki organizacyjne realizujące wspomniane procesy logistyczne włączone są do funkcjonalnej struktury organizacyjnej przedsiębiorstwa tworząc dział logistyki. Kierownikowi logistyki podlegają kierownicy komórek organizacyjnych zajmujących się głównie transportem i magazynowaniem (rys. 4.1) Wprowadzenie logistyki do tradycyjnej struktury hierarchicznej przedsiębiorstwa wymaga najczęściej niewielkich jej zmian. Podstawowe zadania usługowe logistyki zostają skoncentrowane w jednym obszarze i podlegają jednolitemu kierownictwu. Kierownictwo to powinno być wyposażone w odpowiednie uprawnienia decyzyjne. Obok działu logistyki działają działy zakupu, produkcji, sprzedaży jako działy funkcjonalne. Logistyka jest więc traktowana na równi z innymi działami funkcjonalnymi przedsiębiorstwa. Należy jednak zaznaczyć, iż podstawowym mankamentem tego typu logistyki jest słaba koordynacja przepływu materiałów, półproduktów i wyrobów gotowych. Prowadzi to do konfliktów celów między poszczególnymi pionami, a także komórkami organizacyjnymi przedsiębiorstwa. Mogą też występować problemy z komunikowaniem się, powodując podejmowanie błędnych decyzji logistycznych. W tej strukturze organizacyjnej nie ma możliwości realizacji orientacji przepływowej.
(^2) Gołembska E., Zarządzanie logistyczne. Geneza i cel. W: Zarządzanie logistyczne. Zeszyt naukowy. AE, Poznań 1999.
Rysunek 4.1 Włączenie logistyki jako rozwijanie gospodarki transportowej i magazynowej w organizację funkcjonalną przedsiębiorstwa
Kierownictwo
przedsiębiorstwa
Zakup Produkcja Sprzedaż Logistyka
G
T
G
M
GT - gospodarka transportowa GM - gospodarka magazynowa Źródło: Sołtysik M. Op. cit.
Drugi typ to logistyka rozumiana jako program aktywizujący i łączący wszystkie obszary działania firmy, realizowany przez sztab logistyczny i obejmująca dodatkowe obszary funkcji logistyki, oprócz funkcji wynikających z pierwszego jej typu. Istota tego typu logistyki polega na koordynacji zadań kierowniczych obejmujących obszary przedsiębiorstwa powiązane przepływowo. Logistyka staje się łącznikiem mającym zapewnić powiązania poziome jednostek organizacyjnych przedsiębiorstwa, a więc powstaje specjalizacja koordynacyjna wykraczająca poza funkcje usługowe logistyki. Funkcje logistyki nie odnoszą się jeszcze do ogólnych zadań zarządzania przedsiębiorstwem, lecz wyłącznie do realizacji zasady przepływu w przedsiębiorstwie. Tę funkcję koordynacyjną spełnia najczęściej komórka sztabowa przedsiębiorstwa. Jej usytuowanie w organizacji funkcjonalnej przedstawia rysunek (rys. 4.2). Sztaby logistyczne mogą zajmować się, zdaniem P. Blaika 3 , planowaniem i rozwojem systemów logistycznych, koordynacją sfer i działów, projektowaniem i
(^3) Blaik P. Op. cit.
Kierownictwo
przedsiębiorstwa
Zakup Produkcja Sprzedaż
Logistyka
jako sztab
Źródło: Ibid.
Rysunek 4.3 Sztabowo – liniowa organizacja logistyki w przedsiębiorstwie
Logistyka
G
T
G
M
GT - gospodarka transportowa GM - gospodarka magazynowa
Kierownictwo
przedsiębiorstwa
Zakup Produkcja Sprzedaż
Logistyka
jako sztab
Źródło: Ibid.
Najszerszy zakres stosowania logistyki reprezentuje trzeci typ rozumiany jako program logistyczny firmy, realizowany w ramach macierzowej struktury organizacyjnej. Do zakresu logistyki włącza się dodatkowo dyspozycję zamówieniami, planowanie produkcji, sterowanie produkcją, jak również ekspedycję wyrobów gotowych. Funkcje logistyki nie ograniczają się do koordynacji przepływu materiałów i wyrobów gotowych wewnątrz przedsiębiorstwa. Obejmują także działania integrujące procesy i czynności logistyczne występujące między przedsiębiorstwami na rynkach zaopatrzenia i sprzedaży. Ten typ logistyki oznacza pełne wkomponowanie jej w system zarządzania przedsiębiorstwem. Cele logistyki stają się więc calami podstawowymi przedsiębiorstwa obok celów finansowych i marketingowych, a strategie logistyczne są wkomponowane w ogólną strategię przedsiębiorstwa. Struktura dywizjonalna opiera się na określonym stopniu i sposobie decentralizacji uprawnień i odpowiedzialności. Następuje podział zadań, uprawnień do decydowania i odpowiedzialności między centralą przedsiębiorstwa a jej samodzielne oddziały. Z reguły w
Rysunek 4.4 Scentralizowana organizacja logistyki w dywizjonalnej strukturze przedsiębiorstwa
Kierownictwo
przedsiębiorstwa
Dywizjon A Dywizjon B Dywizjon C
Produkcja
Marketing
Administracja
Finanse Personel^ Prawo
Rysunek 4.5 Zdecentralizowana organizacja logistyki w dywizjonalnej strukturze przedsiębiorstwa
Kierownictwo
przedsiębiorstwa
Dywizjon A Dywizjon B Dywizjon C
Produkcja
Marketing
Administracja
Finanse Personel^ Prawo
Rysunek 4.6 Scentralizowana organizacja logistyki ze zdecentralizowanymi dywizjonami
zarządzania informacjami. Drugim elementem jest zarządzanie zorientowanie na pełnioną funkcję, tj. produkcję, marketing, badania i rozwój, administrację (rys.4.7). Specjalizacja pozioma jednostek organizacyjnych, zorientowanych na czynniki produkcji, jest tutaj równoważna pionowej specjalizacji tradycyjnych jednostek organizacyjnych zorientowanych funkcjonalnie. Ten typ struktury charakteryzuje się nakładaniem lub krzyżowaniem kompetencji. Powstające konflikty są nie tylko tolerowane, ale świadomie zinstytucjonalizowane. Chodzi o to, aby konflikty były jawne, a nie ukryte. Powstaje wówczas szansa minimalizowania ich wpływu na procesy zarządzania poprzez uregulowania kompetencyjne. Macierzowa struktura organizacyjna ma zastosowanie w tych firmach, gdzie zarządzanie logistyczne polega na podejmowaniu stałych i ciągłych działań o charakterze przedmiotowym, a realizowanych w ramach programów logistycznych firmy. Tego rodzaju rozwiązania pozwalają odejść od tradycyjnej pionowej organizacji i wprowadzenie także organizacji poziomej. Umożliwia to przezwyciężenie tradycyjnego podziału pracy i eliminowanie miejsc przecięcia w łańcuchach logistycznych^5. Podsumowując należy dodać, że wybór organizacji zarządzania logistycznego zależy w dużym stopniu nie tylko od ogólnych uwarunkowań, ale także specyficznych dla danego przedsiębiorstwa czynników, takich jak: osobowość kierownictwa przedsiębiorstwa, tradycje w modyfikowaniu struktur oraz roli procesów logistycznych w funkcjonowaniu przedsiębiorstwa.
(^5) Sołtysik M. Op. cit. s. 85.
P^
d k j ro u c a
Marketing
Badania i rozwój
Personel^ g
y
Lo ist ka Inwestycje
y^
g
Zasob
ener ii Finanse Informacje
Administracja (wrazz rachunkowo
ści
ą)
Zarz
ądzanie zorientowane
na funkcje
Kierownictwoprzedsi
ębiorstwa
Zarz
ądzanie zorientowane na czynniki wytwórcze
Kompetencje zwiazane z funkcjami
Kompetencje zwi
ązane z czynnikami wytwórczymi
Rysunek 4.7 Logistyka w organizacji macierzowej zorientowanej na funkcje i czynniki
wytwórcze
Źród
ło: Ibid.
