Docsity
Docsity

Przygotuj się do egzaminów
Przygotuj się do egzaminów

Studiuj dzięki licznym zasobom udostępnionym na Docsity


Otrzymaj punkty, aby pobrać
Otrzymaj punkty, aby pobrać

Zdobywaj punkty, pomagając innym studentom lub wykup je w ramach planu Premium


Informacje i wskazówki
Informacje i wskazówki

Styl i stylizacja językowa, Notatki z Historia

Zdefiniujesz styl językowy. Wymienisz rodzaje stylizacji. Zredagujesz tekst stylizowany na język archaiczny. Styl i stylizacja językowa ...

Typologia: Notatki

2022/2023

Załadowany 24.02.2023

krol_karol
krol_karol 🇵🇱

4.4

(24)

76 dokumenty

Podgląd częściowego tekstu

Pobierz Styl i stylizacja językowa i więcej Notatki w PDF z Historia tylko na Docsity! Styl i stylizacja językowa Wprowadzenie Przeczytaj Prezentacja mulmedialna Sprawdź się Dla nauczyciela Bibliografia: Źródło: Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny, [w:] Dz. U. 1997 Nr 88 poz. 553, Art. 7, s. 2. Źródło: Władysław Orkan, Komornicy, Warszawa 1952, s. 52. Źródło: Bruno Schulz, Sierpień, [w:] tegoż, Sklepy cynamonowe. Sanatorium Pod Klepsydrą, red. U. Srokosz, Kraków 1993, s. 7. Źródło: Wacław Potocki, Bigos w żałobie, [w:] tegoż, Co ma wisieć nie utonie, red. J. Barylanka, wybór J. Barylanka, Rzeszów 1988, s. 41. Źródło: Halina Kurkowska, Stanisław Skorupka, Stylistyka polska. Zarys, Warszawa 2001, s. 20. Styl językowy to zespół środków językowych charakterystyczny dla danego typu wypowiedzi (style funkcjonalne polszczyzny). Można jednak spojrzeć na styl indywidualnie, rozumiejąc go jako zespół środków wyrazu charakterystycznych dla danego autora lub danego tekstu. O takim stylu zazwyczaj mówi się w kontekście literatury. Dla pisarza szczególnie ważny jest z jednej strony adekwatny opis artystycznej wizji, z drugiej – wypracowanie własnego, niepowtarzalnego języka. Rejestry danego języka, ich środki i funkcje bada stylistyka. Jest to dyscyplina naukowa, związana zarówno z literaturoznawstwem, jak i językoznawstwem. To właśnie jej zawdzięczamy m.in. opis środków stylistycznych oraz wyodrębnienie stylów funkcjonalnych polszczyzny. Twoje cele Zdefiniujesz styl językowy. Wymienisz rodzaje stylizacji. Zredagujesz tekst stylizowany na język archaiczny. Styl i stylizacja językowa Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0. Do najbardziej popularnych w literaturze zabiegów stylizacyjnych należą: archaizacja – włączanie do języka tekstu form językowych, które wyszły z użycia, np. w celu podkreślenia kolorytu minionej epoki (Józef I. Kraszewski, Stara baśń); dialektyzacja – też: stylizacja gwarowa, wprowadzanie do tekstu, a zwłaszcza dialogów przedstawianych postaci, cech gwarowych (Władysław Reymont, Chłopi); kolokwializacja – operowanie elementami stylu potocznego, zbliżające język utworu do języka codziennego, a oddalające od wrażenia „literackości” (Miron Białoszewski, Pamiętnik z powstania warszawskiego). Kiedy mówi się o stylu danego autora, np. stylu Marii Konopnickiej czy stylu Stefana Żeromskiego, chodzi o takie ukształtowanie wypowiedzi literackiej, które jest charakterystyczne właśnie dla dorobku tego, a nie innego pisarza czy poety, tej, a nie innej pisarki czy poetki. To właśnie styl sprawia, że czyjaś twórczość wyróżnia się na tle innych. Zdarza się, że wpływ stylu autora na odbiorców jest tak znaczny, że pojawiają się jego epigoni (gr. epígonos – później urodzony), czyli autorzy nieświadomie powielający rozwiązania mistrza. Zjawisko epigoństwa powstaje zwykle u schyłku danej mody czy epoki, lecz może trwać bardzo długo. W XXI wieku pojawiło się wielu naśladowców stylu Stephena Kinga, Jo Nesbø, ale też np. Charlesa Bukowskiego, tworzącego w poprzednim stuleciu. Słownik archaizacja (gr. archaios – dawny) włączanie do języka tekstu form językowych, które wyszły z użycia nazywanymi archaizmami (gr. archaismós – przestarzały); archaizacja służy głównie oddaniu atmosfery i właściwości dawnej epoki dialektyzacja (gr. dialektos – narzecze) też: stylizacja gwarowa, wprowadzanie do języka utworu form gwarowych (dialektyzmów: gr. diálogos – rozmowa) przynależnych do danego dialektu, czyli odmiany języka narodowego typowej dla danego terytorium i używanej przez określoną społeczność (np. wiejską) epigon (gr. epígonos – później urodzony) autor nieświadomie powielający styl swojego mistrza kolokwializacja (łac. colloquium – rozmowa) operowanie elementami stylu potocznego, zbliżające język utworu do języka codziennego parodia (gr. parōidía od pará – poza, obok, mimo i ōidḗ – pieśń) świadome naśladowanie danego wzorca literackiego (dzieła, stylu, gatunku), polegające na celowym wyostrzeniu jego cech formalno‐stylistycznych oraz zmianie tematycznej i ideowej, prowadzi do efektów zabawnych, satyrycznych lub skłaniających do refleksji czy dyskusji; nieudolne naśladownictwo lub zdeformowana, wypaczona postać czegoś passz (fr. pastiche – utwór naśladowczy) świadome naśladowanie cech innego dzieła lub stylu w celach żartobliwych lub krytycznoliterackich; nie pełni funkcji ośmieszającej, czym różni się od parodii styl (franc. style, łac. stylus – rylec do pisania na woskowych tabliczkach, prawd. z gr. stylos – słup) kompleks środków językowych kojarzony w świadomości użytkowników danego języka z typem wypowiedzi o określonej funkcji stylistyka dyscyplina z pogranicza nauki o literaturze i językoznawstwa, badająca wypowiedzi pod kątem ich językowego ukształtowania i związanych z tym funkcji stylizacja językowa nadanie tekstowi cech językowych właściwych innemu stylowi; ze względu na użycie typowych dla stylu wzorcowego form wyróżnia się: archaizację, dialektyzację, kolokwializację (czyli użycie form pochodzących z języka potocznego) Prezentacja mulmedialna Polecenie 1 Zapoznaj się z prezentacją dotyczącą wybranych polskich powieściopisarzy i powieściopisarek oraz przeczytaj dołączone fragmenty. Wymień cechy stylu każdego z zaprezentowanych autorów. Polecenie 2 Na podstawie fragmentów tekstów zamieszczonych w prezentacji oraz zgromadzonych cech stylu każdego z autorów napisz, jak dobór środków językowych wpływa na rzeczywistość przedstawioną w prozie. Rozważ, czy posługując się jednym stylem, można opisać każdą historię i każdy stan emocjonalny narratora lub bohatera. chcę najpierw. Ja mówię, że dobrą. To ona mi powiedziała, że w mieście jest podobno wojna polsko-ruska pod flagą biało- czerwoną. Ja mówię, że skąd wie, a ona, że słyszała. To mówię, że wtedy złą. To ona wyjęła szminkę i mi powiedziała, że Magda mówi, że koniec między mną a nią. To ona mrugnęła na Barmana, że jakby co, ma przyjść. I tak dowiedziałem się, że ona mnie rzuciła. To znaczy Magda. Chociaż było nam dobrze, przeżyliśmy razem niemało miłych chwil, dużo miłych słów padło, z mojej strony jak również z niej. Źródło: Dorota Masłowska, Wojna polsko-ruska pod flagą biało- czerwoną, Noir sur Blanc 2016, s. 5. Materiał audio dostępny pod adresem: hps://zpe.gov.pl/b/P1FOqSssO Sławomir Shuty Bełkot [fragment] Sypie się puch z poduszki. Robi się z niego momentalnie brudna breja. Dzieci, które się właśnie narodziły, wierzą, że niebo jest czarne. (...) Najlepiej, wiecie, nie być niczego świadomym. Można przełykać i iść “ 3 dalej po zielonym dywanie. Może od czasu do czasu po czerwonym. Już wewnątrz. Wokół książki na półkach. W niezaplanowanym, choć reżyserskim porządku. Uśmiecham się. Uśmiecha się cała pierzeja. Piersi się śmieją. Rozpuk. Z tej perspektywy powiem, że nic się nie wydarzyło, choć obiecywać mogłem sobie wiele. (...) Chciałbym, naprawdę chciałbym dać więcej, lecz nie mogę! To skomplikowana historia. Źródło: Sławomir Shuty, Bełkot, Korporacja Ha!art 2020, s. 5–6. Julia Fiedorczuk (1975–) licencja: Mariusz Kubik, CC BY 4.0, Wikimedia Commons. Materiał audio dostępny pod adresem: hps://zpe.gov.pl/b/P1FOqSssO 4 Julia Fiedorczuk Biała Ofelia [fragment] A potem decyduje się naprawdę otworzyć drzwi. Wychodzi do przedpokoju, jest tam bardzo ciemno. Tylko świetliki przy włącznikach światła wskazują jej drogę. Jeden przy drzwiach do łazienki, drugi zaraz obok drzwi wyjściowych. Jednak po chwili zaczyna widzieć całkiem wyraźnie: puste płaszcze zwieszają się z haczyków jak upolowane zwierzęta. Pod spodem rząd butów: schodzone trzewiki ojca, nowe botki Anny, doskonale wypastowane kozaki matki. Zupełnie jakby wszyscy poumierali i zostały po nich tylko te suche skorupy, bezgranicznie wierne, zawsze czekające, choć wolne od tęsknoty. Bezrozumny upór przedmiotów, żeby istnieć nawet teraz, w środku nocy, zadziwił Annę, choć oczywiście nie miała na to słów. Te wszystkie rzeczy były gotowe – przez cały czas – żeby przyjąć w siebie rozgardiasz ludzkich spraw i emocji. I będą to robiły, dzień po dniu. Będą użyteczne od chwili, gdy uruchomi się budzik, aż do momentu, kiedy w mieszkaniu będzie słychać tylko miarowe oddechy. “ Sprawdź się Pokaż ćwiczenia: 輸醙難 Ćwiczenie 1 Wskaż style funkcjonalne polszczyzny. gwarowy swobodny urzędowy artystyczny warszawski medialny naukowy staranny publicystyczny reklamowy potoczny medyczny             輸 Ćwiczenie 2 Przypisz konkretne style do odpowiednich typów. typowe indywidualne styl Mickiewicza styl młodopolski styl Ballad i romansów styl Jerzego Pilcha styl sielankowy styl naukowy styl romantyczny styl Elizy Orzeszkowej styl urzędowy styl Quo vadis Ćwiczenie 3 Odpowiedz na pytanie, czy style funkcjonalne polszczyzny można postrzegać jako osobne języki. Uzasadnij swoją odpowiedź. 輸 輸 Ćwiczenie 4 Poniższy cytat pochodzi z Kodeksu karnego. Na jego podstawie spróbuj wypisać co najmniej 3 cechy stylu urzędowego. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny Art. 7. § 1. Przestępstwo jest zbrodnią albo występkiem. § 2. Zbrodnią jest czyn zabroniony zagrożony karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3 albo karą surowszą. § 3. Występkiem jest czyn zabroniony zagrożony grzywną powyżej 30 stawek dziennych albo powyżej 5000 złotych, karą ograniczenia wolności przekraczającą miesiąc albo karą pozbawienia wolności przekraczającą miesiąc. Źródło: Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny, [w:] Dz. U. 1997 Nr 88 poz. 553, Art. 7, s. 2. “ 輸 Ćwiczenie 6 Przeczytaj początek opowiadania Brunona Schulza Sierpień i napisz, jakie środki stylistyczne są charakterystyczne dla stylu tego autora. Bruno Schulz Sierpień W lipcu ojciec mój wyjeżdżał do wód i zostawiał mnie z matką i starszym bratem na pastwę białych od żaru i oszołamiających dni letnich. Wertowaliśmy, odurzeni światłem, w tej wielkiej księdze wakacji, której wszystkie karty pałały od blasku i miały na dnie słodki do omdlenia miąższ złotych gruszek. Adela wracała w świetliste poranki, jak Pomona z ognia dnia rozżagwionego, wysypując z koszyka barwną urodę słońca – lśniące, pełne wody pod przejrzystą skórką czereśnie, tajemnicze, czarne wiśnie, których woń przekraczała to, co ziszczało się w smaku; morele, w których miąższu złotym był rdzeń długich popołudniu; a obok tej czystej poezji owoców wyładowywała nabrzmiałe siłą i pożywnością płaty mięsa z klawiaturą żeber cielęcych, wodorosty jarzyn, niby zabite głowonogi i meduzy – surowy materiał obiadu o smaku jeszcze nieuformowanym i jałowym, wegetatywne i telluryczne ingrediencje obiadu o zapachu dzikim i polnym. Źródło: Bruno Schulz, Sierpień, [w:] tegoż, Sklepy cynamonowe. Sanatorium Pod Klepsydrą, red. U. Srokosz, Kraków 1993, s. 7. “ 醙 Ćwiczenie 7 Przeczytaj fraszkę Wacława Potockiego (1625–1696) pt. Bigos w żałobie. Zwróć uwagę na kształt językowy utworu. Odpowiedz na pytanie: Czy Bigos w żałobie Wacława Potockiego stanowi przykład archaizacji? Uzasadnij swoją odpowiedź. Wacław Potocki Bigos w żałobie Chcąc panna bigos w kuchni zaprawić co prędzej, Pójdzie z garnkiem do szafy po ocet, gdzie między Flaszami stał inkaust, bo już były mrozy. Nalawszy go, daje mi bigos nowej fozy. Skosztuję: pies by nie jadł i pomyślę sobie, Jako żywym bigosu nie widział w żałobie. Więc postrzegłszy omyłki, wskażę do kucharza, Niech mi złodziej nie robi z zadka kałamarza. Źródło: Wacław Potocki, Bigos w żałobie, [w:] tegoż, Co ma wisieć nie utonie, red. J. Barylanka, wybór J. Barylanka, Rzeszów 1988, s. 41. “ Ćwiczenie 8 Przypomnij sobie utwory, w jakich zastosowano zabieg archaizacji, a następnie napisz tekst stylizowany na język archaiczny. Tematem twojego wypracowania może być dowolny obszar codziennego życia. 難 難 Dla nauczyciela Autor: Katarzyna Lewandowska Przedmiot: Język polski Temat: Styl i stylizacja językowa Grupa docelowa: Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony Podstawa programowa: Zakres podstawowy Treści nauczania – wymagania szczegółowe I. Kształcenie literackie i kulturowe. 2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń: 3) rozpoznaje specyfikę tekstów publicystycznych (artykuł, felieton, reportaż), retorycznych (przemówienie, laudacja, homilia), popularnonaukowych i naukowych (rozprawa); wśród tekstów prasowych rozróżnia wiadomość i komentarz; rozpoznaje środki językowe i ich funkcje zastosowane w tekstach; odczytuje informacje i przekazy jawne i ukryte; rozróżnia odpowiedzi właściwe i unikowe; II. Kształcenie językowe. 2. Zróżnicowanie języka. Uczeń: 1) rozróżnia pojęcie stylu i stylizacji, rozumie ich znaczenie w tekście; 2) rozróżnia style funkcjonalne polszczyzny oraz rozumie zasady ich stosowania; 6) rozpoznaje rodzaje stylizacji (archaizacja, dialektyzacja, kolokwializacja, stylizacja środowiskowa, biblijna, mitologiczna itp.) oraz określa ich funkcje w tekście; 7) rozpoznaje słownictwo o charakterze wartościującym; odróżnia słownictwo neutralne od słownictwa o zabarwieniu emocjonalnym, oficjalne od potocznego. III. Tworzenie wypowiedzi. 2. Mówienie i pisanie. Uczeń: 2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki; 4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji; 11) stosuje zasady poprawności językowej i stylistycznej w tworzeniu własnego tekstu; potrafi weryfikować własne decyzje poprawnościowe; 12) wykorzystuje wiedzę o języku w pracy redakcyjnej nad tekstem własnym, dokonuje korekty tekstu własnego, stosuje kryteria poprawności językowej. Zakres rozszerzony