mgr ZOFIA MOCKA££O
Centralny Instytut Ochrony Pracy
– Pañstwowy Instytut Badawczy
Styl przywództwa
a dobrostan psychiczny pracowników
W artykule przedstawiono koncepcjê modelu przywództwa transformacyjnego i transakcyj-
nego i ich skutki dla dobrostanu psychicznego pracowników. Zarówno transformacyjne, jak
i transakcyjny styl przywództwa wi¹¿e siê z ni¿szym poziomem stresu i lepszym samopo-
czuciem wród pracowników. Transakcyjny styl przywództwa mniej jednoznacznie wi¹¿e siê
z pozytywnymi wynikami: w mniejszym stopniu, ni¿ transformacyjny niweluje stres, natomiast
porednio wi¹¿e siê z alienacj¹ w pracy.
The impact of leadership style on employees’ mental wellbeing
This article presents models of transformation and transaction leadership and their impact
on employees’ mental wellbeing. Both transformation and transaction leadership styles are
connected with a lower stress level and employees’ good state of mind. Transaction leadership
is less directly related to positive results: it has lesser impact on stress reduction compared to
the transformation style, and it indirectly strengthens alienation at work.
Fot. Stefan Wagner/Stock.XCHNG
Wstêp
W badaniach poruszaj¹cych zagadnienie
stresu w pracy coraz czêciej zwraca siê uwagê
na styl przywództwa. Ró¿ne zachowania lide-
rów przynosz¹ odmienne rezultaty, zarówno
na poziomie efektywnoci pracowników, jak
i ich samopoczucia. Liderzy kszta³tuj¹ rodowi-
sko pracy, które mo¿e pozytywnie oddzia³ywaæ
na podw³adnych, ale te¿ negatywnie odbijaæ
siê na ich dobrostanie psychicznym i prowadziæ
do poczucia alienacji, braku satysfakcji z pracy,
wypalenia zawodowego. Z uwagi na to, ¿e sa-
mopoczucie pracowników i ich wyniki pracy
s¹ ze sob¹ cile powi¹zane, stwierdziæ mo¿na,
¿e dbanie o dobre, tak¿e pod tym wzglêdem,
warunki pracy niesie korzyci zarówno pra-
cownikom, jak i ich prze³o¿onym. Warto zatem
wiedzieæ, jakie zachowania przywódców
odnosz¹ pozytywne efekty, a które oddzia³uj¹
negatywnie.
W artykule zostan¹ omówione dwie g³ówne
koncepcje przywództwa – transakcyjnego oraz
transformacyjnego, opisane bêd¹ psycho-
logiczne skutki oddzia³ywañ ró¿nych stylów
przywódczych na pracê, a tak¿e sytuacje
zmiany jednego stylu na drugi i ich implikacje
na relacje przywódców i podw³adnych.
Definicja przywództwa
Czym jest przywództwo? Ró¿ne defini-
cje k³ad¹ nacisk na rozmaite aspekty tego
zagadnienia: umiejêtnoci/zdolnoci lidera,
cechy osobowociowe, tzw. relacjê wp³ywu*,
zorientowanie na emocje vs. zorientowanie
na zadanie, odwo³ywanie siê do interesów
jednostki vs. grupy. I tak, wg ró¿nych punktów
widzenia, przywództwo jest postrzegane jako
proces zwrotny: ka¿dy aspekt osobowoci
lidera, cz³onka grupy czy otoczenia mo¿e
wp³ywaæ na ka¿dy inny czynnik systemu albo
ulegaæ jego wp³ywowi. Inne teorie przedsta-
wiaj¹ przywództwo jako proces transakcyjny,
* Relacja wp³ywu – w psychologii: termin okrelaj¹cy
stosunki przywódcy grupy z jej pozosta³ymi cz³onkami,
a tak¿e zdolnoæ lidera do wywierania wp³ywu
na postrzeganie przez nich rzeczywistoci; sk³adowa
charyzmy.
w którym relacja przywódca – cz³onek grupy
jest form¹ wymiany spo³ecznej: lider i cz³onko-
wie grupy wymieniaj¹ czas i energiê na nagrody
pieniê¿ne i spo³eczne. Przywództwo jest tak¿e
postrzegane jako proces transformacyjny:
przywódca transformacyjny zwiêksza mo-
tywacjê cz³onków grupy, ich pewnoæ siebie
i satysfakcjê, integruj¹c cz³onków grupy oraz
zmieniaj¹c ich przekonania, wartoci i potrzeby.
W przywództwie dostrzega siê raczej
proces wp³ywu, postrzeganego przez pod-
w³adnych jako prawomocny, uzasadniony
i przebiegaj¹cy na zasadach wspó³pracy, ni¿
w³adzê absolutn¹. W ma³ych grupach jednost-
ki, które wp³ywaj¹ na innych w najwiêkszym
stopniu, czêsto s¹ „desygnowane” na liderów.
Prawo do przewodzenia jest w wiêkszoci
przypadków dobrowolnie nadawane liderom
przez niektórych lub wszystkich cz³onków
grupy. Przywództwo definiowane jest tak¿e
jako adaptacyjny proces poszukiwania celów,
jako ¿e organizuje i motywuje cz³onków gru-
py do zdobywania osobistych i grupowych
celów [1].
01/2011
10
