Pobierz Style tożsamości a style radzenia sobie ze stresem. i więcej Streszczenia w PDF z Religia tylko na Docsity!
Magdalena Kachlicka, Joanna Pańczyszyn, Ludwik Rura
Style tożsamości a style radzenia sobie ze stresem.
Streszczenie : Przedmiotem badań prezentowanych w artykule będą związki między stylami tożsamości w ujęciu Berzonsky’ego (1992) a stylami radzenia sobie ze stresem. Na podstawie hipotetycznych przewidywań i przeprowadzonych wcześniej badań w tym zakresie przyjęto, iż style tożsamości będą wykazywały korelację ze strategiami radzenia sobie ze stresem. W grupie 57 osób (28 mężczyzn, 29 kobiet), w wieku 19-27 lat (M = 22,75) zastosowano następujące kwestionariusze: kwestionariusz tożsamości ISI-4 (Berzonsky, Soenens, Smits, Luyckx, Goosens, 2007) w polskiej adaptacji Senejko i E. Okręglickiej-Forysiak (2010) oraz kwestionariusz radzenia sobie ze stresem COPE (Carver, Scheier, Weintraub, 1989) w polskiej adaptacji Juczyńskiego i Ogińskiej-Bulik (2009). Hipotezy zakładały, że informacyjny styl tożsamości wiąże się z zachowaniami takimi jak: poszukiwanie informacji, ocena i reinterpretacja informacji dotyczących Ja (aktywne radzenie sobie). Styl normatywny ujawnia się w strategiach polegających na poszukiwaniu wsparcia u znaczących innych i poleganiu na ich zdaniu i unikaniu. Styl dyfuzyjny z kolei charakteryzuje się odwlekaniem rozwiązania problemu i skupianiem się na emocjach. Wyniki potwierdziły związek informacyjnego stylu tożsamości z radzeniem sobie oraz silny dodatni związek stylu dyfuzyjno-unikowego z zachowaniami unikowymi i umiarkowany dodatni związek tego stylu z aktywnym radzeniem sobie. Nie wykazano związku stylu normatywnego z koncentrowaniem na emocjach i poszukiwaniem wsparcia.
Słowa klucze : tożsamość, stres, radzenie sobie ze stresem, style tożsamości, style radzenia sobie ze stresem, strategie radzenia sobie ze stresem.
1. Wstęp
1.1. Czym jest tożsamość? Kształtowanie się tożsamości jako zadanie rozwojowe.
Pojęcie tożsamości ego ( ego identity ) po raz pierwszy pojawia się w pracach Eriksona (1963, 1968, za: Strelau, Doliński, 2008). Przyjmując Eriksonowski model rozwoju podzielony na osiem okresów życia, podzielamy jego pogląd, iż kształtowanie się tożsamości jednostki następuje w okresie adolescencji, a szczególnie w jego drugiej fazie (ok. 16/17- lat), kiedy to „dzieciństwo we właściwym tego słowa znaczeniu zbliża się ku końcowi. Rozpoczyna się młodość” (Erikson, 2010, str. 272). Poczucie własnej tożsamości powstaje w ciągu życia, oparte jest na całym uprzednim doświadczeniu i integruje je w spójną i ciągłą całość, oczywiście przy pozytywnym rozwiązaniu tego kryzysu rozwojowego. Wg Eriksona (1963, 1968, za: Strelau, Doliński, 2008) istnieje jednak niebezpieczeństwo w postaci niepewności roli (przeciwległy biegun konfliktu - tożsamość vs niepewność roli), która to może uniemożliwić jednostce osiągnięcie tożsamości i rzutować na przyszłe życie. Oczywiście granica między poszczególnymi fazami jest płynna, przejście nie następuje u wszystkich w tym samym momencie. Obecnie wyraźnie zaznacza się trend przesunięcia się kryzysu tożsamości we wczesną dorosłość (Kroger, Marcia, 2010).
Kontynuatorem myśli Eriksona był Marcia (1966), który sformułował teorię statusów tożsamości ( identity-status paradigm ). Rozgranicza on dwa etapy kształtowania się tożsamości: etap eksploracji ( exploration ) i etap podejmowania zobowiązań ( committment ). Pierwszy polega na poznawaniu i testowaniu otoczenia i własnych możliwości, a drugi na podjęciu decyzji dotyczących planowanej przyszłości i podjęciu odpowiedzialności za nie. Zależnie od możliwości, jakie jednostka posiada (jakość społecznego otoczenia), przechodzi przez obydwa etapy ze skutkiem negatywnym lub pozytywnym (obecność lub nieobecność każdego z etapów), czego następstwem może być odmienny status tożsamości ( identity- status ). Marcia wyróżnia cztery statusy tożsamości: osiągnięta (obecna zarówno eksploracja jak i zobowiązanie), moratoryjna (obecna tylko eksploracja), nadana (obecne tylko podjęcie zobowiązania) oraz rozproszona (brak zarówno eksploracji, jak i zobowiązania).
Waterman (1999, za: Strelau, Doliński, 2008) wskazuje na niejasność kolejności i pojawiania się poszczególnych statusów w teorii Marcii i wysuwa własny model progresywnych i regresywnych zmian zachodzących w procesie kształtowania się tożsamości. Zwraca on uwagę na to, że wydarzenia na drodze rozwoju jednostki mogą powodować nie tylko zmiany o charakterze pozytywnym, ale poprzez swój negatywny charakter mogą powodować fiksację jednostki na jakimś etapie, a także powodować u niej regres.
Dogłębnej analizie i sprawdzeniu empirycznemu obie teorie poddał Luyckx (2006; za: Strelau, Doliński, 2008). Wysunął on hipotezę, że zarówno eksploracja jak i podjęcie zobowiązania, to fazy dwuetapowe i przedstawił swój dwucykliczny (cykl powstawania zobowiązania oraz cykl oceny zobowiązania) model kształtowania się tożsamości zawierający cztery przenikające się wzajemnie fazy: eksplorację „wszerz” i „w głąb” oraz „podejmowanie zobowiązania” i „identyfikację”.
Odmienne rozumienie tożsamości wprowadza Berzonsky (1992) proponując pojęcie stylu tożsamości ( identity style) , rozumiane jako „teorię Ja, budowaną w toku relacji społecznych i organizującą doświadczenie człowieka” (Suchańska, Ligocka, 2011, str. 22) Jednak mimo różnic, znaczenie funkcjonalne wyróżnionych przez niego kategorii jest zbliżone do wyróżnionych przez Marcię statusów tożsamości - zauważamy zatem „związki między stylem informacyjnym a aktywnością prowadzącą do osiągnięcia tożsamości oraz normatywnym i tożsamością przejętą” (Suchańska, Ligocka, 2011, str. 22).
1.2. Style tożsamości.
„Berzonsky proponuje model tożsamości oparty na społeczno-poznawczym przetwarzaniu informacji, jakie wykorzystuje człowiek ażeby poradzić sobie z konfliktami tożsamościowymi” (Senejko, 2010, str. 34). Tożsamość jako struktura poznawcza jest indywidualnym system odniesienia służącym do interpretacji wydarzeń i informacji odnoszących się do Ja. Tożsamość jako proces spełnia funkcję organizującą i kontrolującą zasoby wykorzystywane przez jednostkę w trakcie życia. Berzonsky (1992) definiuje zatem tożsamość jako strukturę Ja formującą się w toku życia jednostki, opartą na indywidualnych doświadczeniach jednostki - przezwyciężanych przez nią trudnościach, nawiązywanych relacjach, sukcesach, porażkach itd. Przejawia się ona poprzez integrację zdobywanych informacji i doświadczeń - jak je jednostka postrzega, jak reaguje i w jaki sposób wpływa to na jej dalsze spostrzeganie i reagowanie, czyli przez naprzemienną akomodację i asymilację informacji i wydarzeń odnoszących się do Ja. Model ten zakłada istnienie różnic
W koncepcji Selye’go reakcje na stres są niespecyficzne, co oznacza, że organizm reaguje podobnie bez względu na rodzaj stresora i sytuacji zagrażającej, z którą ma do czynienia. Późniejsi badacze zwracają uwagę na tą niedoskonałość teorii Selye’go (Mason, 1975, Bishop, 2000, za: Juczyński, Ogińska-Bulik, 2008).
Podążając tym tropem Holmes i Rahe (1967, za: Juczyński, Ogińska-Bulik, 2008) stworzyli pierwszą skalę do pomiaru stresu rozumianego w kategoriach oceny zdarzeń życiowych (autorzy zakładali, iż reakcje na stres są podobne u różnych ludzi w zależności od sytuacji) - Skalę Społecznego Ponownego Przystosowania ( Social Readjustment Rating Scale
- SRRS). Podejście to zostało skrytykowane za zbyt wąski zakres sytuacji wymienionych w kwestionariuszu (tylko 43), jak i brak możliwości subiektywnej oceny sytuacji przez osobę, bowiem nie tylko śmierć kogoś bliskiego czy strata pracy wiązały się z przeżywaniem stresu, ale i pomniejsze sytuacje oceniane jako ważne (Juczyński, Ogińska-Bulik, 2008).
Lazarus i Folkman (1984, za: Strelau, Doliński, 2008) odpowiedzieli na niezadowolenie badaczy z obu podejść i w swoich rozważaniach teoretycznych podjęli próbę połączenia wpływu obu klas czynników. Według nich stres to „określona relacja między osobą a otoczeniem, która oceniana jest przez osobę jako obciążająca lub przekraczająca jej zasoby” (Strelau, Doliński, 2008, str. 705). Konfrontacja między wymaganiami otoczenia a możliwościami poznawczymi jednostki odbywa się na dwóch poziomach: poprzez ocenę pierwotną (polegającą na określeniu subiektywnego znaczenia danego zdarzenia dla jednostki) oraz poprzez ocenę wtórną (polegającą na ocenie zdolności do poradzenia sobie ze zdarzeniem przy wykorzystaniu zasobów będących w dyspozycji jednostki). Oceny te mogą klasyfikować zdarzenie jako: krzywdę, zagrożenie lub wyzwanie, a w konsekwencji tej oceny możemy mieć do czynienia z transakcją o charakterze stresującym, sprzyjającym lub bez znaczenia (Juczyński, Ogińska-Bulik, 2008).
1.4. Styl radzenia sobie ze stresem - interakcyjna koncepcja stresu.
Radzenie sobie ze stresem wg Lazarusa jest aktywnością jednostki (czyli procesem) skupiającą się na zmianie transakcji stresowej (Juczyński, Ogińska-Bulik, 2008). Aktywność ta jest o tyle istotna, że w o wiele większym stopniu decyduje ona o rozstrzygnięciu sytuacji stresowej i jej konsekwencjach dla jednostki aniżeli właściwość samej sytuacji (stresora). Ujęcie poznawczo-transakcyjne definiuje radzenie sobie ze stresem jako „stale zmieniające się poznawcze i behawioralne wysiłki mające na celu uporanie się z określonymi zewnętrznymi lub wewnętrznymi wymaganiami, ocenianymi przez osobę jako obciążające lub przekraczające jej zasoby” (Lazarus, Folkman, tłumaczenie Heszen, Sęk, 2007, str. 150, za: Juczyński, Ogińska-Bulik, 2008, str. 53).
Lazarus i Folkman (1984, za: Juczyński, Ogińska-Bulik, 2008) wyróżnili instrumentalną i regulacyjną funkcję radzenia sobie ze stresem. Funkcja instrumentalna związana jest ściśle ze sposobami radzenia sobie z problemem poprzez jego zlikwidowanie lub zmniejszenie ( problem-focused ). Funkcja regulacyjna z kolei obejmuje zachowania mające na celu kontrolę emocjonalnych reakcji na sytuacje zagrażające ( emotion-focused ).
Styl radzenia sobie ze stresem odnosi się do kategorii ogólnej dyspozycji osobowościowej, przejawiającej się w przebiegu radzenia sobie w sytuacjach zagrażających jednostce. Endler i Parker (1990, za: Juczyński, Ogińska-Bulik, 2008) w nawiązaniu do teorii
Lazarusa i Folkman wyróżnili trzy style radzenia sobie ze stresem. Dwa analogiczne do funkcji wymienionych przez Lazarusa i Folkman - styl skoncentrowany na zadaniu ( task- oriented ) i styl skoncentrowany na emocjach ( emotion-oriented ), a trzeci skupiony na niwelowaniu negatywnych skutków działania stresora, czyli styl ukierunkowany na unikanie ( avoidance-oriented ). Do pomiaru stylów w ujęciu Endlera i Parkera służy kwestionariusz CISS ( Coping Inventory for Stresfull Situations ).
Carver, Scheier i Weintraub (1989) odwołując się także do teorii Lazarusa i Folkman stworzyli kwestionariusz COPE ( Coping Orienations to Problems Experienced ), który „służy do badania sposobu, w jaki ludzie reagują na stres” (Juczyński, Ogińska-Bulik, 2009).
1.5. Tożsamość a stres. Przegląd badań.
Zainteresowanie problematyką związków tożsamości ze stresem powraca w pracach wielu współczesnych badaczy na całym świecie. I tak, Trau (1999) rozpatruje zależności między stylami tożsamości (ISI - Identity Style Inventory, Berzonsky, 1990) a strategiami radzenia sobie ze stresem i zapadalnością na choroby (SIRS - Seriousness of Ilness Rating Scale, Rosenberg, Haves, Peterson, 1987). W jej badaniach (Trau, 1999) nie otrzymujemy jednak jednoznacznej odpowiedzi na nurtujące nas pytania - czy i jaki związek ma styl tożsamości ze stylem radzenia sobie ze stresem. W nakreślonym przez nią szerszym kontekście interesowało ją przede wszystkim stworzenie modelu wyjaśniającego relacje między sytuacjami stresowymi a zapadalnością na choroby. Zmienne: styl tożsamości czy płeć, były tylko zmiennymi różnicującymi ( moderating variables ). Model nie wyjaśnia jednak dokładnie założonych hipotez (np. o związkach stylu tożsamości i stylu radzenia sobie ze stresem z zapadalnością na choroby), nie stwierdza też żadnych istotnych różnic w strategiach radzenia sobie ze stresem (badanych kwestionariuszem CISS - Copy Inventory for Stresfull Situations ) między kobietami i mężczyznami (N=65).
Piri i Shahraray (2009) badali relacje między stylami tożsamości (ISI - Identity Style Inventory, Berzonsky, 1990) a asertywnością ( Assertiveness Inventory, Gambrill, Richy,
- i stylami radzenia sobie ze stresem ( WCQ - Ways of Coping Questionnaire, Andler, Parker, 1990) jako umiejętnościami adaptacyjnymi (Piri, Shahraray, 2009). Badaniu poddano teherańskie kobiety (N=327) i wykazano, że osoby o informacyjnym i normatywnym stylu tożsamości charakteryzują się strategiami radzenia sobie ze stresem skupionymi na rozwiązywaniu problemu, a osoby o stylu tożsamości rozproszonym stosują strategie unikowe.
Bliżej temu zagadnieniu przyjrzały się także Seaton i Beaumont (2008, 2011). W badaniach (N=300) nad różnicami indywidualnymi w proaktywnych strategiach adaptacyjnych (CEI - Curiosity and Exploration Inventory , Kashdan, Rose, Fincham, 2004 oraz PCI - Proactive Coping Inventory , Greenglass, Schwarzer, Tauber, 1999) jako funkcjach stylów tożsamości (ISI4 - Identity Style Inventory - revised , Berzonsky, Soenens, Smits, Luyckx, Goosens, 2007) stwierdzają pozytywną korelację informacyjnego stylu tożsamości z eksploracją ( curiosity/exploration ) i proaktywnym radzeniem sobie (Seaton, Beaumont, 2008). W późniejszej pracy (Seaton, Beaumont, 2011) poszukują już tylko zależności pomiędzy stylami tożsamości (ISI4) i strategiami radzenia sobie ze stresem ( Ways of Coping Checklist, Lazarus, Folkman, 1985). Otrzymane wyniki wskazują na pozytywne związki między dyfuzyjnym stylem tożsamości a takimi strategiami jak: zaprzeczanie, brak
Hipotezy te zostały poddane empirycznej weryfikacji przez Berzonsky’ego, jednak znaleźliśmy w tych badaniu szereg nieścisłości, które wymagają według nas bliższej analizy. Po pierwsze, metoda badania wzbudziła nasze wątpliwości. Próbka populacji składająca się z grupy stu siedemdziesięciu studentów psychologii, zdaje się być próbą nie reprezentatywną dla całej populacji. Studenci psychologii, zobligowani w ramach programu studiów do zagłębiania się w prezentowaną tematykę, mogą próbować domyślać się hipotez badania i tym samym fałszować ich finalny wynik. Po drugie, wiek badanych (między 18 a 25 lat) wydaje się być nie wystarczający. Zgodnie z teorią (Erikson, 1963, 1968), wiemy iż przechodzenie przez kolejne fazy rozwoju niekoniecznie jest takie samo u wszystkich ludzi - u jednych przychodzi to szybciej, u innych później. Obecnie wskazuje się też tendencję do odraczania podjęcia zobowiązań, stąd też przekrój wiekowy grupy badanych, powinien być naszym zdaniem nieco szerszy i obejmować osoby nie tylko o zróżnicowanym profilu wykształcenia i zawodu, a także o zróżnicowanym wieku - od kilka lat młodszych, do tych kilka lat starszych od pierwotnej grupy badanej przez Berzonsky’ego.
Czy nasze badanie będzie wolne od tych niedoskonałości? W naszym badaniu zjawiska przede wszystkim rezygnujemy z sytuacyjnego ukierunkowania badanych na konkretny problem (w badaniu Berzonsky’ego badano strategie radzenia sobie ze stresem, po uprzednim wzbudzeniu schematu sytuacji stresowych związanych z egzaminami na studiach). Chcąc wykazać związek stylu tożsamości ze stylami radzenia sobie ze stresem, skupimy się na strategiach radzenia sobie ze stresem jako cesze dyspozycyjnej, charakterystycznej dla danej jednostki. Grupa osób badanych składa się ze studentów różnych kierunków, oraz osób nie uczących się i pracujących, a także starszych (ze względu na wspomniany efekt odraczania zobowiązań). Jednak liczebność próby (tylko 57 osób) oraz sposób jej doboru (grupa dostępnych, przypadkowych osób zebranych „na ochotnika” pozostaje niestety mocno stronnicza) nie pozwala na dogłębne zbadanie zagadnienia i generalizację otrzymanych w badaniu wyników.
2. Metoda.
W naszym badaniu zajmujemy się sprawdzeniem związków między zmiennymi: style tożsamości wg Berzonsky’ego (1992) i strategie radzenia sobie ze stresem wg Carvera, Scheiera i Weintraub (1989). W celu wykazania założonych hipotez posłużymy się modelem korelacyjnym, zestawiając wyniki z dwóch skal.
Styl tożsamości badamy za pomocą narzędzia Kwestionariusz Stylów Tożsamości (ISI-4 Identity Style Inventory ) autorstwa Berzonsky’ego, Soenensa, Smits, Luyckxa i Goossensa (2007) w polskiej adaptacji Senejko i Okręglickiej-Forysiak (2010). Do pomiaru strategii reagowania w sytuacjach stresowych używamy kwestionariusza COPE ( The Coping Orientations to Problems Experienced) autorów Carvera, Scheiera i Weintrauba (1989) w adaptacji Juczyńskiego i Ogińskiej-Bulik (2009). Wybór narzędzi zdeterminowany jest podejściem teoretycznym przyjętym na potrzeby badania oraz ich dostępnością.
Test ISI-4 zawiera 4 skale opisujące style tożsamości: informacyjny (OI), normatywny (ON) i dyfuzyjno-unikowy (OD) oraz skalę zaangażowania. Występuje w nim 48 pozycji testowych dotyczących postaw, przekonań i zachowań z 5-punktową skalą odpowiedzi (1 – zdecydowanie do mnie nie pasuje, 5 – zdecydowanie mnie opisuje). Suma punktów z
odpowiedzi diagnostycznych jest miarą nasilenia danego stylu i zaangażowania. Rzetelność poszczególnych skal wynosi: dla stylu informacyjnego (OI) współczynnik alfa Cronbacha: od α=0,73 do α=0,85; dla stylu normatywnego (ON) - od α=0,67 do α=0,79; dla stylu dyfuzyjno- unikowego (OD) - od α=0,63 do α=0,77 oraz dla zaangażowania - od α=0,61 do α=0, (Senejko, 2010).
Kwestionariusz COPE składa się z 60 twierdzeń wchodzących w skład 15 strategii, po 4 stwierdzenia dla każdej z nich. Osoba badana w stosunku do każdego z tych stwierdzeń oznacza odpowiedź na 4-punktowej skali (1 - prawie nigdy tak nie postępuję; 2 - rzadko tak postępuję; 3 - często tak postępuję; 4 - prawie zawsze tak postępuję). Współczynniki alfa Cronbacha dla poszczególnych skal wynoszą od 0,48 do 0,94 i są najsłabsze dla strategii „Odwracanie uwagi” i „Aktywne radzenie sobie”, a najwyższe dla „Zwrotu ku religii” (Juczyński, Ogińska-Bulik, 2009).
Analiza czynnikowa pozwoliła na wyróżnienie trzech czynników: aktywne radzenie sobie, zachowania unikowe oraz poszukiwanie wsparcia i koncentracja na emocjach, które wyjaśniają 77% wariancji (Juczyński, Ogińska-Bulik, 2009).
Skalę „Aktywne radzenie sobie” tworzy pięć strategii: planowanie, pozytywne przewartościowanie i rozwój, aktywne radzenie sobie, unikanie konkurencyjnych działań oraz powstrzymywanie się od działania.
Skalę „Zachowania unikowe” tworzy sześć strategii: zaprzeczanie, zaprzestanie działań, poczucie humoru, odwracanie uwagi, zażywanie alkoholu lub innych środków psychoaktywnych oraz akceptacja.
Skalę „Poszukiwanie wsparcia i koncentracja na emocjach” tworzą cztery strategie: poszukiwanie emocjonalnego wsparcia społecznego, koncentracja na emocjach i ich wyładowanie, poszukiwanie instrumentalnego wsparcia społecznego oraz zwrot ku religii.
W badaniu wzięło udział 57 osób - 28 mężczyzn i 29 kobiet w wieku 19-27 lat (M = 22,75). Każda z osób badanych została poinformowana o poufności danych i wyraziła dobrowolną zgodę na udział w badaniu. Wszystkie osoby badane otrzymały jednakowy zestaw materiałów: informację o celu i temacie badania wraz ze zgodą na udział w nim i zgodą na przetwarzanie danych osobowych oraz dwa arkusze: kwestionariusz COPE i kwestionariusz ISI-4. Osoby badane udzielały odpowiedzi samodzielnie, bez pomocy i wpływu osób trzecich czy sugestii badaczy. Na wypełnienie kwestionariusza miały nieokreślony i nieograniczony przedział czasowy.
3. Wyniki badań.
Dyspersja teoretyczna (d (^) t ) wszystkich trzech zmiennych dotyczących stylów tożsamości (styl informacyjny, styl normatywny, styl dyfuzyjno-unikowy), czyli najmniejszy i największy możliwy do uzyskania w kwestionariuszu wynik, wynosiła 13-65.
W naszym badaniu najmniejszy otrzymany wynik dla zmiennej styl informacyjny wyniósł 24, największy natomiast 64 (dyspersja otrzymana, do ). Średni wynik (M) dla tej zmiennej to 48,30. Medianą (Me) była liczba 49, co znaczy, że taki jest środkowy wynik w
Tabela nr 1. Statystyki opisowe
Styl informacyjny
Styl normatywny
Styl dyfuzyjno- unikowy
Aktywne radzenie sobie
Zachowania unikowe
Poszukiwanie wsparcia i koncentracja na emocjach
d (^) t 13-65 13-65 13-65 1-4 1-4 1-
do 24-64 18-52 14-52 1,65-3,75 1,13-3,08 1,50-3,
M 48,3 33,04 35,09 2,65 1,97 2,
Me 49 33 36 2,65 1,92 2,
D różne różne 33 2,90 1,75 1,
SD 8,11 6,78 9,43 0,40 0,41 0,
Sk (SES)
Ku (SEK)
Z K-S
(p)
W celu weryfikacji hipotez przeprowadzono analizę korelacji opartą na współczynniku korelacji liniowej Pearsona. Otrzymane wyniki prezentuje tabela nr 2.
Tabela nr 2. Korelacje
Aktywne radzenie sobie Zachowania unikowe
Poszukiwanie wsparcia i koncentracja na emocjach
Styl informacyjny
Korelacja Pearsona
Istotność (dwustronna)
Styl normatywny
Korelacja Pearsona
Istotność (dwustronna)
Styl dyfuzyjno- unikowy
Korelacja Pearsona
Istotność (dwustronna)
** Korelacja jest istotna na poziomie 0,01 (dwustronnie).
Analiza korelacji pokazała istotny, umiarkowanie dodatni związek między stylem informacyjnym a aktywnym radzeniem sobie (współczynnik r-Pearsona: r = 0,44; przyjęty poziom istotności - p = 0,01). Styl dyfuzyjno-unikowy wykazał istotny, silnie dodatni związek z zachowaniami unikowymi (r = 0,64; p = 0,01). Nie zaobserwowano istotnej korelacji między stylem normatywnym a zachowaniami unikowymi, jak również między stylem dyfuzyjno-unikowym a poszukiwaniem wsparcia i koncentracją na emocjach. A więc dwie z naszych hipotez zostały potwierdzone w badaniu.
Macierz korelacji ukazała ponadto umiarkowanie ujemną korelację stylu dyfuzyjno- unikowego z aktywnym radzeniem sobie (r = - 0,34; p = 0,01).
4. Dyskusja.
Teoria Berzonsky’ego (Berzonsky, 1992), zakłada że tożsamość, która powstaje pod wpływem nowych doświadczeń kształtuje się poprzez przetwarzanie napływających do jednostki informacji o niej samej. Sposób w jaki osoba radzi sobie z tymi doświadczeniami
Brzezińska, A. I. (2000). Społeczna psychologia rozwoju. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Brzezińska, A. I., Appelt, K., Ziółkowska, B. (2008). Psychologia rozwoju człowieka. W: Strelau, J., Doliński, D. (red.). Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom 2, 232-262. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Brzeziński, J. (2011). Metodologia badań psychologicznych. Warszawa: PWN.
Erikson, E. H. (2010). Dzieciństwo i społeczeństwo. Poznań: Wydawnictwo Rebis.
Heszen, I., Sęk, H. (2008). Zdrowie i stres. W: Strelau, J., Doliński, D. (red.). Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom 2, 701-718. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Juczyński, Z., Ogińska-Bulik, N. (2008). Osobowość, stres a zdrowie. Warszawa: Wydawnictwo Difin.
Juczyński, Z., Ogińska-Bulik, N. (2009). Narzędzia do pomiaru stresu i radzenia sobie ze stresem. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych.
Kroger, J. (2008). Identity development during adolescence. W: Adams, G. R., Berzonsky, M. D. (red.). Blackwell Handbook of Adolescence. Oxford: Blackwell Publishing Ltd.
Kroger, J., Marcia, J. E. (2010). Identity status change during adolescence and young adulthood: A meta-analysis. Journal of Adolescence. 33 (5), 683-698.
Lazarus, R. (1986). Paradygmat stresu i radzenia sobie. Nowiny psychologiczne. 3-4, 2-39.
Piri, L., Shahraray, M. (2009). The relationship between ago identity style, self assertiveness and doping styles. Journal of Psychological Research. 4 (2), 307-320. (Abstrakt).
Seaton, Ch. L., Beaumont, S. L. (2008). Individual differences in Identity Styles predict proactive forms of positive adjustment. Identity: An International Journal of Theory and Research. 8 (3), 249-268.
Seaton, Ch. L., Beaumont, S. L. (2011). Patterns of coping associated with identity processing styles. Identity: An International Journal of Theory and Research. 11 (4), 348-361. (Abstrakt).
Senejko, A. (2010). Inwentarz stylów tożsamości (ISI) M. Berzonsky’ego - dane psychometryczne polskiej adaptacji metody. Psychologia rozwojowa. 15 (4), 31-48.
Sikora, K. (2008). Tożsamość jako przedmiot badań psychologii. W: Kubacka-Jasiecka, D., Kuleta, M. (red.). W kręgu psychologicznej tematyki tożsamości. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Suchańska, A., Ligocka, M. (2011). Inklinacja narracyjna a złożoność Ja i tożsamość. Studia Psychologiczne. 49 (2), 19-34.
Trau, D. M. (1999). Identity, attributional style and coping: the relationship between stress and illness among community college faculty. USA: ProQuest Information&Learning. (Abstrakt).
