Pobierz Subkultura i kontrkultura i więcej Egzaminy w PDF z Socjologia tylko na Docsity!
Subkultura i kontrkultura
Wprowadzenie Przeczytaj Audiobook Sprawdź się Dla nauczyciela
Bibliografia:
Źródło: Jerzy Doroszkiewicz, Dzieci kwiaty PRL-u. Co robią wyśmiewani i ścigani przez milicję pierwsi polscy hipisi?, 2.03.2016 r., dostępny w internecie: poranny.pl [dostęp 4.07.2020 r.]. Źródło: Encyklopedia PWN: subkultura, dostępny w internecie: encyklopedia.pwn.pl [dostęp 21.07.2020 r.]. Źródło: Wycofanie (socjologia), dostępny w internecie: encyklopedia.biolog.pl [dostęp 29.06.2021 r.].
Źródło: Klaudia Adamowicz, Od subkultury do postsubkultury. Zmiany w obszarze dzisiejszej kultury alternatywnej, „Estetyka i Krytyka”, nr 29 (2/2013), dostępny w internecie: depot.ceon.pl [dostęp 29.06.2021 r.]. Źródło: Siergiej Iwanow, Jeka erina Szapinskaja, Subkultury w kontekście kultury popularnej: od subkulturowego protestu do postsubkulturowego konsumpcjonizmu, „Kultura i Społeczeństwo” 2013, nr 4, s. 102. Źródło: Barbara Kałdon, Uwarunkowania i profilaktyka uczestnictwa młodzieży w subkulturach, „Resocjalizacja Polska” 2014, nr 6, s. 48. Źródło: Wiole a Knapik, „Czas plemion?”, Michel Maffesoli, Warszawa 2008 [recenzja], „Przestrzeń Społeczna” 2011, nr 1/2.
Przeczytaj
Pojęcie subkultury lub podkultury nie jest pojęciem wartościującym i nie oznacza kultury niższej. Najczęściej kategoria ta jest używana dla wyróżnienia kultury niewielkiej zbiorowości mającej odmienne wartości i wzory zachowań, ale funkcjonującej w obrębie większej zbiorowości. Możemy np. wyróżnić subkulturę młodzieżową, subkulturę raperów czy kibiców piłkarskich.
Czasami subkultura bywa tworzona w opozycji do kultury większości społeczeństwa, zwanej kulturą dominującą, i programowo neguje wartości i normy powszechnie w nim obowiązujące. Poprzez kontestację odmawia udziału w akceptacji zastanej rzeczywistości (np. moralnej, społecznej, politycznej, ekonomicznej, kulturowej). Tworzy alternatywne wzory zachowań nie tylko dla siebie, ale programowo również dla całego społeczeństwa. Takie subkultury określamy mianem kontrkultur lub kultur alternatywnych.
Z czasem niektóre kontestacyjne wzory kontrkultury mogą stać się (przynajmniej w jakiejś mierze) wzorami dominującymi. Stało się tak z pewnymi wzorami obyczajowymi i kulturowymi wprowadzonymi przez kontrkulturę młodzieżową lat 60. i 70. XX w. w Europie Zachodniej i Ameryce Północnej.
Przykładem takiej sytuacji (oprócz większej tolerancji obyczajowej) może być zmiana we wzorcach kultury masowej, np. muzyki, jak i sztuk plastycznych, teatru. Jednak najbardziej czytelnym wzorem jest „odbudowa więzi ze środowiskiem naturalnym”, rozumianym wówczas jako „powrót do natury”, a zamienionym dzisiaj
Członkowie subkultur często wyróżniali się również ubiorem. Osoby słuchające metalu (metalowcy) często nosili jeansowe kurtki z naszytymi nazwami ulubionych zespołów. Źródło: A metalhead in Boston, dostępny w internecie: commons.wikimedia.org [dostęp 29.09.2021 r.], domena publiczna.
w ruchy subkulturowe.
Czy identyfikujesz się z jakąś subkulturą? Jaką? Dlaczego?
Słownik
kultura
całokształt materialnego i niematerialnego dorobku cywilizacji ludzkiej
synkretyzm kulturowy
zjawisko mieszania się kultur i tworzenia nowej kultury, która łączy różne elementy z innych kultur
kontrkultura
forma ruchu społecznego, który odrzuca obowiązujące normy i wartości kulturowe, a w ich miejsce tworzy własne
Audiobook
Prywatki były ważnym elementem bikiniarskiego stylu życia – pozwalały na spotkanie się w swobodnej atmosferze, wymianę poglądów i dostęp do zakazanych owoców
(zachodniej muzyki, tańca, mody).
(…) Zważywszy na prezentowane przez bikiniarzy rozrywkowe podejście do życia,
państwo komunistyczne uznało ich za zdemoralizowany i obcy klasowo odłam młodzieży zarażonej burżuazyjną propagandą. (…) Etos bikiniarzy wyrósł na afirmacji zakazanego, dlatego zamarł, gdy to, co zakazane, stało się legalne i częściowo przynajmniej przejęte
przez kulturę oficjalną.
Gitowcy
Gitowcy to zjawisko rdzennie polskie, choć występujące wśród gitowców nastawienia i rytuały, systemy wartości nie są obce różnym grupom subkulturowym z innych krajów.
Chodzi tu jednak wyłącznie o takie grupy, które funkcjonują na granicy świata przestępczego. W polskich miastach subkultury przestępcze istniały już w XIX wieku.
Zawsze tworzyły swój odrębny świat, niedostępny i wrogi dla obcych. W dwudziestoleciu międzywojennym bujnie rozwijała się zwłaszcza subkultura złodziejska, w której
wykształcił się rodzaj slangu (kmina złodziejska), dający początek używanej między innymi przez gitowców – grypserze.
Gitowcy nie są jednak po prostu tylko grupą przestępczą. Można mówić raczej o tym, że
świat przestępczy dostarcza im inspiracji oraz wzoru dla rytuału i języka. Subkultura gitowców pojawiła się jako odrębne i rozpoznawalne zjawisko na początku lat
siedemdziesiątych XX wieku. Głównie w dużych miastach i przede wszystkim w środowiskach robotniczych. Stosunkowo najwięcej gitowców rekrutowało się spośród
uczniów szkół zawodowych, przyzakładowych.
Chcąc podkreślić swoją grupową tożsamość, gitowcy ubierali się w ortalionowe, lekkie
kurtki z kołnierzem z włóczkowego ściągacza, tak zwane szwedki, oraz spodnie zaprasowane na kant. Nosili krótkie włosy lub fryzury „na małpę”. Ważną rolę, podobnie
jak u skinheadów, odgrywał tatuaż, zwłaszcza kropki na dłoniach i palcach oraz na twarzy. Najważniejszym znakiem rozpoznawczym była kropka przy lewym oku – cyngwajs. (…)
Gitowcy tworzyli niewielkie, kilkunastoosobowe społeczności, akcentujące silny związek ze swoim miejscem zamieszkania. (…) Ogólnie świat według gitowców dzielił się na swoich
i obcych. Podział mógł być jednak bardziej subtelny. Podstawą było rozróżnienie na ludzi – tak siebie samych nazywali gitowcy – i frajerów, jednak zdarzali się tacy, którzy nie będąc
w pełni „ludźmi”, utrzymywali z nimi kontakt i stawali się wówczas „apropakami”, to znaczy „pożytecznymi obcymi”.
Źródło: Centrum Szkolenia Policji w Legionowie, Marceli Śmiałek, Subkultury młodzieżowe w Polsce. Wybrane zagadnienia, 2015, dostępny w internecie: csp.edu.pl [dostęp 25.05.2020 r.], licencja: CC BY-SA 3.0.
Ćwiczenie 1
Ćwiczenie 2
Ćwiczenie 3
W każdej grupie gitowców obowiązywała hierarchia. Przywódcą bywał zazwyczaj ktoś o najdłuższym stażu w subkulturze, a zwłaszcza ten, kto miał kontakt ze światem przestępczym – z „garownikami”. Zwykle była to osoba przebywająca wcześniej w zakładzie poprawczym lub – co zdarzało się rzadziej – w więzieniu. Miarą pres żu środowiskowego była liczba tatuaży, czyli „dziargów”. (…) Wśród gitowców obowiązywał kult siły i silnego człowieka. (…) Kobieta „ z wyjątkiem matki ” plasowała się na nizinach hierarchii wartości.
(…) Gitowcy jako spójna subkultura funkcjonowali w zasadzie w ciągu całej dekady lat siedemdziesiątych XX wieku. Potem przestali być, także dla młodzieży zagrożonej patologiami, atrakcyjną subkulturą. Młodzież miejska zaczęła się bowiem stykać z wzorcami dostarczanymi przez inne, coraz silniejsze i bardziej różnorodne subkultury. Innego znaczenia nabrały też podziały według zasady swój-obcy. Pewne elementy subkultury gitowców mimo to przeniknęły do innych subkultur i przetrwały na przykład w subkulturze kibiców piłkarskich i skinheadów.
Opisz, dlaczego pierwsze polskie subkultury tak chętnie czerpały ze wzorców zachodnich.
Wymień znane ci współcześnie funkcjonujące subkultury. Wymień, jakie czynniki je spajają.
Scharakteryzuj wybraną subkulturę.
Ćwiczenie 3
Wskaż, które z opisów nie odnoszą się do subkultury.
Jest to kultura większości danej społeczności.
Najczęściej kategoria ta jest używana dla wyróżnienia kultury niewielkiej zbiorowości posiadającej odmienne wartości i wzory zachowań, ale funkcjonującej w obrębie większej zbiorowości.
Tworzona w opozycji do kultury szerszego społeczeństwa i programowo neguje wartości i normy obowiązujące powszechnie w społeczeństwie. Tworzy alternatywne wzory zachowań.
Ćwiczenie 4
Zapoznaj się z tekstem i wykonaj polecenie.
Jerzy Doroszkiewicz
Dzieci kwiaty PRL-u. Co robią wyśmiewani i
ścigani przez milicję pierwsi polscy hipisi?
Niemal w pół wieku od początku zmian w światowej kulturze, która
przybrała znaną już wcześniej nazwę hippie, wydaje się, że
przeniesienie jej nad Wisłę było przede wszystkim efektem fascynacji
muzyką młodzieżową. Chyba dziś nikt nie wątpi, że Polacy żyjący
w połowie lat 60. XX wieku w PRL-u czuli, że ich bezpieczeństwo, 20
lat bez wojny, sławna gomułkowska »mała stabilizacja«, to za mało, by
żyć pełnią życia. W czasach przedinternetowych cud fal ultrakrótkich
sprawiał, że zachodnia muzyka, z szumami i trzaskami docierała do uszu
młodych ludzi i w Polsce, i w Czechach, a nawet w Związku Radzieckim.
Przywożone do kraju płyty ozdobione były niezwykłymi grafikami,
a zdjęcia sławnych The Beatles prezentowały ich jako długowłosych,
zarośniętych jegomościów, którzy przecież tworzyli najcudowniejszą
muzykę wszech czasów. Pojawiało się też obco brzmiące słowo – hipisi.
Paradoksalnie polska prasa, w całości opanowana przez komunistów,
szukająca możliwości wyśmiania przywar »zgniłego Zachodu«,
opisywała długowłosą młodzież żyjącą w komunach i sprzeciwiającą się
wojnie tak sugestywnie, że szybko znalazła ona w Polsce naśladowców.
Źródło: Jerzy Doroszkiewicz, Dzieci kwiaty PRL-u. Co robią wyśmiewani i ścigani przez milicję pierwsi polscy hipisi?, 2.03.2016 r., dostępny w internecie: poranny.pl [dostęp 4.07.2020 r.].
Podaj, w jaki sposób ideologia hipisów dotarła do państw za żelazną kurtyną.
Rozstrzygnięcie: tak
Uzasadnienie:
Ćwiczenie 6
Zapoznaj się z tekstem źródłowym i wykonaj ćwiczenie.
Jeka erina Szapinskaja, Siergiej Iwanow
Subkultury w kontekście kultury popularnej: od
subkulturowego protestu do postsubkulturowego
konsumpcjonizmu
Powstanie i rozwój subkultur związane są z faktem, że żadne ze
społeczeństw nie posiada zunifikowanego systemu wartości, wyobrażeń
lub artefaktów, takich samych dla wszystkich jego członków. (…) Pojęcie
subkultury jest stosowane przede wszystkim do określenia jawnego
i symbolicznego oporu przed rzeczywistą lub domniemaną dominacją
i tak zastosowane pomaga zrozumieć ideologiczne i materialne reakcje
tak różnorodnych grup, jak mniejszości etniczne, biedni, młodzież,
kobiety, „dewianci” itp. Pojęcie subkultury rozwinęło się zwłaszcza
w badaniach poświęconych różnym grupom młodzieży, w których
reakcje subkulturowe są najbardziej widoczne (punki, skinheadzi, hipisi
itp.).
Źródło: Siergiej Iwanow, Jeka erina Szapinskaja, Subkultury w kontekście kultury popularnej: od subkulturowego protestu do postsubkulturowego konsumpcjonizmu, „Kultura i Społeczeństwo” 2013, nr 4, s. 102.
Odwołując się do tekstu, wyjaśnij, dlaczego członkami subkultur są najczęściej młodzi ludzie. Podaj dwa argumenty.
Ćwiczenie 7
Zapoznaj się z tekstem źródłowym i wykonaj ćwiczenie.
Źródło I
Źródło II
Barbara Kałdon
Uwarunkowania i profilaktyka uczestnictwa
młodzieży w subkulturach
Nazwa tej subkultury wywodzi się od szalików w klubowych barwach
drużyn piłkarskich, którym kibicują jej członkowie. Kibicowanie jest
ważnym czynnikiem grupowej tożsamości. Początków istnienia
subkultury szalikowców można szukać w Wielkiej Brytanii w latach 50.
ubiegłego stulecia. Wówczas dochodziło do pierwszych bójek między
kibicami, podczas których zdarzały się ofiary śmiertelne.
Źródło: Barbara Kałdon, Uwarunkowania i profilaktyka uczestnictwa młodzieży w subkulturach, „Resocjalizacja Polska” 2014, nr 6, s. 48.
Wycofanie (socjologia)
Wycofanie lub rezygnacja to jeden z przejawów dewiacji
społecznej w ujęciu Roberta Mertona polegający na całkowitym
odrzuceniu norm społecznych lub wartości uznawanych w danym
społeczeństwie. Oznacza ono też odrzucenie celów grupowych oraz
środków realizacji tychże celów.
(…) Jeżeli jednak osoby wycofujące się z systemu
aksjonormatywnego tworzą alternatywne normy i wartości, wówczas
zachowanie takie określane jest jako bunt.
Ćwiczenie 8
Zapoznaj się z tekstem źródłowym i wykonaj ćwiczenie.
Wiole a Knapik
„Czas plemion?”, Michel Maffesoli, Warszawa 2008
[recenzja]
Ponad 20 lat temu M. Maffesoli opublikował teorię o schyłku
indywidualizmu i nadchodzącym czasie plemion. (…) Wspólnoty te,
w erze nowych mediów i komunikacji za pośrednictwem internetu, są
ponadnarodowe i ponadklasowe. Nie mają również znaczenia wiek
i cechy etniczne, które dla członków „nowych plemion” pozostają
drugorzędne, ustępując miejsca uczuciom oraz wspólnej tożsamości,
tworzących nową jakość więzi społecznych. Neotrybalizm stanowi
nawiązanie do trybalizmu, podkreślając jednakże nie tyle wartość
wspólnoty plemiennej, ile wartość wspólnoty bazującej na wartościach
emocjonalnych i intelektualnych. (…) Spójność grupy jest tym większa,
im bardziej rzeczywiste staje się zagrożenie jej bezpieczeństwa.
Potrzeba stawienia oporu wobec zagrożenia wywołuje reakcje obronne;
może stać się także w sprzyjających okolicznościach motywacją do
podjęcia zorganizowanych działań wspólnotowych, np. w ramach
jakichś organizacji.
Źródło: Wiole a Knapik, „Czas plemion?”, Michel Maffesoli, Warszawa 2008 [recenzja], „Przestrzeń Społeczna” 2011, nr 1/2.
Wyjaśnij, dlaczego naukowcy uważają, że współcześnie subkultury zostały zastąpione przez tzw. nowoplemiona.
Dla nauczyciela
Autor: Paulina Wierzbińska
Przedmiot: Wiedza o społeczeństwie, Historia i teraźniejszość
Temat: Subkultura i kontrkultura
Grupa docelowa:
Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres rozszerzony
Podstawa programowa: Treści nauczania - wymagania szczegółowe III. Świat i Polska w latach 1956-1970. Uczeń:
- wyjaśnia zjawisko ,,kultury masowej'' i powstawanie w niej osobnego nurtu kultury młodzieżowej; Zakres rozszerzony Treści nauczania – wymagania szczegółowe II. Różnorodność kulturowa. Uczeń:
- przedstawia subkultury; charakteryzuje wizję rzeczywistości jednej z nich i analizuje słabe i mocne strony tej wizji;
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje obywatelskie; kompetencje cyfrowe; kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się; kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.
Cele operacyjne ( językiem ucznia):
Scharakteryzujesz pojęcie „subkultura”. Przeanalizujesz, do jakich znanych ci grup społecznych można odnieść to pojęcie. Zaprezentujesz swoje stanowisko w dyskusji na temat: „Czy i w jaki sposób subkultura może stać się elementem dominującym w kulturze?”.
Strategie nauczania:
konstruktywizm; konektywizm.
Metody i techniki nauczania:
