Symbolika w Przedwiośniu
Powieść Stefana Żeromskiego „Przedwiośnie” przedstawia koleje życia z młodego Polaka, Cezarego Baryki,
który wychował się na terytorium będącym pod władaniem rosyjskim. Cezary to postać dynamiczna, a
jego losy rozgrywają się na tle wielkich przemian społeczno-politycznych przełomu XIX i XX wieku. Życie
bohatera przeplata się z wydarzeniami historycznymi, a prywatne perypetie młodzieńca są nierozerwalnie
związane z burzliwymi przewrotami społecznymi. Żeromski ukazuje przekrój polskiego społeczeństwa w
różnych aspektach – od biednych chłopów po burżuazję i komunistów. Powieść jest także pełna symboli,
które sprawiają, że jej interpretacja jest subiektywna i otwarta na różne spojrzenia czytelników.
Już sam tytuł powieści, „Przedwiośnie”, ma znaczenie symboliczne. Przedwiośnie to czas przejściowy
między zimą a wiosną, kojarzący się z nowym początkiem i budzeniem się przyrody do życia. Żeromski
celowo odnosi ten czas do Polski, która właśnie odzyskała niepodległość po ponad stu latach zaborów.
Odzyskanie wolności było dla Polaków nie tylko wielką radością, ale także wyzwaniem. Naród musiał się
przebudzić z marazmu niewoli i na nowo ukształtować swoją świadomość, aby stworzyć silne i sprawne
państwo. Wymagało to od społeczeństwa ogromnego wysiłku i zjednoczenia, by sprostać wyzwaniom,
jakie stawiały przed nimi zmieniające się czasy oraz wrogie mocarstwa.
Idealistyczne wyobrażenia, takie jak te snute przez Seweryna Barykę, były bardzo odległe od
rzeczywistości. Polska po odzyskaniu niepodległości była daleka od obrazu potęgi, jakiego mogli
oczekiwać romantycy i idealiści. Proces odbudowy był trudny i pełen wyzwań. Żeromski wykorzystuje
metaforę przedwiośnia, które często budzi negatywne skojarzenia – błoto, chaos, nieporządek
odsłaniający się spod topniejącego śniegu. Podobnie wyglądała sytuacja w Polsce, gdzie rządy zaborców
pozostawiły po sobie zniszczenia, biedę i społeczne podziały. Odrodzenie państwa wymagało konfrontacji
z tymi realiami, co dla wielu okazało się bolesnym rozczarowaniem.
Przedwiośnie to także symbol narodzin nowego życia dla Polski. Cezary Baryka, przybywając do ojczyzny,
był rozczarowany jej wyglądem. Ruina polskiej gospodarki i bieda były dla niego przygnębiającym
widokiem. Jednak mimo trudności, naród nie stracił wiary w możliwość odbudowy kraju. Szymon
Gajowiec, jeden z mentorów Cezarego, przekonywał, że Polska może powstać z kolan dzięki pracy u
podstaw – systematycznym reformom, edukacji młodzieży i odbudowie gospodarki. Gajowiec wierzył, że
tylko wspólna, ciężka praca całego społeczeństwa może przyczynić się do wiosny.
Symbolika przedwiośnia odnosi się także do jednostkowej przemiany Cezarego Baryki. Przyjeżdżając do
Polski, był młodym, niedojrzałym człowiekiem, który nie rozumiał skomplikowanej sytuacji społeczno-
politycznej kraju. Wychowany w Rosji, patrzył na Polskę z dystansem, a jego tożsamość narodowa była
nieuświadomiona, wręcz nieistniejąca. Stopniowo jednak zaczął dostrzegać różnice między
rzeczywistością a ideami, w które wierzył jako nastolatek. Doświadczenia wojny, zetknięcie z
codziennym życiem chłopów w Nawłoci i Chłodku oraz dyskusje z Gajowcem i komunistami pomogły
mu ukształtować własny światopogląd. W efekcie stał się aktywnym uczestnikiem życia politycznego,
gotowym walczyć o lepszą przyszłość Polski.
Ostatnia scena powieści
Ostatnia scena powieści ma charakter symboliczny i pozostawia czytelnikowi wiele możliwości
interpretacji. Cezary Baryka dołącza do robotniczej manifestacji, ale jego zachowanie nie jest
jednoznaczne. Wcześniej, podczas rozmowy z komunistami, odrzucił ideę krwawej rewolucji, wyrażając
swoje zdanie, mimo sprzeciwu otoczenia. Jego decyzja o udziale w manifestacji może być efektem
rozczarowania zachowaniem burżuazji, co ujawniła jego dawna kochanka Laura. Gdy demonstracja
dociera do szwadronu policji, Baryka odłącza się od tłumu i idzie samotnie w stronę funkcjonariuszy. Jego
postawa symbolizuje odrzucenie ślepej ideologii na rzecz samodzielnego myślenia. Mundur z wojny
polsko-bolszewickiej, który miał na sobie, podkreśla jego przywiązanie do Polski i patriotyzm, który
współistniał z wiarą w potrzebę zmian społecznych.
1
