Pobierz System ratownictwa medycznego w Polsce - Notatki - Medycyna - Część 2 i więcej Notatki w PDF z Medycyna tylko na Docsity!
Każdy z tych zespołów ma nieco odmienną specyfikę działania, jednakże ich rola i zadania w systemie ratownictwa są zgodne z wymaganiami dotyczącymi jednostek przyszpitalnych systemu. Szczegółowe uwarunkowania prawne dotyczące organizacji i funkcjonowania ZRM zawarte są w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 27 czerwca 2003 roku w sprawie szczegółowych zadań zespołów ratownictwa medycznego.
4. Uwarunkowania prawne ratowania zdrowia i życia w stanach
zagrożenia
Działania ratunkowe w sytuacjach nagłego zagrożenia zdrowia czy życia najczęściej mają u swego podłoża imperatyw moralny nakazujący udzielanie pomocy osobom tego potrzebującym. Dotyczy to jednocześnie osób niosących fachową pomoc z racji wykonywanego przez siebie zawodu, jak też osób niezwiązanych zawodowo ze strukturami systemu ratownictwa. Ponieważ zagadnienie dotyczy bardzo ważnej materii, jaka jest życie i zdrowie człowieka, działania nie mogą pozostać wyłącznie w sferze moralności, ale muszą mieć formę uregulowań prawnych. Niesienie ratunku komukolwiek często wiąże się z koniecznością podejmowania trudnych decyzji, funkcjonowaniem w ciągłym stresie, a także niekiedy koniecznością wyboru tzw. Mniejszego zła. Dlatego tez precyzyjne przepisy prawa z jednej strony ułatwiają wybór odpowiednich do danej sytuacji zachowań, z drugiej zaś strony umożliwiają obiektywną ocenę prawidłowości podejmowanych działań.
Zasadniczym aktem prawnym regulującym zagadnienia jest Ustawa o Państwowym Ratownictwie Medycznym z dnia 25 lipca 2001 roku, której uzupełnieniem jest Ustawa o Świadczeniu Usług Ratownictwa Medycznego z dnia 6 grudnia 2002 roku oraz Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 29 grudnia 1999 roku W Sprawie Szczegółowych Zasad Organizacji Krajowego Systemu Ratowniczo – Gaśniczego.
W dniu 1 stycznia 2007 weszła w życie ustawa z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym (Dz. U. Nr 191, poz. 1410 z 2006 r.). Straciły moc ustawy z dnia 25 lipca 2001 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym (Dz. U. Nr 113, poz. 1207 z 2001 r. z późn. zmianami) i ustawa z dnia 6 grudnia 2002 r o
świadczeniu usług ratownictwa medycznego (Dz. U. Nr 241, poz. 2073, z 2003 r., Nr 99, poz. 920, Nr 210, poz. 2135 z 2004 r. Ustawa o Państwowym Ratownictwie Medycznym określa zasady organizacji, funkcjonowania i finansowania systemu oraz zasady zapewnienia edukacji w zakresie udzielania pierwszej pomocy. Struktura, funkcjonowanie, finansowanie, i nadzór nad systemem ratownictwa medycznego oparte są w rozwiniętych społeczeństwach na odpowiednim systemie prawnym. Najważniejszymi aktami z tego zakresu w Polsce są:^29 PODSTAWA PRAWNA
- Ustawa z dnia 08.09.2006r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym (Dz. U z dnia 20 października 2006 r.)
- Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 15 marca 2007 roku w sprawie szpitalnego oddziału ratunkowego (Dz. U. Nr 55, poz. 365).
- Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 27 stycznia 2006 r. w sprawie kwalifikacji zawodowych dyspozytora medycznego i lekarza koordynatora medycznego, trybu pełnienia przez nich funkcji oraz odpłatności z tego tytułu (Dz. U Nr 22, poz. 168).
- Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 30 maja 2003 r. w sprawie rejestrów jednostek systemu Państwowe Ratownictwo Medyczne (Dz. U Nr 100, poz. 932). Regulują one miedzy innymi istotne zagadnienia, jak zasady organizacji i funkcjonowania systemu ratownictwa medycznego, jego finansowanie, wyposażenia i funkcjonowania podmiotów systemu ratownictwa, zadania poszczególnych jednostek organizacyjnych oraz zadania organów nadzorujących system. Przepisy prawa w kwestiach podejmowania działań w celu ratowania życia i zdrowia regulują art. 5,6 i 7 Ustawy o Państwowym Ratownictwie Medycznym z dnia 8 września 2006 roku, obowiązująca od dnia 1 stycznia 2007 roku. Art. 5. Kto zauważy osobę w stanie nagłego zagrożenia życia lub zdrowia, zobowiązany jest w miarę posiadania możliwości: 1. do niezwłocznego udzielenia pierwszej pomocy, 2. do niezwłocznego zawiadomienia Centrum Powiadamiania Ratunkowego,
(^29) J. Jakubaszka, Ratownik medyczny, Górnicki Wydawnictwo Medyczne, Wrocław 2007, s. 3
ROZDZIAŁ II
SPECYFIKA MEDYCYNY RATUNKOWEJ
1. Misja ratownictwa medycznego
Prawem każdego człowieka, który znalazł się w sytuacji zagrożenia zdrowia lub życia jest otrzymanie, w jak najkrótszym czasie, specjalistycznej, wysoko zaawansowanej pomocy lekarskiej, która będzie wstanie opanować całe zagrożenie, podtrzyma i ustabilizuje funkcje życia, zmniejszy ból itp.^30 Natomiast niezaprzeczalnym obowiązkiem każdego systemu społecznego jest takie zorganizowanie ochrony zdrowia swoich obywatelu, żeby mogła ona spełniać te humanitarne wymagania, przynależne bez wyjątku każdemu człowiekowi. Dając świadectwo troski o jakość opieki i bezpieczeństwo zdrowotne obywateli a krajach wysoko rozwiniętych taka organizacja struktur ochrony zdrowia wysuwana jest na plan pierwszy jako jeden z najważniejszych wskaźników dojrzałości państwa. W latach 90 – tych XX wieku nastąpiły duże zmiany społeczno – polityczne w Europie, w wyniku tych zmian zmieniły się prawa człowieka i odpowiedzialność państwa za los jednostki. Ważnym faktem stało się powołanie w 1994 roku Europejskiego Towarzystwa Medycyny Ratunkowej, w którym t procesie Polska miała swój znamienny udział. Towarzystwo, powołane w celu reprezentowania i rozwoju naukowej dyscypliny jaka jest medycyna ratunkowa, wypracowało w pierwszych latach swej działalności Europejski Manifest Medycyny ratunkowej.^31 W preambule do Manifestu zagwarantowano z jednej strony podstawowe prawo każdej istoty ludzkiej do otrzymania niezbędnej wysokospecjalistycznej pomocy lekarskiej w nagłym zagrożeniu lub w nagłym pogarszaniu się zdrowia i funkcji życiowych, a z drugiej strony – wskazano państwom europejskim na podstawowy obowiązek zapewnienia tych praw spoczywający na ich systemach organizacyjnych. Medycyna ratunkowa znajduje w nim nadrzędne miejsce, stając się jednocześnie wskaźnikiem jakości ochrony zdrowia oraz sprawności organizacyjnej państwa. W
(^30) A. Zawadzki, Medycyna ratunkowa i katastrof, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007, s. (^38931) S.H. Plantz, J. N. Adler, Medycyna ratunkowa, Wydawnictwo Urban and Partner, Wrocław 2003, s. 145
krajach Unii Europejskiej ta część systemu ochrony zdrowia staje się jakością i wymogiem bezwzględnym, który ma dać poczucie bezpieczeństwa wszystkim obywatelom państwa.^32 Pierwszą oraz najważniejszą misją medycyny ratunkowej jest niesienie pomocy człowiekowi, w momencie kiedy jej potrzebuje w stanie zagrożenia zdrowia bądź życia. Wysokiej jakości medyczne postępowanie ratunkowe powinno być dostępne każdej osobie, niezależnie od miejsca i czasu, co wymaga wyspecjalizowanego systemu organizacyjnego zapewniającego każdemu właściwej jakości pomoc medyczną w przypadkach nagłych zachorowań lub w przypadku urazów. Jedną z cech charakterystycznych medycyny ratunkowej oraz jej misją jest stała gotowość organizacyjna, oraz jak najlepsze przygotowanie merytoryczne specjalistów pracujących w jej strukturach do natychmiastowego podejmowania działań ratunkowych, szczególnie procedur klinicznych, ukierunkowanych na opanowanie nagłych zagrożeń zdrowia czy życia, niezależnie od ich rodzaju, od miejsca i czasu w jakim się wydarzyły oraz niezależnie od możliwości płatniczych pacjenta.^33 Medycyna ratunkowa stwarza potrzebę zapewnienia naukowej, szpitalnej i organizacyjnej bazy dla dyscypliny medycznej, które najważniejszym zadaniem jest działanie w przypadkach nagłych. Wymaga to stałego oraz pewnego dostępu do tej formy pomocy w warunkach – przed, -wewnątrz, - i między szpitalnych. Zadaniem medycyny ratunkowej jest wczesne diagnozowanie i leczenie zgrozę życia lub schorzeń grożących uszkodzeniem narządów wewnętrznych czy kończyn. Szybko i dobrze zorganizowane leczenie ogranicza śmiertelność, wczesne i zupne powikłania, a także kalectwo wywołane nagłą choroba lub urazem. W szczególności istotne jest również zmniejszanie towarzyszącego poszkodowanemu niejednokrotnie potwornego bólu i cierpienia. System medycyny ratunkowej musi być klinicznie, organizacyjnie i finansowo niezależny. Należy w nim uwzględnić takie elementy składowe, jak:^34 obszar segregacji, obszar prowadzenia resuscytacji
(^32) A. Zawadzki, Medycyna ratunkowa i katastrof, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007, s. (^39033) 34 D.M. Cline, Medycyna ratunkowa, Wydawnictwo Urban and Partner, Wrocław 2003, s. 67 S.H. Plantz, J. N. Adler, Medycyna ratunkowa, Wydawnictwo Urban and Partner, Wrocław 2003, s. 145
jej uprawiania, takiego przygotowania zawodowego jej przedstawicieli i takich gwarancji ze strony państwa i jego systemu opieki zdrowotnej, żeby te wszystkie stały się możliwe. Celami strategicznymi są nie tylko skuteczność tych działań i dobro pacjenta, ale również wysoki stopień bezpieczeństwa i komfort pracy ludzi, którzy zadania te wykonują.^36
2. Etyka
„Emocjonalna więź między pacjentem a lekarzem jest czymś nieuniknionym i naturalnym, a wyrażenie wdzięczności lekarzowi to ludzka potrzeba”.^37
Maciej Hamankiewicz, przewodniczący Okręgowej Rady Lekarskiej w Katowicach.
Etyka- z greckiego słowa ethos — oznacza obyczaj, w rozumieniu dobrego oby- czaju. Deontologia pochodzi również z greckiego: deon - obowiązek, logos- nauka. Tymi słowami określa się nauki o obyczajach, jakie powinny cechować lekarza i o ciążących na nim obowiązkach. Można je w uproszczeniu określić jako zasady właś- ciwego, prawidłowego współżycia i postępowania ludzi i społeczeństw w stosunku do siebie i do otaczającego świata. 38 Etyka lekarska jest po prostu zastosowaniem zasad etyki ogólnoludzkiej w działalności lekarza i dlatego lepiej określać ją jako etykę lekarza_._ Tylko człowiek o odpowiednim poziomie etycznym, moralnym może być dobrym lekarzem. Zawód lekarza ma szczególny charakter, gdyż przedmiotem jego działania są zdrowie i życie człowieka, największe jego dobra. Stawia to poważne wymagania tym, którzy wybierają zawód lekarza. Lekarz musi być gotowy do największych poświęceń lub wyrzeczeń, żeby-gdy zajdzie potrzeba- ratować życie ludzkie. 39 Ustalenie szczegółowych norm i przepisów etycznych jest trudne, gdyż życie stwarza często sytuacje tak skomplikowane i nieoczekiwane, że nie zawsze i nie wszystkie z nich mogą być rozwiązane na podstawie takich czy innych norm
(^36) D.M. Cline, Medycyna ratunkowa, Wydawnictwo Urban and Partner, Wrocław 2003, s. 69 (^37) http://www.portalmed.pl/xml/prawo/medycyna/komentarze/etyka/kodeks (^38) www.izba-lekarska.org.pl/ (^39) A. Przygłuszka- Fiszer „Etyka lekarska i cnota prawdomówności” Czasopismo Diametros czerwiec 2004, s. 3
prawnych. Również nie wszystkie z nich są przewidziane podręcznikową wiedzą. Postępy współczesnej medycyny i zmieniające się poglądy często przynoszą takie sytuacje. Wówczas lekarz pozostawiony sobie musi opierać swe postępowanie nie tylko na posiadanych wiadomościach i doświadczeniu, lecz także na zasadach etyki, które głęboko wpojone powinny być tym, co nazywamy sumieniem lekarza wyrażające się m.in. poczuciem odpowiedzialności. Sumienie to musi kierować postępowaniem lekarza zawsze, a zwłaszcza w takich przypadkach i sytuacjach, które nie są uregulowane formalnymi przepisami i podręcznikową wiedzą. 40 Najwyższym nakazem etycznym lekarza jest dobro chorego - salus aegroti suprema lex esto. Mechanizmy rynkowe, naciski społeczne i wymagania administracyjne nie zwalniają lekarza z przestrzegania tej zasady. Zasady etyki lekarskiej wynikają z ogólnych norm etycznych. Zobowiązują one lekarza do przestrzegania praw człowieka i dbania o godność zawodu lekarskiego. Naruszeniem godności zawodu jest każde postępowanie lekarza, które podważa zaufanie do zawodu. Lekarz powinien zawsze wypełniać swoje obowiązki z poszanowaniem człowieka bez względu na wiek, płeć, rasę, wyposażenie genetyczne, narodowość, wyznanie, przynależność społeczną, sytuację materialną, poglądy polityczne lub inne uwarunkowania.^41 Najsłynniejszym, choć nie najstarszym, zbiorem norm zasad etycznych jest „Przysięga Hipokratesa" napisana w V wieku p.n.e. Uchwalony przez Polskie Towarzystwo Lekarskie i obowiązujący od roku 1978 kodeks nosi nazwę: „Zbiór zasad etyczno-deontologicznych polskiego lekarza".^42 Zbiór ten oprócz utrwalonych w tradycji odwiecznych zasad etycznych zawiera zasady nowe, które odnoszą się do zagadnień wynikających ze współczesnego stanu wiedzy lekarskiej. Kodeksy etyki i deontologii mają przede wszystkim znaczenie dydaktyczne, potwierdzając i przedstawiając systematycznie podstawowe, tradycyjne i współcześnie aktualne zasady etyczne. Z tych powodów tekst „Zasad etyczno-deontologicznych polskiego lekarza" powinien być znany każdemu lekarzowi.^43 Moralność to zespół pewnych oczywistych nakazów, które mają charakter bezwzględny, kategoryczny i bezwarunkowy. Nakazy te nie są związane z nagrodą ani
(^40) K. Dörner „Etyka lekarska jako etyka stosunków międzyludzkich” Warszawa 1995, s. 12
(^42) www.izba-lekarska.org.pl/ (^43) A. Przygłuszka- Fiszer „Etyka lekarska i cnota prawdomówności” Czasopismo Diametros czerwiec 2004, s. 3
To jest dobre, co przynosi największą korzyść dla największej grupy społeczeństwa, np. przetrwanie gatunku umożliwia siła biologiczna, materialna, ekonomiczna i militarna. Uzasadnienie deontonomiczne W uzasadnieniu tym o obowiązujących nakazach moralnych decyduje prawo narzucone przez państwo lub inny autorytet. Uzasadnienie personalistyczne Istotą uzasadnienia personalistycznych norm moralnych jest godność każdej osoby. Godność osoby jest w relacjach międzyosobowych wartością ontyczną, egzystencjonalną, przynależną naturze ludzkiej. Nie tracą swej godności nawet te osoby, które ze względów zawinionych lub nie zawinionych nie zasługują na szacunek.^47 Karol Wojtyła odróżniał wartość osoby od wartości w osobie. Wartość osoby jest nienabywalna i nieutracalna, przynależna przestępcy i świętemu, człowiekowi choremu, niepełnosprawnemu i zdrowemu, czyli jest afirmacją każdej osoby. Jest to traktowanie drugiego jako kogoś, a nie czegoś, jako bliźniego, a nie rzeczy. Istota ludzka od początku swego istnienia jest kimś, a nie czymś. Uznanie godności osoby warunkuje równość między ludźmi. Obowiązujące normy obyczajowe są o tyle dobre, o ile służą rozwojowi osoby i społeczności. W czasie ostatnich trzydziestu lat rozwój medycyny ratunkowej przyczynił się jednocześnie na wypracowanie specyficznego kodeksu etycznego pracy lekarza ratunkowego. Do jego znamiennych cech należy między innymi: przyjęcie szczególnej relacji między lekarzem a ratowanym pacjentem. Lekarz w jej perspektywie reprezentuje i utożsamia się z potrzebami pacjenta wobec systemu ochrony zdrowia. Jest nie tylko specjalista ratującym zdrowie, bądź życie ale jednocześnie jest rzecznikiem praw pacjenta.^48 Kodeks Etyki Lekarskiej jest jednym z ogniw odpowiedzialności lekarza, zapewne ogniwem najważniejszym, powiązanym z odpowiedzialnością prawną, cywilną i karną"^49.
(^47) A. Przygłuszka- Fiszer „Etyka lekarska i cnota prawdomówności” Czasopismo Diametros czerwiec 2004, s. 7 48 J. Jakubaszko, Nauczanie pierwszej pomocy. Zalecenia medyczne. Biblioteka Polskiego Towarzystwa Medycyny ratunkowej, Zeszyt 2 SR poligrafia, 2004, s. 3 49 A. Gubiński, Komentarz do Kodeksu Etyki Lekarskiej, Wydawnictwo Naczelna Izba Lekarska, Warszawa 1995, s. 56
Naczelny Rzecznik Odpowiedzialności Zawodowej stwierdził, że o ile każde wykroczenie przeciwko etyce oznacza nieetyczny postępek, to niekoniecznie godzi ono silnie w podstawowe założenia systemu etycznego i nie każde naruszenie etyki pociąga za sobą odpowiedzialność zawodową. Etyka zawodowa lekarza jest podstawą kontraktu między medycyną i społeczeństwem. W kontrakcie tym należy dobro pacjenta stawiać ponad dobro lekarza i jest to podstawa zaufania społeczeństwa do pojedynczych lekarzy i całej służby zdrowia. 50 Podstawowym obowiązkiem lekarza jest dbanie o dobro chorego. Sprawy ekonomiczne, naciski społeczne i administracyjne nie powinny osłabiać tych podstawowych zasad. Lekarz powinien respektować prawa chorego. Należy choremu w tym dopomóc, dokładnie go poinformować, w sposób uprzejmy, zrozumiały nawet dla osoby niewykształconej, tak by mógł wybrać najwłaściwsze dla siebie postępowanie lekarskie. Decyzja chorego dotycząca wyboru postępowania jest najważniejszym jego prawem i o ile nie jest sprzeczna z zasadami etycznymi i nie związana z przesadnymi oczekiwaniami, musi być respektowana. Lekarz należy do ścisłej elity społeczeństwa. Jest bardziej poddawany ocenie przez społeczeństwo niż przedstawiciele innych zawodów. 51 Powierza się lekarzowi wielką wartość - zdrowie - i oczekuje się większego zaangażowania i troski. Z drugiej strony, "wiara w moc uzdrowicielską lekarza, słuszna czy niesłuszna idzie bardzo daleko" i nie zawsze można jej sprostać. "Ta nieodparta potrzeba bezinteresownej pomocy, której żąda od nas chory rozszerza nasze zadania lekarskie (...). Jeżeli chory tego chce, jeżeli to jest dla niego takie ważne, to trzeba mu to dać nie wstydząc się, że jest to afekt, a nie sama wiedza".^52 Lekarz stoi obecnie przed znaczną eksplozją techniki, co przy poważnych brakach w zaopatrzeniu powoduje trudne warunki pracy. Lekarze muszą stale borykać się ze skomplikowaną sytuacją polityczną, prawną i ekonomiczną. Obowiązki pozostają jednak nie zmienione. Niedostatki powodują wiele skarg pacjentów, które niesłusznie obarczają lekarzy. Nielubowicz zastanawiał się, dlaczego "uczucie uznania i wdzięczności
(^50) http://www.portalmed.pl/xml/prawo/medycyna/komentarze/etyka/kodeks (^51) www.izba-lekarska.org.pl/ (^52) A. Gubiński, Komentarz do Kodeksu Etyki Lekarskiej, Wydawnictwo Naczelna Izba Lekarska, Warszawa 1995, s. 59
umiejętności, doświadczenie oraz możliwości lekarza, dlatego, że jego własna ocena sytuacji i zdolność podejmowania decyzji jest zaburzona lub wręcz nie istnieje.^56 Zatem lekarz medycyny ratunkowej musi ponosić odpowiedzialność w całości, w imieniu pacjenta i w imieniu własnym. Najczęściej też ma on małą wiedze o wcześniejszym stanie pacjenta, jego dotychczasowym zdrowiu lub chorobie. Często tez spotyka się z ograniczeniem lub brakiem zgody pacjenta na proponowane leczenie, pomimo oczywistych wskazań pilnej tego potrzeby. Można wiec odnieść wrażenie, ze lekarz ten może działać wbrew woli pacjenta. Musi przy tym działać zgodnie z posiadana wiedza, z etyka zawodu i specjalności, która reprezentuje, ale również zgodnie z możliwościami, jakie dyktują mu warunki, w których pracuje.^57
3. Stres, jaki towarzyszy podczas pracy
Praca wszystkich osób niosących pomoc ofiarom katastrof jest nieuchronnie związana z narażaniem się na stresujące przeżycia. Jednak w celu zminimalizowania ich negatywnych następstw ratownicy powinni posiadać pewną wiedze na temat stresu i radzenia sobie z nim.^58 Stres jest to stan mobilizacji sił organizmu będący reakcją na negatywne bodźce fizyczne i psychiczne, mogące doprowadzić do zaburzeń czynnościowych, a nawet schorzeń organicznych. Wywołuje objawy emocjonalne i somatyczne. W odpowiedzi na stres organizm uaktywnia także relacje psychologiczne, które mają na celu znaczenie wyjścia z trudnej sytuacji lub przystosowanie się do jej konsekwencji.^59 To ludzie są dla siebie źródłem stresu. Wypada więc zastanowić się, jakie elementy naszej osobowości są odpowiedzialne za wywołanie stresu. Ludzie to istoty psychosomatyczne, tzn. stan zdrowia człowieka powiązany jest z kondycją psychiczną. I wiele chorób jest właśnie wynikiem stresu. Stres może być wywołany nawet przez małe konflikty, drobne niepowodzenia, które sumują się i osiągają punkt szczytowy. U człowieka istnieją pewne zachowania i cechy charakteru, które niestety ułatwiają zadanie wew. wrogowi. Jest to m. in.:
(^56) www.izba-lekarska.org.pl/ (^57) A. Zawadzki, Medycyna ratunkowa i katastrof, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007, s. (^39458) 59 J. Jakubaszka, Ratownik medyczny, Górnicki Wydawnictwo Medyczne, Wrocław 2007, s. 5 Tamże, s. 5
- Perfekcjonizm - człowiek perfekcjonista koncentruje się na szczegółach, boi się pozostawić cokolwiek przypadkowi, a spontaniczny i niespodziewany rozwój sytuacji uważa za zagrożenie własnych planów i możliwości. Szkoły psychologiczne wiążą perfekcjonizm z dzieciństwem, w którym dziecko doświadcza miłości i uznania rodziców jedynie wtedy, gdy coś osiągnie. Wg tego, dziecko identyfikuje niepowodzenia z utratą miłości i docenienia, a w tyciu dorosłym przyjmuje, że jego wartość zależy wyłącznie od błędnie wykonywanych zadań. Poza tym taki człowiek nie uznaje błędów, a potknięcia życiowe stają się paraliżujące i niszczące. Aby pomóc sobie w takim przypadku, należy oceniać życie realistycznie i uznać fakt, że życie ludzkie to także słabości i pomyłki, których nie da się z góry przewidzieć.
- Brak umiejętności delegowania zadań - wielu ludzi sądzi, że są niezastąpieni i że tylko oni mogą dobrze wykonać określone zadania. Takie nastawienie prowadzi do spiętrzenia się aktywności, bałaganu i opóźnień. Aby tego uniknąć należy współdziałać z innymi, delegować zadania, budować zaufanie i doceniać zdolności innych. Bo nawet zwykła choroba powodująca nieobecność w pracy udowadnia; że „bez nas świat się nie zawalił".
- Nierealistyczny obraz własnej osoby. Zazwyczaj ludzie, mający ruskie mniemanie o sobie, chcą za wszelką cenę wydawać się bardziej wartościowymi w oczach innych. Uzależniają oni obraz swej postaci od sukcesów zawodowych lub posiadanych pieniędzy. I wciąż stawiają przed sobą coraz to nowe zadania, które są niewykonalne. Trzeba się więc dobrze poznać, swoje wady i zalety, mieć poczucie swych możliwości i granic. Obraz samego siebie jest prawdziwy wtedy, gdy nie zależy od czynników zewnętrznych.
- Zamkniecie w sobie. Ludzie, którzy sami chcą uporać się ze wszystkimi problemami, prędzej czy później staną się ofiarami stresu. Należy pamiętać wtedy o przyjaciołach, którzy nie tylko służą do prowadzenia życia towarzyskiego, ale także do zachowania zdrowia i podtrzymywania higieny psychicznej.
- Szukanie szczęścia za wszelka cenę. Dla wielu ludzi szczęście jest przedmiotem marzeń i dążeń. Zapominają jednak, że szczęścia nie da się „upolować". W ciągłej pogoni za nim upływa życie i pozostaje rozczarowanie, poczucie bezsensu i stres.
obrazu pracy lekarza medycyny ratunkowej. Zatem praca ta wymaga szczególnych predyspozycji i odporności psychicznej.^60 Przewlekły stres i jego konsekwencje w postaci syndromu wypalenia zawodowego - nie omijają lekarzy żadnej specjalności. Zjawisko to obecnie przybiera coraz większe rozmiary, wpływając zarówno na samopoczucie samego medyka, jak i na jakość sprawowanej przez niego opieki medycznej. W sytuacjach szczególnych lekarz medycyny ratunkowej musi być przygotowany i umieć podjąć decyzję o niepodejmowaniu lub zaprzestaniu interwencji leczniczej wobec pacjenta w stanie skrajnie ciężkim lub terminalnym. Inną drastyczną sytuacją z którą lekarz medycyny ratunkowej bywa często konfrontowany, jest stan zagrożenia masowego, epidemii, czy katastrofy. Pojawia się w takich sytuacjach drastyczna konieczność prowadzenia segregacji medycznej, która musi jednoznacznie podzielić poszkodowanych na grupy, w zależności od ich potrzeb, ale głównie od możliwości sprostania tym potrzebom. W praktyce lekarza medycznego równie trudna decyzja jest o niepoczynaniu bądź zaprzestaniu działań ratunkowych wobec przewidywania ich nieskuteczności lub wobec uznania pacjenta za zmarłego. Jest to bardzo trudne w warunkach poza szpitalnych, ponieważ lekarz pozostawiony jest sam sobie. Czynników stresujących w pracy ratownika medycznego jest znacznie więcej, należ do nich miedzy innymi: Długie i ciężkie dyżury na oddziale medycyny ratunkowej, Odpowiedzialność za szybko podejmowane decyzje, zwłaszcza o życiu i śmierci, Obawa przed popełnieniem pomyłek, Obcowanie z umierającymi pacjentami, Oraz z ich rodzinami Śmierć współpracowników z zespołu w trakcie działań ratunkowych, itp. Wszystkie te sytuacje mogą prowadzić do zespołu wypalenia zawodowego – jednego z poważniejszych obciążeń tej grupy pracowniczej. Zastosowany po raz pierwszy przed ok. 30 laty termin "wypalenie" (burnout) metaforycznie, ale bardzo trafnie określa stopniowe uszczuplanie, wyczerpywanie się indywidualnych pokładów energii, sił czy zasobów na skutek doświadczanego przez
(^60) A. Zawadzki, Medycyna ratunkowa i katastrof, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007, s. 396
profesjonalistę, przedłużającego się stresu w pracy zawodowej. W efekcie, stawiająca ambitne wymagania praca staje się zajęciem nieprzyjemnym, nie dającym satysfakcji i bez znaczenia. Energia zamienia się w wyczerpanie, zaangażowanie w relacjach z drugim człowiekiem przekształca się w cynizm, a skuteczność - w poczucie niekompetencji i nieefektywności. Są trzy podstawowe komponenty opisywanego zjawiska: Wyczerpanie emocjonalne, czyli poczucie silnego zmęczenia oraz nadmiernego obciążenia emocjonalnego i fizycznego zasobów. Objawia się brakiem energii i zapału do pracy, drażliwością, impulsywnością, nasilaniem się objawów psychosomatycznych. W przypadku pracowników służby zdrowia - uczucie wyeksploatowania może wzbudzać potrzebę rozluźnienia emocjonalnych więzi z podopiecznymi czy pacjentami. Depersonalizacja (albo cynizm) to interpersonalny wymiar wypalenia. Jako pochodna wyczerpania emocjonalnego prowadzi do negatywnych, bezosobowych, cynicznych kontaktów interpersonalnych z osobami, z którymi dana jednostka pozostaje w relacjach zawodowych. Istnieje duże ryzyko, iż postrzegana jako forma samoobrony postawa obojętności wobec drugiej osoby, połączona często ze zmniejszoną empatią oraz stereotypizacją, przyjmie formę dehumanizacji. Może to nieść ze sobą niezwykle negatywne konsekwencje dla obu stron relacji, czyli zarówno lekarza, jak i jego pacjenta. Obniżone poczucie skuteczności albo zadowolenia z osiągnięć zawodowych - tendencji do negatywnego oceniania własnych kompetencji, efektywności i sukcesów w pracy może towarzyszyć niska samoocena, poczucie bezsensu, postawa rezygnacji. Efektem jest absencja, brak osiągnięć zawodowych, znaczne obniżenie efektywności działań, deklarowana lub faktyczna zmiana pracy. Stres i wypalenie zawodowe są bardzo poważnym zagrożeniem zawodowym w medycynie ratunkowej. Pojawia się szczególnie tam, gdzie warunki pracy, niesprzyjające środowisko, niedostatki organizacyjne, i finansowe, w strukturach medycyny ratunkowej – stanowią hamulec i ograniczenia rozwoju tej dyscypliny.
