1
Systemy wyborcze
Wybory stanowią podjęcie zbiorowej decyzji co do zaistnienia na arenie parlamentarnej
określonych partii politycznych i rozmiaru ich reprezentacji. Pełnią funkcję udzielenia
inwestytury do rządzenia oraz egzekwowania odpowiedzialności politycznej, równocześnie
jednak:
- nie zapewniają decydującego wpływu wyborcy na kształt koalicji parlamentarnej w
systemach wielopartyjnych
- nie gwarantują bezpośredniego wpływu wyborców na kształt partyjny gabinetu
- nie zabezpieczają automatycznie zgodności decyzji podejmowanych z faktycznymi
preferencjami wyborców.
Funkcje wyborów:
- kreacyjna – wyłonienie parlamentu
- legitymizacyjna – wyborcy legitymują swymi głosami zwycięską partię
Elementy systemu wyborczego
1. kształt i rozmiar okręgu wyborczego.
2. przeciętny „koszt” uzyskania jednego miejsca w parlamencie – mierzony liczbą
głosów potrzebną do jego zdobycia.
3. uprawnienia wyborcy w akcie głosowania, wg D. Rae są dwa typy:
a) kategoryczne głosowanie – wyborca posiada jeden głos
b) porządkujące – gdy ma możliwość oznaczenia kolejności kandydatów na liście, jej
przestawienia, zestawienia kandydatów z różnych list, etc. (Szwajcaria)
4. formuła wyborcza – reguła rozstrzygająca, który kandydat zostaje wybrany w danym
okręgu i w jaki sposób następuje „przetworzenie” liczby głosów na mandaty.
a) metoda przeliczania mandatów
b) klauzula zaporowa
c) wyrównawcza dystrybucja mandatów
Typologia systemów wyborczych
1. pluralistyczne
a) wariant klasyczny – okręgi jednomandatowe (Wielka Brytania, USA, Kanada)
b) w okręgach wielomandatowyc – wyborca ma tyle głosów ile mandatów jest w danym
okręgu (Turcja)
2. większości absolutnej – okręgi jednomandatowe, kandydat musi mieć poparcie ponad
50% głosujących w okręgu. Jeśli nikt nie uzyska 50% to są dwie odmiany:
a) system powtórnego głosowania (run-off ballot) – przeprowadza się druga turę gdzie
stają dwaj najlepsi (prezydent we Francji, parlament w Austrii, Holandii)
b) system alternatywnego głosowania (alternative vote) – wyborca wskazuje swoje
preferencje na temat innych kandydatów
3. semiproporcjonalny (zwany systemem SNTV) – wyborca ma jeden głos, okręgi
wielomandatowe
4. systemy proporcjonalne – dwa typy
a) system list partyjnych – partie a nie wyborcy, zachowują pełną kontrolę nad
uszeregowaniem preferencji dla kandydatów na liście
b) system STV (the single transferable vote) – nie opisali
Formuły liczenia głosów
docsity.com
