Pobierz Systemy wyborcze w Ameryce Łacińskiej - Notatki - Politologia i więcej Notatki w PDF z Politologia tylko na Docsity!
- Systemy wyborcze w AŁ
ARGENTYNA
Zgodnie z postanowieniami Konstytucji Argentyny z roku 1853 parlament argentyński – Kongres składa się z dwóch izb: Izby Deputowanych i Senatu. Kadencja Izby Deputowanych trwa cztery lata, z tym, że co dwa lata następuje wybierana jest połowa deputowanych, zaś kadencja Senatu 6 lat i co dwa lata odnawiana jest 1/3 jego składu. Art. 45 stanowi, że deputowani wybierani są bezpośrednio przez lud w prowincjach oraz stolicy, które stanowią okręg wyborczy (łącznie 24 okręgi). Liczbę deputowanych określa norma przedstawicielska głosząca, że jeden reprezentant przypada na trzydzieści trzy tysiące mieszkańców (obecnie jest ich 257). Dodatkowy mandat pojawia się dopiero gdy nadwyżka mieszkańców osiągnie liczbę co najmniej szesnaście tysięcy pięćset. Senatorowie wybierani są natomiast bezpośrednio w okręgach trzymandatowych utworzonych w każdej prowincji oraz w mieście Buenos Aires. Art. 54 konstytucji rozstrzyga o zastosowaniu w wyborach do Senatu systemu listy niezupełnej, polegającego na tym, że partia która uzyska największą ilość mandatów w okręgu uzyskuje dwa mandaty senatorskie, natomiast trzeci mandat przypada partii, która uzyskała kolejną liczbę głosów w okręgu. Regulacje konstytucyjne dotyczące systemu wyborczego zostały uregulowane w Kodeksie Wyborczym z roku 1983. O ile w odniesieniu do wyborów senacki w zasadzie powtarza postanowienia Konstytucji, o tyle w konstruuje ona system wyborczy do izby niższej. W wyborach tych głosowanie odbywa się na listy partyjne, a podział mandatów pomiędzy poszczególne listy odbywa się tutaj w okręgach w oparciu o klasyczny system d’Hondta, polegający na tym, że wyniki wyborcze uzyskane przez poszczególne listy dzieli się przez kolejne liczby naturalne począwszy od 1, a następnie szereguje się tak uzyskane ilorazy wyborcze i kolejno poczynając od największego przyporządkowuje się do nich mandaty w ilości równej ilości mandatów do obsadzenia w danym okręgu (w okręgach wybiera się od 2 do 35 deputowanych). W ten sposób partia uzyskuje tyle mandatów ilu jej ilorazom przyporządkowane zostały mandaty. Aby jednak partycypować w podziale mandatów konieczne jest przekroczenie przez partię progu wyborczego. Obowiązuje on jednak nie na poziomie całego kraju, a w okręgu wyborczym, gdzie niezbędne jest uzyskanie ilości głosów co najmniej równej 3 %-om wszystkich wyborców w okręgu ujętych w spisie wyborców.
System d’Hondta tradycyjne sprzyja silnym ugrupowaniom politycznym. nie inaczej sytuacja wyglądała w Argentynie. Praktycznie rywalizacja wyborcza ograniczała się do rywalizacji dwóch ugrupowań: peronistów skupionych w Partii Sprawiedliwości (Partido Justicialista) i opozycyjnego Sojuszu, o charakterze centrolewicowym, którego trzon stanowiła Obywatelska Unia Radykalna (Union Civica Radical). Znaczenie pozostałych ugrupowań było marginalne, choć trzeba podkreślić, że istnieją ugrupowania uzyskujące poszczególne mandaty wyłącznie w pojedynczych okręgach. Z partii o zasięgu
ogólnokrajowym warto wspomnieć o trzech: Biegunie Socjalnym (Polo Social) , Zjednoczonej Lewicy (Izquierda Unida) i ARI (Alternativa por una Republica de Iguales). Nie wiadomo jednak jak będzie wyglądał system partyjny po najbliższych wyborach, gdyż po kryzysie rządowym z roku 2001 w zasadzie nie sposób przewidzieć wynik tych wyborów. W zasadzie wszystkie ugrupowania znajdują się obecnie w potężnym kryzysie, może z wyjątkiem peronistów, choć trzeba podkreślić, że walki o władzę w ramach tej partii mogą zakończyć się jej rozbiciem, tym bardziej, że faworyt wyborów prezydenckich wywodzący się z tego ugrupowania prawdopodobnie wystartuje z własną lista wyborczą.
BOLIWIA
Konstytucja Boliwii z 1967 roku przesądziła o zastosowaniu w wyborach systemu proporcjonalnego do Izby Deputowanych i specyficznego systemu większościowego do Senatu. Szczegółowe uregulowanie systemu wyborczego do parlamentu boliwijskiego zawarte zostało w ustawie wyborczej z roku 1991 roku. W wyborach do izby wyższej – Senatu – w każdym departamencie obsadzane są po trzy mandaty. System wyborczy do 27 osobowego Senatu jest jednak niezwykle interesujący. Głosowanie odbywa się na listy wyborcze partii politycznych lub ich koalicji, baz możliwości dokonywania preferencji w ramach tych list. Lista, która uzyska największą liczbę głosów spośród pozostałych list obsadza dwa mandaty w okręgu. Jak widać wystarczy do tego względna większość głosów. Trzeci mandat obsadzany jest przez ugrupowanie, które uzyskało drugi w kolejności wynik wyborczy. Izba Deputowanych kreowana jest w oparciu o klasyczny system proporcjonalny. 130 mandatów podzielonych zostało pomiędzy 9 okręgów wyborczych, którymi są poszczególne departamenty. W każdym z nich wybieranych jest od 7 do 28 deputowanych. System alokacji mandatów oparty jest na klasycznej metodzie St. Lague, czyli liczbę ważnie uzyskanych głosów dzieli się przez kolejne liczby nieparzyste (pierwszym dzielnikiem jest jeden), a następnie uzyskane w ten sposób ilorazy przypisane do poszczególnych list szereguje się w ilości równej ilości mandatów. Ilorazy te oznaczają mandaty uzyskane przez poszczególne ugrupowania.
Efekt zastosowania powyższego systemu wyborczego powoduje odmienne skutki w wyborach do obu izb parlamentu. O ile system wyborczy do Senatu zdecydowanie wzmacnia najsilniejsze ugrupowanie (ugrupowania) polityczne, o tyle system wyborczy do Izby Deputowanych powoduje efekt odmienny. Metoda St. Lague sama w sobie sprzyja już ugrupowaniom średnim. dodatkowo znaczna liczba mandatów obsadzanych w poszczególnych okręgach (w większości jest to kilkanaście mandatów) powoduje rozbicie parlamentu i chyba największą, obok Brazylii, liczbę ugrupowań w parlamencie. Teoretycznie podział miejsc w izbie niższej powinien odpowiadać poparciu uzyskanemu przez poszczególne stronnictwa polityczne, jednakże w praktyce wygląda to nieco inaczej. Przykładowo w wyborach w roku 2002 dwie listy wyborcze otrzymały podobne poparcie, a mianowicie centrowa koalicja Narodowego Ruchu Rewolucyjnego ( Movimiento Nacionalista Revolucionario, MNR) i Ruchu Wolnej Boliwii ( Movimiento Bolivia Libere ,
Również losowanie decyduje o przyznaniu mandatu, w sytuacji gdy kandydaci z jednej listy otrzymają równą liczbę głosów.
Skonstruowany w powyższy sposób system wyborczy, który de facto zapewnia znaczną nadreprezentację ugrupowaniom o mniejszym niż najsilniejsze poparciu wyborców oraz zasiadanie osób nie pochodzących z wyborów powszechnych w Senacie, z reguły wywodzących się jeszcze spośród przedstawicieli ex-reżimu, pozwala na skuteczne trwanie tego, jakże nieracjonalnego, sposobu obsady mandatów w parlamencie. Pamiętać bowiem trzeba, że system ten, powstały jeszcze w fazie przechodzenia Chile na drogę przemian demokratycznych nie ma w zasadzie swojego odpowiednika w żadnym innym demokratycznym państwie, a jego założenia w zasadzie determinują powstanie dwubiegunowego systemu partyjnego, opartego na koalicjach wyborczych połączonych pozytywną bądź negatywną oceną reżimu Pinocheta. Znamienne jest również, że ustawa o głosowaniach ludowych ma charakter ustawy organicznej, dla zmiany której potrzebne jest uzyskanie większości 4/7 ogółu członków każdej z izb, co dodatkowo chroni najsilniejsze ugrupowanie opozycyjne. Szczególnie jaskrawo uwypuklić cechy systemu może analiza wyników wyborów do Izby Deputowanych w poszczególnych okręgach. W wyborach parlamentarnych w Chile, od czasu powrotu na drogę demokracji, tak naprawdę liczą się dwie siły polityczne: Porozumienie Partii na rzecz Demokracji ( Concertacion de Partidos por la Democracia ) oraz Sojusz dla Chile ( Alianza por Chile ). W wyborach w roku 1993 koalicje te uzyskały odpowiednio 55,4 % i 36,7 % głosów przy czym rozkład mandatów był następujący: 70 dla La Concertacion i 50 dla Sojuszu. Jednakże, gdyby do liczby głosów uzyskanych przez La Concertacion dodać głosy, które padły na mniejsze ugrupowania lewicowe uzyskałaby ona aż 9 dodatkowych mandatów, kosztem prawicy. Widać więc wyraźnie nadreprezentację słabszego ugrupowania spośród obu najsilniejszych. Niezbędne jest jednak podkreślenie, że już w kolejnych wyborach w roku 1997, jak w ostatnich wyborach parlamentarnych w roku 2001, podział miejsc w izbie niższej odpowiadał już rzeczywistemu poparciu obu koalicji, co jednak nie przesądza o adekwatności zastosowanego systemu.
MEKSYK
Obowiązujący obecnie w tym kraju system wyborczy do parlamentu należy do jednych z najbardziej oryginalnych. Stworzony został on jeszcze w czasach kiedy w Meksyku funkcjonował jeszcze system partii dominującej, którą była Partia Rewolucyjno- Instytucjonalna ( Partido Revolutionario Institucional , PRI). Uzasadnieniem dla takiego kształtu prawa wyborczego miało być zapewnienie reprezentacji politycznej partiom opozycji, choć trzeba podkreślić, że PRI zapewniała sobie niejednokrotnie większą liczbę głosów metodami nie do końca demokratycznymi, z fałszowaniem wyników wyborów włącznie. Wracając do systemu wyborczego, zarówno wybory do Senatu jak i Izby Deputowanych mają charakter mieszany. W liczącej 500 deputowanych izbie niższej, 300 z
nich wybieranych jest w jednomandatowych okręgach wyborczych w systemie jednoturowym. Do uzyskania mandatu potrzeba więc uzyskać zwykłą większość głosów. Pozostałe 200 mandatów obsadzane jest w pięciu okręgach wielomandatowych oparciu o system proporcjonalny. Jest to jednak system specyficzny. Podział mandatów jest dokonywany w oparciu o współczynnnik wyborczy ustalony poprzez podzielenie listy głosów ważnych przez liczbę 200 mandatów odsadzanych według systemu proporcjonalnego. Następnie głosy oddane na partie w okręgu dzieli się przez powyższy współczynnik i w ten sposób uzyskuje się liczbę mandatów uzyskanych przez partię w okręgu. Pozostałe mandaty przyznawane są partiom politycznym według zasady największej reszty. Ponadto, aby uczestniczyć w takim podziale mandatów niezbędne jest przekroczenie progu wyborczego, czyli uzyskanie co najmniej 2 % głosów w skali kraju. Ponadto żadna z partii nie może uzyskać więcej niż 300 mandatów w izbie niższej oraz nie może posiadać procentowo większej liczby mandatów niż procentowo uzyskane poparcie w wyborach powiększone o 8 punktów procentowych. Powyższe rozwiązanie ma na celu ograniczenie możliwości zdobycia mandatów przez ugrupowanie o niskim poparciu społecznym oraz przez ugrupowania o charakterze lokalnym. Podkreślić też trzeba, że klauzule zaporowe nie są mechanizmem często stosowanym w krajach Ameryki Łacińskiej (częściej stosuje się wymogi minimalnej liczebności partii politycznych już w fazie rejestracji list wyborczych). W wyborach do Senatu większość członków tej izby (96) wybierana jest w okręgach trzymandatowych. Obowiązuje tu system podobny do systemu boliwijskiego, czyli najsilniejsze ugrupowanie w okręgu zdobywa dwa mandaty, a trzeci przypada ugrupowaniu, które zdobyło kolejną liczbę głosów. Pozostałe 32 mandaty dzielone są proporcjonalnie w okręgu wielomandatowym, którym jest cały kraj.
Powyższe zasady alokacji mandatów spowodowały znaczny spadek ilości partii politycznych uzyskujących miejsca w parlamencie. Jeszcze w poprzednich wyborach w roku 1997 było to 5 ugrupowań, a w ostatnich w roku 2000 już tylko 3. Realnego kształtu nabrały również wspomniane publicznie zapewnienia, ze wprowadzenie systemu mieszanego służyć ma wzmocnieniu roli odgrywanej przez partie opozycyjne wobec PRI. Właśnie dzięki systemowi mieszanemu wybory z roku 2000 zapewniły sukces opozycji. Najwięcej mandatów w Izbie Deputowanych (224) zdobył Sojusz na rzecz Zmian ( Alianza por Cambio , AC), który uzyskał 38, 2 % głosów, podczas gdy PRI tylko 210 i 36,9 % głosów, a druga z partii opozycyjnych – Sojusz dla Meksyku ( Alianza por Mexico , AM) – 66 mandatów przy 18,7 % głosów. Stało się to pomimo tego, iż w większości okręgów jednomandatowych sukces odniosła PRI. Podobnie było w wyborach do Senatu, gdzie dzięki temu, że większość miejsc obsadzana jest w wyborach większościowych wygrała PRI (60 mandatów), przed AC (51) i AM (17), pomimo tego, że AC uzyskał ponad 1,5 punktu procentowego głosów więcej Sukces opozycji tym istotniejszy, że to jej kandydat wygrał wybory prezydenckie, czy praktycznie zakończył dziesiątki lat rządów PRI.
