Sztuka starożytnej Grecji. Okresy, najważniejsze zabytki, rzeżby, wazy greckie, Prezentacje z Storia Dell'arte

Pobierz Sztuka starożytnej Grecji. Okresy, najważniejsze zabytki, rzeżby, wazy greckie i więcej Prezentacje w PDF z Storia Dell'arte tylko na Docsity!

Sztuka grecka

Właściwa sztuka starożytnej Grecji powstała między XI w. a I w. p.n.e.

Okres XI - X w. p.n.e. to faza przejściowa do sztuki archaicznej. Styl archaiczny (IX - połowa VI w. p.n.e.): to rozwój rzeźby dwóch stylów (dorycki - surowy i joński o bardziej miękkim modelunku), oraz malarstwa wazowego czarnofigurowego i rzemiosła artystycznego.

Okres klasyczny (V-IV w. p.n.e.): rozwinęła się rzeźba oddająca ruch (Myron Dyskobol), monumentalny majestat (posągi Zeusa i Ateny Fidiasza), rzeźba figuralna w brązie (Woźnica delficki). Monumentalne malarstwo ścienne (Polignot, Mikon). Rozwój wazowego malarstwa czerwonofigurowego (styl swobodny). Dokonała się synteza porządków doryckiego i jońskiego, pojawiła się głowica koryncka (koryncki porządek), powstały nowe typy budowli (teatr, gimnazjon). Poliklet opracował kanon postaci ludzkiej (Doryforos) i zastosował kontrapost. Pod koniec okresu (koniec V w. p.n.e.) wyróżnić można tzw. styl mokrych szat (Nike zawiązująca sandał).

Okres hellenizmu (330 - 30 p.n.e.): rzeźba o wysokim poziomie łączyła umiejętności techniczne z kontrapostem, ruchem i naturalizmem. Okres ten pozwolił na upowszechnienie osiągnięć sztuki greckiej w całym basenie Morza Śródziemnego i krajach ościennych.

Apollo z Tenei

Jest to jeden z najlepszych przykładów archaicznej

rzeźby szkoły korynckiej. Posąg powstał

najprawdopodobniej w latach 560-550 p.n.e.

Przedstawia on nagiego Apollina w postawie

stojącej, z opuszczonymi rękami i z wysuniętą

lewą nogą. Jego proporcje charakteryzuje

wysmukłość, a kontury opracowane są w sposób

sprawiający wrażenie pewnej miękkości

i płynności, co mogło wynikać zapewne z techniki

brązowniczej, do której stosowano gliniane formy.

Pozwala to przypuszczać, że autor pracował

głównie w tej właśnie technice. Zarówno

w traktowaniu włosów, jak i rysów twarzy

wyraźnie widać wpływy Wschodu. Na twarzy

widoczny jest archaiczny uśmiech.

Moschoforos

Moschoforos to mężczyzna niosący młodego byczka na ramionach. Najbardziej znanym przykładem tego typu przedstawienia jest rzeźba znaleziona na Akropolu w Atenach i przypisywana Fajdimosowi, a powstała najprawdopodobniej w latach 570-560 p.n.e. Posąg wykonany jest z marmuru. Mężczyzna owinął sobie byczka wokół karku i trzyma go rękami za nogi, które niemal krzyżują się na piersiach. Obie postacie tworzą zwartą całość, co podkreślone zostało właśnie układem rąk człowieka i nóg zwierzęcia. Tors mężczyzny jest odsłonięty rozchylonymi fałdami chitonu. Relief tkaniny jest płytki, ledwie dostrzegalny. Sama rzeźba jest ponadnaturalnej wielkości, co dodaje kompozycji pewnego metafizycznego monumentalizmu. Uderza także wyraz rozradowanej twarzy człowieka z wielkimi, okrągłymi oczami. Jest to dobry przykład tzw. uśmiechu archaicznego.

Kora, sztuka grecka archaiczna, 510 r. p.n.e., praca Chiana, Ateny

Rzeźba w okresie greckiego klasycyzmu

W I połowie V wieku p.n.e. rozpoczęła się w Grecji epoka klasyczna,

czyli epoka szczytowego rozwoju sztuki.

W epoce tej rzeźbiarze greccy komponowali postacie ludzkie tak, aby

patrząc na nie widz mógł wyczuwać tkwiący w nich jakby uśpiony

potencjał ruchu, wewnętrzną dynamikę. Efekt ten osiągali przez

niezwykle staranne modelowanie, oparte na znajomości ciała ludzkiego

i obserwacji człowieka w ruch, a dzięki atletyce - gry mięśni w chwili

największego napięcia.

Wyznacznikami klasycznej rzeźby greckiej stały się dzieła trzech

mistrzów: Myrona, Polikleta i Fidiasza. Ich prace znane są głównie

z późniejszych rzymskich kopii, gdyż oryginały, wykonane głównie

z brązu, nie zachowały się.

Najsłynniejsza chyba rzeźba

Myrona przedstawiająca atletę.

Powstała najprawdopodobniej

we wczesnym okresie

twórczości tego artysty.

Sportowiec jest przedstawiony

tuż przed wyrzuceniem dysku.

Ramiona tworzą jak gdyby część

okręgu, zaś głowa pochylona ku

przodowi akcentuje oś symetrii

ciała przebiegającą równolegle

do lewej nogi zgiętej w kolanie,

dotykającej dużym palcem

ziemi. Ukazany jest zatem

moment chwilowego spoczynku

między dwoma ruchami.

Obrotowość jest jednak pozorna

i rzeźbę można oglądać tylko

z jednego punktu.

Doryforos Polikleta

Posąg wys. 2,12 m, przedstawiający stojącego mężczyznę, wykonany przez Polikleta ok. 440 r. p.n.e. Doryforos opierał ciężar ciała na prawej nodze; lewa pozostawiona w tyle dotykała ziemi zaledwie czubkami palców. Prawej nodze dźwigającej odpowiadała uniesiona lewa ręka, niosąca oszczep oparty na ramieniu. Podobnie, w myśl zasady przeciwieństw, opuszczona lewa ręka odpowiadała cofniętej lewej nodze. Ścisła zależność układu poszczególnych części ciała tworzy harmonijną całość. Twórca wprowadził tutaj w życie założenia, jakie wyłożył w swoim dziele teoretycznym. Posąg jest pełen życia; widać zupełnie nową koncepcję symetrii rytmicznej, będącą zaprzeczeniem wzorów archaicznego frontalizmu. Jednak w dalszym ciągu przeznaczony był do oglądania tylko en face. Jak w innych przypadkach rzeźby greckiej, tak i w tym przypadku wszelkie badania utrudnione są przez fakt, iż zachowała się ona jedynie w późniejszych kopiach. Uważa się także, że posąg cesarza Augusta stojący przy Prima Porta w Rzymie był wzorowany na Doryforosie. Dodano jedynie głowę cesarza i pancerz, co do reszty naśladując dzieło Polikleta.

Ciało tego młodzieńca zostało przedstawione zgodnie ze sformułowanymi przez Polikleta matematycznymi proporcjami, które nazywa się kanonem. W kanonie Polikleta najmniejszą miarą - modułem całej kompozycji była szerokość palca. Typowe, według artysty, proporcje ciała ludzkiego oparte na wielokrotności modułu - przedstawiały się następująco: stopa stanowiła 1/6 część wysokości ciała, głowa 1/8, twarz i długość dłoni od przegubu 1/10.

Afrodyta z Knidos

Jest to jedno z najsłynniejszych dzieł Praksytelesa. Bogini została przedstawiona w momencie, kiedy przed zanurzeniem się kąpieli lewą ręką odkłada na naczynie wodą swoją szatę, prawą ręką zasłaniając łono. Ten naturalny i spontaniczny gest harmonizował całą postawą posągu, po którym nie znać żadnego zawstydzenia przed odsłonięciem nagiego ciała. Posąg skomponowany jest przestrzennie: bogini jak gdyby wychyla się z hipotetycznej płaszczyzny reliefu. Wiele trudu zajęło badaczom zrekonstruowanie pierwotnego wyglądu całego posągu, znamy go bowiem jedynie z kopii i naśladownictw, z których żadna nie oddaje w całości pierwotnego układu rzeźby. Szczególne zainteresowanie wzbudziła jej głowa. Kopia głowy tego posągu, wykonana w II w. p.n.e. daje pojęcie o artystycznej finezji artysty widocznej w czystości rysunku profilu i owalu twarzy i miękkości modelunku, który nadał twarzy cechy idealne, równocześnie zachowując jego zmysłowy charakter.

Lizyp – odpoczywający Ares

Nowatortwo ujęcia tematu polega tu na tym, że bóg wojny został przestawiony jako zamyślony młody mężczyzna, siedzący na skale, o nią oparta jest tarcza, w ręce trzyma miecz, którego rękojeść jest zakończona głownią w kształcie lwiej głowy. U stóp boga wojny baraszkuje młodziutki Eros, bóg miłości.

Wyraz twarzy boga wojny, głębokie osadzenie oczu i układ rozrzuconych kędzierzawych włosów.

Auryga (Woźnica z Delf)

Jest to naturalnej wielkości brązowy posąg znaleziony w Delfach ukazujący młodego mężczyznę. Posąg powstał w kręgu Pitagorasa z Region około 475 r. p.n.e. Widać w nim wyraźną dysproporcję między długimi nogami a niedużą głową. Jest ona wynikiem świadomego działania, konsekwencją usytuowania posągu, jedynej zachowanej do dzisiaj części pomnika całej grupy. Woźnica stał bowiem pierwotnie na wozie, który zakrywał dolną partię jego ciała. Cała kompozycja składała się z kwadrygi (powozu zaprzężonego w cztery konie), woźnicy i właściciela zaprzęgu, nominalnego zwycięzcy - Polyzalosa, brata władcy Syrakuz. Kształt głowy woźnicy o zaokrąglonej, nisko sklepionej czaszce zapowiada wzory, wedle których kształtowano głowy okresu klasycznego. Twarz jest wydłużona, zupełnie odmienna od kwadratowych głów Tyranobójców oraz od głów peloponeskich.

Sławny posąg Hermesa z małym Dionizosem

Posąg ukazuje młodzieńczego boga nagiego; odrzucona chlamida przerzucona jest przez pień drzewa, o które stojący bóg się wspiera lewym łokciem; na także lewej ręce Hermes trzyma maleńkiego Dionizosa, zabawiając go trzymanym w prawej ręce winnym gronem. W posągu brakowało: dolnej partii nogi i ręki prawej.

Rzeźba urzeka doskonałością wykonania, przede wszystkim delikatnym modelunkiem ciała, jakby zniewieściałego, o wygładzonej powierzchni, która silnie kontrastuje z zawieszoną obok chlamidą, potraktowaną zupełnie odmiennie. Wyczuwa się jej ciężar, mięsistość i miękkość, co artysta osiągnął przez zróżnicowanie głębokości fałdów.

Apollo Belwederski Rzeźba dłuta Leocharesa przedstawiająca Apollina w momencie jego zejścia na ziemię. Ciężar ciała opiera się na prawej nodze, głowa odwrócona jest w lewo, w kierunku wyciągniętej ręki. Jej rysy są perfekcyjne i zimne, a wyraz twarzy spokojny i zdecydowany. Bóg ubrany jest w płaszcz (chlamidę), który jednak zasłania mu jedynie plecy, a owinięta wokół lewej dłoni tworzy jak gdyby tło dla całej postaci. Posąg znany jest jedynie z kopii i wciąż odzywają się głosy podające w wątpliwość jego autorstwo.