Tablice statystyczne, metody graficzne - Notatki - Statystyka - Część 1, Notatki z Statystyka, statystyka opisowa

Pobierz Tablice statystyczne, metody graficzne - Notatki - Statystyka - Część 1 i więcej Notatki w PDF z Statystyka, statystyka opisowa tylko na Docsity!

Tablice statystyczne oraz metody graficzne jako

narzędzie opisu i prezentacji danych statystycznych

oraz wyników badań.

Spis treści

1. Wstęp 3 1.1 Statystyka: definicja, działy statystyki............................................................................................. 2.1 Statystyka opisowa: definicja, techniki............................................................................................
2. Tablice statystyczne 2.1 Definicja........................................................................................................................................... 2.2 Zastosowanie tablic statystycznych.................................................................................................. 2.3 Technika sporządzania tablic statystycznych................................................................................... 2.4 Rodzaje tablic statystycznych...........................................................................................................
3. Graficzna prezentacja danych statystycznych 14 3.1 Wykres: definicja............................................................................................................................ 3.2 Istota i zadania wykresów............................................................................................................... 3.3 Metody budowy wykresu................................................................................................................ 3.4 Rodzaje wykresów..........................................................................................................................

Spis tablic

1. Tablica 1...............................................................................................................................................
2. Tablica 2- Pracownicy według grup, średnich płac i zróżnicowania płac w zakładzie X w styczniu 1970 r........................................................................................................................................................
3. Tablica 3- Liczba rozwodów w poszczególnych latach.......................................................................
4. Tablica 4- Członkowie gospodarstw domowych według choroby, ograniczenia zdolności (w%) .....
5. Tablica 5-Zatrudnienie w gospodarce według wysokości płacy miesięcznej w październiku 2006 r......................................................................................................................................................
6. Tablica 6- Zatrudnienie przedstawicieli władz publicznych-wyższych urzędników i kierowników według wysokości płacy miesięcznej w październiku 2006 r................................................................
7. Tablica 7- Gospodarstwa według możliwości zakupu przepisanych na receptę lub zalecanych leków( w %)............................................................................................................................................
8. Tablica 8- Placówki gastronomiczne w turystycznych obiektach zbiorowego zakwaterowania w 2006 r......................................................................................................................................................
9. Tablica 9 - Wykonanie norm i płace tokarzy PZM za I półrocze 1972 r...........................................

Spis wykresów

1. Wykres 1- Dziewczęta w wieku od 13 do 16 lat podejrzane o popełnienie przestępstw i czynów karalnych.................................................................................................................................................
2. Wykres 2- Zatrudnienie w gospodarce według wysokości płacy miesięcznej w październiku 2006 r......................................................................................................................................................
3. Wykres 3- Zmiany w strukturze ludności ustabilizowanej według wieku w zależności od współczynnika rozwoju pokoleń R=4,0; 3,0; 2,0; 1,5; 1,0; śmiertelność stała 70,2 roku......................
4. Wykres 4- Struktura niepełnosprawnych kobiet w 2002 r.................................................................
5. Wykres 5- Ofiary przemocy domowej ustalone podczas przeprowadzania interwencji domowych na 10 tys. ludności ......................................................................................................................................
6. Wykres 6- Osoby korzystające z usług zdrowotnych w 2006 r. ( w % ogółu ludności )...................
7. Wykres 7- Udział źródeł energii w ogólnej produkcji energii w latach 1860-2000...........................
8. Wykres 8- Struktura wykształcenia dla różnych płci według ankiety przeprowadzonej w 1997 r....
9. Wykres 9- Udzielone noclegi w hotelach i motelach według miesięcy w 2006 r..............................
10. Wykres 10- Wskaźnik wypadkowości według płci i województw w 2002 r...................................
11. Wykres 11- Struktura płci na świecie w 2002 r................................................................................

Tablice statystyczne

Tablica statystyczna jest formą uporządkowania danych liczbowych dotyczących jednej lub więcej zbiorowości według przyjętych kryteriów. Elementami składowymi tablicy statystycznej są:

*numer *tytuł *właściwa treść tablicy *objaśnienia *źródło

Zastosowanie tablic statystycznych

Tablice statystyczne wykorzystywane są w wielu naukach, jak również w działalności praktycznej do różnych celów. Najczęściej jednak stosowane są do prezentacji zebranego i opracowanego materiału statystycznego, do upowszechniania i popularyzowania wyników badania, do ujawniania i przedstawiania prawidłowości, tendencji, powiązań, zależności, koncentracji oraz innych ważnych właściwości badanych zbiorowości lub zjawisk.

Technika sporządzania tablic statystycznych

Istnieją pewne ustalone reguły, których należy przestrzegać, aby tablica osiągnęła zamierzony cel.

Tytuł Ma on za zadanie jasno i zwięźle określić przedmiot i cel tablicy. Tytuł tablicy powinien informować, co ona zawiera, jakiego okresu i jakiego terytorium geograficznego dotyczą przedstawione dane, krótko mówiąc: co, kiedy i gdzie. Tytuł powinien być możliwie krótki, długi tytuł jest bowiem „nieczytelny”. Gdy zachodzi konieczność dania dłuższego tytułu, lepiej jest wówczas dać tytuł i podtytuł. Jeżeli wszystkie dane w tablicy są wyrażone w jednakowych jednostkach miary (tonach, kilometrach itp.) można je podać w tytule.

Kolumny i wiersze tablicy Muszę być one tak ułożone, aby łatwo można było z niej czerpać potrzebne dane i aby czytelnik mógł wyciągnąć właściwe wnioski. Należy zawsze dążyć do większej liczby wierszy niż kolumn, bo w przeciwnym bowiem razie otrzymamy tablicę bardzo szeroką, o niewygodnym formacie. Istnieją obowiązujące ogólne prawidła których stosowanie uzależnione jest od celu, jakiemu ma służyć tablica, a z którego wynika kolejność kolumn i wierszy. Istnieje wiele możliwych kolejności.

Najczęściej stosowanymi są: a) kolejność wielkości rosnących, np. gospodarstwa rolne o powierzchni ogólnej w ha:

0,1-05 3-5 10- 0,5-2 5-7 14- 2-3 7-10 20 i więcej b) porządek geograficzny, np. podając województwa podaje się najpierw warszawsko-stołeczne , a następnie województwa w kolejności alfabetycznej. c) kolejność chronologiczna, gdy podajemy dane historyczne, np.1945, 1946, 1947 itd. d) kolejność przyczynowa, np. wielkości przewidywane w planie, wielkości osiągnięte w liczbach bezwzględnych, procent wykonania planu. e) kolejność zwyczajowa, np. mężczyźni, kobiety, dzieci.

U góry kolumny musimy zamieścić tytuł określający, co zawiera dana kolumna. Szerokość kolumny i rodzaj czcionek tytułu zależne są od wielkości liczb w kolumnie. Im więcej cyfr mają liczby , tym szersza musi być kolumna. Gdy liczby są mało- cyfrowe ,a tytuł kolumny musi być długi, należy go umieścić w paru wierszach. Często kilka kolumn, z których każda ma swój podtytuł, łączy się wspólnym tytułem nad tymi kolumnami, np. :

Tytuły wierszy nie podlegają specjalnym ograniczeniom, jeśli chodzi o długość tekstu. Zwykle stosuje się dla nich czcionki takie, jakimi są drukowane liczby w wierszu.

Rozmieszczenie danych w tablicy Stanowi ono również sprawę bardzo istotną. Liniowanie pionowe tablicy w zasadzie jest konieczne, oddziela ono bowiem liczby sąsiadujących ze sobą kolumn, jednak wtedy, gdy tablica jest wykonywana na maszynie do pisania, a kolumn mamy niedużo, liniowanie można pominąć. Aby ułatwić odnalezienie potrzebnych danych w tablicy lub, aby wydzielić pewne kwestie, stosuje się różne rodzaje linii: pojedyncze i podwójne, cieńsze, grubsze itp. Liniowania poziomego nie stosuje się. Wyjątek stanowi przypadek, gdy w tablicy podsumowuje się kolumny. Natomiast wówczas, gdy liczba wierszy zawartych w tablicy jest duża, bardzo wskazane jest zrobić, co piąty wiersz nieco większy odstęp, co znakomicie ułatwia odnajdywanie potrzebnych danych w poszczególnych kolumnach. Gdy dane w tablicy obejmują 12 miesięcy, większy odstęp robi się co trzeci wiersz (co kwartał). Sumę danych kolumn zwykle umieszcza się u dołu, sumę wiersza z prawej strony, co ułatwia sprawdzenie sumowania. Gdy chodzi jednak o ułatwienie odczytania danych

Plan

Osiągnięcia W liczbach bezwzględ- nych

Wykonanie w % planu

4. oparte na liczbach absolutnych i względnych,
5. analityczne. Tablice robocze i wynikowe Tablice robocze są narzędziem grupowania i zliczania danych szczegółowych. W tablicy roboczej należy uwzględnić co najmniej tyle pól (kratek), ile wynosi iloczyn wariantów badanych cech. Opracowując materiał statystyczny przenosimy dane z kwestionariusza, ankiety lub innego dokumentu na odpowiednie kratki tablicy roboczej, następnie dane te zliczamy i w formie liczbowej umieszczamy w tablicy wynikowej. Tablica robocza jest również powszechnie wykorzystywana do przetwarzania danych szczegółowych na dane ogólne lub danych ilościowych na jakościowe itp.

Przykład: Załóżmy, że chcemy przedstawić w tablicy średnie płace oraz zróżnicowanie płac poszczególnych grup zatrudnionych w zakładzie X, dysponujemy natomiast informacjami dotyczącymi struktury zatrudnionych według grup i wysokości płac.

Tablica 1

Tablica robocza

Płace w zł od-do

Środki przedziałów

Fundusz płac obliczony jako iloczyn środków przedziałów i liczby zatrudnionych

robotników

pracowników inżynieryjno- technicznych

pracowników administracyjno- biurowych

pracowników straży ogółem Ogółem 1000- 1200- 1500- 2000- 3000- 5000- Średnia płaca

x 1100 1350 1750 2500 4000 7500 x

1630000 22000 40500 157500 1250000 160000

2397

319750

8750 65000 156000 90000 3890

135500

6750 26250 60000 20000 22500 2606

53250

6750 17500 25000 4000

2048

2138500 22000 54000 210000 1400000 340000 112000 2545

W celu uzyskania potrzebnych informacji musimy uprzednio przetworzyć w tablicy roboczej posiadane dane, aby uzyskać parametry charakteryzujące płace średnie i rozproszenie płac. Na podstawie obliczonych funduszów płac i liczby zatrudnionych w poszczególnych grupach obliczamy średnie płace w formie ilorazów. Gdyby średni poziom płac charakteryzowano np. za pomocą mediany, a nie średniej arytmetycznej, wówczas oczywiście przetworzenie danych zawartych w tablicy 1 przebiegałoby inaczej. Tablica 2 jest tablicą wynikową i opracowana została na podstawie tablicy 1 i szeregu tablic roboczych.

Tablica 2

Pracownicy według grup, średnich płac i zróżnicowania płac w zakładzie X w styczniu 1970 r. Grupa pracowników Średnia płaca w zł Żróżnicowanie płac w zł(odchylenie przeciętne)

Ogółem Robotnicy Pracownicy inżynieryjno-techniczni Pracownicy administracyjno-biurowi Pracownicy straży

2545 2397 3890 2606 2048

471 316 1152 833 498 Źródło: Obliczono na podstawie danych z tablicy 1.

Tablice robocze wykorzystywane zarówno do grupowania, jak i przetwarzania danych nie muszą być szczegółowo opisywane. W wielu przypadkach wystarczy naszkicować makietę tablicy roboczej. Jest ona bowiem wykorzystywana w zasadzie wyłącznie przez osobę lub osoby opracowujące tablice wynikowe. Należy starać się, aby wszystkie dane szczegółowe uogólnione w tablicy roboczej zostały ujęte w tablicy lub tablicach wynikowych. Tablica wynikowa zawiera uogólnione informacje, które można było wydobyć z tablic roboczych, z surowego materiału statystycznego lub z innych tablic statystycznych. Tablica wynikowa uzyskana w wyniku grupowania danych statystycznych może stanowić podstawę budowy innych tablic wynikowych, prezentujących wyższy stopień uogólnienia danych.

Tablice proste i złożone Tablice proste opisują badaną zbiorowość lub badane zjawisko według jednej cechy. Tablice złożone opisują badaną zbiorowość lub badane zjawisko według kilku cech. Stąd też tablice złożone prezentują albo zespół szeregów dotyczących różnych zbiorowości lub zjawisk, albo określoną liczbę szeregów zespolonych dotyczących jednej zbiorowości. Łatwo zauważyć, że stopień złożoności tablicy statystycznej jest uwarunkowany liczbą cech lub zjawisk uwzględnionych przy jej budowie. Tablica opisująca zbiorowość według 3 cech jest bardziej złożona niż tablica opisująca tę samą zbiorowość według 2 cech. Z kolei tablica prezentująca 3 powiązane ze sobą zjawiska jest bogatsza od tablicy opisującej 2 powiązane ze sobą zjawiska itd. Tablice statystyczne wykorzystywane przede wszystkim do prezentacji i upowszechniania danych powinny być stosunkowo proste. Tablice będące narzędziem analizy, a więc tablice opisujące relacje, proporcje, współzależności itd. w określonych sytuacjach mogą mieć złożony charakter.

Tablice szczegółowe i ogólne Podział tablic na szczegółowe i ogólne ma charakter względny. Oznacza to, że ta sama tablica przy badaniu małych zbiorowości może być traktowana jako ogólna, a przy badaniu dużych zbiorowości – jako szczegółowa. Na przykład tablica prezentująca ludność gminy według płci i wieku jest tablicą szczegółową w badaniu ludności kraju lub województwa i tablicą ogólną – w badaniu ludności gmin. Dezagregacja przestrzenna badanej zbiorowości jest w tym przypadku maksymalna, bowiem gmina jest najmniejszą jednostką administracyjną kraju. Tablica opisująca produkcję globalną i czystą oraz ich składowe elementy w skali przedsiębiorstwa jest tablicą ogólną, jeżeli przedmiotem badania jest przedsiębiorstwo; jednocześnie jest to tablica szczegółowa, jeżeli badaniem obejmujemy wszystkie przedsiębiorstwa danego zjednoczenia, gałęzie przemysłu lub działu gospodarki narodowej. W tym przypadku dezagregacja przedmiotowa jest maksymalna, gdyż przedsiębiorstwo jest najmniejszą samodzielną jednostką gospodarczą, dla której oblicza się produkcję globalną i czystą. Przy dużej dezagregacji badanych zbiorowości lub badanych zjawisk otrzymujemy tablice szczegółowe, a przy daleko posunietej agregacji - tablice ogólne. Tablice szczegółowe charakteryzują się dużą, a tablice ogólne małą liczbą wariantów cech. Stąd też tablica ogólna może być jednocześnie tablicą szczegółową opisującą drobiazgowo, z punktu widzenia danych cech, prezentowaną zbiorowość lub zjawisko, i odwrotnie – tablica szczegółowa może je opisywać w sposób ogólny, uwzględniający niedużą liczbę wariantów cech ujętych w tablicy.

Przykład:

Tablica 5 Zatrudnienie w gospodarce według wysokości płacy miesięcznej w październiku 2006 r. Płaca miesięczna brutto w zł

Ogółem w % Mężczyźni w % Kobiety w %

1327,07 i mniej 1327,08-1990, 1990,61-2654, 2654,14-3317, 3317,67-3981, 3981,21-4644, 4644,74-5308, 5308,27-5971, 5971,80-6635, 6635,34 i więcej

19, 25, 20, 13, 7, 4, 2, 1, 1, 3,

17, 23, 20, 13, 8, 5, 3, 2, 1, 5,

22, 27, 20, 13, 6, 3, 1, 1, 0, 2,

Źródło: Dane Głównego Urzędu Statystycznego, ” Struktura wynagrodzeń według zawodów w październiku 2006 r. ”, s.188.

Tablica 5 dotyczy wszystkich zatrudnionych w gospodarce według wysokości płacy miesięcznej brutto w październiku 2006 r. , natomiast tablica 6 - wyłącznie przedstawicieli władz publicznych - wyższych urzędników i kierowników. Zatem z punktu widzenia prezentowanej zbiorowości, ogólniejszy charakter ma tablica 5, ale jednocześnie szczegółowiej opisuje strukturę zatrudnionych według wysokości płac, gdyż uwzględniono w niej 10 przedziałów klasowych, a w tablicy 6 – tylko 5.

Tablica 6

Zatrudnienie przedstawicieli władz publicznych-wyższych urzędników i kierowników według wysokości płacy miesięcznej w październiku 2006 r.

Płaca miesięczna brutto w zł

Ogółem w % Mężczyźni w % Kobiety w %

1990,60 i mniej 1990,61-3317, 3317,67-4644, 4644,74-5971, 5971,80 i więcej

45, 33, 11, 4, 5,

40, 33, 13, 5, 6,

49, 34, 10, 3, 3,

Źródło: Dane Głównego Urzędu Statystycznego, ” Struktura wynagrodzeń według zawodów w październiku 2006 r. ”, s.188.

Tablice ogólne i szczegółowe można budować w podwójnym sensie, tzn. dotyczące dużych zbiorowości opisywanych za pomocą małej liczby informacji oraz małych zbiorowości opisywanych za pomocą dużej liczby informacji. Zwykle szczegółowiej opisywane są zbiorowości lub zjawiska w jednostkach gospodarczych lub administracyjnych niższego rzędu ( przedsiębiorstwie, gminie ), ogólniej zaś w jednostkach wyższego rzędu ( ministerstwach, województwach), gdyż w jednostkach niższego rzędu występuje potrzeba bezpośredniego oddziaływania na wszystkie jednostki lub zjawiska, a więc również na jednostki i zjawiska ekstremalne (krańcowe). Tablice ogólne powinny być wzbogacone komentarzem tekstowym, wyjaśniającym metody zastosowane w procesie agregacji i przetwarzania danych szczegółowych na informacje ogólne.

Tablice oparte na liczbach absolutnych i względnych Tablice statystyczne mogą być zbudowane w oparciu o liczby absolutne i względne; bardzo często tablice zawierają oba rodzaje liczb. W tablicach charakteryzujących ogólną liczebność zbiorowości, liczebność jej poszczególnych części, wielkość badanych zjawisk oraz ich wzajemne relacje, korzystamy z liczb absolutnych. Natomiast w tablicach opisujących strukturę

Źródło: Dane Głównego Urzędu Statystycznego, ”Turystyka w 2006 r.”, s.

Tablice analityczne Tablice analityczne są narzędziem wykrywania, poznawania i prezentacji struktury, dynamiki i współzależności badanych zbiorowości lub zjawisk. Budowa formalna tablic analitycznych jest uzależniona od charakteru zbiorowości i celu badania. Inaczej zbudowane są tablice opisujące współzależności cech lub zjawisk, inaczej sezonowość, koncentrację lub strukturę. Nie ma zatem wielu zasad, których znajomość ułatwiałaby konstruowanie tablic. Można jednak stwierdzić, że budując np. tablice korelacyjne należy zachować podobny stopień szczegółowości przedziałów klasowych zmiennej zależnej i zmiennej niezależnej. Opisując np. związek pomiędzy płacą i wydajnością pracy lub pomiędzy technicznym uzbrojeniem pracy żywej i wydajnością pracy należy podzielić obszar zmienności na podobną liczbę przedziałów klasowych. Budując natomiast tablice opisujące sezonowość lub dynamikę badanych zjawisk należy sprowadzić do porównywalności dane statystyczne dotyczące wyodrębnionych okresów.

Przykład:

Tablica 9 Wykonanie norm i płace tokarzy PZM za I półrocze 1972 r.

Wykonanie norm

Płace (x) w zł Razem(ny) Średnie do1000 1000-2000 2000-3000 3000-4000 4000-5000 5000-6000 płace 70- 90- 110- 130- 150- 170- 190-

1 - - - - - - 19 5 - - - - -

• 6 8 6 - - -

  4 13 6 4
• • • 2 5 4 1
• • • • • 1 2 20 11 12 21 11 9 3

1450 2045 2833 3369 3954 4166 5166 Razem(nx) 1 24 20 27 12 3 87 x Średnie wykonanie norm

80 84 120 147,4 167 193 x x

Źródło: M.Cicirko „Statystyczne badanie wykonania norm w Puckich Zakładach Mechanicznych”, praca magisterska napisana w Zakładzie Statystyki Uniwersytetu Gdańskiego w roku akademickim 1972/1973, s.

Dane tablicy 9 ujawniają istnienie dodatniej zależności pomiędzy wykonaniem norm i wysokością zarobków.

Dokonany podział tablic statystycznych jest podziałem umownym; wyodrębnione rodzaje tablic nie wykluczają się wzajemnie, na przykład tablica szczegółowa może być jednocześnie tablicą złożoną, wynikową i analityczną, tablica ogólna może być jednocześnie tablicą prostą i wynikową, itd.

Graficzna prezentacja danych statystycznych

Graficzna prezentacja danych statystycznych oznacza obrazowanie ich za pomocą wykresów. Wykres - jest to graficzna forma przedstawienia zmienności zjawiska, procesu, wielkości, zależności lub jakichkolwiek danych. Zwykle przedstawiany w dwóch wymiarach, ale może być wielowymiarowy. Jest on w statystyce, obok tablicy, drugim równorzędnym sposobem przedstawiania danych liczbowych. Wykres ma swoje specyficzne właściwości, które sprawiają, iż używany jest w specjalnych okolicznościach i do właściwych sobie celów.

Istota i zadania wykresów

Wykresy służą do realizacji tych samych celów co tablice statystyczne, jednak sposób realizacji tychże celów jest odmienny. W tablicach statystycznych zbiorowości lub zjawiska opisywane są za pomocą liczb, w wykresach natomiast za pomocą obrazu graficznego, którego właściwości, a więc przede wszystkim kształt i wielkość oraz barwa albo zastępują, albo uwypuklają informacje liczbowe. Wykresy w porównaniu z tablicami statystycznymi są z reguły ogólniejszą, bardziej skondensowaną formą prezentacji danych, tzn. że w formie wykresu można przedstawić zagadnienie ograniczając się do najważniejszych właściwości prezentowanej zbiorowości lub zjawiska i pomijając świadomie wszystkie mało ważne informacje zawarte w zgromadzonym materiale statystycznym. Wykresy szczegółowe są mało efektywną i rzadko stosowaną metodą prezentacji danych statystycznych. Są jednak dość powszechnie stosowane do rejestracji szczegółowych danych o przebiegu procesów lub zjawisk. Podobnie jak forma tablicy, tak i forma wykresu zależą od charakteru opisywanych zbiorowości i zjawisk oraz od celu, któremu przede wszystkim ma służyć. Tak więc inaczej będą budowane wykresy przeznaczone do upowszechnienia wśród szerokich kręgów społeczeństwa informacji o rozwoju zjawisk gospodarczych, społecznych lub politycznych, a inaczej prezentujące podstawowe właściwości badanych zbiorowości lub zjawisk, inaczej wykresy służące do opisu systemów klasyfikacyjnych, harmonogramów, struktur organizacyjnych itp. Wykresy będące narzędziem popularyzacji muszą charakteryzować się prostą budową, atrakcyjną formą oraz posiadać zwięzły i ogólnie stosowany opis. Wykresy te będą z reguły przedstawiały liczebność zbiorowości lub wielkość zjawisk, ich strukturę albo dynamikę, często na tle liczebności, struktury lub dynamiki innych zbiorowości lub zjawisk. Wykresy, których głównym celem jest upowszechnianie informacji muszą być tak skonstruowane, aby odbiorca wyrobił sobie ogólny pogląd na temat zbiorowości lub zjawiska.