Tadeusz Kościuszko notatka, Notatki z Historia

Pobierz Tadeusz Kościuszko notatka i więcej Notatki w PDF z Historia tylko na Docsity!

Krzysiu

Tadeusz Kościuszko Andrzej Tadeusz Bonawentura Kościuszko herbu Roch III (ur. 4 lutego 1746 w Mereczowszczyźnie, zm. 15 października 1817 w Solurze) – inżynier wojskowy[1], fortyfikator, polski i amerykański generał, uczestnik wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych (1775–1783), Najwyższy Naczelnik Siły Zbrojnej Narodowej w czasie insurekcji kościuszkowskiej (1794). Data i miejsce urodzenia 4 lutego 1746 Mereczowszczyzna Data i miejsce śmierci 15 października 1817 Solura Życiorys Pochodzenie i młodość Dwór w Mereczowszczyźnie (1927) Dwór w Mereczowszczyźnie – muzeum Tadeusza Kościuszki (2012) Tadeusz Kościuszko urodził się 4 lutego 1746 roku w Mereczowszczyźnie na Polesiu jako czwarte dziecko miecznika brzeskiego Ludwika Tadeusza, pułkownika regimentu buławy polnej litewskiej i Tekli Kościuszko z domu Ratomskiej.

Krzysiu

Kościuszko w wieku chłopięcym Metryka urodzenia Kościuszki Ród Kościuszków wywodził się od dworzanina wielkoksiążęcego Aleksandra Jagiellończyka i Zygmunta I, Konstantego Fiodorowicza, nazywanego zdrobniale „Kostiuszką” (białor. „Касцюшка”). Imię to stało się po latach nazwiskiem rodowym. Zygmunt I Stary jako wielki książę litewski w 1509 r. w spisanym w języku starobiałoruskim przywileju nadał Konstantemu na własność majątek Siechnowicze. Miejsce to stało się gniazdem rodowym Kościuszków[2]. W 1755 roku Tadeusz razem ze starszym bratem Józefem rozpoczął naukę w Kolegium Pijarów w Lubieszowie. W 1760 r., ze względu na kłopoty rodzinne, wrócili obaj do domu. Ponieważ dziedzicem niewielkiego rodzinnego majątku miał zostać Józef, Tadeusz wybrał karierę wojskowego. W 1765 roku z inicjatywy Stanisława Augusta Poniatowskiego powstała Szkoła Rycerska. Miała ona przygotować kadrę oficerów, ludzi światłych, postępowych i dobrych obywateli. Dzięki wsparciu Czartoryskich Kościuszko wstąpił 18 grudnia 1765 r. do Korpusu Kadetów Szkoły Rycerskiej, gdzie wyróżniał się spośród innych. Studiował tam historię Polski i historię powszechną, filozofię, łacinę, język polski, francuski i niemiecki oraz prawo, ekonomię, arytmetykę, geometrię i miernictwo. W 1766 r. wyróżnił się na egzaminie tygodniowym z geometrii. Pobierał specjalny kurs inżynierski dla wyróżniających się słuchaczy. Pozostał w Szkole Rycerskiej jako instruktor podbrygadier w stopniu chorążego. Szkołę ukończył w stopniu kapitana. Pobyt we Francji W październiku 1769 r. Kościuszko razem z Józefem Orłowskim, kolegą ze szkoły rycerskiej, wyjechał dzięki wsparciu Adama Kazimierza Czartoryskiego jako stypendysta królewski do Paryża. Pogłębiał tam wiedzę, m.in. w Akademii Wojskowej szwoleżerów gwardii królewskiej w Wersalu, której profesorem był Didier-Gregoire Trincano, autor koncepcji fortyfikacji całkowicie sprzecznej z panującą wszechwładnie fortyfikacją bastionową systemu Sébastien Le Prestre de Vaubana[3]. Pięcioletni pobyt Kościuszki we Francji, która była w przededniu rewolucji, wywarł poważny wpływ na jego przekonania polityczne i społeczne. Powrót do Polski Latem 1775 r. (trzy lata po I rozbiorze Polski, dokonanym przez Rosję, Austrię i Prusy) wrócił do kraju. Nie znalazł zatrudnienia w wojsku Rzeczypospolitej, ówcześnie zredukowanym do 10 tys. żołnierzy. W rodzinnym majątku gospodarzył brat, a plany małżeńskie spaliły na panewce, gdyż nie miał majątku. Bezskutecznie zalecał się do Ludwiki, córki hetmana polnego litewskiego Józefa Sylwestra Sosnowskiego, którą wcześniej nauczał[4]. Drezno i Paryż Jesienią 1775 r. wyjechał do Drezna. Nosił się z zamiarem wstąpienia do służby na dworze saskim lub w armii elektora. Starania te nie przyniosły powodzenia, dlatego podjął dalszą podróż do Paryża. Tam dowiedział się o wojnie

Krzysiu

Ponowny powrót do Polski Kościuszko jako generał lejtnant wojsk koronnych w czasie wojny polsko-rosyjskiej 1792 Po bitwie pod Zieleńcami, Kościuszko wraz z ks. Józefem odbierają defiladę wojsk polskich z jeńcami, po pobiciu wojsk rosyjskich, obraz Wojciecha Kossaka W lipcu 1784 pożegnawszy się z przyjaciółmi, wrócił do Polski (12 sierpnia 1784). Sytuacja w kraju była bardzo zła. Po raz kolejny powrócił więc Kościuszko do rodzinnych Siechnowicz, gdzie spędzić miał teraz bez mała pięć lat. Na szczęście jego część majątku, administrowana przez ten czas przez szwagra Estko, nie była zadłużona, a nawet przynosiła niewielki dochód. Mimo skromnych dochodów, z trudem wystarczających na niezbędne wydatki, Kościuszko ograniczył pańszczyznę chłopom siechnowickim. Odtąd mieli odpracowywać tylko dwa dni w tygodniu. Kobiety zwolnione zostały od pracy zupełnie. Taka decyzja, zgodna z poglądami generała, nie mogła znaleźć uznania u okolicznej szlachty. Kościuszko bardzo interesował się wydarzeniami w kraju. Coraz większą rolę w życiu politycznym Polski odgrywała grupa działaczy, widzących konieczność przeprowadzenia reform. Radykalna stała się też postawa części nastrojonej patriotycznie szlachty. Znakomici pisarze polityczni, tacy jak Stanisław Staszic i Hugo Kołłątaj, występowali za wzmocnieniem władzy centralnej, za przyznaniem większych praw mieszczaństwu i chłopom. Obradujący w latach 1788–1792 Sejm, zwany Wielkim lub Czteroletnim, podjął dzieło naprawy Rzeczypospolitej. Jedna z pierwszych jego uchwał podnosiła liczbę wojska do 100 tysięcy. Powstała dla Kościuszki szansa kariery wojskowej w armii Rzeczypospolitej. 12 października 1789 otrzymał podpisaną przez króla nominację na generała majora wojsk koronnych. Uzyskanie upragnionego patentu miało też przynieść kres trapiącym go od kilku lat kłopotom finansowym, otrzymywał teraz wysoką pensję dwunastu tysięcy złotych rocznie. Dążenia Polaków do wzmocnienia ojczyzny wywołały niepokój Rosji oraz Prus, a także części rodzimej magnaterii, związanej z obcymi mocarstwami. Już w kwietniu 1792 spiskowcy magnaccy, Szczęsny Potocki, Seweryn Rzewuski i Franciszek Ksawery Branicki przygotowali akt konfederacji, znoszącej postanowienia Konstytucji 3 maja. Gwarantem

Krzysiu

przywrócenia dawnych praw miała być caryca Katarzyna II. Akt konfederacji ogłoszony został 14 maja, w pogranicznej miejscowości Targowica, a w kilka dni później armia rosyjska, na prośbę targowiczan, przekroczyła granice Rzeczypospolitej. Od kilku już miesięcy trwały w Polsce przygotowania do spodziewanej interwencji. Kościuszko brał w nich aktywny udział, dokonując inspekcji i manewrów podległych sobie wojsk, obejmując przy tym dowództwo dywizji pod nieobecność księcia Józefa Poniatowskiego. Na początku maja 1792 dokonana została reorganizacja wojsk polskich. Wodzem armii koronnej, liczącej około 17 tys. żołnierzy, król mianował księcia Józefa Poniatowskiego. Dowódcą jednej z trzech dywizji, tworzących armię koronną, został Tadeusz Kościuszko. 18 maja wojska rosyjskie (w sile około 100 tysięcy żołnierzy) wkroczyły na terytorium Rzeczypospolitej. Rozpoczęła się wojna polsko-rosyjska 1792. Armia litewska, wskutek zdrady dowódcy ks. Ludwika Wirtemberskiego, nie stawiła najeźdźcom prawie żadnego oporu. Również armia koronna nie dysponowała wystarczającymi siłami dla powstrzymania korpusu wkraczającego na Ukrainę. Udało się jej tylko wycofać bez większych strat na linię Bugu. W trakcie odwrotu doszło 18 czerwca do zwycięskiej bitwy pod Zieleńcami. Wprawdzie nie miała ona większego znaczenia dla przebiegu dalszych działań, wykazała jednak możliwość skutecznej walki z wrogiem. Dla uczczenia tego zwycięstwa ustanowiony został przez króla Order Virtuti Militari. Na pierwszej liście odznaczonych widnieje, między innymi, nazwisko generała majora Tadeusza Kościuszki. Kościuszko odznaczył się w bitwach pod Zieleńcami (18 czerwca), Włodzimierzem (7 lipca) i pod Dubienką (18 lipca 1792). Po walkach na linii Bugu, w których odparto około trzykrotnie silniejsze wojska rosyjskie, ukształtowała się opinia o wysokich umiejętnościach dowódczych Kościuszki, czego wyrazem była nominacja na generała lejtnanta, podpisana 1 sierpnia 1792. Zanim nominacja ta dotarła do obozu pod Sieciechowem, gdzie rozlokowała się armia koronna, jak grom spadła na wszystkich wiadomość o przystąpieniu króla do konfederacji targowickiej i polecenie wstrzymania wszelkich działań przeciwko wojskom rosyjskim.

Misiek

Insurekcja kościuszkowska 24 marca 1794 na rynku krakowskim złożył narodowi uroczystą przysięgę i objął formalnie przywództwo insurekcji jako Najwyższy Naczelnik Siły Zbrojnej Narodowej. Ja, Tadeusz Kościuszko, przysięgam w obliczu Boga całemu Narodowi Polskiemu, iż powierzonej mi władzy na niczyj prywatny ucisk nie użyję, lecz jedynie jej dla obrony całości granic, odzyskania samowładności Narodu i ugruntowania powszechnej wolności używać będę. Tak mi Panie Boże dopomóż i niewinna męka Syna Jego. Franciszek Smuglewicz, Przysięga Kościuszki na Rynku w Krakowie, 1794 Kościuszko na obrazie Matejki Tadeusz Kościuszko i Józef Wodzicki w Krakowie 1794 (Walery Eljasz-Radzikowski). Kościuszko pada ranny w bitwie pod Maciejowicami 10 października 1794 W czasie powstania Kościuszko zreformował armię polską wprowadzając w niej kilka innowacji. Przypisuje mu się autorstwo pomysłu tworzenia jednostek ruchomej milicji chłopskiej – kosynierów[10], a także utworzenie pierwszych oddziałów strzelców celnych prekursorów snajperów. Decyzja stworzenia takich oddziałów w Wojsku Polskim zapadła według ustaleń sejmu 8 października 1789 roku[11]. Projekt ich utworzenia opracował Tadeusz Kościuszko, który po amerykańskich doświadczeniach wzorował je na oddziałach Rangersów[11]. Podobnie jak w Ameryce rekrutowano do nich myśliwych oraz leśniczych, a szczególnie Kurpiów, którzy słynęli w Rzeczypospolitej z

Misiek

umiejętności strzeleckich. Kościuszko napisał dla nich instrukcję ćwiczenia strzelców celnych wydaną przez Komisję Wojskową dnia 20 kwietnia 1791 roku[12]. 24 marca – 16 listopada 1794 – insurekcja kościuszkowska. 7 maja 1794 – wydanie Uniwersału połanieckiego. 10 października 1794 – w bitwie pod Maciejowicami ranny Kościuszko dostał się do niewoli, po czym został uwięziony w twierdzy Petropawłowskiej w Petersburgu. Prawdopodobnie właśnie podczas pobytu w niewoli rosyjskiej, Kościuszko (który był świetnym pianistą) skomponował dwa polonezy i walc, wszystkie dedykowane armii polskiej[13] Ostateczna emigracja Cesarz Paweł I uwalnia Kościuszkę Car Paweł I Romanow 26 listopada 1796 r. wypuścił Kościuszkę po złożeniu przysięgi wiernopoddańczej, co było ceną za uwolnienie z rosyjskich więzień i łagrów 20 000 Polaków. Kościuszko musiał także przyrzec, że nie wróci do Polski. W drogę przez Finlandię i Sztokholm Kościuszko udał się ze swymi przyjaciółmi, w tym największym z nich Julianem Ursynem Niemcewiczem. Do Stanów Zjednoczonych Ameryki wyruszył z Wielkiej Brytanii, po Londynie przebywał w Bristolu. W Anglii spotkał się z poetą Wiliamem Wordsworthem, którego wiersze pokrzepiały go w rosyjskiej tiurmie. Wszędzie po drodze przyjmowany był nie tylko jako polski bohater narodowy, ale jako wielki ówczesny żołnierz walczący o wolność. W 1797 r. po kilkunastu miesiącach wrócił do Europy, zamieszkując w Paryżu, a następnie w Szwajcarii. W latach 1807–1814 mieszkał w château de Berville pod La Genevraye u Petera Josefa Zeltnera[14] i wziął udział w tworzeniu Legionów Polskich. W roku 1799 (17 października i 6 listopada) spotykał się z Napoleonem. Kościuszko był przeciwnikiem wiązania sprawy polskiej z Napoleonem, któremu nie ufał. W 1799 roku brał udział w zakładaniu w kraju Towarzystwa Republikanów Polskich. W 1808 r. opublikował książkę Obroty artylerii konnej. Prawdopodobnie w tym samym roku wyjechał do Solury (Solothurn) w Szwajcarii, do Franciszka Ksawerego Zeltnera (wójta Solury), u którego zamieszkał w patrycjuszowskiej kamienicy przy Gurzelngasse nr 12. Tam spędził ostatnie lata życia. W 1815 r. car Aleksander I Romanow, pragnąc uzyskać aprobatę dla stworzenia marionetkowego Królestwa Polskiego, zaprosił Kościuszkę do Wiednia. Ten na wiadomość, że planowane Królestwo Polskie ma mieć mniejsze terytorium od Księstwa Warszawskiego, oświadczył, że to jest „pośmiech” i po bezskutecznej próbie listownego skontaktowania się z carem opuścił Wiedeń[15]. Tadeusz Kościuszko zmarł 15 października 1817 r. w Solurze, w domu Zeltnera, i został pochowany w pobliskim Zuchwilu. Zgodnie z testamentem wydobyte z ciała serce Kościuszki zostało umieszczone w urnie i przekazane Emilii Zeltner, córce Franciszka[16]. W 1819 r. serce Kościuszki zostało zabrane przez Emilię Zeltner do Vezii koło Lugano, a w 1829 r. do Varese we Włoszech. W 1895 r. urna z sercem Tadeusza Kościuszki została przekazana muzeum w Rapperswilu i zdecydowano umieścić je w miejscowym kościele św. Jana Chrzciciela. W 1921 r. polski Sejm podjął uchwałę o sprowadzeniu serca Kościuszki do kraju, co zostało zrealizowane 15 października 1927 r. Od 13 czerwca 1983 r. urna z sercem Tadeusza Kościuszki przebywa w Zamku Królewskim w Warszawie.[17]

Bartosz

 Imię bohatera sławi odkryta przez Pawła Edmunda Strzeleckiego Góra Kościuszki. Ten najwyższy szczyt Australii znajduje się w Parku Narodowym Kościuszki (Kosciuszko National Park).  Hrabstwo Kościuszki w stanie Indiana  Kosciusko – miasto w stanie Missisipi  Mosty Kościuszki – dwa główne mosty w Nowym Jorku  Wyspa Kościuszki na Alasce Numizmatyka Wizerunek Kościuszki pojawił się na wielu numizmatach, m.in.[25]:  Na banknotach o wartości 1000, 100 oraz 20 marek polskich,  Na międzywojennym banknocie 100-złotowym Banku Polskiego,  Na monecie 10-złotowej wyemitowanej przez Narodowy Bank Polski w 1969 roku w PRL-u,  Na banknocie o nominale 500 zł, będącym w obiegu w latach 1975-1996[26].  Na srebrnej monecie 10-złotowej i złotej monecie 200-złotowej bitych stemplem lustrzanym, wyemitowanych przez NBP w 2017 roku z okazji 200. rocznicy śmierci Kościuszki[27].

Misiek

Pomniki  Na Wawelu stoi konny pomnik Tadeusza Kościuszki,  Pomnik Tadeusza Kościuszki w Łodzi u zwieńczenia ulicy Piotrkowskiej na placu Wolności zbudowany w latach 1927-1930,  W Chicago pomnik Kościuszki stoi na prestiżowej promenadzie widokowej „Solidarity Drive” w centrum miasta, nad jeziorem Michigan. W rocznicę Konstytucji 3 Maja organizacje polonijne składają wieńce i kwiaty pod tym pomnikiem.  Pomnik Tadeusza Kościuszki w Waszyngtonie wzniesiony w 1910 według projektu Antoniego Popiela, który ufundowany został przez amerykańską Polonię – Komitet Narodowy Polski ustawiony w parku Lafayette. Jego kopia znajduje się na osi Ogrodu Saskiego w Warszawie,  Pomnik na polu bitwy pod Saratogą,  Posąg oraz tablica pamiątkowa w Akademii Wojskowej Stanów Zjednoczonych West Point. W Filadelfii, którą wybudował Kościuszko w czasie amerykańskiej wojny o niepodległość. Pomnik na Wawelu Pomnik w Detroit Pomnik Tadeusza Kościuszki w Bostonie, Pomnik Kościuszki w Chicago Kosciuszko's Monument West Point Pomnik Tadeusza Kościuszki w Łodzi Kopce W latach 1820–1823 usypano kopiec Kościuszki w Krakowie na wzór istniejących w mieście kopców Wandy i Krakusa, W 1861 – Kopiec Kościuszki w Olkuszu, W 1917 Kopiec Kościuszki w Połańcu, W 1917 Kopiec Kościuszki w Tarnogrodzie, Kopce Kościuszki we wsiach Racławice, Kiernozia, Uchańce oraz w Janowiczkach.

Misiek

 Thaddeus Kosciuszko National Memorial (pol. Muzeum Narodowe Pamięci Tadeusza Kościuszki) – znajdujące się w Filadelfii w domu pod adresem 301 Pine Street, w którym przez 6 miesięcy w latach 1797– mieszkali Tadeusz Kościuszko oraz Julian Ursyn Niemcewicz. Jest zarządzane przez National Park Service.  W 1988 roku otwarto w Maciejowicach Muzeum im. Tadeusza Kościuszki. W muzeum eksponowana jest makieta bitwy pod Maciejowicami oraz różnego rodzaju pamiątki związane z Tadeuszem Kościuszką. Jego siedziba mieści się w Ratuszu w centrum Maciejowic[29].  W 20-leciu międzywojennym II RP w dawnym dworku Kościuszków w Mereczowszczyźnie (Białoruś) działało muzeum Kościuszki, które w czasie II wojny światowej uległo zniszczeniu. W 2004 r. staraniem władz Białoruskich i przy wsparciu Stanów Zjednoczonych odtworzono na podstawie fotografii dworek, w którym ponownie uruchomiono muzeum poświęcone Kościuszce '"Музей-сядзіба Тадэвуша Касцюшкі"'. Muzeum zawiera ekspozycję archiwalnych zdjęć oraz umeblowanie z epoki, odtwarzające prawdopodobny wygląd wnętrz z czasów, gdy przyszedł tu na świat Kościuszko[30].  W 1818 trumna z zabalsamowanym ciałem Tadeusza Kościuszki została sprowadzona do kraju i 23 czerwca uroczyście złożona w krypcie św. Leonarda na Wawelu[31]; w 1832 trumnę złożono do sarkofagu. Serce Naczelnika spoczywa w urnie na Zamku Królewskim w Warszawie. Dom z płytą upamiętniającą w Tablica na murze klasztoru kapucynów Tablica pamiątkowa Kościuszki Solurze, w którym Kościuszko przy ul. Loretańskiej w Krakowie w Krakowie, Rynek Główny 47 mieszkał w ostatnich latach życia upamiętniająca poświęcenie pałasza Kościuszki 24 marca 1794. Maciejowicki Ratusz – siedziba Muzeum Kościuszki na Budynek amerykańskiego Muzeum im. Tadeusza Kościuszki Mereczowszczyźnie Białoruś Thaddeus Kosciuszko National Memorial w Filadelfii

Misiek

Grób Kościuszki w Krypcie św. Leonarda Urna z sercem Tadeusza Kościuszki na Zamku na Wawelu Królewskim w Warszawie