Teoria językoznawcza a nauka o literaturze, Notatki z Lingwistyka

Pobierz Teoria językoznawcza a nauka o literaturze i więcej Notatki w PDF z Lingwistyka tylko na Docsity!

Annates Academiae Paedagogicae Cracoviensis

Folia 31 Studia Logopaedica I (2006)

IV. ASPEKTY PRAGMATYCZNE LINGWISTYKI KULTUROWEJ I EDUKACYJNEJ

Jan Kida

Teoria językoznawcza

a nauka o literaturze

1. Komunikacja językowa a literatura

Lingwistyka i literaturoznawstwo to dwie bardzo ważne dziedziny wiedzy huma nistycznej, między którymi dostrzega się związki i zależności, stanowiące przedmiot badań lingwistów i literaturoznawców w Polsce i za granicą, o czym świadczą liczne publikacje naukowe. Językoznawstwo strukturalne, matematyczne, kulturowe, funk cjonalne i komunikacyjne posiada odpowiednie narzędzia, które mogą być stosowane zarówno w badaniach lingwistycznych, jak i literaturoznawczych. Pojęcie komunikacji językowej zostało obecnie poszerzone i przeniesione na inne znaki kultury. W związku z tym wprowadzono pojęcia i nazwy w rodzaju: kom u n ikacja litera cka , kom u n ikacja film ow a, kom u n ikacja teatralna, kom u nikacja muzyczna, kom u n ikacja plastyczn a; kom u n ikacja audytywna, kom u n ikacja w izualna i kom u n ikacja audiow izualna. Obok komunikatu językowego pojawił się w naukach humanistycznych termin kom unikat artystyczny, obejmujący wszystkie dzieła litera tury i sztuki. Za autora terminu kom u n ikacja jęz y k o w a uznaje się Allana Gardinera, który wyraźnie oddzielał problematykę wypowiedzi językowej od problematyki języka. W jeg o ujęciu słowo je st jednostką języka ( unit o f lan gu age ), a wypowiedzenie jednostką mowy ( unit o f sp eech ). Akt komunikacji mówionej określił jako rodzaj mikrodramatu, który zawsze rozgrywa się w pewnej sytuacji i między jakim iś osobami1. Wybitny językoznawca Roman Jakobson opracował powszechnie znany schemat językowego porozumiewania się, obejmujący sześć składników: nadawcę, odbiorcę, komunikat, kod, kontakt i kontekst. Każdy z nich determinuje inną funkcję języka i komunikacji2. Język jest najdoskonalszym środkiem komunikacji międzyludzkiej,

1 A. Gardiner, The Theory o f Speech and Language, Oxford 1932, s. 181. 2 R. Jakobson, Poetyka w świetle językoznawstwa, „Pamiętnik Literacki” XLIII (1960), z. 2, s. 431.

ponieważ może wyrazić myśli, przeżycia człowieka i również oddziaływać na odbior ców komunikatów. Materialnym nośnikiem znaku językowego jest zespół fonemów i morfemów, a jego znaczenie słownikowe kształtuje budowa gramatyczna. Strukturaliści i przedstawiciele lingwistyki funkcjonalnej badali nie tylko fono logię, morfologię i leksykę, lecz także składnię, którą wiązali z teorią komunikacji. Problematyce komunikacji literackiej wiele uwagi poświęcili w swoich badaniach i naukowych pracach Bożena Chrząstowska3, Janusz Lalewicz4, a także inni literatu roznawcy i lingwiści. Komunikacja literacka - odmiennie niż naukowa - realizuje się w języku potocznym, gdy dotyczy konkretnych osób, rzeczy i zjawisk, jednakże utwory beletrystyczne są przeznaczone do interpretacji metaforycznej. W dziełach sztuki słowa dostrzegamy trzy poziomy znaków: znaki języka naturalnego, znaki literackie w postaci tropów stylistycznych: przenośni, porównań, epitetów, archa izmów, neologizmów, które stanowią dodatkową organizację języka, czyniąc dzieło komunikatem literackim (artystycznym), oraz znaki kulturowe, obejmujące nawią zania i odwołania do wybitnych dzieł literackich przeszłości, arcydzieł sztuki malar skiej, muzycznej, architektonicznej czy do mitologii i Biblii. Literatura je st zatem systemem nadbudowanym na języku naturalnym i swoiście ukształtowanym w dzie le literackim. Komunikacja literacka je st procesem, jak i zachodzi między nadawcą a odbiorcą dzieła beletrystycznego. W akcie tej komunikacji nadana przez autora informacja je st dekodowana przez czytelnika. Nawiązania do dziedzictwa kulturalnego antyku czy epok późniejszych można wyraźnie dostrzec w twórczości beletrystycznej minionych okresów historycznolite rackich, ja k i doby współczesnej. Klasycznymi przykładami tego zjawiska mogą być: Q u o v a d is Henryka Sienkiewicza i niektóre tytuły utworów Stefana Żerom skiego, jak: C o k o lw ie k s i ę zdarzy , n ie c h u d erz a w e m n ie (z E d y p a k r ó l a Sofoklesa) czy P o n a d ś n ie g bielszy m s ię s ta n ę (50. psalm Dawida). Nie tylko utwory Żerom skiego, lecz także innych pisarzy dowodzą, że tytuły m ają nie tylko charakter infor macyjny, ale są też środkiem interpretacji o charakterze emotywno-oceniającym. M ają nierzadko znaczenie symboliczne i wieloznaczne konotacje5. Nawiązania, od niesienia, a nawet kontynuacje kulturowej, artystycznej tradycji minionych wieków znajdujemy w polskiej literaturze współczesnej. Dla dokonania naukowej analizy i interpretacji wielu utworów współczesnej literatury polskiej pod względem tematyki, stylu i wartości artystycznych istotne znaczenie ma wydobycie i ukazanie wszelkich je j odniesień do tradycji. Do Biblii i antyku nawiązują współcześni poeci polscy - podobne ja k ich poprzednicy - C. Miłosz D o lin a Is sy , T. Nowak D iabły, J. Harasymowicz M ad on n y p o ls k ie , Z. Herbert J a s k in ia fi lo z o f ó w , T. Gajcy H o m er i O r c h id e a oraz pisarze: J. Andrze jewski P ro m eteu sz , J. Parandowski M ito lo g ia , D ysk o lim p ijs k i. Wielu współcze snych twórców sięga nadto do tradycji kultury średniowiecznej: J. Harasymowicz

3 B. Chrząstowska, S. Wysłouch, Poetyka stosowana, Warszawa 1987, s. 20-2 4. 4 J. Lalewicz, Kom unikacja językow a i literatura, Wrocław 1975, s. 6-8. s H. Markiewicz, Tytuły Żerom skiego, „Prace Polonistyczne” Seria X X (1964), Łódź 1965, s. 187-192.

różnych dziedzin wiedzy humanistycznej oraz systemów komunikacyjnych ma istotne znaczenie dla badań naukowych, rozwoju kultury, szkolnej edukacji i aka demickiego dyskursu. W centrum zainteresowania lingwistyki edukacyjnej znalazła się problematyka p a r a fr a z o w a n ia in terk o d o w eg o , rozpatrywanego w szerszej perspektywie semio- tycznej wzajemnych relacji zróżnicowanych tekstów kultury8. Dynamika literatury wykazuje liczne i ścisłe powiązania z pokrewnymi je j dziedzinami sztuki, czego dowodzą m.in. takie pojęcia i nazwy, jak: ren esa n s, b a r o k , rom an ty zm. Języko znawcy, semiotycy i stylistycy dostrzegają potrzebę tworzenia wspólnego języka opisu wszystkich zjawisk z zakresu kultury jednocześnie, wskazując powiązania między nimi i pełnione funkcje9. Niektórzy badacze uważają, że podstawy semiotyki (semiologii) lingwistycznej stworzył wybitny językoznawca szwajcarski, ojciec štrukturalizmu europejskiego, Ferdynand de Saussure10. W badaniach literackich kluczowe znaczenie ma rozpoznawanie relacji między semantyką języka a semantyką wypowiedzi. Do badań nad komunikacją literacką i artystyczną wprowadzono pojęcie konotacji rozumianej w lingwistyce jako nadda tek znaczeniowy w stosunku do podstawowego referencyjnego znaczenia wyrazu. Autorka artykułu omawia następujące kategorie znaczeń11:

• znaczenie strukturalne polega na czysto lingwistycznych relacjach między- znakowych;
• znaczenie referencyjne polega na relacji między znakiem a przedmiotem;
• znaczenie pragmatyczne polega na relacji między znakiem a posługującymi się nim w akcie komunikacji nadawcą i odbiorcą;
• znaczenie metajęzykowe polega na relacji między znakiem występującym w supozycji materialnej a tym samym znakiem występującym w supozycji zwykłej. Konotacja, ujawniająca nadwyżkę semantyczną w języku poezji i artystycznej prozy, wywodzi się z literatury i ma zastosowanie w badaniach literackich. Jest ważnym problemem rozważań nad literaturą i sztuką. Zajmujący się problematyką konotacji i komunikacji literackiej Michał Głowiński wyróżnia siedem stylów od bioru literatury pięknej: m ityczny; a le g o ry cz n y ; symbolicznym instrumentalnym m im e- tycznym ek sp resy w n y ; es tety zu jący 11.

I Por. J. Oźdżyński, Kontekst kulturowy w opisie leksykologicznym (w poszukiwaniu w spólnego kodu), „Przegląd Humanistyczny” 1998, nr 7, s. 11-24.

• Sem iotyka i struktura tekstu, praca zbiorowa pod red. M.R. Mayenowcj, Warszawa-Kraków-Wrocław- Gdańsk 1973, s. 78. 10 F. de Saussure, Cours de linguistiqe générale, Paris-Lausanne 1916 [tłum. K. Kasprzyk: Kurs języko znawstwa ogólnego, Warszawa 1961]. II A. Okopień-Sławińska, Problem y semantyki wypowiedzi: o postaciach znaczenia, [w:] Problem y m eto dologiczne w spółczesnego literaturoznawstwa, pod red. H. Markiewicza i J. Sławińskiego, Kraków 1976, s. 296-297. 12 M. Głowiński, Style odbioru. Szkice o kom unikacji literackiej, Kraków 1977, s. 126-137; idem, Odbiór, konotacje, styl, [w:] Problem y m etodologiczne w spółczesnego literaturoznawstwa, pod red. M. Czerwień skiej, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1973.

3 5 ; Jan Kida

Semiotyka (semiologia) to ogólna nauka o znakach zajmująca się problemem typologii różnych postaci i odmian znaków, ich istotą i rolą, ja k ą pełnią w procesie porozumiewania się ludzi. Może ona korzystać z językoznawstwa tekstowego. Stała się jednym z ważniejszych kontekstów literaturoznawstwa13.

3. Stylistyka jako dyscyplina naukowa

W źródłach naukowych można znaleźć różne definicje stylistyki jako gałęzi wiedzy humanistycznej. Jedna z nich stwierdza, że jest to dyscyplina językoznawcza związana z nauka o literaturze, zajmująca się wartością emocjonalno-wyobra- żeniową znaków mowy ludzkiej, doborem wariantów stylistycznych, systematyzacją i interpretacją stylów ekspresji językow ej14. „Stylistyka je st dyscypliną z pogranicza nauki o literaturze i językoznawstwa, zajmującą się opisem, analizą porównawczą, interpretacją stylów językowych”15. W pracach lingwistycznych i teoretycznoliterackich podkreśla się związek stylistyki z językoznawstwem, gdyż stylistyka zarówno jednego języka, ja k i stylistyka po równawcza czy ogólna je st częścią lingwistyki16. Zarówno w poetyce, ja k i stylistyce R. Jakobson dostrzega dyscyplinę języko znawczą. Wychodzi on bowiem z założenia, że poetyka je st częścią lingwistyki, gdyż rozpatruje problemy językowe, a lingwistyka je st ogólną wiedzą o strukturze języka, zatem poetyka może być rozpatrywana jako integralna część lingwistyki17. Przedstawiciel praskiego štrukturalizmu zakłada, że literaturoznawstwo, szczególnie poetyka, składa się z dwu serii problemów: z syn chron ii i diachron ii. Synchronia, która opisuje twórczość literacką danego okresu historycznego, obejmuje też część tradycji, jaka jeszcze funkcjonuje w danej epoce albo została w niej przywrócona do życia. Oddziaływanie klasycznej tradycji literackiej stanowi ważny problem syn chronicznych badań teoretycznoliterackich. Dodajmy nadto, że w ujęciu Jakobsona analiza wierszy mieści się całkowicie w kompetencjach poetyki, którą uważa ów lingwista za część językoznawstwa, ponieważ rozpatruje ona funkcję poetycką w stosunku do innych funkcji językowych. Znany literaturoznawca Henryk Markiewicz stwierdza, że pojęcie stylu wywo dzi się ze starożytnej retoryki i wówczas oznaczało sposób pisania. Pojęcie stylu odnosi się nie tylko do wypowiedzi jednostkowych czy zbiorowych, lecz także do

13 H. Markiewicz, Literatura w św ietle sem iotyki (na m arginesie p ra c Ju rija Łotm ana), [w:] Konteksty nauki o literaturze, pod red. M. Czermińskiej, Wrocław 1973. 1 4 Leksykon PWN, pod red. A. Karwowskiego, Warszawa 1972. 15 Słownik języka p olskieg o , pod red. M. Szymczaka, t I-III, Warszawa 1972. w R. Wellek, P ojęcia i problem y nauki o literaturze, wybrał i przedmową poprzedził H. Markiewicz, Warszawa 1979, s. 43-4 5. 17 R. Jakobson, op. cit., s. 431.

N i e k t ó r z y j ę z y k o z n a w c y t r a k t u j ą s t y l i s t y k ę j ę z y k o z n a w c z ą j a k o d z i e d z i n ę w i e d z y z p o g r a n i c z a j ę z y k o z n a w s t w a i l i t e r a t u r o z n a w s t w a 30. T e r e s a K o s t k i e w i c z o w a w y r a ż a p o g l ą d , ż e m e t o d y b a d a w c z e w l i t e r a t u r o z n a w s t w i e w i n n y b y ć m e t o d a m i l i n g w i s t y c z n e j a n a l i z y w y p o w i e d z i. W a k c i e k o m u n i k a c j i l i t e r a c k i e j s z t u k a s ł o w a j e s t o ś r o d k i e m , d e s z y f r a t o r e m d y r e k t y w d e k o d o w a n i a , a t e k s t a r t y s t y c z n ą p a r o l e , s t a n o w i ą c ą ś r o d e k k o m u n i k a c j i m i ę d z y n a d a w c ą a o d b i o r c ą 31. W e w s p ó ł c z e s n y c h b a d a n i a c h w y r ó ż n i a s i ę s t y l i s t y k ę j ę z y k a {s tilisîiq u e d e la la n g u e ) i s t y l i s t y k ę m o w y {sty listiqu e d e la p a r o l e ) 32.

4. Językoznawstwo tekstowe

Teoria tekstu je s t nową dziedziną językoznawstwa określanego jako „lingwisty ka tekstu” (wypowiedzi), „nauka o tekście”, „tekstologia”, „tekstologia lingwistycz na”33. Lingwiści, semiotycy, badacze literatury i kultury wyróżniają kilka postaci tekstu: tekst językowy, rytualny, widowiskowy, np. teatralny czy filmowy34. Z punk tu widzenia literaturoznawstwa takie poszerzenie pojęcia tekstu Mayenowa uważa za uzasadnione i pożyteczne. Tekst literacki charakteryzuje niejednorodność syste mów znakowych: tekst pisany, tekst folklorystyczny, znaki ikoniczne35. Dlatego Mayenowa dostrzega potrzebę badań stylu w ramach semiotycznej kultury36. W nauce o literaturze pojęcie tekstu stało się podstawową kategorią. Badaniami nad strukturą tekstów oprócz lingwistyki i literaturoznawstwa są też zainteresowane inne dziedziny humanistyczne, jak : folklorystyka, psychologia, logika, antropologia oraz socjologia, która interesuje się głównie analizą konwersacji, językowej interak cji, zwanej też dyskursem. W ujęciu Teresy Dobrzyńskiej - podobnie jak innych autorów prac naukowych na ten temat - tekst jest określany jako uporządkowany zbiór wyrażeń wzajemnie powiąza nych spójnością linearną (strukturalną) i globalną. Jest więc całościowym komunikatem, który stanowi jeden globalny znak spełniający łącznie funkcję komunikatywną37. Jego

30 T. Skubalanka, H istoryczna stylistyka języka polskiego, Wrocław 1984, s. 9; H. Kurkowska, S. Skorup ka, Stylistyka polska. Zarys, Warszawa 1959. 31 T. Kostkiewiczowa, Problem y całościow ej charakterystyki stylu pisarza, [w:] Problem y m etodologicz ne w spółczesnego literaturoznawstwa^ pod red. H. Markiewicza i J. Sławińskiego, Kraków 1976, s. 275—

33 L. Morawska, Stylistyka statystyczna (na m arginesie p rac P. Guirauda), „Kwartalnik Neofilologiczny” 1959, nr 6, s. 53. 33 T. Dobrzyńska, Tekst, [w:] Encyklopedia kultury p olskiej XX wieku, t. 2: W spółczesny języ k polski, pod red. J. Bartmińskiego, Wrocław 1993, s. 303. 34 Semiotyka i struktura tekstu .... s. 57. 35 Ibidem, s. 6. 36 M.R. Mayenowa, P oetyka teoretyczna. Zagadnienia języka, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1974, s. 375. 37 T. Dobrzyńska, op. cit., s. 284.

podstawowym składnikiem jest zdanie (wypowiedzenie). Badanie w tekstologii różnych kategorii zdań i ich wykładników może przyczynić się do charakterystyki stylistycznej odmian gatunkowych tekstów. Bardzo ważnym składnikiem tekstu werbalnego jest m etatekst, którego temat stanowi sam tekst. Składnikami metatekstu są wstępy i zakoń czenia, które kompozycyjnie delimitują tekst Metatekst odautorski w dziele literackim informuje o problematyce danego utworu, o jego gatunku bądź stylu. Funkcję metatekstową mogą pełnić także tytuły tekstów literackich. Na problem ten zwrócił uwagę Henryk Markiewicz, który na przykładzie utworów Żeromskiego stwierdził, że kompozycyjna funkcja tytułu je st sprawą inwencji twórczej autora, a także zwierciadłem epoki i wyznawanej ideologii pisarza. Tytuły występują często w postaci godła, tj. imienia i nazwiska głównego bohatera książki, ja k np.: S u łkow ski , D o k to r P io tr czy P a n W oło d y jow ski Sienkiewicza; pospolitego rzeczownika określającego wprost lub metaforycznie bohatera: S iła cz k a , P o g an in. Tytuły te sta nowią ważną i integralną część utworu, podobnie ja k tytuły P r z e d w io ś n ie i P o p io ły metaforycznie ogarniają całą rzeczywistość38. Pełniące funkcję metatekstową tytuły utworów literackich pozwalają identyfi kować dany tekst, stanowią rodzaj komentarza do treści komunikatu, a to pozwala dokładniej określić formę gatunku. Badania tekstologiczne m ają znaczenie dla po etyki, stylistyki i genologii literaturoznawczej. W opinii T. Dobrzyńskiej stylistyka musi być zbudowana na fundamencie teorii tekstu i analizie ogólnych zjawisk mow- nych39. W rozważaniach Jana Mazura tekstologia bada strukturę tekstu i ma charakter opisowy, natomiast stylistyka je st dyscypliną badającą funkcję tej struktury i ma charakter interpretacyjno-wartościujący40. Autorzy W stępu d o lin gw istyki tekstu wyróżniają następujące podstawowe kry teria tekstowności: spójność, koherencję, intencjonalność, akceptabilność - ze względu na nastawienie odbiorcy tekstu komunikacji oraz sytuacyjność i intertek- stowność - ze względu ma szersze uwarunkowania pragmatyczne wypowiedzi41. Wymienione kryteria funkcjonują jako konstytutywne zasady komunikacji tek stowej. Zagadnienia struktury tekstu i semantyki języka naturalnego na gruncie współczesnego językoznawstwa interesują dyscypliny naukowe, które zajmują się komunikacj ą j ęzyko wą.

M H. Markiewicz, Tytuły Żerom skiego , Łódź 1965, s. 188-189. M T. Dobrzyńska, op. cit., s. 288-300. 40 J. Mazur, Styl i tekst w aspekcie pragmatycznym , „Socjolingwistyka” 1990, z. 9, s. 83-85. 41 M. de Beaugrande, U.W. Dressler, Wstęp do lingwistyki tekstu, tłum. A. Szwedek, Warszawa 1990, s. 19-32.

W badaniach językowych, stylistycznych i literaturoznawczych stosuje się od pewnego czasu metody matematyczne. Statystyka lingwistyczna je st dziedziną języ koznawstwa stosowanego51. W analizach literaturoznawczych aparatura statystyczna odgrywa dużą rolę52. Metody badań ilościowych obejm ują takie dziedziny, jak: fonetyka, leksyka, metryka i wersyfikacja. Językoznawcy podjęli badania staty styczne w odniesieniu do semantyki leksykalnej, a za ich prekursora uważa się po wszechnie Georga Kingsleya Zipfa53. Dzięki badaniom ilościowym językoznawstwo stało się wiedzą ścisłą, a statystyka leksykalna jest najbardziej rozwiniętym działem językoznawstwa stosowanego. Już dawno temu wykorzystano j ą do badań słownic twa Biblii. Nową subdyscypliną językoznawczą, która posługuje się statystyką leksykalna jest g lo ttoch ron olo g ia , badająca stopień pokrewieństwa języków metoda porów nawczą ich zasobów słownikowych. Uzyskane wyniki badań statystycznych mogą służyć językoznawstwu historyczno-porównawczemu54. Prace omawiające stosowanie metod ilościowych w badaniach lingwistycznych i literaturoznawczych dzieli się na: prace teoretyczne; opracowania zawierające listy frekwencyjne wyrazów; monografie statystyczno-leksykalne utworów; rozprawy poświęcone słowom - kluczom oraz ich funkcjom55. Badania statystyczne w odnie sieniu do tekstów literackich mimo zastrzeżeń niektórych językoznawców są konty nuowane, a dotyczą głównie słów - kluczy (m ots clefs ), charakterystycznych dla danego tekstu, autora, stylu oraz wyrazów tematycznych (m ots them es ) - wyrazów niegramatycznych, które m ają najwyższą częstość w tekstach danego stylu56. Badania prawidłowości statystycznych w zakresie semantyki leksykalnej są kontynuowane w lingwistyce kwantytatywnej57. Badacze polscy i zagraniczni: języ koznawcy, stylistycy, literaturoznawcy, a także literaci dostrzegają potrzebę stoso wania metod statystycznych w badaniach języka i stylu dzieł literatury. Znany lin gwista Pierre Guiraud zastosował statystykę językoznawczą do analizy słów kluczy i słów tematycznych poetyckiego języka symbolistów francuskich58. Na gruncie polskim zaczęto stosować metody ilościowe zarówno do badań poezji, ja k i prozy,

50 J. Miodek, Rzecz o języku. Szkice o w spółczesnej polszczyźnie, Wroclaw 1983. 51 Z. Gołąb, A. Heinz, K. Polański, Słownik term inologii językoznaw czej, Warszawa 1968, s. 336; por. Encyklopedia językoznaw stw a ogólnego, pod red. K. Polańskiego, Wrocław-Warszawa-Kraków 1993. 52 M.R. Mayenowa, M ożliwości i niebezpieczeństw a m etod matematycznych w poetyce, [w:] Poetyka i matematyka, praca zbiorowa pod red. M.R. Mayenowej, Warszawa 1965, s. 5-16. M G.K. Zipf, Human B ehaviour and the Principle o f Least Effort, Cambridge, Mass. 1949. 54 J. Sambor, B adania statystyczne nad słownictwem (na m ateriale „Pana Tadeusza"), Wrocław 1969, s. 25. 55 E. Stachurski, Słow o-klucze p olskiej epiki romantycznej, Kraków 1998, s. 11; idem, Słownictwo w utworach polskich naturalistów. B adania statystyczne, Kraków 1989. 54 J. Sambor, Język p olski w św ietle statystyki, [w:] Encyklopedia kultury p olskiej XX w ieku..., t. 2 ,T 496. 51 J. Sambor, Lingwistyka kwantytatywna. Stan badań i perspektyw y rozwoju, Biuletyn PTJ, 1988.

• P. Guiraud, Langage et versification d'apres l'oeuvre de Paul Valéry, Paris 1959.

czego dowodzą liczne prace takich autorów, jak: K. Budzyk59, W. Kuraszkiewicz60, M. Zarębina61, J. Sambor62, T. Smółkowa63, M .R. Mayenowa64, K. Radzimowska65, M. Kniagininowa66, E. Rudnicka-Fira67, M. Zembaty-Michałkowa68, E. Engelking- Teleżyńska69, L. Pszczołowska70, E. Stachurski71, A. Wierzbicka72, J. Kida73,

J. Woronczak 74 i inni.

Przytoczone prace wielu autorów świadczą dobitnie, że problematyka stylistyki kwantytatywnej je s t obecna w nauce o literaturze. Wynika z nich, że metody mate matyczne m ają zastosowanie nie tylko w lingwistyce, lecz także w literaturoznaw stwie, poetyce, stylistyce i wersologii. W X X wieku doszło do zbliżenia poetyki i językoznawstwa funkcjonalnego. Zdaniem J. Lćvy’ego istnieje możliwość zasto sowania teorii informacji, trzeciego składnika językoznawstwa matematycznego, do badań w prozodii. Wiedza o wierszu w X X stuleciu wiąże się z lingwistyką, ponie waż idzie drogami je j metodologicznego rozwoju75. Wśród stylów współczesnej

59 K. Budzyk, Lingwistyka statystyczna a zadania wiedzy o stylu i wierszu, „Przegląd Humanistyczny” 1959, z. 3, s. 34-35. 60 W. Kuraszkiewicz, O bfitość słownictwa w kilku dużych tekstach polskich („P ostylla”, „Wizerunk", „W orek Judaszów ", „Pan Tadeusz”, „B eniow ski”, „ L alka”, „P opioły”, „Kwiaty p o lsk ie”), „Studia Polonistyczne” IV. Poznań 1973, s. 45-63. 61 M. Zarębina, Wyrazy obce w „Panu Tadeuszu”, Wrocław 1977. 62 J. Sambor, B adania statystyczne nad słownictwem... M T. Smółkowa, Słownictwo i fle k s ja „ L alki”. Badania statystyczne, Wrocław 1974. 64 M.R. Mayenowa, M ożliwości i niebezpieczeństw a m etod statystycznych, [w:] P oetyka i matematyka, Warszawa 1965. 65 K. Radzimowska, Stylistyka w ujęciu statystycznym, „Poradnik Językowy” 1970, z. 1, s. 29-35. 66 M. Kniagininowa, P róba zastosow ania m etod statystycznych w badaniach stylistyczno-składniowych, „Język Polski” 1962, z. 2. 47 E. Rudnicka-Fira, Słownictwo „D ziadów ” A. M ickiewicza w św ietle analizy statystycznej, Kraków

M M. Zembaty-Michałkowa, Problem badania stylu m etodą statystyczną na przykładzie „M arii" Mal czew skiego i „ W acława" Słow ackiego, Acta Universitatis Vratislaviensis. „Prace Literackie” t. 14, Wro cław 1972, s. 177-222. 69 E. Engelking-Teleźyńska, Z badań nad strukturą ilościow ą słownictwa „ Vade-mecum ” Cypriana Nor wida, [w:] Język osobniczy ja k o przedm iot badań lingwistycznych, pod red. J. Brzezińskiego, Zielona Góra 1989, s. 9 9-110. 70 L. Pszczołowska, D ługość wersu a budowa zdania, [w:] Poetyka i m atem atyka..., s. 79-96. 71 E. Stachurski, Słownictwo w utworach polskich naturalistów ...’, idem, Słow o-klucze p olskiej epiki rom antycznej... 72 A. Wierzbicka, Z zagadnień renesansow ej sztuki prozy. Budowa zakończeń zdań , [w:] P oetyka i m ate m atyka..., s. 115-144. 73 J. Kida, H. Synowiec, P róba zastosow ania metody statystycznej do analizy now eli Stefana Żerom skiego „ O żołnierzu tułaczu ” w szkole średniej, Prace Dydaktyczne X , Katowice 1976. 74 J. Woronczak, Rytmika akcentow a sylabow ca, [w:] P oetyka i m atem atyka..., s. 72-78. 75 J. Lévy, W spraw ie ścisłych m etod analizy w iersza, [w:] Poetyka i m atem atyka..., s. 23.