RZYMSKA MYŚL PEDAGOGICZNA
W przeciwieństwie do Greków - Rzymianie nie lubili zagłębiania się w teoretyczne
zagadnienia wychowania. Nie rozwinęli oryginalnej teorii pedagogicznej. Ale rozsiane po różnych
pismach uwagi na temat kształcenia i wychowania świadczą , że zwięźle umieli ująć
niejedną praktyczną zasadę pedagogiczną .
Parę przykładów:
Katon Starszy (234-149 p.n.e.) w Naukach dla syna prezentuje starorzymską postawę surowości w
wychowaniu i prostoty obyczajów, której hołdowano w początkowym okresie republiki.
Marek Tuliusz Cyceron (106-43 p.n.e.) wypowiedział w swoich pismach mnóstwo trafnych maksym na
temat wychowania.
Lucjusz Seneka (5 r.p.n.e. 65 r. n.e.) pouczał : „długa droga przez przepisy, krótka przez przykłady”;
ubolewał także nad przekazywaną przez szkołę bezużyteczną wiedzą , oderwaną od potrzeb
praktycznego życia: „nie dla życia, lecz dla szkoły uczymy się”
Marek Fabiusz Kwintylian
Kształcenie mówcy - lub O wychowaniu mówcy które choć nie miało zbyt wiele myśli oryginalnych, to
było doskonałym uogólnieniem całej dotychczasowej praktyki wychowawczej starożytnego Rzymu.
Kwintylian pochodził z Hiszpanii, ze starej nauczycielskiej rodziny (ojciec i dziadek byli nauczycielami).
Studia ukończył w Rzymie. Wrócił do Hiszpanii i przez kilka lat był nauczycielem retoryki. W 68 r.
(mając 33 lata) przeniósł się do Rzymu, gdzie oprócz pracy nauczycielskiej zajmował się adwokaturą .
Cesarz Wespazjan w uznaniu dla jego kunsztu pedagogicznego przyznał mu pensję ze skarbu
państwa, jako pierwszemu w Rzymie nauczycielowi retoryki. Po 20 latach pracy przeszedł na
emerytur i w tym czasie, wolny od innych zajęć , zaczął pisać swoje dzieło (ok. 90 r. n.e.).
*Zajął się w nim głównie praktyczną dydaktyką , sposobem kształcenia mówcy, który w ujęciu autora,
przypominał pod wieloma względami mędrca-filozofa wg modelu Platona.
Miał on odznaczać się najwyższymi zaletami moralnymi i wszechstronną wiedzą ; być
znawcą całego dorobku kulturalnego ludzkości, a także doświadczonym działaczem
politycznym. Ażeby wychować takiego młodzieńca, należało od dzieciństwa otoczyć go
troskliwą opieką .
*Kwintylian z optymizmem odnosił się do możliwości rozwojowych człowieka. Uważał , że każdy jest
dostatecznie uzdolniony do nauki. Jak ptak przysposobiony jest do lotu, tak dziecko do nauki. Ludzi
niezdolnych w tym zakresie jest równie mało, jak ułomnych fizycznie, a takich, na których wysiłek
wychowawczy zupełnie by nie oddziaływał , nie ma wcale.
*Zdolności do nauki rosną w miarę lat i rozwoju organizmu. Dlatego z dużą rozwagą należy dobierać
nauczycieli i wychowawców poczynając już od niańki. Wszystkie osoby biorące udział w wychowaniu
powinny odznaczać się wysokim poziomem moralnym i starannym wykształceniem językowym.
*Nauka dzieci w wieku przedszkolnym powinna być jak najbardziej zbliżona do zabawy.
Każde osiągnięcie dziecka należy nagradzać pochwałami, a do pokonywania trudności winno się
zachęcać je przez budzenie ambicji.
*Wykluczał wszelki przymus i ostre traktowanie dzieci. Nie powinno się także stawiać wobec nich
zbyt wielkich wymagań .
*Aprobując panujący w bogatych domach zwyczaj kształcenia dzieci na poziomie
elementarnym w domu, przeciwstawiał się Kwintylian ogólniejszym tendencjom do
domowego wychowania dzieci, zwłaszcza w zakresie szkoły średniej.
