Test podsumowujący dział opowiadanie dobro i zło | Matury próbne Język polski

Zło i dobro

Test podsumowujący do 6. rozdziału

podręcznika, wersja A

Czas pracy: 45 minut

Maksymalna liczba punktów: 22

Przeczytaj uważnie teksty i wykonaj podane zadania.

Tekst I

„Interesuje mnie to, czy wyrazy „złodziej” i „dobrodziej” były kiedyś antonimami. Słowo

„złoczynić” jest na pewno przeciwieństwem „dobroczynić”. Ale czy ten, kto czynił zło, był

„złodziejem”, a ten, kto czynił dobro, był „dobrodziejem”? Dzisiaj nie są to na pewno wyrazy

przeciwstawne… [...]

Na pytanie postawione przez czytelnika [...] należy odpowiedzieć twierdząco: tak,

rzeczowniki złodziej i dobrodziej były kiedyś antonimami, czyli wyrazami przeciwstawnymi

znaczeniowo (zło – dobro).

Etymologicznie1 słowo złodziej znaczyło ‘ten, który zło działa’ albo ‘ten, który złość

działa’ [...].

Z kolei dobrodziej był ‘tym, który dobro, dobroć działa’, czyli ‘dobrze komu czyni, coś

dobrego komuś wyświadcza’. [...]

Jak podają źródła historyczne, najpierw (XIV–XV w.) pojawił się w obiegu rzeczownik

złodziej, a dopiero później dobrodziej.

Z punktu widzenia słowotwórczego mamy do czynienia z wyrazami złożonymi (zło-

dziej, dobro-dziej), w których w członie pierwszym występują dawne formy lp. rodzaju

nijakiego przymiotników zły i dobry (czyli zło i dobro), a w członie drugim cząstka -dziej

wywodząca się z archaicznego bezokolicznika dziejać się (później dziać się ‘stawać się, robić

się’).

Semantycznie2 chodzi prawdopodobnie o przekład terminów religijnych: łac. male-

factor i bene-factor lub >male-ficus i bene-ficus oraz gr. kako-poiós i agatho-poiós, kako-

ergós i agatho-ergós (w ogólnym znaczeniu ‘źle czyniący’, ‘dobrze czyniący’).

A zatem początkowo należało traktować słowo złodziej jako synonim wyrazu złoczyńca

(‘ten, który czyni zło’). Złodziej był przede wszystkim łotrem i przestępcą, który na różne

sposoby uprzykrzał ludziom życie.

Dopiero z czasem ów rzeczownik zawęził sens i zaczął być używany w znaczeniu ‘ten,

który kradnie, grabi, dopuszcza się kradzieży’. XVIII-wieczny gramatyk Onufry Kopczyński

tak pisał o tym fakcie: „Polski wyraz złodziej pokazuje, jak u przodków naszych, zamknięcia

mało używających, największym występkiem była kradzież”.

Przez analogię do złoczyńca na takiego złodzieja mówiono niekiedy złodziejca, a na

więzienie dla złodziejów, złoczyńców, zbójców łotrów – złodziejarnia [...]. [...]

Jeśli zaś chodzi o wyraz dobrodziej, to do dzisiaj bywa on używany w znaczeniu

‘osoba, która czyni dobro na rzecz innych, chętnie pomaga potrzebującym’, chociaż istnieje

wiele bliskoznaczników (np. poza dobroczyńcą czy darczyńcą – łaskawca, wspomożyciel.

altruista, filantrop, sponsor).

……………………………….……

imię i nazwisko ucznia

...........................… ...................

data klasa

Podgląd częściowego tekstu

Pobierz Test podsumowujący dział opowiadanie dobro i zło i więcej Matury próbne w PDF z Język polski tylko na Docsity!

Zło i dobro

Test podsumowujący do 6. rozdziału podręcznika, wersja A Czas pracy: 45 minut Maksymalna liczba punktów: 22 Przeczytaj uważnie teksty i wykonaj podane zadania. Tekst I „ Interesuje mnie to, czy wyrazy „złodziej” i „dobrodziej” były kiedyś antonimami. Słowo „złoczynić” jest na pewno przeciwieństwem „dobroczynić”. Ale czy ten, kto czynił zło, był „złodziejem”, a ten, kto czynił dobro, był „dobrodziejem”? Dzisiaj nie są to na pewno wyrazy przeciwstawne… [...] Na pytanie postawione przez czytelnika [...] należy odpowiedzieć twierdząco: tak, rzeczowniki złodziej i dobrodziej były kiedyś antonimami, czyli wyrazami przeciwstawnymi znaczeniowo ( zło – dobro ). Etymologicznie^1 słowo złodziej znaczyło ‘ten, który zło działa’ albo ‘ten, który złość działa’ [...]. Z kolei dobrodziej był ‘tym, który dobro, dobroć działa’, czyli ‘dobrze komu czyni, coś dobrego komuś wyświadcza’. [...] Jak podają źródła historyczne, najpierw (XIV–XV w.) pojawił się w obiegu rzeczownik złodziej , a dopiero później dobrodziej. Z punktu widzenia słowotwórczego mamy do czynienia z wyrazami złożonymi ( zło- dziej , dobro-dziej ), w których w członie pierwszym występują dawne formy lp. rodzaju nijakiego przymiotników zły i dobry (czyli zło i dobro ), a w członie drugim cząstka - dziej wywodząca się z archaicznego bezokolicznika dziejać się (później dziać się ‘stawać się, robić się’). Semantycznie^2 chodzi prawdopodobnie o przekład terminów religijnych: łac. male- factor i bene-factor lub male-ficus i bene-ficus oraz gr. kako-poiós i agatho-poiós , kako- ergós i agatho-ergós (w ogólnym znaczeniu ‘źle czyniący’, ‘dobrze czyniący’). A zatem początkowo należało traktować słowo złodziej jako synonim wyrazu złoczyńca (‘ten, który czyni zło’). Złodziej był przede wszystkim łotrem i przestępcą, który na różne sposoby uprzykrzał ludziom życie. Dopiero z czasem ów rzeczownik zawęził sens i zaczął być używany w znaczeniu ‘ten, który kradnie, grabi, dopuszcza się kradzieży’. XVIII-wieczny gramatyk Onufry Kopczyński tak pisał o tym fakcie: „Polski wyraz złodziej pokazuje, jak u przodków naszych, zamknięcia mało używających, największym występkiem była kradzież”. Przez analogię do złoczyńca na takiego złodzieja mówiono niekiedy złodziejca , a na więzienie dla złodziejów, złoczyńców, zbójców łotrów – złodziejarnia [...]. [...] Jeśli zaś chodzi o wyraz dobrodziej , to do dzisiaj bywa on używany w znaczeniu ‘osoba, która czyni dobro na rzecz innych, chętnie pomaga potrzebującym’, chociaż istnieje wiele bliskoznaczników (np. poza dobroczyńcą czy darczyńcą – łaskawca , wspomożyciel. altruista , filantrop , sponsor ).

imię i nazwisko ucznia ...........................… ................... data klasa

Sięgając do niego, miejmy jednak na uwadze to, że w dawnych wiekach (mniej więcej od XVII w.) był to również tytuł grzecznościowy, i chętnie posługiwano się wyrażeniami adresatywnymi Panie dobrodzieju czy Mości dobrodzieju (w środowiskach wiejskich dobrodziejem nazywano ponadto księdza, zwłaszcza proboszcza). Maciej Malinowski, Złodziej – dobrodziej , https://obcyjezykpolski.pl/zlodziej-dobrodziej/ [dostęp: 29.09.2017] (^1) etymologicznie – od etymologia – dziedzina zajmująca się badaniem pochodzenia (^2) semantycznie – znaczeniowo

1. Dokończ zdanie. Wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych. (0–1) W odpowiedzi na pytanie zadane przez czytelnika Maciej Malinowski

2. Dokończ zdanie. Podkreśl właściwą odpowiedź spośród podanych. (0–1) Wyraz złodziej zawęził swoje znaczenie / poszerzył swoje znaczenie. 3. Wskaż temat słowotwórczy i formant w wyrazie złodziejarnia. (0–2)

temat słowotwórczy: ..................................................................................................................
formant: ...................................................................................................................................... 4. Oceń prawdziwość podanych informacji. Wybierz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa. (0–1) Wyraz dobrodziej pojawił się zanim do użycia weszło słowo złodziej. P F Słowo dobrodziej można dziś zastąpić wieloma synonimami. P F 5. Utwórz wyraz pochodny od słowa złodziej inny niż złodziejarnia. (0–1) ....................................................................................................................................................... 6. Wypisz z tekstu cztery wyrazy należące do jednej rodziny, której rdzeniem jest cząstka zło. (0–1)

A.

potwierdza, że słowa złodziej i dobrodziej były kiedyś antonimami. B. zaprzecza, że słowa złodziej i dobrodziej były kiedyś antonimami. C. zauważa brak związku między słowami złodziej i dobrodziej.

7. W jaki sposób na obrazie został przedstawiony upadek zbuntowanych aniołów? Zwróć uwagę na dynamikę, światło i kolory. (0–2) ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... 8. Oceń prawdziwość podanych stwierdzeń. Wybierz P przy zdaniu prawdziwym lub F – jeśli zdanie jest fałszywe. (0–1) Sytuacja przedstawiona przez malarza jest realistyczna. P F Obraz Rubensa budzi niepokój, ponieważ malarz ukazał zdeformowane postacie w nienaturalnych pozach.

P F

Tekst III Maria Pawlikowska-Jasnorzewska Wagi Nierówne wagi – nierówność trwa – Przeważa zło... Nie o piękniejszy i lepszy świat, Nie o renesans^1 na gruzach strat, W blasku, jakiego ziemia nie pamięta – Lecz choć o to prawo nad prawem, Tyleż groźne, co i łaskawe – O dawną równowagę i dobra, i zła, Prosimy cię, niebo krwawe, Prosimy cię, ero nasza niepojęta! Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, Wagi [w:] Po schodach wierszy. Antologia , wybór i oprac. Grzegorz Leszczyński, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1997, s. 150. (^1) renesans – tu: odrodzenie, odnowienie

9. Wyjaśnij, o jakiej nierówności jest mowa w wierszu. (0–1)

10. Kto i o co prosi w zamieszczonym utworze? (0–2) ....................................................................................................................................................... 11. Wytłumacz, co – Twoim zdaniem – oznaczają w wierszu niebo krwawe i era nasza niepojęta. (0–2) ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... 12. Dokończ zdanie. Wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych. (0–1) Sformułowanie prawo nad prawem odnosi się do _____ 13. Jakie są konsekwencje zaburzenia równowagi między dobrem a złem, kiedy przeważa zło? Napisz wypracowanie, w którym udzielisz odpowiedzi na postawione pytanie. Pamiętaj o przywołaniu co najmniej dwóch przykładów literackich. (0–6) ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... A. równowagi dobra i zła. B. nieba krwawego. C. ery niepojętej.

Test podsumowujący dział opowiadanie dobro i zło, Matury próbne z Język polski

Dokumenty powiązane

Podgląd częściowego tekstu

Pobierz Test podsumowujący dział opowiadanie dobro i zło i więcej Matury próbne w PDF z Język polski tylko na Docsity!

Zło i dobro

A.

P F