Tradycje antyczne - Notatki - Historia literatury polskiej, Notatki z Filologia polska

Pobierz Tradycje antyczne - Notatki - Historia literatury polskiej i więcej Notatki w PDF z Filologia polska tylko na Docsity! qwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwerty uiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasd fghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzx cvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmq wertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyui opasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfg hjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxc vbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmq wertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyui opasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfg hjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxc vbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmq wertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyui opasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfg hjklzxcvbnmrtyuiopasdfghjklzxcvbn mqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwert yuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopas dfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklz xcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnm qwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwerty TRADYCJE ANTYCZNE Wykłady z prof. Markiem Starowieyskim docsity.com 2 WYKŁAD 2. 20.02.2008 KULTURA GRECKA I RZYMSKA ALFABET 1.ŁACIŃSKI- nasz alfabet. Pochodzi on z alfabetów semickich. Przypisywano go królowi Carlosowi. Pisano od prawej strony do lewej  alfabet grecki liczy 24 litery  z alfabetu greckiego zrodził się: koptyjski  alfabet łaciński przyszedł od Etrusków  Droga alfabetu: grecki=> semicki=> etruski  Grecy nigdy nie nazywali się Grekami. Tylko Hellenami. Rzymianie nazywali ich tak od nazwy ludu Grakchów.  Grecki => język od 10 w. p.n.e. do dnia dzisiejszego używany. Język ten ewaluował.  J. grecki najbardziej zmienił się za czasów Aleksandra Macedońskiego. Zaczęto wymawiać słowa w inny sposób oraz nastąpiło uproszczenie języka- dialektyzacja (dialekt koine-potoczna nazwa odmiany języka greckiego powstałej w wyniku wymieszania się etnicznych dialektów greki klasycznej (z przewagą dialektu attyckiego), z naleciałościami z języków obcych (głównie łaciny oraz języków anatolijskich). Koine stanowiła produkt epoki hellenistycznej zapoczątkowanej podbojami Aleksandra Macedońskiego. Od III/II wieku p.n.e. była potocznym językiem Greków zamieszkałych w basenie Morza Śródziemnego oraz językiem międzynarodowym w większej części cesarstwa rzymskiego. Stała się także podstawą greki bizantyjskiej. W koine napisana jest Septuaginta oraz Nowy Testament. Z tego też powodu, choć język nie jest używany na co dzień, uczą się go bibliści i pasjonaci Biblii. ZASIĘG UŻYWANIA ALFABETU ŁACIŃSKIEGO docsity.com 5 o W Aleksandrii powstawały pierwsze wydania krytyczne dzieł, tam rozwijała się gramatyka, filologia naukowa, alegoria o Powstaje kultura typu antykwarycznego: poszukiwanie starych mitów o Do głosy dochodzi psychologia o Szukanie krótkości zwięzłości w wyrażaniu myśli  epigram-> w tych warunkach powstaje epopeja aleksandryjska 2) Apoloniusz z Rodos- gramatyk, etnograf  Argonautyka o Historia Jazona i Medei o Pierwsze księgi opisują podróż Jazona o Psychologia dwojga zakochanych o Elementy homeryckie o Poemat uczony, epos ajtiologiczny (wyjaśniający) i podróżniczy 3) Kallimach z Aleksandrii o Aitia (Przyczyny) o Przyczyny mitów, zwyczajów, igrzysk o Epos ajtiologiczny o Warkocz Bereniki - poemat 4) Aratos o Phaenomena – poemat astronomiczny (próbował go tłumaczyć Kochanowski) 5) Nannos z Panopolis o V w. n.e. o ostatni pisarz o Dionysiaca (Historia Dionizosa) – wielki poemat pogański o Parafraza heksametryczna Ew. św. Jana – wielki poemat chrześcijański LITERATURA ŁACIŃSKA 1. LUKRECJUSZ a. I w. p.n.e. b. Prawie o nim, nic nie wiemy, przyjaźnił się z Cyceronem c. De rerum natura (O istocie rzeczy) d. poemat filozoficzny e. pochwała filozofii Epikura f. celem poematu uwolnienie człowieka od lęku przed śmiercią g. rozpoczyna się hymnem do Wenus, jako personifikacji piękna przyrody h. opis kosmosu, przyrody i. poemat ma ogromny wpływ na poezję chrześcijańską j. legenda mówi, że po napisaniu poematu Lukrecjusz oszalał k. motyw zarazy l. epos filozoficzny m. liczne dygresje n. utwór niedokończony o. patetyczność p. pesymistyczny opis sytuacji na świecie, optymistyczny opis spojrzenia na śmierć q. wielki poeta docsity.com 6 2. Wergiliusz a. Studiował u epikurejczyków b. w Rzymie znalazł się w kręgu Mecenasa c. staje się wyrazicielem ideologii cesarza Augusta: nawrót do rolnictwa d. GEORGIKI - poemat o rolnictwie, pochwała rolnictwa, stały się podstawą europejskich poematów o rolnictwie. e. Wergiliusz rozpoczął pracę nad poematem, korzystając z mecenatu Oktawiana Augusta. Komponował dziesięć lat (29-19 p.n.e.) kreśląc najpierw scenariusz prozą, a potem przekładając go na wiersz. Podczas końcowej obróbki już w zasadzie ukończonego utworu poetę zaskoczyła śmierć. Uważając, że w bieżącym stanie poemat nie nadaje się do publikacji, Wergiliusz na łożu śmierci polecił spalić autograf. Zapobiegł temu Oktawian August rozkazując nadać utworowi, na ile to możliwe, ostateczny szlif i przygotować go do wydania. Co też się stało. Wydawcy, poeci Lucjusz Wariusz Rufus i Plocjusz Tukka, zmienili kolejność niektórych ksiąg i usunęli wiersze, które uznali za zbędne. Świadectwem niewykończenia "Eneidy" są między innymi tzw. hemistychia, czyli miejsca, gdzie spójna scena kończy się w połowie pojedynczego wiersza, a ciąg dalszy następuje od nowego. W starożytnej poezji epicznej jest to niedopuszczalne i Wergiliusz z pewnością usunąłby tego typu mankamenty, gdyby zdążył. Wydana z polecenia Augusta "Eneida" zaczyna się od wiersza Arma virumque cano Troiae qui primus ab oris, który był przez stulecia jej nieomylnym znakiem rozpoznawczym. Jednak przekazy starożytne utrzymują, iż wydawca usunął pierwotne cztery wersy otwierające księgę pierwszą, a stanowiące niejako odautorski wstęp do utworu. Usunięty fragment brzmi: Ille ego qui quondam gracili modulatus avena carmen et egressus silvis vicina coegi ut quamvis avido parerent arva colono gratum opus agricolis. At nunc horrentia Martis arma virumque cano ... Wydany w roku 17 p.n.e. (około półtora roku po śmierci Wergiliusza) poemat zyskał od razu wielką popularność i wyparł wcześniejsze o półtora wieku Annales Enniusza, został okrzyknięty nową "Iliadą" i "Odyseją" oraz wprowadzony jako obowiązkowa lektura szkolna. W tej ostatniej roli przetrwał od początków cesarstwa rzymskiego w zasadzie do dziś (wybrane fragmenty czyta się na łacinie w liceach, a wybrane księgi są obowiązkową lekturą na studiach filologii klasycznej), przez co jest jednym z najbardziej znanych utworów poetyckich pisanych po łacinie. Aluzje i nawiązania do Eneidy często występują w poezji europejskiej w przeciągu ostatnich dwóch tysięcy lat. Istnieje również żartobliwa trawestacja Eneidy autorstwa ukraińskiego poety Iwana Kotlarewskiego, przedstawiająca Eneasza jako wesołego kozaka. O ile zasadniczym walorem poematów Homera, na których Eneida się poniekąd wzoruje, jest ich treść, o tyle pierwszorzędnym walorem Eneidy jest jej forma, czyli wycyzelowany, melodyjny heksametr Wergiliusza. Wiersz jest pełen aliteracji, a jego rytm uzgodniony jest w wielkim stopniu z aktualną treścią opowiadania, cechy te jednak często przepadają w przekładach na inne języki. O Eneidzie na podstawie wykładu: docsity.com 7 Eneida rozpoczyna się inwokacją nawiązującą do Iliady. Celem utworu jest uświetnienie Rzymu i przedstawienie rzymskiej legendy (Rzym miał być ściśle związany z Troją), wykazanie boskiego pochodzenia dynastii julijskiej, przypomnienie dawnego męstwa, uzasadnienie mitologiczne wojen punickich i panowania Rzymian nad światem, aluzje polityczne do wielkości Rzymu i cesarza. Pierwsza część Eneidy to powtórzenie Odysei + epizod z Dydoną. Wergiliusz schodzi do podziemia i dlatego Dante wybiera go jako przewodnika po piekle. W księdze VI kończy się część odyseiczna i zaczyna przypominająca Iliadę (kolonizacja). Wergiliusz nie dokończył dzieła, umarł w IX w. p.n.e. CECHY ENEIDY:  Dbałość o język i kompozycję  Eneasz ma misję dziejową  Cechy aleksandryjskie: (studiowanie Dydony)  księga IV to mały utwór epicki -> epylion 3. Owidiusz METAMORFOZY a. 15 ksiąg legend greckich połączonych schematem przemiany b. genialna kompozycja c. kilkaset mitów d. poemat aleksandryjski WYKŁAD 10 4. Lukan – występuje w Quo Vadis. Nawiązał kontakty ze stoikami w Rzymie. Pharsalia (Temat o wojnie domowej) – wojna między Cezarem a Pompejuszem (I triumwirat)  Brak inwokacji  wyeliminowanie świata bogów  Pojawienie się Saturna i Fortuny  Zejście do otchłani- katabasa  Pojawia się opis bitwy  Brzydzi się wojną EPOS CHRZEŚCIJAŃSKI  z eposem wspólne są język i heksametr  opiera się na Wergiliuszu  V w. epos o świętych – pierwszy męczennik św. Marcin Tours  Żywoty świętych pisane były heksametrem  Prudencjusz - Psychomachia o walka w duszy/walka o duszę o alegoria cnót i walki, pojedynki toczą się tak samo jak na bitwie, alegoryczna walka cnót i was docsity.com 10  Pisał m.in. utwory na zamówienia miast  Napisał Na Termopilach, sławny epigram: „przechodniu powiedz Sparcie…”  Zostawił po sobie utwór o losach Danae i Perseusza, od wzruszających żali Danae wzięły się łzy symonidesowe. 2. Pindar  największe igrzyska w Grecji: olimpijskie, istyjskie, pytyjskie, nemejskie  Pisał epinikia -> pieśni opisujące zwycięstwo danego olimpijczyka na igrzyskach  Potęga i siła jego poezji  Poeta głęboko etyczny  Niesłychanie śmiałe przenośnie  Pochwała dążenia do celu, opanowanie swoich słabości za pomocą treningów 3. Bakchylides  utwory tematycznie związane z mitami ateńskimi POEZJA ALEKSANDRYJSKA  Rozpoczyna się do IV w.  Rozwija się hymn, elegia, jamb, epigram  Wspaniale hymny pisze Kallimach  W Aleksandrii szczególnie rozwija się epigram, zyskuje szczególną rolę, bo odpowiada aleksandryjskiemu kryterium krótkości utworu  Epigramy osobiste, dworskie, biesiadne, nagrobne  Przybiera formę sztuki dla sztuki  Wzrocowe utwory , każde słowo dokładnie wpracowane  Podziwiane epigramaty zostały zebrane, w „antologii palatyńskiej” (w czasach bizantyjskich)4 tys epigramów, przełożył je Z.Kubiak  Drugi zbiór to „Antologia plandejska” EPIGRAM W RZYMIE Marcjalis  40-104 r. n.e.  Pochodził z Hiszpanii  Służył u Domicjana (który wprowadził terror), chwalił go  Jest on mało chwalebna postacią  Jest on genialnym obserwatorem społeczeństwa, niesłychana bystrość i zmysł puenty POEZJA ALEKSANDRYJSKA CD.  Rozwija się w Aleksandrii sielanka (jej ojczyzną jest Sycylia-> VI w. p.n.e.)  Sielanka jest pieśnią wiejską  Bukoliki- pieśń pasterska  Idylla-obrazek  Skotopasa - pieśń pasących barany  Bukolika zrodziła się z folkloru, obrzędów pasterskich  Zrodziła się w VI w.p.n.e. na Sycylii wraz z Dafnisem  Element miłości i agon (gr. walka, spór)  Zw. z życiem wiejskim, pasterskim  Rodzaje sielanek: o Dworskie opiewające dwór Ptolemeusza o Mimy, krótkie scenki rodzajowe o Mitologiczne o Z występującymi rożnymi postaciami docsity.com 11 o Pasterskie o Miłosne o Ekloga 1. Teokryt  Grecki twórca sielanek 2. Wergiliusz Bukoliki  Kocha i zna wieś  EKLOGI  Utwory o głębokim wydźwięku poetyckim  10 eklog  Mocne elementy italskie, Arkadia przeniesiona do Italii  Aluzje do współczesnych zagadnień literackich  Wyidealizowany obraz wsi  Elementy filozoficzne , epikurejskie  Ekloga IV -> fragment o boskim chłopcu, który narodził się z panny i nastanie złota epoka (obraz zbliżony do opisu Izajasza); po długich latach badań stwierdzono, że Wergiliusz chwycił element poetycki i pisał o Auguście POEZJA RZYMSKA  Grupa poetów powstająca w połowie I .p.n.e-> neoterycy (typowa bohema poetycka, wychowani na tradycji aleksandryjskiej: krótkie formy, wyszukany język, utwory polemiczne)  Wprowadzili nowe formy: epylion (mały epos)  Poezja okolicznościowa, skrajny subiektywizm  Stworzyli i rozwinęli poezję łacińską 1. Katullus a. Bardzo młody poeta b. Tylko jego utwory się zachowały c. Pochodził z Werony, potem przeniósł się do Rzymu d. Należał do neoteretyków e. Pisał do swej ukochanej Lesbii, przejście do radosnej miłości od realizmu i smutnej refleksji f. U niego „adi et Amo” g. Wiersze do brata h. Opisy przyrody i. Inwektywy j. Utwory okolicznościowe k. Drobne formy l. Kilka naśladownictw petów klasycznych (Safona) m. Epylia ELIGICY RZYMSCY: 1. Tibullus a. Ukochana: Debia 2. Propercjusz 3. Owidiusz docsity.com 12 a. Ukochana : Korynna b. Był piewcą czułych miłostek c. Korynna jest tak sztywna i papierowa, że prawdopodobnie nigdy nie istniała d. Brak uczucia, a znakomita forma e. Utwory eligijne i. Miłości (Amores) ii. Heroidy iii. Ars amandi (Sztuka kochania) iv. Remedia amoris (Lekarstwa na miłość) v. O pielęgnowaniu twarzy f. Purytanin Augustyn zesłał Owidiusza, prawdopodobnie z powodu skandalu z rodziną Augusta g. Został zesłany na sama prowincję, nad M. Czarne -> głęboka tragedia , która przyniosła utwory dojrzałe (już po Metamorfozach np.: - Listy z Pontu - Smutki (Tristia) h. Wiedział, że już nie wróci, błagał o pomoc, ale jego rozpacz nic nie dała i. Potem opisywał życie wśród barbarzyńców, opisuje Sarmatów (w XVII w. krążyła w Polsce legenda, że Owidiusz był w Polsce i że uczył się języka polskiego) j. Poezja jego jest z punktu widzenia formalnego doskonała k. Treść jest nie ważna, brak wielkich problemów l. Związek z poezją aleksandryjską m. por. Tuwim: „Moim problemem jest to, że moja forma jest doskonała, ale nie mam nic do powiedzenia” 4. Horacy: a. Nie napisał autobiografii, ale po utworach porozrzucane są wstawki autobiograficzne b. Urodził się w Apulii w Wenuzji, w I w. p.n.e. c. Jego ojciec był wyzwoleńcem d. Udaje się do Rzymu, zostaje maklerem, idzie do najlepszej szkoły gdzie opanowuje doskonale grekę e. Spotyka się z epikureizmem f. Poznaję Brutusa, pierwszy i ostatni raz bierze udział w wojnie g. Pieśni były początkowo w księgach I-III (potem Homer dopisał IV księge) h. Zaczynają się od utworu dedykowanego Mecenasowi, a kończą na „exegi monumentum” i. Pieśni zróżnicowane formalnie i pod względem treści j. Wiele wierszy okolicznościowych , żartobliwych k. Poeta świadom i poezji i poety, wie, że tworzy coś wielkiego l. Poezja potężnym narzędziem budowania państwa m. Carmen saecularem - pieśń wielu, na uroczystość 1000-lecia n. Hymn o przyrodzie o. cytaty: Nil desperandum, nil admirale, Carpe diem, Non omnis moriar 5. Persjusz a. Bardzo młody poeta b. Zostawił kilkanaście trudnych do zinterpretowania i pesymistycznych utworów 6. Juwenalis a. Największy pisarz satyr, zgorzkniały b. Żyje w tragicznych czasie (Dominicjan) c. I/II w. n.e. docsity.com