Transport kolejowy a ochrona środowiska, Prezentacje z Transport

Pobierz Transport kolejowy a ochrona środowiska i więcej Prezentacje w PDF z Transport tylko na Docsity!

FRANCISZEK TOMASZEWSKI∗, ESTERA WOJCIECHOWSKA**

TRANSPORT KOLEJOWY A OCHRONA ŚROWOWISKA

RAIL TRANSPORT – ENVIRONMENT PROTECTION

S t r e s z c z e n i e

W artykule przedstawiono wpływ transportu kolejowego na środowisko oraz elementy ochrony środowiska związane z transportem kolejowym. Słowa kluczowe : zanieczyszczenia środowiska , hałas , transport kolejowy , ochrona środowiska

A b s t r a c t

The paper summarizes the influence of rail transport on environment and elements of environment protection connected with rail transport. Keywords : pollution , noise , rail transport , environment protection

∗ (^) Dr hab. inż. Franciszek Tomaszewski, prof. PP, Instytut Silników Spalinowych i Transportu, Politechnika Poznańska. ** (^) Dr inż. Estera Wojciechowska, Instytut Pojazdów Szynowych „TABOR”.

1. Wstęp

Stan środowiska przyrodniczego, pomimo ciągłej poprawy, wymaga podejmowania dalszych działań i znaczących nakładów finansowych. Ilość zanieczyszczeń wprowa- dzanych do środowiska uległa w Polsce obniżeniu, jednak są to nadal liczby odbiegające od średnich wartości w krajach Unii Europejskiej. Ze względu na źródło pochodzenia do zagrożeń akustycznych zalicza się: hałas dro- gowy, kolejowy, przemysłowy i lotniczy. W przypadku transportu hałas jest konsekwencją systematycznego wzrostu presji motoryzacji, globalnego zwiększania się natężenia ruchu kołowego, prędkości podróżnej pojazdów oraz rozprzestrzeniania się tego zintensyfiko- wanego ruchu na tereny z dotychczas prawidłowym klimatem akustycznym [1]. Emisja zanieczyszczeń emitowanych przez środki transportu kolejowego do środowiska natural- nego jest zdecydowanie niższa niż w przypadku transportu drogowego, który odpo- wiedzialny jest za 80% zanieczyszczeń [2]. Rysunek 1 przedstawia porównanie zanie- czyszczeń środowiska powodowanych przez transport drogowy i kolejowy.

Współcześnie najważniejszymi aspektami w zakresie ochrony środowiska podejmowanymi przez kolej są emisje: hałasu, spalin z silników spalinowych, ponadto redukcja zapotrzebowania na energię oraz odpowiednie zagospodarowanie i recycling odpadów. Transport kolejowy generuje niższe (niż w przypadku innych środków transportu) koszty zewnętrzne, związane z wypadkami, zanieczyszczeniem środowiska m.in. hałasem, przekształceniami krajobrazu itp. Transport kolejowy tworzy tylko 1,6 % ogólnych kosz- tów zewnętrznych spośród wszystkich rodzajów transportu [2].

2. Ochrona środowiska w transporcie kolejowym

Ochrona środowiska w transporcie kolejowym realizowana jest w dwóch etapach: w procesie inwestycyjnym oraz działalności eksploatacyjnej.

2.1. Ochrona środowiska w procesie inwestycyjnym

Zgodnie z ustawą Prawo Ochrony Środowiska [4] oraz rozporządzeniem Rady Mi- nistrów z dnia 09.11.2004 [5], budowa i modernizacja linii kolejowych jest zaliczana do

Rys. 1. Zanieczyszczenia środowiska powodo- wane przez Transport Drogowy i Ko- lejowy [2] Fig. 1. Pollution caused by road and rail transport [2]

• zainstalowanie filtrów cząstek stałych w celu zmniejszenia emisji cząstek stałych,
• zainstalowanie zamiennie z filtrami cząstek stałych filtrów sadzowych (sadza to skład- nik emisji zawierający również niespalony olej silnikowy i inne części stałe).

T a b e l a 1 Limity emisji spalin (lokomotywy o mocy powyżej 560 kW) [17]

Norma emisji Obowiązuje po dacie (^) [g/kW·h]NO x [g/kW·h]HC [g/kW·h]CO [g/kW·h]PM

UIC 1 do 31.12.2002 12 0,8 3,0 FSN = 1, UIC 2 31.12.2002 9,5/9,9 0,8 3,0 0, Stage III A 31.12.2008 6,0^ 0,5 3,5 0, Stage III B (C1) 31.12.2011 4,0 (kombinacja) 3,5 0,

• (^) gdzie: P > 2000 [kW]; Vc > 5 [dm (^3) ]; NO x = 7,4 [g/kW·h]; HC = 0,4 [g/kW·h]; C1 – inny typ testu badawczego, FSN – filter smoke number

Rys. 2. Wartości emisji spalin dla lokomotywy ST44 [7] Fig. 2. Emission fumes values for locomotive ST44 [7]

Rys. 3. Wartości emisji spalin dla lokomotywy TEM2 [7] Fig. 3. Emission fumes values for locomotive TEM2 [7]

Ścieki ze zdecydowanej większości obiektów kolejowych odprowadzane są do kana- lizacji komunalnych. Zakłada się, iż wzdłuż linii kolejowych w ramach modernizacji po- wstanie całkowicie nowy system odwodnienia. Zgodnie z obowiązującymi współcześnie przepisami zostanie on wyposażony w urządzenia podczyszczające, takie jak np. separatory tłuszczów. Spowoduje to istotne ograniczenie przedostawania się do wód takich za- nieczyszczeń jak: materiały pędne, chemikalia przewożone koleją, ścieki z toalet wagonów pasażerskich [9]. Coraz większe zainteresowanie w temacie ochrony środowiska od dróg kolejowych, zwłaszcza modernizowanych linii o podwyższonych prędkościach, znajduje aspekt ochro- ny zwierząt. Skutki kolizji zwierząt z taborem szynowym powodują dość duże straty w liczebności niektórych populacji. Ochrona środowiska przed hałasem i drganiami polega na zapobieganiu ich powstaniu lub przenikaniu do środowiska. Problem hałasu emitowanego przez kolej jest bardzo złożony, gdyż składa się na niego wiele czynników, takich jak [10]:

• ukształtowanie terenu i występowanie roślinności,
• odległość obiektów narażonych na hałas od torów,
• stan techniczny torów i rozjazdów,
• stan techniczny taboru kolejowego,
• częstotliwość przejazdów.

Przykładowe wyniki z pomiarów hałasu przeprowadzonych na wybranym odcinku linii kolejowej E20 przedstawiono w pracy [13]. Postępowanie w zakresie ochrony przed hałasem kolejowym możemy podzielić na działania w trzech strefach [11]: Strefa I – metody ograniczania hałasu kolejowego w miejscu jego generowania (rys. 4), czyli działania u źródła (działania zarządzającego linią oraz użytkowników linii): − związane z pojazdem (konstrukcja pojazdu, stan taboru kolejowego, itp.), − związane z linią kolejową (konstrukcja torowiska, stan techniczny torowiska, roz- wiązanie sytuacyjne i wysokościowe względem obiektów i obszarów chronionych), − związane z organizacją ruchu (sterowanie ruchem, ograniczenia czasowe, koncentra- cja ruchu na określonych połączeniach, ograniczenie prędkości pociągów, ogranicze- nie sygnałów dźwiękowych).

Rys. 4. Metody ograniczania hałasu kolejowego w miejscu jego generowania [11] Rys. 4. Methods of limit railway noise in generated place [11]

Działanie związane z pojazdem – konstrukcja pojazdu, stan taboru kolejowego – szcze- gółowo omówiono w artykule opublikowanym w materiałach XVIII Konferencji „Pojazdy Szynowe” [14].

Strefa III – działania na infrastrukturze zabudowań w pobliżu linii kolejowych, dzia- łania organizacyjne, czyli działania organów samorządowych (rys. 6):

− zmiana funkcji budynków, − stosowanie specjalnej izolacji akustycznej ścian budynków, − ekrany akustyczne na elewacji, − projektowanie budynków z pomieszczeniami o mniejszych wymaganiach co do kom- fortu akustycznego od strony źródła hałasu, − kształtowanie krajobrazu przez plan zagospodarowania przestrzennego.

Rys. 6. Metody ograniczania hałasu kolejowego poprzez działania na infrastrukturze budynku oraz działania organizacyjne [11] Rys. 6. Methods of limit railway noise by acting on infrastructure of bulding and organisational activities [11]

4. Wnioski

Szybki rozwój infrastruktury transportowej – drogowej i kolejowej – wiąże się głównie z koniecznością ponoszenia pewnych kosztów środowiskowych. Przebudowa, moder- nizacja i rozbudowa infrastruktury transportowej musi zatem uwzględniać wymogi racjo- nalnego wykorzystywania przestrzeni i ochrony zasobów przyrodniczych, ze szczególnym uwzględnieniem eliminowania, a co najmniej ograniczania poziomu hałasu i drgań, a także negatywnego wpływu transportu na spadek różnorodności biologicznej, fragmentację eko- systemów, zaburzanie funkcjonowania korytarzy ekologicznych. Europa może stać się liderem w dziedzinie ekologii, tworząc bardziej świadomą, przyjazną środowisku, konkurencyjną i bezpieczną wspólnotę m.in. przez ujednolicenie regulacji prawnych. Korzyści te mogą zachęcić do przemian na rzecz globalnej równości i wydajności ekologicznej, które zagwarantują odpowiednią jakość życia w pobliżu środowiska transportu.

L i t e r a t u r a

[1] Program Operacyjny, Infrastruktura i Środowisko – Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007–2013, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego 24.09.2007. [2] S e i f e r t K., Transport i Środowisko , Rheinbach 2002. [3] www.zieloni2004.pl. [4] Prawo Ochrony Środowiska , Dz.U., Nr 62, poz. 627, z dnia 27.04.2001 r.

[5] Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych uwarunkowań związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięć do sporządzania raportu o oddziaływaniu na środowisko , Dz.U., Nr 257, poz. 2573, z dnia 09.11.2004 r. [6] L a m b r e g t s A., Skażenie gruntu: raczej zapobieganie niż usuwanie skutków , Materiały II Konferencji UIC Koordynatorów ds. Ochrony Środowiska Paryż, 28–29.02.1996. [7] M a r c i n i a k Z., P i e l e c h a I., Właściwości silników spalinowych w aspekcie ochrony środowiska , Materiały II Konferencji „Transport kolejowy i ochrona środo- wiska”, Kielce–Cedzyna, 8–10 maja 2008. [8] T o m a s z e w s k i F., W o j c i e c h o w s k a E., Wstępny model propagacji dźwięku generowanego przez pojazdy szynowe dla różnych położeń toru , [w:] Materiały XXXIII Zimowej Szkoły Zwalczania Zagrożeń Wibroakustycznych, Gliwice–Ustroń

[9] www.zm.org.pl/Bartosz Suchecki, 2006.04.25, Transport drogowy a kolejowy. [10] www.plk-sa.pl. [11] Wpływ hałasu kolejowego na klimat akustyczny miasta Krakowa , Materiały II Kon- ferencji Transport kolejowy i ochrona środowiska, Kielce–Cedzyna, 8–10 maja 2008. [12] W o l f e S.L., Introduction to train nosie , [in:] Transportation noise Reference Book , (ed. P.M. Nelson), Butterworts, London 1987. [13] T o m a s z e w s k i F., W o j c i e c h o w s k a E., Pomiary hałasu kolejowego wybra - nego odcinka linii kolejowej E20 , XIX Konferencja Naukowa „Pojazdy Szynowe”,

[14] T o m a s z e w s k i F., W o j c i e c h o w s k a E., Hałas kolejowy – źródła generacji oraz wymagania prawne – TSI hałas , XVIII Konferencja Naukowa „Pojazdy Szynowe”, 2008.