Uczucia i pieniądze. Lalka Bolesława Prusa, Egzaminy z Ekonomia

Pobierz Uczucia i pieniądze. Lalka Bolesława Prusa i więcej Egzaminy w PDF z Ekonomia tylko na Docsity! Uczucia i pieniądze. Lalka Bolesława Prusa Wprowadzenie Przeczytaj Schemat Sprawdź się Dla nauczyciela Bibliografia: Źródło: Paweł Tomczok, Dyskurs monetarny w Lalce Bolesława Prusa, „Napis” 2015, nr XXI , s. 201. Źródło: Paweł Tomczok, Dyskurs monetarny w Lalce Bolesława Prusa, „Napis” 2015, nr XXI, s. 202. Źródło: Maria Dąbrowska, Monografia wielkiej miłości, [w:] Henryk Markiewicz, „Lalka” Bolesława Prusa, Warszawa 1967. Źródło: Paweł Tomczok, Dyskurs monetarny w Lalce Bolesława Prusa, „Napis” 2015, nr XXI, s. 203. Źródło: Józef Bachórz, O pieniądzach i kwesach ekonomicznych w "Lalce" Bolesława Prusa. Źródło: Olga Tokarczuk, Lalka i perła (fragmenty). Źródło: Bolesław Prus, Lalka (fragmenty). W Lalce Prus stara się więc zobrazować zderzenie polskiego społeczeństwa z kapitalizmem, który przywędrował do kraju nad Wisłą głównie z Europy Zachodniej. Warto pamiętać, że czas akcji powieści jest bardzo dokładnie określony – to koniec lat 70. XIX w, a więc 14 – 15 lat od klęski powstania styczniowego. Był to okres szczególny, kiedy pomimo przygnębienia niepowodzeniem zrywu wolnościowego, pierwsi Polacy próbują znaleźć sposób na ułożenie sobie życia w nowej sytuacji polityczno‐społeczno‐ekonomicznej, dlatego skupiają się na działalności gospodarczej (Wokulski). Reszta trwa wciąż w marazmie; zamożni – trwonią swoje majątki, nie radząc sobie z dynamicznie zachodzącymi zmianami (upadek Łęckich), ubodzy – nie potrafią zadbać o własny los (Wysocki) lub są bezpardonowo wyzyskiwani przez przemysłowców. Stanisław Wolski, Warszawa w obrazach: Ulica Królewska, 1890 Źródło: Mazowiecka Biblioteka Cyfrowa, domena publiczna. Lalka opowiada o narodzinach masowego społeczeństwa, które dopiero zaczyna konsumować towary wyprodukowane przez prężnie rozwijający się przemysł. Pieniądz staje się więc wartością nadrzędną, pobudzając globalny rozwój europejskich państw. Paweł Tomczok Dyskurs monetarny w Lalce Bolesława Prusa Powieść przedstawia duży zbiór ekonomicznych problemów społeczeństwa kapitalistycznego: nie tylko reprezentuje różne formy wykorzystania pieniądza, ale pokazuje, jak pieniądz przenika myślenie i działanie, choćby przez „manię przeliczania”. Źródło: Paweł Tomczok, Dyskurs monetarny w Lalce Bolesława Prusa, „Napis” 2015, nr XXI, s. 202. “ W takiej sytuacji ludzie zwracają się ku nowej religii – ekonomii. Korzystny obrót pieniądza miałby poniekąd zbawiać człowieka z jego trosk i nędzy. Stanisław Wolski, Życie warszawskie: Na pociąg!, 1886 Źródło: Mazowiecka Biblioteka Cyfrowa, domena publiczna. Kapitalista Wokulski Paweł Tomczok Dyskurs monetarny w Lalce Bolesława Prusa Dyskurs ekonomiczny natomiast wprowadza znacznie więcej jeszcze bardziej skomplikowanych różnic. Przede wszystkim zapisuje antagonizmy między pozornie bliskimi sobie grupami – to na spotkaniu spółki możemy dostrzec konflikt między arystokracją (zainteresowaną pomnażaniem kapitału w handlu) a średnią szlachtą, której bardziej przydałaby się spółka do handlu zbożem czy okowitą. Ekonomia różnicuje także poszczególne grupy mieszczaństwa – subiektów, urzędników czy burżuazję. Wydaje się, że właśnie poprzez ekonomię Prus pokazuje rozkład społeczny – osłabienie pewnych grup, powstawanie innych. Źródło: Paweł Tomczok, Dyskurs monetarny w Lalce Bolesława Prusa, „Napis” 2015, nr XXI, s. 202. “ Uosobieniem nowej grupy Polaków, lepiej przystosowanych do reguł rodzącego się, drapieżnego kapitalizmu, jest Stanisław Wokulski. Zamiast użalać się nad własnym, skomplikowanym losem, postanowił on zdobyć majątek, żeby m.in. wkupić się w łaski ówczesnej arystokracji. W tym celu wyjechał w 1877 r. do Bułgarii, gdzie toczyła się wojna rosyjsko‐turecka. Na konflikcie zbił pokaźny majątek (300 tysięcy rubli), handlując bronią. Po powrocie otworzył ekskluzywny sklep w Warszawie oraz spółkę handlową. R. Marcinkowski, Ulica Krakowskie Przedmieście, Kamienica Józefa Grodzickiego, 1908 Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna. Bolesław Prus Lalka (fragmenty) – Nie mam przesądu co do kupców – ciągnął dalej hrabia – ale ten Wokulski, który zajmował się dostawą w czasie wojny i zrobił na niej majątek… – Tak… tak… – przerwał książę. – Ten rodzaj majątków bywa zwykle niepewny, ale za Wokulskiego ręczę. Hrabina mówiła ze mną, a ja zapytywałem oficerów, którzy byli na wojnie, między innymi mojego siostrzeńca. Otóż o Wokulskim było jedno zdanie, że: dostawa, której się on dotknął, była uczciwa. Nawet żołnierze, ile razy dostali dobry chleb, mówili, że musiał być pieczony z mąki od Wokulskiego. Źródło: Bolesław Prus, Lalka (fragmenty). “ Stanisław Wolski, W Łazienkach Królewskich w Warszawie, 1888 Źródło: Mazowiecka Biblioteka Cyfrowa, domena publiczna. Paweł Tomczok Dyskurs monetarny w Lalce Bolesława Prusa Mieszczaństwo, a szczególnie prowadzenie sklepu, spotyka się przede wszystkim z pogardą arystokracji. O Wokulskim zawsze można powiedzieć „Kupiec galanteryjny, sprzedaje portmonetki”. Nie dziwi nikogo, że sklep wywołuje wstręt i pogardę Izabeli, którą niepokoją mieszczańskie kontakty ojca, ale dość zaskakujące są poglądy Wokulskiego na temat jego własnego sklepu, w którym – według słów Łęckiej – „pozował na upadłego ministra”. Źródło: Paweł Tomczok, Dyskurs monetarny w Lalce Bolesława Prusa, „Napis” 2015, nr XXI, s. 203. “ …I wyjechał!… Pan Stanisław Wokulski, wielki organizator spółki do handlu przewozowego, wielki naczelnik firmy, która ma w obrocie ze cztery miliony rubli rocznie, wyjechał do Paryża jak pierwszy lepszy pocztylion do Miłosny… Jednego dnia mówił (do mnie samego), że nie wie, kiedy pojedzie, a na drugi dzień – szast… prast… i już go nie ma. Zjadł elegancki obiadek u jaśnie wielmożnych państwa Łęckich, wypił kawę, wykłuł zęby – jazda. Naturalnie. Pan Wokulski nie jest przecie lichym subiektem, który musi żebrać u pryncypała o urlop raz na “ Źródło: Bolesław Prus, Lalka (fragmenty). Słownik kapitalizm (od słowa „kapitał” z łac. capitalis – główny, od caput – głowa; początkowo odnosiło się do czyjejś ruchomej własności) – system społeczno‐gospodarczy oparty na własności prywatnej, wolności osobistej i swobodzie zawierania umów; stosunki kapitalistyczne przez długi czas panowały tylko w niewielkiej warstwie mieszczańskiej; w XIX w. wraz z rewolucją przemysłową i likwidacją dawnych przywilejów stanowych kapitalizm objął całe społeczeństwa państw rozwiniętych, a wraz z ich ekspansją kolonialną prawie cały świat kilka lat. Pan Wokulski jest kapitalistą, ma ze sześćdziesiąt tysięcy rubli rocznie, żyje za pan brat z hrabiami i książętami, pojedynkuje się z baronami i – wyjeżdża, kiedy chce. A wy, moi płatni oficjaliści, kłopoczcie się o interesa. Przecie za to macie pensje i dywidendy. I to jest kupiec?… To jest błazeństwo, mówię, nie kupiectwo!… Schemat Polecenie 1 Zapoznaj się ze schematem i wyjaśnij, na czym polega obecne w Lalce skojarzenie wątku miłości i pieniędzy. Podaj przykłady konkretnych bohaterów oraz ich zachowań. Polecenie 2 Na podstawie schematu zdecyduj, dla którego z bohaterów pieniądze są najważniejsze i na czym polega ich tak wysoka ranga. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 Ćwiczenie 5 Zapoznaj się z fragmentem powieści i wyjaśnij, w jaki sposób Stanisław Wokulski myśli o uczuciach i pieniądzach. Bolesław Prus Lalka (fragmenty) W Wielki Piątek z rana Wokulski przypomniał sobie, że dziś i jutro hrabina Karolowa i panna Izabela będą kwestowały przy grobach. „Trzeba tam pójść i coś dać — pomyślał i wyjął z kasy pięć złotych półimperiałów. — Chociaż — dodał po chwili — posłałem im już dywany, ptaszki śpiewające, pozytywkę, nawet fontannę!… To chyba wystarczy na zbawienie jednej duszy. Nie pójdę”. Po południu jednak zrobił sobie uwagę, że może hrabina Karolowa liczy na niego. A w takim razie nie wypada cofać się lub złożyć tylko pięć półimperiałów. Wydobył więc z kasy jeszcze pięć i wszystkie zawinął w bibułkę. „Co prawda — mówił do siebie — będzie tam panna Izabela, a tej nie można ofiarować dziesięciu półimperiałów”. Więc rozwinął swój rulon, znowu dołożył dziesięć sztuk złota i jeszcze raz namyślał się: „Iść czy nie iść?…” „Nie — powiedział — nie będę należał do tej jarmarcznej dobroczynności”. Rzucił rulon do kasy i w piątek nie poszedł na groby. “ 醙 Tekst do ćwiczeń 6-7 Ale w Wielką Sobotę sprawa przedstawiła mu się całkiem z nowego punktu. „Oszalałem! — mówił. — Więc jeżeli nie pójdę do kościoła, gdzież ją spotkam?… Jeżeli nie pieniędzmi, czym zwrócę na siebie jej uwagę?… Tracę rozsądek…” Źródło: Bolesław Prus, Lalka (fragmenty). Józef Bachórz O pieniądzach i kwestiach ekonomicznych w "Lalce" Bolesława Prusa Utwory Prusa, zwłaszcza zaś Lalka, to już nie tradycja. Tu nie tylko o grubszych pieniądzach mówi się zazwyczaj bez unikowego wyokrąglania sum, ale przede wszystkim stale pamięta się o sumach małych. Tu wraz z wejściem do sklepu “pod firmą J. Mincel i S. Wokulski” posłyszymy, ile kosztuje para kaloszy wraz z monogramem imienia i nazwiska klienta (a kosztuje 2 ruble i 50 kopiejek), i tu wraz z wejrzeniem do księgi dłużników dowiemy się, ile panna Izabela Łęcka zapłaciła za portmonetkę (a zapłaciła 3 ruble). Później świadkujemy medytacji Wokulskiego przy odliczaniu półimperiałów na wielkotygodniowy popis filantropijny w kościele (zaczęło się od 5 złotych monet, zakończyło się na 20), a przy innej okazji – ile wynosi nagroda za zwycięstwo konia w gonitwie na torze wyścigowym (wynosi zaś 300 rubli). W tym samym rozdziale, w którym Wokulski opowiada Rzeckiemu o setkach tysięcy rubli przywiezionych z Bułgarii, jest mowa o 7 rublach, które “po strąceniu rabatu” trzeba “ zapłacić za drobiazgi wzięte z własnego sklepu, jeśli się respektuje zasady porządnego kupiectwa [I, 84]. Znajdziemy też w Lalce informację, że dobrego konia wyścigowego można kupić okazyjnie za 600 rubli, jeśli właściciel chce się go pozbyć prędko, a 800 rubli trzeba zapłacić po udanym występie rumaka na wyścigach. Że lokaj hrabiny Karolowej dostanie od Wokulskiego “na wejściu” na święcone w jej apartamentach 5 rubli napiwku i tyleż rubli kamerdyner pana Łęckiego za przyniesienie zaproszenia na obiad, natomiast lokaj w przedpokoju barona Krzeszowskiego otrzymuje 2 ruble za fatygę doręczenia swemu panu biletu wizytowego. I dowiemy się, że baronowa Krzeszowska przeznacza na trzy wotywy 9 rubli, a Ignacy Rzecki na jedną mszę w intencji księcia Ludwika Napoleona – 5 rubli. Tenże pan Ignacy za niecałego rubla otrzymał na śniadanie “w handelku”: “Kieliszek anyżówki i kawałek śledzia przy bufecie, a do stołu porcyjkę flaków i ćwiartkę porteru” [I, 296]. [...] Nie ma tu szansy na sporządzanie pełnego rejestru informacji o cenach i płacach w Lalce, ale warto uświadomić sobie, że wyraz “pieniądz” występuje w tej powieści aż 229 razy (nadto 5 razy przymiotnik “pieniężny”). O rublu wspomina się 407 razy (nadto 5 razy występuje wyrażenie “rs”, tj. “ruble srebrem”, 8 razy – rubelek), “kopiejka” 10 razy (nadto “kopiejkowy” – 1 raz), “złoty” ( jako nazwa pieniądza) – 17 razy (nadto raz “złotówka”), 41 razy “grosz” (nadto 2 razy “groszowy”). Jeśli doliczyć kilkanaście przywołań imperiałów i półimperiałów oraz nazwy innych walut (np. 31 przywołań franka, 5 – reńskiego, 3 guldena, 1 gwinei), a nadto synonimiczny wobec pieniądza “kapitał” (57 razy), to się okaże, że około 850 dowodów frekwencji nazw “pieniężnych” oznacza ich obecność na większości stronic (w formatach “ósemkowych” drukuje się Lalkę na około 1 080 stronicach). W każdym razie nazewnictwo “pieniężne” stanowi w powieści Prusa grupę znaczącą. Dla porównania: słowo “miłość” pada tu 104 razy, “praca” 94 razy. O rublach wspomina się częściej służący uprawomocnieniu formułowanych sądów; 11) stosuje zasady poprawności językowej i stylistycznej w tworzeniu własnego tekstu; potrafi weryfikować własne decyzje poprawnościowe; 12) wykorzystuje wiedzę o języku w pracy redakcyjnej nad tekstem własnym, dokonuje korekty tekstu własnego, stosuje kryteria poprawności językowej. IV. Samokształcenie. 6. wybiera z tekstu odpowiednie cytaty i stosuje je w wypowiedzi; 9. wykorzystuje mulmedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny; Lektura obowiązkowa 23) Bolesław Prus, Lalka, Z legend dawnego Egiptu; Kształtowane kompetencje kluczowe: kompetencje w zakresie wielojęzyczności; kompetencje cyfrowe; kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się; kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej; kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji. Cele operacyjne. Uczeń: wymienia rodzaje uczuć, jakie żywią bohaterowie Lalki; wyjaśnia, jakie znaczenie mają kwestie finansowe w kontekście powieści; analizują zachowania i stosunek poszczególnych bohaterów Lalki do uczuć oraz pieniędzy. Strategie nauczania: konstruktywizm; konektywizm. Metody i techniki nauczania: ćwiczeń przedmiotowych; z użyciem komputera; dyskusja; 6 Myślowych Kapeluszy Edwarda de Bono. Formy pracy: praca indywidualna; praca w grupach; praca całego zespołu klasowego. Środki dydaktyczne: komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu; zasoby multimedialne zawarte w e‐materiale; tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda; rzutnik multimedialny; brystol. Przebieg lekcji Przed lekcją 1. Nauczyciel prosi uczniów o odnalezienie cytatów, w którym widoczne są zachowania i stosunek poszczególnych bohaterów Lalki do uczuć oraz pieniędzy. 2. Nauczyciel udostępnia uczniom e‐materiał „Uczucia i pieniądze. Lalka Bolesława Prusa” i prosi o zapoznanie się z materiałem w sekcji „Schemat”. Faza wprowadzająca 1. Nauczyciel wspólnie z uczniami oczytuje temat lekcji. Ustala cele zajęć i kryteria sukcesu. 2. Nauczyciel rozpoczyna krótką rozmowę wprowadzającą: Jaki stosunek do pieniędzy mają bohaterowie?. Uczniowie rozwiązują ćwiczenie 1 w sekcji „Sprawdź się”. Tym samym nauczyciel sprawdza przygotowanie uczniów do lekcji. 3. Nauczyciel prosi uczniów o przeczytanie sekcji „Przeczytaj”. Faza realizacyjna 1. W tej fazie uczniowie będą pracować metodą 6 kapeluszy Edwarda de Bono. Będą omawiać wątek miłości i pieniędzy w Lalce. Nauczyciel prosi uczniów o podzielenie się na grupy. Każda z nich otrzymuje brystole z namalowanym kapeluszem. Do każdego kapelusza uczniowie „wrzucają” zebrany materiał: Grupa 1: Kapelusz biały – fakty - rzeczowa prezentacja zjawiska, obiektywna wiedza na zadany temat; np. krótka prezentacja wątku miłości i pieniędzy, informacje o świecie przedstawionym, okoliczności, w których wątki się pojawiają; Grupa 2: Kapelusz czerwony – emocje - subiektywna, emocjonalna ocena zjawiska; odczucia wyrażane „na gorąco” bez konieczności ich uzasadniania; np. Co budzi radość i entuzjazm? Co powoduje niepokój, strach, obawę czy smutek? Grupa 3: Kapelusz czarny – pesymizm – ukazanie negatywnych stron zjawiska, doszukiwanie się problemów zagrożeń; np. wyszukiwaanie wad, mankamentów, krytyka zjawiska, koncentrowanie się na słabych punktach; Grupa 4: Kapelusz żółty – optymizm - ukazanie pozytywnych stron zjawiska, doszukiwanie się zalet, atutów, korzyści;, Grupa 5: Kapelusz zielony – możliwości – dodanie nowych pomysłów związanych z rozważanym tematem, rozważanie co by było, gdyby..., uciekanie od utartych rozwiązań, znanych dróg. Grupa 6: Kapelusz zielony – analiza – grupa przewodnicza dyskusji, kontrolująca przebieg wykonywanych zadań; pilnuje przestrzegania zasad, łagodzi spory. Zbiera informacje i tworzy z nich obraz całościowy. 2. Uczniowie wyświetlają sekcję „Schemat” i przypominają zawarte w niej informacje. Następnie wykonują polecenie 2. Następuje wspólne odczytanie propozycji pozwiązań. Nauczyciel komentuje. 3. Nauczyciel zapowiada, że uczniowie będą pracować na podstawie ćwiczeń zamieszczonych w sekcji „Sprawdź się”. Następnie prosi o zapoznanie się z treścią ćwiczenia 3. Uczniowie uzupełniają mapę swoimi propozycjami. 4. Uczniowie zapoznają się z fragmentem Lalki do ćwiczenia 6 i 7. Następnie w parach rozwiązują ćwiczenie. Każda osoba z pary przedstawia jedno ćwiczenie. Następuje prezentacja odpowiedzi: osoby przydzielone do poszczególnych ćwiczeń przedstawiają swoje propozycje, a nasuczyciel komentuje. Faza podsumowująca 1. Nauczyciel prosi uczniów o podsumowanie lekcji i dokończenie zdania: Na dzisiejszej lekcji został przedstawiony temat: .... Dowiedziałem/dowiedziałam się, że .... Nauczyciel zwraca uwagę na nabyte umiejętności. 2. Uczniowie wskazują poprawne odpowiedzi w ćwiczeniu 2, w sekcji „Sprawdź się”. Praca domowa: 1. Wyjaśnij, w jaki sposób w Lalce splatają się uczucia rodzicielskie i kwestie finansowe. Wskaż różnice pomiędzy zależnością finansów od miłości rodzicielskiej i romantycznej. Materiały pomocnicze: Paweł Tomczok, Dyskurs monetarny w „Lalce” Bolesława Prusa, „Napis” 2015. Henryk Markiewicz, „Lalka” Bolesława Prusa, Warszawa 1967. Wskazówki metodyczne Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Schemat” do podsumowania lekcji.