Docsity
Docsity

Przygotuj się do egzaminów
Przygotuj się do egzaminów

Studiuj dzięki licznym zasobom udostępnionym na Docsity


Otrzymaj punkty, aby pobrać
Otrzymaj punkty, aby pobrać

Zdobywaj punkty, pomagając innym studentom lub wykup je w ramach planu Premium


Informacje i wskazówki
Informacje i wskazówki

Układ krwiotwórczy człowieka, Prezentacje z Transport

(erytrocyty i leukocyty) i płytki krwi (trombocyty). Komórki krwi ... w erytropoezie. Wyjaśnij, dlaczego dojrzałe erytrocyty nie mają jądra komórkowego.

Typologia: Prezentacje

2022/2023

Załadowany 24.02.2023

rycerz
rycerz 🇵🇱

4

(10)

116 dokumenty

Podgląd częściowego tekstu

Pobierz Układ krwiotwórczy człowieka i więcej Prezentacje w PDF z Transport tylko na Docsity! Układ krwiotwórczy człowieka Wprowadzenie Przeczytaj Grafika interaktywna Sprawdź się Dla nauczyciela Krew stanowi ok. 7% masy ciała. W jej skład wchodzą osocze oraz komórki krwi: krwinki (erytrocyty i leukocyty) i płytki krwi (trombocyty). Komórki krwi powstają i różnicują się w procesie zwanym hemopoezą. Erytrocyty (krwinki czerwone) wytwarzane są w czerwonym szpiku kostnym i żyją ok. 4 miesięcy. Ulegają rozkładowi w śledzionie i wątrobie. To w erytrocytach znajduje się czerwony barwnik hemoglobina, mający zdolność przyłączania tlenu. U zdrowego człowieka liczba erytrocytów wynosi od 4 do 6 mln w 1 mm krwi i zależy m.in. od płci. Twoje cele Wyjaśnisz, czym jest hemopoeza. Wymienisz narządy układu krwiotwórczego człowieka. Opiszesz, jak powstają czerwone krwinki. Scharakteryzujesz komórki krwi. Podstawową funkcją erytrocytów jest transport tlenu po całym organizmie. Średnica tych komórek wynosi od 6 do 7 μm. Źródło: Pixabay, domena publiczna. 3 Układ krwiotwórczy człowieka Hemopoeza Hemopoeza to proces powstawania i różnicowania się komórek hemolimfy bezkręgowców i komórek krwi kręgowców, zachodzący u zarodków i osobników dorosłych. Miejsce powstawania komórek krwi kręgowców kilkakrotnie zmienia się w trakcie rozwoju organizmu. W początkowym okresie rozwoju zarodkowego (ok. 1 miesiąca życia płodowego) komórki krwi powstają w wyspach krwi znajdujących się w okolicy pęcherzyka żółtkowego (hemopoeza pozazarodkowa). W późniejszym okresie komórki krwi powstają w wątrobie (od 1 miesiąca życia płodowego do końca ciąży) i śledzionie (od 2 miesiąca życia płodowego do 7) (hemopoeza wątrobowo‐śledzionowa), a następnie (od 4 miesiąca do końca życia) w czerwonym szpiku kostnym znajdującym się w kościach płaskich i nasadach kości długich (hemopoeza szpikowa). Jedynie limfocyty różnicują się i dojrzewają w narządach limfatycznych. Powstawanie komórek prekursorowych dla poszczególnych rodzajów krwinek. Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0. Słownik elementy morfotyczne krwi składniki krwi będące komórkami lub fragmentami komórek; wszystkie powstają w szpiku kostnym grasica narząd występujący u wszystkich kręgowców żuchwowych; gruczoł dokrewny wchodzący w skład układu chłonnego; odgrywa ważną rolę w tworzeniu mechanizmów odpowiedzi immunologicznej hemoglobina czerwona hemoproteina występująca w erytrocytach kręgowców i hemolimfie niektórych bezkręgowców, zdolna do odwracalnego łączenia się z tlenem i dwutlenkiem węgla i dzięki temu pełniąca funkcję przenośnika tlenu w organizmie z megakariocytów. Odgrywają podstawową rolę w procesie krzepnięcia krwi. hemoliza rozpad krwinek czerwonych z uwolnieniem zawartej w nich hemoglobiny, spowodowany uszkodzeniem błony komórkowej hemopoeza (hematopoeza) proces powstawania i różnicowania się komórek krwi kręgowców megakariocyty największe komórki szpiku kostnego, z których w wyniku fragmentacji cytoplazmy powstają płytki krwi mielotoksyczność toksyczny wpływ na szpik kostny; zostaje on uszkodzony, a produkcja elementów morfotycznych krwi osłabiona lub całkowicie zahamowana szpik kostny tkanka krwiotwórcza wypełniająca jamy szpikowe kości długich, kręgów oraz kości płaskich (mostka, kości czaszki, miednicy, żeber) śledziona narząd związany z układem krwionośnym, u człowieka leżący w jamie brzusznej, w okolicy lewego podżebrza Grafika interaktywna Etapy erytropoezy – procesu powstawania krwinek czerwonych Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0. Polecenie 1 Polecenie 2 Przeanalizuj grafikę interaktywną i wyjaśnij, na czym polega rola erytropoetyny w erytropoezie. Wyjaśnij, dlaczego dojrzałe erytrocyty nie mają jądra komórkowego. Ćwiczenie 4 Wykres przedstawia zmiany potencjału krwiotwórczego poszczególnych narządów i tkanek organizmu ludzkiego w okresie życia płodowego i po narodzinach. Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0. Na podstawie analizy wykresu oznacz poniższe zdania jako prawdziwe lub fałszywe. Prawda Fałsz Liczba rodzajów tkanek o potencjale krwiotwórczym jest wyższa w okresie przed narodzinami niż po narodzinach. Wątroba ma znaczące zdolności krwiotwórcze w życiu płodowym człowieka. Istnieją różnice w potencjale krwiotwórczym szpiku kostnego pomiędzy typami kości, w jakich szpik występuje. Jedynie szpik kostny pełni funkcję krwiotwórczą zarówno przed narodzinami, jak i po narodzinach.         醙 Informacja do ćwiczeń 5, 6 i 7 Komórki prekursorowe, z których następnie w grasicy różnicują się limfocyty, powstają w szpiku kostnym. W procesie dojrzewania limfocytów T dochodzi do alternatywnego splicingu i rearanżacji genów, co skutkuje wytworzeniem ogromnej liczby (dziesiątki milionów) limfocytów T mających na swojej powierzchni różne warianty receptora TCR. W przeciwieństwie do limfocytów T powstające w szpiku kostnym erytrocyty mają na swojej powierzchni ostateczny zestaw białek. Przeszczep szpiku kostnego polega na podaniu pacjentowi komórek macierzystych zdolnych do odtworzenia szpiku kostnego. Komórki macierzyste pochodzić mogą zarówno bezpośrednio ze szpiku dawcy, jak i z krwi obwodowej lub pępowinowej. W pewnym szpitalu doszło do przestępstwa, a jednym z nielicznych dowodów jest próbka krwi znaleziona na miejscu zbrodni. Na podstawie badań grupy krwi oraz obecności czynnika Rh na powierzchni erytrocytów wykluczono z grona podejrzanych personel medyczny. Ostatecznie stwierdzono, że w czasie popełnienia przestępstwa w okolicy znajdować się mogły jedynie dwie osoby (A i B). Pacjent A trzy miesiące wcześniej przeszedł przeszczep szpiku kostnego, którego dawcą była osoba B (spokrewniona z pacjentem). Osoba B odwiedzała pacjenta A w dzień popełnienia przestępstwa. W celu sprawdzenia, kto dopuścił się przestępstwa, przeprowadzono cztery badania: 1. Pobrano krew obwodową od osób A i B, a następnie porównano budowę receptorów TCR obecnych na limfocytach T podejrzanych z tymi występującymi na powierzchni limfocytów T znalezionych we krwi będącej dowodem w sprawie. 2. Porównano antygeny obecne na erytrocytach osób A i B z tymi obecnymi na erytrocytach z krwi będącej dowodem w sprawie. 3. Za pomocą analizy restrykcyjnej porównano materiał genetyczny obecny w limfocytach T podejrzanych z tym obecnym w limfocytach T znalezionych we krwi będącej dowodem w sprawie. 4. Pobrano komórki skóry właściwej podejrzanych i za pomocą analizy restrykcyjnej porównano ich materiał genetyczny z tym obecnym w limfocytach T znalezionych we krwi będącej dowodem w sprawie. Wyniki badań przedstawiały się następująco: 1. Receptory TCR żadnego z podejrzanych nie wykazywały pełnego podobieństwa do tych obecnych na limfocytach T z krwi będącej dowodem w sprawie. 2. Antygeny na erytrocytach obu podejrzanych osób były identyczne jak na erytrocytach z krwi znalezionej na miejscu popełnienia przestępstwa. 3. Materiał genetyczny limfocytów T obu podejrzanych odpowiadał temu obecnemu w limfocytach T z krwi będącej dowodem w sprawie. 4. Tylko materiał genetyczny pobrany z komórek somatycznych osoby B odpowiadał temu występującemu w jądrach komórkowych limfocytów T z krwi będącej dowodem w sprawie. Ćwiczenie 5 Na podstawie powyższych informacji i własnej wiedzy wskaż, która osoba prawdopodobnie jest sprawcą tego przestępstwa. osoba B żadna z nich osoba A Ćwiczenie 6 Na podstawie informacji do ćwiczenia 5, 6 i 7 oraz własnej wiedzy uzupełnij poniższy tekst, tak żeby przedstawiał prawdziwe informacje. Badanie 1 byłonie było rozstrzygające w procesie ustalania sprawcy. Brak pełnego podobieństwa receptorów TCR na limfocytach podejrzanych z tymi obecnymi na limfocytach w znalezionej krwi wynika z wielkiej zmienności genetycznejwzmożonej ekspresji genów cechującej limfocyty T. Antygeny na powierzchni erytrocytów podejrzanych są identyczne z tymi występującymi na erytrocytach z krwi będącej dowodem w sprawie, ponieważ w jądrze rekulocytuproerytroblastu krwi sprawcy i podejrzanych występują identyczne geny. Przyczyną tego stanu możenie może być pokrewieństwo wiążące osoby A i B. Ćwiczenie 7 Na podstawie informacji do ćwiczenia 5, 6 i 7 oraz własnej wiedzy uzasadnij, wyniki której z metod opierających się na badaniu materiału genetycznego (3 czy 4) możemy uznać za rozstrzygające w kwesi ustalenia sprawcy. Dlaczego druga z metod nie dała podobnych wyników?    醙 醙 難 Metody i techniki nauczania: z użyciem komputera; rozmowa kierowana; ćwiczenia interaktywne; mapa myśli. Formy pracy: praca indywidualna; praca w parach; praca w grupach; praca całego zespołu klasowego. Środki dydaktyczne: komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu; zasoby multimedialne zawarte w e‐materiale; tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda; arkusze papieru A3, flamastry. Przebieg lekcji Faza wstępna: 1. Nauczyciel wyświetla temat zajęć: Układ krwiotwórczy człowieka oraz cele lekcji. 2. Nauczyciel prosi chętnych uczniów o przypomnienie informacji na temat komórek krwi. Chętni uczniowie wypowiadają się. Faza realizacyjna: 1. Uczniowie zapoznają się z wprowadzeniem do e‐materiału oraz tekstem w sekcji „Przeczytaj”. 2. Nauczyciel dzieli uczniów na trzy grupy i rozdaje po jednym arkuszu papieru formatu A3. Uczniowie, na podstawie treści e‐materiału, w ciągu 10 minut wykonują w grupach mapę myśli dotyczącą przydzielonego zagadnienia, wpisując hasła, rysunki i opisy: grupa I – narządy układu krwiotwórczego; grupa II – komórki krwi; grupa III – hemopoeza. 3. Grupy omawiają zagadnienia, wykorzystując swoje mapy myśli oraz grafiki z e‐materiału. Pozostali uczniowie i nauczyciel w razie potrzeby uzupełniają informacje. 4. Uczniowie zapoznają się z grafiką interaktywną przedstawiającą etapy erytropoezy. Następnie, pracując w parach, wykonują polecenia nr 1 (polegające na opisaniu punktów wskazanych na grafice) i 2 (w którym uczniowie mają za zadanie wyjaśnić, dlaczego dojrzałe erytrocyty nie mają jądra komórkowego). Nauczyciel monitoruje pracę uczniów, w razie potrzeby naprowadza ich na prawidłowe rozwiązanie. 5. Uczniowie w czteroosobowych grupach wykonują ćwiczenia nr 5, 6 i 7 (dotyczące badań grup krwi oraz obecności czynnika Rh na powierzchni erytrocytów) zawarte w e‐materiale, a po upływie wyznaczonego czasu dyskutują nad poprawnymi rozwiązaniami. Nauczyciel monitoruje pracę uczniów, w razie trudności naprowadza podopiecznych na właściwe rozwiązania lub wyjaśnia wątpliwości. Faza podsumowująca: 1. Uczniowie rozwiązują ćwiczenie nr 4 z sekcji „Sprawdź się”. Następnie przygotowują podobne zadanie (typu „prawda/fałsz”) dla osoby z pary: wymyślają trzy prawdziwe lub fałszywe zdania dotyczące tematu lekcji. Uczniowie wykonują ćwiczenie otrzymane od kolegi lub koleżanki. 2. Nauczyciel zadaje uczniom pytania podsumowujące: Czym jest hemopoeza? Jakie narządy składają się na układ krwiotwórczy człowieka? Jak powstają czerwone krwinki? Czym chrakteryzują się komórki krwi? Praca domowa: Wykonaj ćwiczenia interaktywne od 1 do 3. Materiały pomocnicze: Encyklopedia szkolna. Biologia, red. Marta Stęplewska, Robert Mitoraj, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006. Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania grafiki interaktywnej: Grafika interaktywna może zostać wykorzystana w fazie podsumowującej lekcję. Może również zostać wykorzystana na innej lekcji dotyczącej składników krwi.